TEDGlobal 2005
Jimmy Wales: The birth of Wikipedia
Jimmy Wales và sự ra đời của Wikipedia
Filmed:
Readability: 4.2
1,381,290 views
Jimmy Wales hồi tưởng cách ông tập hợp "nhóm tình nguyện viên khố rách áo ôm", đưa họ công cụ để cộng tác và tạo ra Wikipedia, một bách khoa toàn thư trực tuyến tự tổ chức, tự hiệu chỉnh và không bao giờ dừng lại.
Jimmy Wales - Founder of Wikipedia
With a vision for a free online encyclopedia, Wales assembled legions of volunteer contributors, gave them tools for collaborating, and created the self-organizing, self-correcting, ever-expanding, multilingual encyclopedia of the future. Full bio
With a vision for a free online encyclopedia, Wales assembled legions of volunteer contributors, gave them tools for collaborating, and created the self-organizing, self-correcting, ever-expanding, multilingual encyclopedia of the future. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
In 1962, Charles Van Doren, who was later a senior editor of Britannica,
0
0
4000
Năm 1962, Charles Van Doren, người mà sau đó là biên tập viên cao cấp của Britannica,
00:29
said the ideal encyclopedia should be radical -- it should stop being safe.
1
4000
4000
nói rằng một bách khoa toàn thư lý tưởng nên thay đổi căn bản -- nó không nên gò bó.
00:33
But if you know anything about the history of Britannica since 1962,
2
8000
3000
Nhưng nếu bạn biết một ít về lịch sử của Britannica sau năm 1962,
00:36
it was anything but radical:
3
11000
2000
thì nó không phải là một sự thay đổi căn bản:
00:38
still a very completely safe, stodgy type of encyclopedia.
4
13000
5000
vẫn hoàn toàn gò bó, vẫn là một loại bách khoa toàn thư nặng nề.
00:43
Wikipedia, on the other hand, begins with a very radical idea,
5
18000
5000
Ngược lại, Wikipedia bắt đầu với một ý tưởng rất khác biệt,
00:48
and that's for all of us to imagine a world
6
23000
2000
dành cho tất cả chúng ta để hình dung ra một thế giới
00:50
in which every single person on the planet
7
25000
2000
mà trong đó mọi cá nhân trên hành tinh này
00:52
is given free access to the sum of all human knowledge.
8
27000
3000
được quyền truy cập không giới hạn đến tất cả nguồn tri thức của nhân loại.
00:55
And that's what we're doing. So Wikipedia --
9
30000
2000
Và đó chính là những gì chúng tôi đang làm. Vì vậy, Wikipedia --
00:58
you just saw the little demonstration of it --
10
33000
2000
các bạn đã thấy một ít về nó --
01:00
it's a freely licensed encyclopedia. It's written by thousands of volunteers
11
35000
4000
nó là một bách khoa toàn thư mở, không cần giấy phép. Nó được viết ra bởi hàng ngàn tình nguyện viên
01:04
all over the world in many, many languages.
12
39000
2000
trên toàn thế giới bằng rất rất nhiều ngôn ngữ.
01:06
It's written using Wiki software --
13
41000
2000
Bằng việc sử dụng phần mềm Wiki --
01:08
which is the type of software he just demonstrated
14
43000
3000
phần mềm mà anh ấy vừa trình diễn
01:11
-- so anyone can quickly edit and save,
15
46000
2000
-- mọi người có thể nhanh chóng biên tập và lưu trữ,
01:13
and it goes live on the Internet immediately.
16
48000
3000
và nó lập tức hiện diện trên Internet.
01:16
And everything about Wikipedia is managed by virtually an all-volunteer staff.
17
51000
5000
và tất cả mọi thứ của Wikipedia được quản lý bởi các nhân viên tình nguyện ảo.
01:21
So when Yochai is talking about new methods of organization,
18
56000
4000
Vì vậy, khi Yochai trình bày về một phương pháp tổ chức mới,
01:25
he's exactly describing Wikipedia. And what I'm going to do today
19
60000
4000
anh ta đang mô tả chính xác về Wikipedia. Và những gì tôi sẽ làm ngày hôm nay
01:29
is tell you a little bit more about how it really works on the inside.
20
64000
4000
là kể các bạn nghe một ít về cách vận hành bên trong.
01:33
So Wikipedia's owned by the Wikimedia Foundation, which I founded,
21
68000
5000
Wikipedia là một sản phẩm của Wikimedia Foundation, tổ chức do tôi thành lập,
01:38
a nonprofit organization. And our goal, the core aim of the Wikimedia Foundation,
22
73000
5000
một tổ chức phi lợi nhuận. Và mục tiêu của chúng tôi, mục tiêu cốt lõi của Wikimedia Foundation,
01:43
is to get a free encyclopedia to every single person on the planet.
23
78000
3000
là mang đến cho mỗi cá nhân trên hành tinh này một bách khoa toàn thư miễn phí.
01:46
And so if you think about what that means,
24
81000
2000
Và nếu các bạn đang băn khoăn về ý nghĩa của nó,
01:48
it means a lot more than just building a cool website.
25
83000
3000
thì ý nghĩa của nó không chỉ nằm ở việc xây dựng một website đẹp.
01:51
We're really interested in all the issues of the digital divide, poverty worldwide,
26
86000
4000
Chúng tôi thực sự quan tâm đến các vấn đề về khoảng cách số, nghèo đói,
01:55
empowering people everywhere to have the information that they need
27
90000
4000
vấn đề trao quyền cho mọi người ở khắp nơi cùng với các thông tin cần thiết
01:59
to make good decisions.
28
94000
1000
để có các quyết định đúng.
02:00
And so we're going to have to do a lot of work that goes beyond just the Internet.
29
95000
4000
Vì vậy, chúng tôi đang có rất nhiều việc phải làm chứ không chỉ là Internet.
02:04
And so that's a big part of why we've chosen the free licensing model,
30
99000
4000
Đó cũng chính là lý do chủ yếu để chúng tôi chọn mô hình không giấy phép,
02:08
because that empowers local entrepreneurs --
31
103000
2000
bởi vì điều đó trao quyền cho các thương gia địa phương --
02:10
or anyone who wants to, can take our content
32
105000
2000
hoặc bất kỳ ai mong muốn, có thể nhận nội dung
02:12
and do anything they like with it -- you can copy it, redistribute it
33
107000
4000
và làm bất cứ điều gì họ muốn -- bạn có thể sao chép, phân phối lại nó
02:16
and you can do it commercially or non-commercially.
34
111000
2000
và bạn có thể kinh doanh nó hoặc không.
02:18
So there's a lot of opportunities that are going to arise around Wikipedia
35
113000
4000
Vì vậy Wikipedia đang mang lại rất nhiều cơ hội
02:22
all over the world.
36
117000
2000
trên khắp thế giới.
02:24
We're funded by donations from the public,
37
119000
2000
Chúng tôi gây quỹ dựa vào sự quyên góp từ công chúng,
02:26
and one of the more interesting things about that
38
121000
3000
và một trong những điều thú vị về nó
02:29
is how little money it actually takes to run Wikipedia.
39
124000
3000
là làm cách nào Wikipedia có thể hoạt động chỉ bằng một ít tiền.
02:32
So Yochai showed you the graph of what the cost of a printing press was.
40
127000
5000
Yochai đã cho các bạn thấy biểu đồ về chi phí của một tờ báo in.
02:37
And I'm going to tell you what the cost of Wikipedia is,
41
132000
4000
Tôi sẽ nói cho các bạn biết chi phí của Wikipedia,
02:41
but first I'll show you how big it is.
42
136000
2000
nhưng trước tiên tôi sẽ cho các bạn biết sự đồ sộ của nó.
02:43
So we've got over 600,000 articles in English.
43
138000
4000
Chúng ta có hơn 600.000 bài viết bằng tiếng Anh.
02:47
We've got two million total articles across many, many different languages.
44
142000
4000
Chúng ta có tổng cộng 2 triệu bài viết bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau.
02:51
The biggest languages are German, Japanese, French --
45
146000
3000
Các ngôn ngữ được sử dụng nhiều nhất gồm Đức, Nhật, Pháp.
02:54
all the Western European languages are quite big.
46
149000
4000
Hầu hết các ngôn ngữ ở Tây Âu được dùng khá nhiều.
02:58
But only around one-third of all of our traffic to our web
47
153000
3000
Nhưng chỉ 1/3 lưu lượng trên web của chúng ta
03:01
clusters to the English Wikipedia,
48
156000
2000
là tiếng Anh,
03:03
which is surprising to a lot of people.
49
158000
2000
điều này có thể gây ngạc nhiên cho rất nhiều người.
03:05
A lot of people think in a very English-centric way on the Internet,
50
160000
4000
Rất nhiều người nghĩ rằng tiếng Anh là trung tâm của Internet,
03:09
but for us, we're truly global. We're in many, many languages.
51
164000
3000
nhưng đối với chúng tôi, chúng tôi rất đa dạng về ngôn ngữ.
03:13
How popular we've gotten to be -- we're a top 50 website
52
168000
3000
Nói về mức độ phổ biến, chúng tôi thuộc trong 50 website hàng đầu
03:16
and we're more popular than the New York Times.
53
171000
2000
chúng tôi được nhiều người biết đến hơn cả New York Times.
03:18
So this is where we get to Yochai's discussion.
54
173000
4000
Chúng ta thử xem một số so sánh của Yochai.
03:23
This shows the growth of Wikipedia -- we're the blue line there --
55
178000
3000
Biểu đồ cho thấy sự phát triển của Wikipedia -- Đường màu xanh là chúng tôi --
03:26
and then this is the New York Times over there.
56
181000
3000
còn New York Time là đường ở kia.
03:29
And what's interesting about this is the New York Times website is a huge,
57
184000
3000
Điểm thú vị ở đây là New York Times là một website đồ sộ,
03:32
enormous corporate operation with -- I have no idea how many hundreds of employees.
58
187000
4000
số người vận hành nó là -- Tôi không rõ là bao nhiêu, có thể hàng trăm nhân viên.
03:36
We have exactly one employee,
59
191000
3000
Chúng tôi chỉ có chính xác là 1 nhân viên,
03:39
and that employee is our lead software developer.
60
194000
3000
và nhân viên này chính là trưởng phát triển phần mềm.
03:42
And he's only been our employee since January 2005,
61
197000
3000
Anh ta chỉ mới bắt đầu làm cho chúng tôi sau 01/2005,
03:45
all the other growth before that.
62
200000
2000
trước đó chúng tôi tự phát triển lấy.
03:47
So the servers are managed by a rag-tag band of volunteers;
63
202000
3000
Các máy chủ được quản lý bởi nhóm các tình nguyện viên,
03:50
all the editing is done by volunteers.
64
205000
2000
tất cả các biên tập do các tình nguyện viên phụ trách.
03:52
And the way that we're organized
65
207000
2000
Cách chúng tôi tổ chức
03:54
is not like any traditional organization you can imagine.
66
209000
3000
là không giống bất kỳ một tổ chức truyền thống nào bạn có thể hình dung.
03:57
People are always asking, "Well, who's in charge of this?"
67
212000
2000
Người ta luôn hỏi rằng, "Vậy ai chịu trách nhiệm?"
03:59
or "Who does that?" And the answer is: anybody who wants to pitch in.
68
214000
5000
hoặc "Ai làm?" Và câu trả lời là: bất kỳ ai muốn tham gia.
04:04
It's a very unusual and chaotic thing.
69
219000
3000
Đây là điều rất khác thường và rắc rối.
04:07
We've got over 90 servers now in three locations.
70
222000
3000
Hiện tại chúng tôi có hơn 90 máy chủ được đặt ở 3 nơi khác nhau.
04:10
These are managed by volunteer system administrators who are online.
71
225000
4000
Chúng được quản lý thông qua Internet bởi các nhà quản trị hệ thống tình nguyện.
04:14
I can go online any time of the day or night
72
229000
3000
Tôi có thể trực tuyến bất kỳ lúc nào
04:17
and see eight to 10 people waiting for me
73
232000
4000
và nhìn thấy 8 đến 10 người đang đợi tôi
04:21
to ask a question or something, anything about the servers.
74
236000
4000
để hỏi một câu hỏi hoặc bất cứ điều gì về các máy chủ.
04:25
You could never afford to do this in a company.
75
240000
2000
Bạn không bao giờ có đủ điều kiện làm được điều này trong một công ty.
04:27
You could never afford to have a standby crew of people
76
242000
4000
Không bao giờ có đủ điều kiện để có một nhóm sẵn sàng
04:31
24 hours a day and do what we're doing at Wikipedia.
77
246000
4000
24 giờ mỗi ngày và làm những gì chúng tôi đang làm ở Wikipedia.
04:35
So we're doing around 1.4 billion page views monthly,
78
250000
3000
Có khoảng 1,4 tỉ lượt người xem mỗi tháng,
04:38
so it's really gotten to be a huge thing.
79
253000
3000
vì vậy nó thực sự là một việc to lớn
04:41
And everything is managed by the volunteers.
80
256000
2000
Mọi cái là được quản lý bởi các tình nguyện viên.
04:43
And the total monthly cost for our bandwidth is about 5,000 dollars.
81
258000
5000
Tổng chi phí hàng tháng cho băng thông là khoảng 5.000$.
04:48
And that's essentially our main cost.
82
263000
2000
Đó là chi phí chủ yếu của chúng tôi.
04:50
We could actually do without the employee. We actually --
83
265000
3000
Chúng tôi có thể làm được mà không cần nhân viên. Thực ra --
04:53
we hired Brian because he was working part-time for two years
84
268000
3000
chúng tôi đã thuê Brian vì anh ấy đã làm việc bán thời gian 2 năm
04:56
and full-time at Wikipedia,
85
271000
2000
và toàn thời gian tại Wikipedia,
04:58
so we actually hired him so he could get a life and go to the movies sometimes.
86
273000
4000
chúng tôi thuê anh ta vì Brian muốn cuộc sống thư thả hơn và thỉnh thoảng có thể đến rạp chiếu phim.
05:03
So the big question when you've got this really chaotic organization is,
87
278000
3000
Một câu hỏi lớn khi bạn có một tổ chức cực kỳ rắm rối như vậy là,
05:06
why isn't it all rubbish? Why is the website as good as it is?
88
281000
4000
tại sao nó không phải là thứ rác rưởi? Tại sao website lại tốt đến thế?
05:10
First of all, how good is it? Well, it's pretty good. It isn't perfect,
89
285000
3000
Trước hết, nó tốt như thế nào? Nó khá tốt. Mặc dù nó chưa hoàn hảo,
05:13
but it's much, much better than you would expect,
90
288000
3000
nhưng nó tốt hơn nhiều so với bạn mong đợi,
05:16
given our completely chaotic model.
91
291000
2000
đặc biệt trong mô hình hoàn toàn rối rắm như thế.
05:18
So when you saw him make a ridiculous edit to the page about me,
92
293000
3000
Khi bạn thấy anh ấy làm trò trên trang web nói về tôi
05:21
you think, oh, this is obviously just going to degenerate into rubbish.
93
296000
4000
bạn nghĩ, ồ, hiển nhiên nó sẽ trở thành những thứ rác rưởi.
05:25
But when we've seen quality tests -- and there haven't been enough of these yet
94
300000
4000
Nhưng khi chúng ta nhìn vào việc kiểm tra chất lượng -- mặc dù chưa có nhiều
05:29
and I'm really encouraging people to do more,
95
304000
2000
và tôi khuyến khích cộng đồng làm nhiều hơn nữa,
05:31
comparing Wikipedia to traditional things -- we win hands down.
96
306000
4000
so sánh Wikipedia với các thứ truyền thống -- chúng tôi thắng toàn diện.
05:35
So a German magazine compared German Wikipedia,
97
310000
3000
Một tạp chí của Đức so sánh Wikipedia tiếng Đức,
05:38
which is really much, much smaller than English,
98
313000
3000
vốn rất khiêm tốn so với Wikipedia tiếng Anh,
05:41
to Microsoft Encarta and to Brockhaus Multimedia,
99
316000
4000
với bách khoa toàn thư của Microsoft và với Brockhaus Multimedia,
05:45
and we won across the board.
100
320000
2000
và chúng tôi lấn lướt hoàn toàn.
05:47
They hired experts to come and look at articles and compare the quality,
101
322000
3000
Họ đã thuê các chuyên gia đến để đọc các bài viết và so sánh chất lượng,
05:50
and we were very pleased with that result.
102
325000
3000
và chúng tôi rất hài lòng về kết quả.
05:53
So a lot of people have heard about the Wikipedia Bush-Kerry controversy.
103
328000
4000
Nhiều người đã nghe về cuộc tranh luận của Bush và Kerry trên Wikipedia.
05:57
The media has covered this somewhat extensively.
104
332000
4000
Đó là một -- báo chí đã đề cập rất nhiều.
06:01
It started out with an article in Red Herring.
105
336000
3000
Bắt đầu với một bài viết trên Red Herring.
06:04
The reporters called me up and they -- I mean, I have to say
106
339000
3000
Các phóng viên chất vấn tôi và ... -- tôi phải nói rằng
06:07
they spelled my name right, but they really wanted to say,
107
342000
5000
họ đánh vần đúng tên của tôi, nhưng những gì họ thực sự muốn nói,
06:12
the Bush-Kerry election is so contentious,
108
347000
2000
là cuộc bầu cử giữa Bush và Kerry là dễ gây tranh cãi đến nỗi
06:14
it's tearing apart the Wikipedia community. And so they quote me as saying,
109
349000
4000
nó gây chia rẽ trong cộng đồng Wikipedia. Và vì vậy họ trích dẫn tôi,
06:18
"They're the most contentious in the history of Wikipedia."
110
353000
3000
nói rằng, "Cuộc bầu cử giữa Bush-Kerry là gây nhiều tranh cãi nhất trong lịch sử Wikipedia."
06:21
What I actually said is, they're not contentious at all.
111
356000
2000
Nhưng những gì tôi thực sự đã nói là nó hoàn toàn không gây tranh cãi chút nào.
06:23
So it's a slight misquote. (Laughter) The articles were edited quite heavily.
112
358000
6000
Vì vậy đó là một trích dẫn sai. Các bài viết đã được sửa một cách khá nặng nề.
06:29
And it is true that we did have to lock the articles on a couple of occasions.
113
364000
3000
Và thực sự là chúng tôi đã phải khoá các bài viết đó trong một vài tình huống.
06:32
Time magazine recently reported that
114
367000
3000
Tạp chí Time gần đây đã tường trình rằng
06:35
"Extreme action sometimes has to be taken,
115
370000
3000
"Đôi khi phải có hành động cực đoan,
06:38
and Wales locked the entries on Kerry and Bush for most of 2004."
116
373000
5000
và Wales đã khoá các bài về Kerry và Bush trong gần như toàn bộ năm 2004."
06:43
This came after I told the reporter that we had to lock it for --
117
378000
4000
Điều đó xảy ra sau khi tôi đã nói với các phóng viên rằng chúng tôi phải khoá nó --
06:47
occasionally a little bit here and there.
118
382000
2000
một ít chỗ này và chỗ kia trong một vài tình huống.
06:49
So the truth in general is that the kinds of controversies
119
384000
3000
Nói chung, sự thật là những loại tranh luận
06:52
that you would probably think we have within the Wikipedia community
120
387000
4000
mà bạn nghĩ là có thế có trong cộng đồng Wikipedia
06:56
are not really controversies at all.
121
391000
2000
là hoàn toàn không phải tranh luận.
06:58
Articles on controversial topics are edited a lot,
122
393000
3000
Các bài viết về các chủ đề gây tranh luận đã được biên tập rất nhiều,
07:01
but they don't cause much controversy within the community.
123
396000
3000
nhưng chúng không gây tranh luận trong công đồng.
07:04
And the reason for this is that most people understand the need for neutrality.
124
399000
5000
Và lý do cho điều đó là phần lớn mọi người hiểu sự cần thiết của tính trung lập.
07:11
The real struggle is not between the right and the left --
125
406000
4000
Cuộc đấu tranh thực sự không phải giữa phe bảo thủ và phe cấp tiến --
07:15
that's where most people assume --
126
410000
2000
như mọi người thường nghĩ --
07:17
but it's between the party of the thoughtful and the party of the jerks.
127
412000
3000
mà là giữa những người vì cộng đồng và những nhóm ích kỷ.
07:20
And no side of the political spectrum has a monopoly on either of those qualities.
128
415000
4000
Và không phe chính trị nào áp đảo trên 1 trong 2 tính chất đó.
07:24
The actual truth about the specific Bush-Kerry incident
129
419000
4000
Sự thật về vấn đề Bush-Kerry
07:28
is that the Bush-Kerry articles
130
423000
2000
là các bài viết đó
07:30
were locked less than one percent of the time in 2004,
131
425000
3000
đã bị khoá ít hơn 1% trong năm 2004,
07:33
and it wasn't because they were contentious;
132
428000
2000
không phải vì chúng dễ gây tranh cãi;
07:35
it was just because there was routine vandalism --
133
430000
3000
mà chỉ vì có một mưu đồ thường trực --
07:38
which happens sometimes even on stage, people --
134
433000
4000
mà thỉnh thoảng xuất hiện thậm chí chỉ trên sân khấu --
07:42
sometimes even reporters have reported to me that they vandalize Wikipedia
135
437000
3000
đôi lúc các phóng viên đã nói với tôi rằng họ có chủ ý phá hoại Wikipedia
07:45
and were amazed that it was fixed so quickly.
136
440000
3000
và ngạc nhiên khi thấy nó được sửa chữa rất nhanh chóng.
07:48
And I said -- you know, I always say, please don't do that; that's not a good thing.
137
443000
4000
Như tôi đã nói -- Tôi luôn nói rằng, làm ơn đừng làm như vậy, điều đó không tốt.
07:52
So how do we do this?
138
447000
2000
Làm sao chúng tôi có thể làm điều đó?
07:54
How do we manage the quality control?
139
449000
2000
Làm sao chúng tôi quản lý được việc kiểm soát chất lượng?
07:56
How does it work?
140
451000
3000
Nó làm việc như thế nào?
07:59
So there's a few elements,
141
454000
3000
Có một vài điều,
08:02
mostly social policies and some elements of the software.
142
457000
3000
phần lớn chính sách xã hội và một số thành phần của phần mềm.
08:05
So the biggest and the most important thing is our neutral point-of-view policy.
143
460000
4000
Vì vậy điều quan trọng nhất là quan điểm trung lập chính trị của chúng ta.
08:09
This is something that I set down from the very beginning,
144
464000
3000
Đó là điều tôi đã xác định từ ban đầu,
08:12
as a core principle of the community that's completely not debatable.
145
467000
4000
như là một nguyên tắc căn bản của cộng đồng và hoàn toàn không phải bàn cãi.
08:16
It's a social concept of cooperation,
146
471000
3000
Đó là khái niệm xã hội của sự cộng tác,
08:19
so we don't talk a lot about truth and objectivity.
147
474000
4000
vì thế chúng ta đừng nói nhiều về lẽ phải và tính khách quan.
08:23
The reason for this is if we say we're only going to write the "truth" about some topic,
148
478000
4000
Vì nếu chúng ta cứ khăng khăng nói rằng chúng ta đang viết về sự thật,
08:27
that doesn't do us a damn bit of good of figuring out what to write,
149
482000
3000
thì điều đó có nghĩa là chúng ta sẽ không viết được gì cả,
08:30
because I don't agree with you about what's the truth.
150
485000
2000
bởi vì tôi và bạn có quan điểm khác nhau về sự thật.
08:32
But we have this jargon term of neutrality,
151
487000
3000
Nhưng chúng ta có tiếng nói chung về tính trung lập,
08:35
which has its own long history within the community,
152
490000
2000
vốn có một lịch sử lâu dài trong cộng đồng Wikipedia,
08:37
which basically says, any time there's a controversial issue,
153
492000
4000
và về cơ bản, bất kỳ lúc nào có một vấn đề gây tranh luận,
08:41
Wikipedia itself should not take a stand on the issue.
154
496000
3000
Bản thân Wikipedia sẽ không có lập trường về vấn đề đó.
08:44
We should merely report on what reputable parties have said about it.
155
499000
3000
Chúng tôi hầu như không đề cập rằng có các bên danh tiếng đã nói về nó.
08:47
So this neutrality policy is really important for us,
156
502000
3000
Vì vậy, chính sách trung lập là rất quan trọng đối với chúng tôi,
08:50
because it empowers a community that is very diverse
157
505000
4000
vì nó cổ vũ sự đa dạng trong cộng đồng
08:54
to come together and actually get some work done.
158
509000
2000
để cùng nhau hoàn thành mục tiêu.
08:56
So we have very diverse contributors in terms of political, religious,
159
511000
3000
Vì thế nền tảng của những cộng tác viên là rất đa dạng, từ chính trị, tôn giáo,
08:59
cultural backgrounds.
160
514000
2000
và văn hoá.
09:01
By having this firm neutrality policy,
161
516000
2000
Bởi nhất quán trong chính sách trung lập,
09:03
which is non-negotiable from the beginning,
162
518000
2000
vốn không phải bàn cãi ngay từ đầu,
09:05
we ensure that people can work together
163
520000
2000
chúng tôi đảm bảo mọi người có thể làm việc cùng nhau
09:07
and that the entries don't become simply a war
164
522000
2000
và các bài viết sẽ không thể trở thành một cuộc chiến
09:09
back and forth between the left and the right.
165
524000
3000
qua lại giữa các bên.
09:12
If you engage in that type of behavior,
166
527000
2000
Nếu bạn dính líu tới điều hành vi đó,
09:14
you'll be asked to leave the community.
167
529000
2000
các bạn sẽ phải ra khỏi cộng đồng.
09:17
So real-time peer review.
168
532000
2000
Nói về sự đánh giá ngang hàng và có tính tức thì.
09:19
Every single change on the site goes to the recent changes page.
169
534000
3000
Mỗi một sự thay đổi trên website sẽ được lưu trữ vào một trang có trạng thái 'vừa được thay đổi'
09:22
So as soon as he made his change, it went to the recent changes page.
170
537000
3000
Vì thế nếu anh ta chỉnh sửa, nó sẽ lập tức dẫn tới trang 'vừa được thay đổi'.
09:25
That recent changes page was also fed into IRC channel,
171
540000
4000
Trang 'vừa được thay đổi' cũng sẽ được đưa vào kênh IRC,
09:29
which is an Internet chat channel
172
544000
2000
đó là một kênh trao đổi trên Internet
09:31
that people are monitoring with various software tools.
173
546000
2000
mà mọi người có thể giám sát với các công cụ phần mềm khác nhau.
09:35
And people can get RSS feeds --
174
550000
2000
Và mọi người có thể sử dụng RSS --
09:37
they can get e-mail notifications of changes.
175
552000
3000
họ có thể nhận được email thông báo về sự thay đổi.
09:40
And then users can set up their own personal watch list.
176
555000
2000
Người sử dụng cũng có thể thiết lập danh sách mà họ cần giám sát.
09:42
So my page is on quite a few volunteers' watch lists,
177
557000
3000
Ví dụ trang của tôi nằm trong danh sách giám sát của một số tình nguyện viên,
09:45
because it is sometimes vandalized.
178
560000
2000
vì nó thỉnh thoảng bị phá hoại.
09:49
And therefore, what happens is someone will notice the change very quickly,
179
564000
4000
Nên mọi người sẽ nhanh chóng nhận được thông báo về sự thay đổi,
09:53
and then they'll just simply revert the change.
180
568000
4000
rồi sau đó họ chỉ đơn giản là huỷ bỏ sự thay đổi đó.
09:57
There's a new pages feed, for example,
181
572000
2000
Ví dụ bạn muốn giám sát một số trang mới tạo ra
09:59
so you can go to a certain page of Wikipedia
182
574000
2000
bạn có thể vào một số trang nhất định trên Wikipedia
10:01
and see every new page as it's created.
183
576000
2000
và nhìn thấy các trang mới được tạo ra.
10:03
This is really important, because a lot of new pages that get created
184
578000
2000
Điều này rất quan trọng, bởi vì có rất nhiều trang vừa mới được tạo ra
10:05
are just garbage that have to be deleted, you know, ASDFASDF.
185
580000
3000
chỉ là những thứ rác cần được xoá bỏ, ví dụ ASDFASDF.
10:08
But also that's some of the most interesting and fun things at Wikipedia,
186
583000
3000
Tuy vậy cũng có một điều thú vị trên Wikipedia,
10:11
some of the new articles.
187
586000
2000
về một số bài viết mới.
10:13
People will start an article on some interesting topic,
188
588000
2000
Có người bắt đầu một bài viết về một số chủ đề thú vị nào đó,
10:15
other people will find that intriguing
189
590000
2000
một số người khác tìm thấy và tò mò
10:17
and jump in and help and make it much better.
190
592000
2000
rồi họ nhảy vào giúp cho bài viết tốt hơn.
10:19
So we do have edits by anonymous users,
191
594000
2000
Một số bài viết được biên tập bởi các người sử dụng nặc danh,
10:21
which is one of the most controversial and intriguing things about Wikipedia.
192
596000
4000
đây là một trong những điều dễ gây tranh luận và tò mò nhất trên Wikipedia.
10:25
So Chris was able to do his change -- he didn't have to log in or anything;
193
600000
4000
Ví dụ Chris có thể chỉnh sửa -- anh ta không cần phải đăng nhập,
10:29
he just went on the website and made a change.
194
604000
3000
anh ta chỉ vào website và thay đổi một bài nào đó.
10:32
But it turns out that only about 18 percent of all the edits to the website
195
607000
3000
Nhưng hoá ra chỉ có khoảng 18% các chỉnh sửa
10:35
are done by anonymous users.
196
610000
2000
là được thực hiện bởi các người sử dụng nặc danh.
10:37
And that's a really important thing to understand,
197
612000
2000
Và chúng ta cần hiểu điều cực kỳ quan trọng này,
10:39
is that the vast majority of the edits that go on on the website
198
614000
3000
phần lớn các chỉnh sửa liên tiếp trên website
10:42
are from a very close-knit community of maybe 600 to 1,000 people
199
617000
4000
là được thực hiện bởi một cộng đồng rất chặt chẽ vào khoảng 600-1000 thành viên
10:46
who are in constant communication.
200
621000
2000
những người trong một cộng đồng ít biến động.
10:48
And we have over 40 IRC channels, 40 mailing lists.
201
623000
2000
Họ có trên 40 kênh IRC và 40 danh sách email.
10:50
All these people know each other. They communicate; we have offline meetings.
202
625000
4000
Tất cả mọi người quen biết nhau. Họ liên lạc và gặp gỡ nhau.
10:54
These are the people who are doing the bulk of the site,
203
629000
2000
Những người này thực hiện phần lớn khối lượng công việc,
10:56
and they are, in a sense, semi-professionals at what they're doing,
204
631000
5000
và những công việc họ đang làm là bán chuyên nghiệp,
11:01
that the standards we set for ourselves are equal to or higher than
205
636000
4000
những tiêu chuẩn chất lượng họ đặt ra là bằng hoặc lớn hơn
11:05
professional standards of quality.
206
640000
2000
các tiêu chuẩn chuyên nghiệp.
11:07
We don't always meet those standards,
207
642000
2000
Chúng tôi không phải khi nào cũng đạt được các tiêu chuẩn đó,
11:09
but that's what we're striving for.
208
644000
2000
nhưng đó là điều chúng tôi hướng tới.
11:11
And so that tight community is who really cares for the site,
209
646000
3000
Vậy trong cộng đồng chặt chẽ đó, ai là người thực sự chăm nom,
11:14
and these are some of the smartest people I've ever met.
210
649000
2000
đó là những người thông minh nhất mà tôi từng gặp.
11:16
Of course, it's my job to say that, but it's actually true.
211
651000
2000
Dĩ nhiên, nghề nghiệp bắt buộc tôi phải nói như vậy, nhưng đó là sự thật.
11:18
The type of people who were drawn to writing an encyclopedia for fun
212
653000
4000
Những người được lôi kéo vào tham gia viết cho một bách khoa toàn thư
11:22
tend to be pretty smart people. (Laughter)
213
657000
2000
thường là những người khá thông minh.
11:25
The tools and the software: there's lots of tools that allow us --
214
660000
2000
Nói về công cụ và phần mềm, có rất nhiều công cụ cho phép chúng tôi --
11:27
allow us, meaning the community -- to self-monitor and to monitor all the work.
215
662000
4000
cho phép cộng đồng -- tự giám sát và giám sát tất cả công việc.
11:31
This is an example of a page history on "flat earth,"
216
666000
2000
Đây là một ví dụ của sự thay đổi trong một trang nói về quả địa cầu dẹt,
11:33
and you can see some changes that were made.
217
668000
3000
và bạn có thể thấy một số thay đổi đã được tạo ra.
11:36
What's nice about this page is you can immediately take a look at this
218
671000
3000
Trang này cũng thú vị và bạn có thể ngay lập tức nhìn
11:39
and see, oh OK, I understand now.
219
674000
2000
và nói, ồ rất tốt, bây giờ thì tôi đã hiểu.
11:41
When somebody goes and looks at -- they see that someone,
220
676000
3000
Khi một người vào xem -- họ sẽ thấy một ai đó,
11:44
an anonymous IP number, made an edit to my page --
221
679000
2000
một địa chỉ IP nặc danh, đang chỉnh sửa trang của mình --
11:46
that sounds suspicious -- who is this person? Somebody looks at it --
222
681000
3000
điều này có vẻ khả nghi -- anh ta là ai? Một số người khác cũng nhìn vào trang đó,
11:49
they can immediately see highlighted in red all of the changes that took place,
223
684000
4000
họ lập tức thấy các thay đổi được làm nổi bật bằng màu đỏ,
11:53
to see, OK, well, these words have changed, things like this.
224
688000
4000
chờ xem, rồi, những chữ đó đã được sửa, giống như vậy đấy.
11:57
So that's one tool that we can use to very quickly monitor the history of a page.
225
692000
5000
Đó là một công cụ mà chúng ta có thể sử dụng để nhanh chóng giám sát sự thay đổi của trang.
12:02
Another thing that we do within the community
226
697000
3000
Chúng ta có thể làm những điều khác trong phạm vi của cộng đồng
12:05
is we leave everything very open-ended.
227
700000
3000
đó là chúng ta để một kết thúc mở ở mọi bài viết.
12:08
Most of the social rules and the methods of work
228
703000
4000
Phần lớn các nguyên tắc xã hội và phương pháp làm việc
12:12
are left completely open-ended in the software.
229
707000
2000
là để lại một kết thúc hoàn toàn mở trên Wikipedia.
12:14
All of that stuff is just on Wiki pages.
230
709000
2000
Tất cả những thứ này là chỉ có trên Wikipedia.
12:16
And so there's nothing in the software that enforces the rules.
231
711000
3000
Và các quy định hoàn toàn không liên quan đến phần mềm.
12:19
The example I've got up here is a Votes For Deletion page.
232
714000
3000
Tôi lấy một ví dụ về trang 'Bỏ phiếu để xoá bỏ.'
12:23
So, I mentioned earlier, people type ASDFASDF --
233
718000
3000
Như tôi đã nói trước đó, có người đánh vào ASDFASDF --
12:26
it needs to be deleted. Cases like that, the administrators just delete it.
234
721000
3000
nó cần được xoá bỏ. Trong trường hợp này, người quản trị chỉ cần xoá bỏ nó.
12:29
There's no reason to have a big argument about it.
235
724000
2000
Không có lý do gì để bàn cãi về điều này.
12:31
But you can imagine there's a lot of other areas where the question is,
236
726000
4000
Tuy nhiên bạn có thể hình dung rằng có rất nhiều khu vực khác gây ra sự hoài nghi,
12:35
is this notable enough to go in an encyclopedia?
237
730000
2000
là liệu nó xứng đáng được đưa vào bách khoa toàn thư?
12:37
Is the information verifiable? Is it a hoax? Is it true? Is it what?
238
732000
4000
Thông tin này có thể kiểm chứng? Nó có là trò lừa? Nó có chính xác? Nó là cái gì?
12:41
So we needed a social method for figuring out the answer to this.
239
736000
3000
Vì vậy chúng tôi cần một phương pháp xã hội để trả lời câu hỏi này.
12:44
And so the method that arose organically within the community
240
739000
3000
Phương pháp đã phát sinh một cách tự nhiên trong cộng đồng
12:47
is the Votes For Deletion page.
241
742000
2000
là trang 'Bỏ phiếu để xoá bỏ'.
12:49
And in the particular example we have here, it's a film,
242
744000
2000
Trong một ví dụ cụ thể mà chúng tôi có ở đây, liên quan một bộ phim,
12:51
"Twisted Issues," and the first person says,
243
746000
2000
"Twisted Issues," và người thứ nhất nói,
12:53
"Now this is supposedly a film. It fails the Google test miserably."
244
748000
4000
"Cứ cho đó là một bộ phim có thật đi. Kiểm tra Google sẽ sai."
12:57
The Google test is, you look in Google and see if it's there,
245
752000
3000
Kiểm tra Google là bạn sử dụng Google để tìm kiếm,
13:00
because if something's not even in Google, it probably doesn't exist at all.
246
755000
4000
bởi vì nếu Google không tìm thấy, rất có thể nó không tồn tại.
13:04
It's not a perfect rule, but it's a nice starting point for quick research.
247
759000
4000
Đó không phải là một quy luật hoàn toàn đúng, nhưng cũng phù hợp khi muốn nghiên cứu nhanh.
13:09
So somebody says, "Delete it, please. Delete it -- it's not notable."
248
764000
3000
Rồi một ai đó nói, "Làm ơn xoá nó. Nó không đáng chú ý."
13:12
And then somebody says, "Wait, wait, wait, wait, I found it.
249
767000
2000
Lại có người khác nói, "Đợi, đợi đã. Tôi đã tìm thấy.
13:14
I found it in a book, 'Film Threat Video Guide:
250
769000
2000
Tôi đã tìm thấy nó trong một cuốn sách, 'Film Threat Video Guide:
13:16
the 20 Underground Films You Must See.'"
251
771000
2000
the 20 Undergound Films You Must See."
13:18
Oh, OK. So the next persons says, "Clean it up."
252
773000
2000
Ồ, được rồi. Người tiếp theo lại nói, "Xoá nó đi."
13:20
Somebody says, "I've found it on IMDB. Keep, keep, keep."
253
775000
4000
Người khác lại nói, "Tôi đã tìm thấy nó trên IMDB. Giữ lại, giữ lại."
13:24
And what's interesting about this is that the software is --
254
779000
3000
Và điều thú vị về nó là --
13:27
these votes are just -- they're just text typed into a page.
255
782000
3000
sự bỏ phiếu thực ra là -- họ chỉ nhập ý kiến của họ vào website.
13:30
This is not really a vote so much as it is a dialogue.
256
785000
5000
Đây không phải là một cuộc bỏ phiếu đúng nghĩa mà là một cuộc đàm thoại.
13:35
Now it is true that at the end of the day
257
790000
2000
Sự thật là đến cuối ngày
13:37
an administrator can go through here and take a look at this and say,
258
792000
3000
một người quản trị kiểm tra và nói,
13:40
OK, 18 deletes, two keeps: we'll delete it.
259
795000
3000
Được rồi, 18 đề nghị xoá, 2 yêu cầu giữ, nên chúng tôi sẽ xoá nó.
13:43
But in other cases, this could be 18 deletes and two keeps, and we would keep it,
260
798000
5000
Nhưng trong một số trường hợp khác, mặc dù có 18 đề nghị xoá và 2 giữ, chúng tôi vẫn giữ lại nó,
13:48
because if those last two keeps say, "Wait a minute, wait a minute.
261
803000
2000
bởi vì nếu 2 người sau cùng cứ nói, "Đợi một chút, đợi một chút.
13:50
Nobody else saw this but I found it in a book,
262
805000
2000
Không ai nhìn thấy nhưng tôi đã tìm thấy nó trong một cuốn sách,
13:52
and I found a link to a page that describes it, and I'm going to clean it up tomorrow,
263
807000
4000
và tôi đã tìm thấy một liên kết đến một trang có mô tả nó, và tôi sẽ xoá nó ngày mai,
13:56
so please don't delete it," then it would survive.
264
811000
3000
vì vậy làm ơn đừng xoá nó," sau đó nó vẫn được giữ lại.
13:59
And it also matters who the people are who are voting.
265
814000
2000
và vì thế người bầu chọn cũng quan trọng.
14:01
Like I say, it's a tight knit community.
266
816000
2000
Như tôi nói, đó là một cộng đồng chặt chẽ.
14:03
Down here at the bottom, "Keep, real movie," Rick Kay.
267
818000
2000
Ở phía dưới cùng, "Giữ, phim này có thật," Rick Kay.
14:05
Rick Kay is a very famous Wikipedian
268
820000
3000
Rick Kay là một thành viên của Wikipedia rất nổi tiếng
14:08
who does an enormous amount of work with vandalism, hoaxes
269
823000
3000
người có nhiều đóng góp trong việc bảo vệ sự phá hoại, trò lừa đảo
14:11
and votes for deletion.
270
826000
2000
và bỏ phiếu để xoá.
14:13
His voice carries a lot of weight within the community
271
828000
3000
Tiếng nói của anh ấy rất có trọng lượng đối với cộng đồng
14:16
because he knows what he's doing.
272
831000
2000
vì anh ấy biết những gì anh ấy đang làm.
14:18
So how's all this governed?
273
833000
2000
Về câu hỏi làm sao quản lý mọi thứ?
14:20
People really want to know about, OK, administrators, things like that.
274
835000
4000
Mọi người rất muốn biết về cách quản trị hoặc những điều tương tự như vậy.
14:24
So the Wikipedia governance model, the governance of the community,
275
839000
4000
Mô hình quản trị Wikipeida, sự quản lý cộng đồng,
14:28
is a very confusing, but a workable mix of consensus --
276
843000
4000
là rất rối rắm, nhưng là một hỗn hợp về đồng thuận có thể giải quyết được --
14:32
meaning we try not to vote on the content of articles,
277
847000
2000
nghĩa là chúng ta cố gắng không biểu quyết về nội dung của bài viết,
14:34
because the majority view is not necessarily neutral.
278
849000
4000
bởi vì quan điểm số đông không lúc nào cũng trung lập.
14:38
Some amount of democracy, all of the administrators --
279
853000
2000
Một chút về tính dân chủ, tất cả các quản trị viên --
14:40
these are the people who have the ability to delete pages,
280
855000
3000
đó là những thành viên có thể xoá các trang,
14:43
that doesn't mean that they have the right to delete pages;
281
858000
2000
điều này không có nghĩa là họ có quyền xoá,
14:45
they still have to follow all the rules -- but they're elected;
282
860000
3000
họ vẫn phải tuân thủ tất cả các quy định - nhưng họ được bầu chọn,
14:48
they're elected by the community. Sometimes people --
283
863000
2000
họ được bầu chọn bởi cộng đồng. Đôi khi có người --
14:50
random trolls on the Internet -- like to accuse me of handpicking the administrators
284
865000
4000
tìm kiếm ngẫu nhiên trên Internet -- buộc tội tôi là chọn các quản trị viên
14:54
to bias the content of the encyclopedia.
285
869000
2000
để thiên vị các nội dung trên bách khoa toàn thư.
14:56
I always laugh at this, because I have no idea how they're elected, actually.
286
871000
4000
Tôi luôn cười vào điều này, bởi vì tôi thực sự không hề biết làm sao họ được chọn.
15:00
There's a certain amount of aristocracy.
287
875000
2000
Có một số người có những đặc quyền.
15:02
And so you've got a hint of that when I mentioned, like,
288
877000
3000
Và chắc các bạn cũng có manh mối khi tôi đã đề cập ở trước, như là,
15:05
Rick Kay's voice would carry a lot more weight than someone we don't know.
289
880000
3000
Tiếng nói của Rick Kay có trọng lượng hơn một số người khác.
15:08
I give this talk sometimes with Angela, who was just re-elected
290
883000
4000
Tôi thỉnh thoảng nói điều này với Angela, người vừa tái trúng cử
15:12
to the Board from the community -- to the Board of the Foundation,
291
887000
3000
vào Ban sáng lập do cộng đồng bầu chọn,
15:15
with more than twice the votes of the person who didn't make it.
292
890000
4000
với số phiếu gấp 2 lần so với người không được chọn.
15:19
And I always embarrass her because I say, well, Angela, for example,
293
894000
4000
Tôi luôn trêu chọc cô ấy bởi vì, lấy ví dụ Angela,
15:23
could get away with doing absolutely anything within Wikipedia,
294
898000
3000
cô ấy hoàn toàn có thể làm những điều sai mà vẫn thoát được trong phạm vi Wikipedia,
15:26
because she's so admired and so powerful.
295
901000
2000
bởi vì cô ấy rất quyền lực và được ngưỡng mộ.
15:28
But the irony is, of course, that Angela can do this because she's the one person
296
903000
4000
Sẽ là nghịch lý nếu Angela làm điều đó vì cô ấy là người
15:32
who you know would never, ever, ever break any rules of Wikipedia.
297
907000
3000
các bạn biết đấy, không bao giờ vi phạm bất kỳ quy định nào của Wikipedia.
15:35
And I also like to say she's the only person
298
910000
3000
Và tôi cũng muốn nói rằng cô ấy là người duy nhất
15:38
who actually knows all the rules of Wikipedia, so ...
299
913000
3000
thực sự biết tất cả các quy định của Wikipedia,
15:41
And then there's monarchy and that's my role on the community, so ...
300
916000
4000
có một sự chuyên chế và đó là vai trò của tôi đối với cộng đồng.
15:46
I was describing this in Berlin once and the next day in the newspaper
301
921000
5000
Tôi đã nói điều này một lần tại Berlin và ngày hôm sau, trong một tờ báo
15:51
the headline said, "I am the Queen of England."
302
926000
3000
có dòng tít chạy "Tôi là nữ hoàng của vương quốc Anh."
15:54
And that's not exactly what I said (Laughter), but --
303
929000
3000
Đó không phải là điều tôi đã nói, nhưng --
15:59
the point is my role in the community --
304
934000
2000
vấn đề là vai trò của tôi trong cộng đồng --
16:01
within the free software world
305
936000
3000
trong thế giới phần mềm miễn phí --
16:04
there's been a longstanding tradition of the "benevolent dictator" model.
306
939000
5000
Có một truyền thống có từ lâu đời về mô hình độc tài nhân từ.
16:09
So if you look at most of the major free software projects,
307
944000
3000
Vì vậy, nếu các bạn biết phần lớn các dự án phần mềm miễn phí,
16:12
they have one single person in charge
308
947000
2000
chỉ có một người duy nhất phụ trách
16:14
who everyone agrees is the benevolent dictator.
309
949000
3000
mọi người đều đồng ý đó là kẻ độc tài nhân từ.
16:17
Well, I don't like the term "benevolent dictator,"
310
952000
3000
Tôi không thích thuật ngữ kẻ độc tài nhân từ,
16:20
and I don't think that it's my job or my role in the world of ideas
311
955000
3000
và tôi không nghĩ rằng đó là nghề hay là vai trò của tôi trong thế giới của những ý tưởng
16:23
to be the dictator of the future of all human knowledge compiled by the world.
312
958000
5000
để trở thành kẻ độc tài đối với tri thức nhân loại.
16:28
It just isn't appropriate.
313
963000
2000
Điều đó không phù hợp.
16:30
But there is a need still for a certain amount of monarchy,
314
965000
3000
Tuy vậy, vẫn có những nhu cầu nhất định về một mô hình quân chủ,
16:33
a certain amount of -- sometimes we have to make a decision,
315
968000
3000
một lượng nhất định của -- thỉnh thoảng chúng ta phải quyết định một điều gì,
16:36
and we don't want to get bogged down too heavily
316
971000
3000
và chúng ta không muốn quá sa đà
16:39
in formal decision-making processes.
317
974000
2000
vào quá trình ra quyết định một cách hình thức.
16:41
So as an example of why this has been --
318
976000
4000
Tôi lấy một ví dụ để lý giải tại sao --
16:45
or how this can be important:
319
980000
2000
hay làm sao điều này là quan trọng,
16:47
we recently had a situation where a neo-Nazi website discovered Wikipedia,
320
982000
3000
gần đây một website theo chủ nghĩa phát xít khám phá Wikipedia,
16:50
and they said, "Oh, well, this is horrible, this Jewish conspiracy of a website
321
985000
5000
và họ nói, "Thật kinh tởm, một âm mưu của người Do Thái
16:55
and we're going to get certain articles deleted that we don't like.
322
990000
3000
và chúng ta sẽ xoá một số bài viết mà chúng ta không thích.
16:58
And we see they have a voting process, so we're going to send --
323
993000
2000
Và chúng ta biết Wikipedia có một quy trình bỏ phiếu, vì thế chúng ta sẽ gửi --
17:00
we have 40,000 members and we're going to send them over
324
995000
4000
chúng ta có 40.000 thành viên và chúng ta sẽ đề nghị họ
17:04
and they're all going to vote and get these pages deleted."
325
999000
2000
và họ sẽ bỏ phiếu để yêu cầu xoá các trang đó."
17:06
Well, they managed to get 18 people to show up.
326
1001000
3000
Rồi, họ sắp xếp 18 người sẽ thực hiện.
17:09
That's neo-Nazi math for you.
327
1004000
2000
Đó là một phép toán của phát xít.
17:11
They always think they've got 40,000 members when they've got 18.
328
1006000
3000
Bọn họ nghĩ rằng họ có đến 40.000 thành viên nhưng thực ra chỉ là 18.
17:14
But they managed to get 18 people to come and vote in a fairly absurd way
329
1009000
5000
Nhưng bọn họ đã sắp xếp 18 người đến và bỏ phiếu theo cách khá lố bịch
17:19
to delete a perfectly valid article.
330
1014000
2000
để xoá bỏ một bài viết hoàn toàn hợp lệ.
17:21
Of course, the vote ended up being about 85 to 18,
331
1016000
3000
Dĩ nhiên, kết quả bỏ phiếu là 85-18,
17:24
so there was no real danger to our democratic processes.
332
1019000
3000
do vậy không có nguy hiểm thực sự nào đối với quy trình dân chủ của chúng ta.
17:27
On the other hand, people said, "But what are we going to do?
333
1022000
3000
Mặt khác, có người nói, "Chúng ta sẽ làm gì?
17:30
I mean, this could happen and what if some group gets really seriously organized
334
1025000
4000
Ý tôi là điều gì xảy ra nếu một nhóm nào đó được tổ chức rất nghiêm túc
17:34
and comes in and wants to vote?"
335
1029000
2000
và đến để yêu cầu bỏ phiếu?"
17:36
Then I said, "Well fuck it, we'll just change the rules."
336
1031000
3000
Thì tôi sẽ nói, "Mẹ kiếp, chúng tôi sẽ thay đổi quy định."
17:39
That's my job in the community: to say we won't allow our openness
337
1034000
5000
Đó là công việc của tôi trong cộng đồng: để nói rằng chúng ta sẽ không cho phép lợi dụng sự cởi mở
17:44
and freedom to undermine the quality of the content.
338
1039000
3000
và tự do để phá hoại chất lượng của các nội dung.
17:47
And so as long as people trust me in my role,
339
1042000
3000
Và chừng nào mọi người còn tin tôi,
17:50
then that's a valid place for me.
340
1045000
2000
thì tôi vẫn hợp lệ.
17:52
Of course, because of the free licensing, if I do a bad job,
341
1047000
4000
Dĩ nhiên, vì mô hình không cần giấy phép, nên nếu tôi làm điều gì xấu,
17:56
the volunteers are more than happy to take and leave --
342
1051000
2000
các tình nguyện viên sẽ sẵn sàng rời bỏ --
17:58
I can't tell anyone what to do.
343
1053000
2000
Tôi không thể làm gì hơn.
18:00
So the final point here is that to understand how Wikipedia works,
344
1055000
4000
Điểm cuối cùng ở đây là để hiểu cách Wikipedia hoạt động,
18:04
it's important to understand that our Wiki model is the way we work,
345
1059000
4000
thì cần phải hiểu rằng mô hình Wiki là cách chúng ta làm việc,
18:08
but we are not fanatical web anarchists. In fact,
346
1063000
4000
nhưng chúng ta không phải là những kẻ vô chính phủ cuồng tín. Thực ra, --
18:12
we're very flexible about the social methodology,
347
1067000
3000
chúng ta rất linh hoạt về phương pháp luận xã hội,
18:15
because it's ultimately the passion of the community is for the quality of the work,
348
1070000
4000
bởi vì suy cho cùng chất lượng công việc sẽ được cộng đồng thừa nhận,
18:19
not necessarily for the process that we use to generate it.
349
1074000
4000
chứ không phải là quy trình mà chúng ta sử dụng để tạo ra nó.
18:23
Thank you.
350
1078000
2000
Xin cảm ơn.
18:25
(Applause)
351
1080000
3000
(Vỗ tay tán dương)
18:28
Ben Saunders: Yeah, hi, Ben Saunders.
352
1083000
2000
Ben Saunders: Xin chào, tôi là Ben Saunders.
18:30
Jimmy, you mentioned impartiality being a key to Wikipedia's success.
353
1085000
4000
Jimmy, ông đã đề cập chưa hết chìa khoá để Wikipedia thành công.
18:34
It strikes me that much of the textbooks
354
1089000
4000
Tôi nhận ra rằng rất nhiều sách giáo khoa
18:38
that are used to educate our children are inherently biased.
355
1093000
3000
được sử dụng để dạy cho con trẻ chúng ta vốn là đã thiên vị.
18:41
Have you found Wikipedia being used by teachers,
356
1096000
4000
Ông có biết là các giáo viên sử dụng Wikipedia
18:45
and how do you see Wikipedia changing education?
357
1100000
2000
và theo ông thì Wikipedia đóng vai trò gì trong sự thay đổi giáo dục?
18:47
Jimmy Wales: Yeah, so, a lot of teachers are beginning to use Wikipedia.
358
1102000
5000
Jimmy Wales: Vâng, rất nhiều giáo viên đang bắt đầu sử dụng Wikipedia. Mặt khác --
18:52
There's a media storyline about Wikipedia, which I think is false.
359
1107000
4000
có những tình tiết của giới truyền thông về Wikipedia mà tôi nghĩ là sai.
18:56
It builds on the storyline of bloggers versus newspapers.
360
1111000
3000
Nó dựa trên những tình tiết của các bloggers đối lập với báo chí.
18:59
And the storyline is, there's this crazy thing, Wikipedia,
361
1114000
4000
Nào, Wikipedia là một thứ "điên rồ",
19:03
but academics hate it and teachers hate it. And that turns out to not be true.
362
1118000
6000
giới học thuật và các giáo viên căm ghét nó. Nhưng thực ra thì điều đó không đúng.
19:09
The last time I got an e-mail from a journalist saying,
363
1124000
2000
Gần đây tôi có nhận được một email của một nhà báo, nói rằng,
19:11
"Why do academics hate Wikipedia?"
364
1126000
2000
"Tại sao giới hàn lâm ghét Wikipedia?"
19:13
I sent it from my Harvard email address,
365
1128000
2000
Tôi sử dụng một địa chỉ email của trường Harvard để trả lời,
19:15
because I was recently appointed a fellow there.
366
1130000
2000
bởi vì tôi vừa được bổ nhiệm là một uỷ viên ở đó.
19:17
And I said, "Well, they don't all hate it." (Laughter)
367
1132000
3000
Và tôi nói, "Thực ra không phải tất cả họ đều ghét."
19:20
But I think there's going to be huge impacts.
368
1135000
3000
Nhưng tôi nghĩ có một tác động rất lớn.
19:23
And we actually have a project
369
1138000
2000
Và thực ra chúng tôi đang có một dự án
19:25
that I'm personally really excited about,
370
1140000
2000
và cá nhân tôi rất thích thú,
19:27
which is the Wiki books project,
371
1142000
2000
đó là dự án sách Wiki,
19:29
which is an effort to create textbooks in all the languages.
372
1144000
2000
như là một nỗ lực để tạo ra các sách giáo khoa trong tất cả các ngôn ngữ.
19:31
And that's a much bigger project;
373
1146000
2000
Và đó là một dự án rất lớn;
19:33
it's going to take 20 years or so to come to fruition.
374
1148000
4000
nó sẽ phải mất khoảng 20 năm để có thể sử dụng được.
19:37
But part of that is to fulfill our mission
375
1152000
2000
Nhưng đó là một phần sứ mệnh của chúng tôi
19:39
of giving an encyclopedia to every single person on the planet.
376
1154000
3000
mang đến tất cả mọi người trên hành tinh này một bách khoa toàn thư.
19:42
We don't mean we're going to spam them with AOL-style CDs.
377
1157000
3000
Chúng tôi sẽ không cung cấp tràn lan với những đĩa CD kiểu AOL.
19:45
We mean we're going to give them a tool that they can use.
378
1160000
3000
Chúng tôi dự định là mang đến họ một công cụ mà họ có thể sử dụng.
19:48
And for a lot of people in the world,
379
1163000
2000
Và dành cho rất nhiều người trên thế giới,
19:50
if I give you an encyclopedia that's written at a university level,
380
1165000
2000
nếu tôi đưa cho chọn một bách khoa toàn thư được viết ở mức độ đại học,
19:52
it doesn't do you any good
381
1167000
2000
nó sẽ không có một hiệu quả nào cả
19:54
without a whole host of literacy materials
382
1169000
2000
nếu thiếu những tài liệu ở mức cơ bản
19:56
to build you up to the point where you can actually use it.
383
1171000
2000
để nâng bạn lên một mức độ nào đó mà bạn có thể sử dụng được nó.
19:58
And so the Wiki books project is an effort to do that.
384
1173000
3000
Và chính vì thế dự án sách Wiki là một nỗ lực để làm điều đó.
20:01
And I think that we're going to really see a huge --
385
1176000
2000
Và tôi nghĩ rằng chúng ta sẽ thực sự thấy một công trình đồ sộ --
20:03
it may not even come from us;
386
1178000
1000
nó không chỉ đến từ phía chúng tôi,
20:04
there's all kinds of innovation going on.
387
1179000
2000
tất cả các loại sáng kiến đang tiếp tục.
20:06
But freely licensed textbooks are the next big thing in education.
388
1181000
4000
Nhưng những cuốn sách giáo khoa miễn giấy phép sẽ là một sự kiện lớn tiếp theo trong lĩn vực giáo dục.
ABOUT THE SPEAKER
Jimmy Wales - Founder of WikipediaWith a vision for a free online encyclopedia, Wales assembled legions of volunteer contributors, gave them tools for collaborating, and created the self-organizing, self-correcting, ever-expanding, multilingual encyclopedia of the future.
Why you should listen
Jimmy Wales went from betting on interest rates and foreign-currency fluctuations (as an option trader) to betting on the willingness of people to share their knowledge. That's how Wikipedia, imagined in 2001, became one of the most-referenced, most-used repositories of knowledge on the planet, with more than four and a half million articles in English (compared with the Britannica's 80,000) and millions in dozens of other languages, all freely available.
The "wiki" in the name refers to software that allows anyone with Internet access to add, delete or edit entries. This has led to controversies about the reliability of the information, prompting the Wikimedia Foundation to set tighter rules for editors, while still keeping Wikipedia open-source. One thing is certain: Wikipedia will never be finished. In the meantime Wales has started working on Wikiasari, a wiki-style search engine.
Jimmy Wales | Speaker | TED.com