TEDGlobal 2009
Gordon Brown: Global ethic vs. national interest
Gordon Brown: Qlobal Etika Milli maraqlara qarşı
Filmed:
Readability: 4.2
627,152 views
Bir millətin maraqları bütün insanlığın xeyri ilə uzlaşa bilər mi? Milləti tərəfindən seçilən vətənpərvər bir siyasətçi digər ölkələrdəki insanları da bərabər dərəcədə nəzərə ala bilər mi? TED'dəki çıxışında dünyanı Qlobal Etikaya səsləyən İngiltərə baş naziri Gordon Brown TED kuratoru Chris Andersonun suallarını cavablandırır.
Gordon Brown - British Prime Minister
Britain's former prime minister Gordon Brown played a key role in shaping the G20 nations' response to the world's financial crisis, and was a powerful advocate for a coordinated global response to problems such as climate change, poverty and social justice. Full bio
Britain's former prime minister Gordon Brown played a key role in shaping the G20 nations' response to the world's financial crisis, and was a powerful advocate for a coordinated global response to problems such as climate change, poverty and social justice. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
Chris Anderson: Thank you so much, Prime Minister,
0
8000
2000
Chris Anderson: Cənab Baş Nazir, çox sağ olun.
00:27
that was both fascinating and quite inspiring.
1
10000
2000
nitqiniz çox təsirli və ilham verici idi.
00:29
So, you're calling for a global ethic.
2
12000
4000
Yəni, qlobal əxlaq haqda danışırdınız.
00:33
Would you describe that as global citizenship?
3
16000
4000
Bunu dünya vətəndaşlığı kimi təsvir edə bilərikmi?
00:37
Is that an idea that you believe in, and how would you define that?
4
20000
3000
Bu fikrə inanırsınızmı və necə xarakterizə edirsiniz?
00:40
Gordon Brown: I think it is about global citizenship. It's about recognizing
5
23000
2000
Gordon Brown: Bəli, düşünürəm ki, bu dünya vətəndaşlığıdır. Bu bizim başqalarına
00:42
our responsibilities to others.
6
25000
2000
qarşı olan məsuliyyətimizi dərk etməyimizlə əlaqəlidir.
00:44
There is so much to do over the next few years
7
27000
4000
Növbəti bir neçə ildə daha yaxşı bir dünya qurmaq üçün
00:48
that is obvious to so many of us
8
31000
3000
edilməsi lazım gələn
00:51
to build a better world.
9
34000
2000
çox şeyin olduğu hamımıza məlumdur .
00:53
And there is so much shared sense
10
36000
2000
Və nə etmək lazım olduğu ilə əlaqədar
00:55
of what we need to do,
11
38000
2000
bir çox ortaq düşüncələr var,
00:57
that it is vital that we all come together.
12
40000
2000
buna görə birləşmək həyati əhəmiyyət daşıyır.
00:59
But we don't necessarily have the means to do so.
13
42000
3000
Lakin bunları edəcək imkanlara sahib deyilik.
01:02
So there are challenges to be met.
14
45000
2000
Qarşıda həll edilməli olan problemlər var.
01:04
I believe the concept of global citizenship
15
47000
3000
Dünya vətəndaşlığı anlayışının qitələr arasında insanların
01:07
will simply grow out of people talking to each other across continents.
16
50000
4000
bir-birləri ilə sadəcə danışması sayəsində inkişaf edəcəyinə inanıram.
01:11
But then, of course, the task is to create the institutions
17
54000
2000
Əlbəttə ki, bizim vəzifəmiz bu qlobal cəmiyyətin işləməsinə
01:13
that make that global society work.
18
56000
2000
səbəb olan təsisatlar yaratmaqdır.
01:15
But I don't think we should underestimate the extent to which
19
58000
2000
Lakin biz bütün dünyada insanların bir-biri ilə əlaqə yaratmasına
01:17
massive changes in technology
20
60000
3000
yol açan texnoloji inkişafı
01:20
make possible the linking up of people across the world.
21
63000
3000
lazimi qədər qiymətləndirməliyik.
01:23
CA: But people get excited about this idea of global citizenship,
22
66000
4000
CA: Amma insanlar bu dünya vətəndaşlığı fikrini öncə həyəcanla
01:27
but then they get confused a bit again
23
70000
2000
qarşılayır, sonra vətənpərvərlik barədə
01:29
when they start thinking about patriotism,
24
72000
2000
düşündükdə fikirləri qarışır, bu ikisini
01:31
and how to combine these two.
25
74000
2000
necə bir araya gətirəcəklərini bilmirlər.
01:33
I mean, you're elected as Prime Minister
26
76000
2000
Demək istədiyim, siz İngiltərənin maraqlarını
01:35
with a brief to bat for Britain.
27
78000
3000
qorumaq üçün Baş Nazir seçilmisiniz.
01:38
How do you reconcile the two things?
28
81000
4000
Bu ikisini necə uzlaşdırırsınız?
01:42
GB: Well, of course national identity remains important.
29
85000
3000
GB: Əlbəttə milli kimliyimiz hər zaman önəmlidir.
01:45
But it's not at the expense of people accepting their global responsibilities.
30
88000
3000
Lakin bu qlobal öhdəliklərini qəbul etmək bütün insanlardan asılı olmamalıdır.
01:48
And I think one of the problems of a recession
31
91000
4000
İndiki böhranın problemlərindən biri də məncə insanların
01:52
is that people become more protectionist,
32
95000
3000
çox mühafizəkar hala gəlib
01:55
they look in on themselves,
33
98000
2000
özlərini düşünmələri,
01:57
they try to protect their own nation,
34
100000
2000
öz millətlərini qorumağa çalışmaları
01:59
perhaps at the expense of other nations.
35
102000
3000
və bunu başqa millətlərin hesabına etmələridir.
02:02
When you actually look at the motor of the world economy,
36
105000
3000
Dünya iqtisadiyyatının inkişafına baxdıqda
02:05
it cannot move forward unless
37
108000
2000
ölkələr arasında alış-veriş olmadan
02:07
there is trade between the different countries.
38
110000
3000
onun irəliləyə bilməyəcəyini görə bilərsiniz.
02:10
And any nation that would become protectionist over the next few years
39
113000
3000
Önümüzdəki bir neçə il ərzində həddindən çox mühafizəkar davranan hər millət
02:13
would deprive itself of the chance of getting the benefits
40
116000
3000
dünya iqtisadiyyatındakı böyümə imkanlarından özünü
02:16
of growth in the world economy.
41
119000
2000
məhrum etmiş olacaq.
02:18
So, you've got to have a healthy sense of patriotism;
42
121000
3000
Yəni, sağlam bir vətənpərvərlik duyğusuna sahib olmanız
02:21
that's absolutely important.
43
124000
2000
həqiqətən də çox önəmlidir.
02:23
But you've got to realize that this world has changed fundamentally,
44
126000
3000
Lakin, dünyanın artıq çox dəyişdiyini və mövcud problemlərimizin
02:26
and the problems that we have cannot be solved
45
129000
2000
yalnız və yalnız bir millət tərəfindən həll olunmasının
02:28
by one nation and one nation alone.
46
131000
2000
mümkün olmadığını anlamalıyıq.
02:30
CA: Well, indeed. But what do you do
47
133000
3000
CA: Bəli, doğrudur. Amma bu ikisinin
02:33
when the two come into conflict and you're forced to make a decision
48
136000
3000
münaqişəsi və sizin də bir seçim etməli olduğunuz halda nə edərsiniz
02:36
that either is in Britain's interest,
49
139000
3000
Yəni Britaniyanın və
02:39
or the interest of Britons,
50
142000
2000
britaniyalıların maraqları yaxud da
02:41
or citizens elsewhere in the world?
51
144000
2000
dünyanın digər yerinin sakinlərinin maraqları?
02:43
GB: Well I think we can persuade people
52
146000
2000
GB: Düşünürəm ki, insanları Britaniyanın uzun
02:45
that what is necessary for Britain's long-term interests,
53
148000
4000
müddətli maraqları üçün, Amerikanın uzun müddətli
02:49
what is necessary for America's long-term interests,
54
152000
2000
maraqları üçün dünyanın qalan hissəsi ilə düzgün münasibətlərin
02:51
is proper engagement with the rest of the world,
55
154000
2000
qurulmasının vacib olduğuna inandıra bilər və
02:53
and taking the action that is necessary.
56
156000
5000
lazımi tədbirləri görə bilərik.
02:58
There is a great story, again, told about Richard Nixon.
57
161000
5000
Riçard Nikson ilə əlaqəli bir hadisə var.
03:03
1958, Ghana becomes independent,
58
166000
4000
1958-ci il Qana müstəqillik əldə edir,
03:07
so it is just over 50 years ago.
59
170000
3000
yəni, bu 50 il öncə baş verib.
03:10
Richard Nixon goes to represent the United States government
60
173000
4000
Riçard Nikson da Qanada keçirilən
03:14
at the celebrations for independence in Ghana.
61
177000
3000
müstəqillik bayramlarında ABŞ-ı təmsil edir.
03:17
And it's one of his first outings as Vice President to an African country.
62
180000
5000
Bu onun Vitse Prezident olaraq Afrika ölkələrindən birinə etdiyi ilk səfərlərdən biridir.
03:22
He doesn't quite know what to do, so he starts going around the crowd
63
185000
3000
Tam olaraq nə edəcəyini də bilmir, insanların arasında gəzməyə və
03:25
and starts talking to people in the crowd
64
188000
2000
insanlarla söhbət etməyə başlayır.
03:27
and he says to people in this rather unique way,
65
190000
2000
İnsanlardan
03:29
"How does it feel to be free?"
66
192000
3000
"Azad olmaq necə bir hissdir? " deyə soruşur
03:32
And he's going around, "How does it feel to be free?"
67
195000
2000
Bu sualı insanlara ünvanlayaraq gəzişir
03:34
"How does it feel to be free?"
68
197000
2000
"Azad olmaq necə hissdir?"
03:36
And then someone says, "How should I know? I come from Alabama."
69
199000
3000
Biri belə cavab verir ki: "Mən hardan bilim? Mən ki Alabamadan gəlmişəm"
03:39
(Laughter)
70
202000
3000
(gülüş)
03:42
And that was the 1950s.
71
205000
3000
Bu 1950-ci illər idi.
03:45
Now, what is remarkable
72
208000
3000
Burada çox önəmli məqam
03:48
is that civil rights in America were achieved in the 1960s.
73
211000
6000
Amerikada vətəndaş haqqlarına 1960-cı illərdə nail olunmasıdır.
03:54
But what is equally remarkable
74
217000
2000
Digər önəmli məsələ isə
03:56
is socioeconomic rights in Africa
75
219000
2000
müstəmləkə zamanından bəri Afrikanın da
03:58
have not moved forward very fast
76
221000
3000
sosial-iqtisadi haqqlarında ciddi
04:01
even since the age of colonialism.
77
224000
3000
irəliləyişin olmamasıdır.
04:04
And yet, America and Africa
78
227000
2000
Lakin yenə də Amerika və Afrika
04:06
have got a common interest.
79
229000
2000
ortaq bir maraq dairəsinə sahibdirlər.
04:08
And we have got to realize that if we don't link up
80
231000
3000
Afrikanın demokrat insanları ilə bir araya gələrək
04:11
with those people who are sensible voices and democratic voices in Africa,
81
234000
4000
ortaq məqsədlər üçün birlikdə çalışmasaq
04:15
to work together for common causes,
82
238000
2000
Əl-Qaidə və oxşar qrupların
04:17
then the danger of Al Qaeda and related groups
83
240000
3000
Afrikada ciddi nüfuz qazanacaqlarının
04:20
making progress in Africa is very big.
84
243000
2000
fərqinə varmalıyıq.
04:22
So, I would say that what seems sometimes
85
245000
2000
Yəni Afrika və digər inkişaf etməkdə olan ölkələrlə
04:24
to be altruism, in relation to Africa,
86
247000
3000
əlaqədar fədakarlıq kimi gördüklərimiz
04:27
or in relation to developing countries,
87
250000
2000
əslində bundan daha çox,
04:29
is more than that. It is enlightened self-interest
88
252000
2000
digər ölkələrlə birlikdə işləmək üçün
04:31
for us to work with other countries.
89
254000
2000
şəxsi maraqlarımızın təkmilləşməsidir.
04:33
And I would say that national interest
90
256000
2000
Qlobal maraqlarımız üçün yoxsulluqla
04:35
and, if you like, what is the global interest
91
258000
2000
və iqlim dəyişikliyi ilə mübarizənin
04:37
to tackle poverty and climate change
92
260000
2000
uzun müddətdə milli maraqlarımız ilə
04:39
do, in the long run, come together.
93
262000
3000
üst-üstə düşəcəyini deyə bilərəm.
04:42
And whatever the short-run price for taking action on climate change
94
265000
3000
Yaxın gələcəkdə iqlim dəyişikliyinə müdaxilə, təhlükəsizliyin təmin olunması,
04:45
or taking action on security, or taking action to provide opportunities
95
268000
2000
insanlara təhsil imkanlarının yaradılması kimi mövzularda fəaliyyətə
04:47
for people for education,
96
270000
2000
başlayarkən ödəyəcəklərimiz,
04:49
these are prices that are worth paying
97
272000
2000
daha güclü dünya iqtisadiyyatı yaradaraq
04:51
so that you build a stronger global society
98
274000
3000
insanların bir-biri ilə rahat və asan əlaqə
04:54
where people feel able to feel comfortable with each other
99
277000
3000
qurmasına imkan yaradıb, ölkələr arasındakı bağların da
04:57
and are able to communicate with each other in such a way
100
280000
3000
daha güclü hala gəlməsi üçün
05:00
that you can actually build stronger links between different countries.
101
283000
3000
ödəməyə dəyər.
05:03
CA: We're in Oxford, which is the home
102
286000
2000
CA: Oxforddayıq, bura fəlsəfi düşüncələrin
05:05
of philosophical thought experiments.
103
288000
3000
təcrübəyə çevrilməsi ilə tanınır.
05:08
And so here is one that kind of goes --
104
291000
2000
Məsələn bunlardan biri --
05:10
I still just want to draw out on this issue.
105
293000
3000
Sadəcə bu mövzunu daha da aydınlaşdırmaq istərdim.
05:13
So, you're on vacation at a nice beach,
106
296000
4000
Gözəl dəniz kənarında istirahətdəsiniz,
05:17
and word comes through that there's been a massive earthquake
107
300000
3000
böyük bir zəlzələ olduğuna dair məlumat alırsınız
05:20
and that there is a tsunami advancing on the beach.
108
303000
2000
və çimərliyə yaxınlaşmaqda olan bir tsunami var.
05:22
One end of the beach there is a house
109
305000
3000
Sahilin bir tərəfindəki evdə isə beş nəfərlik
05:25
containing a family of five Nigerians.
110
308000
2000
nigeriyalı bir ailə var.
05:27
And at the other end of the beach
111
310000
2000
Sahilin digər tərəfində isə
05:29
there is a single Brit.
112
312000
2000
sadəcə bir nəfər ingilis.
05:31
You have time to --
113
314000
2000
Vaxtınız--
05:33
(Laughter)
114
316000
1000
(gülüş)
05:34
you have time to alert one house. What do you do?
115
317000
3000
Sadəcə bir evə xəbərdarlıq edə bilərdiniz. Ne edərdiniz?
05:37
(Laughter)
116
320000
2000
(gülüş)
05:39
GB: Modern communications.
117
322000
2000
GB: Müasir texnologiyalar.
05:41
(Applause)
118
324000
3000
(Alqışlar.)
05:44
Alert both.
119
327000
2000
İkisini də xəbərdar edərdim.
05:46
(Applause)
120
329000
4000
(Alqışlar)
05:50
I do agree that my responsibility
121
333000
3000
Əsas məsuliyyətim ölkəmdəki
05:53
is first of all to make sure that people in our country are safe.
122
336000
3000
insanların təhlükəsizlikdə olduğuna əmin olmaqdır.
05:56
And I wouldn't like anything that is said today to suggest
123
339000
4000
Bugün dediyim liderlərin ölkələrinə qarşı
06:00
that I am diminishing the importance of the responsibility
124
343000
2000
məsuliyyətlərinin önəmini azaldan şeylər olduğunun
06:02
that each individual leader has for their own country.
125
345000
3000
iddia edilməsini də istəmirəm.
06:05
But I'm trying to suggest that there is a huge opportunity
126
348000
3000
Lakin indiyədək qarşımıza çıxmayan bir fürsətin
06:08
open to us that was never open to us before.
127
351000
2000
çıxmış olduğu görüntüsünü yaratmaq istəyirəm.
06:10
But the power to communicate across borders
128
353000
2000
Amma sərhədaşırı ünsiyyətin gücü bizə
06:12
allows us to organize the world in a different way.
129
355000
4000
dünyanı fəqrli şəkildə qurmaq imkanı yaradır.
06:16
And I think, look at the tsunami, it's a classic example.
130
359000
4000
Məsələn sunamiyə baxın, klassik bir misal.
06:20
Where was the early warning systems?
131
363000
2000
Öncədən xəbərvermə sistemləri haradaydı?
06:22
You know? Where was the world acting together
132
365000
3000
Bilirsiniz. Potensial zəlzələlərdə olduğu kimi
06:25
to deal with the problems that they knew arose
133
368000
3000
potensial iqlim dəyişikliyində də ortaya çıxacağı
06:28
from the potential for earthquakes,
134
371000
2000
bilinən problemlərə qarşı birlikdə çalışan
06:30
as well as the potential for climate change?
135
373000
2000
bir dünya haradaydı?
06:32
And when the world starts to work together,
136
375000
2000
Dünya daha yaxşı xəbərdarlıq sistemləri ilə
06:34
with better early warning systems,
137
377000
2000
birlikdə çalışmağa başladığı zaman
06:36
then you can deal with some of these problems in a far better way.
138
379000
2000
bu məsələlərin bəzilərini çox daha asan yollarla həll etmək mümkündür.
06:38
I just think we're not seeing, at the moment,
139
381000
2000
Daha öncədən abstrakt siyasət və ya bəzi
06:40
the huge opportunities open to us
140
383000
2000
mərkəzi problemlərin həllində rolu
06:42
by the ability of people to cooperate
141
385000
3000
olmamış uyğun limitli birləşmələr ehtiva edən
06:45
in a world where either there was isolationism before
142
388000
3000
bu dünyada, hal-hazırda insanların əməkdaşlıq edə bilmək gücü
06:48
or there was limited alliances based on convenience
143
391000
3000
sayəsində qarşımıza çıxan bəzi
06:51
which never actually took you to deal with some of the central problems.
144
394000
4000
fürsətlərin fərqində deyilik.
06:55
CA: But I think this is the frustration that perhaps
145
398000
2000
CA: Mən bir çox insanın, yəni buradakılar
06:57
a lot people have, like people in the audience here,
146
400000
2000
kimi danışıq tərzinizi bəyənən bir çox insanın
06:59
where we love the kind of language that you're talking about.
147
402000
3000
məyus olmaq səbəbinin bu olduğuna inanıram.
07:02
It is inspiring. A lot of us believe
148
405000
2000
Bu ilham vericidir. Bir çoxlarımız bugün
07:04
that that has to be the world's future.
149
407000
3000
dünyanın gələcəyi olmasının gərəkli olduğuna inanırıq.
07:07
And yet, when the situation changes,
150
410000
3000
Lakin yenə də vəziyyət dəyişdikdə
07:10
you suddenly hear politicians talking as if,
151
413000
3000
qəfildən siyasətçilərin belə dediklərini
07:13
you know, for example, the life of one American soldier
152
416000
3000
eşidirik; məsələn, bir amerikalı əsgərin həyatı
07:16
is worth countless numbers of Iraqi civilians.
153
419000
3000
sonsuz sayda İraq vətəndaşının həyatına bərabərdir.
07:19
When the pedal hits the metal,
154
422000
4000
Pedal metalla toqquşduğu zaman
07:23
the idealism can get moved away.
155
426000
3000
idealizm anidən yox ola bilir.
07:26
I'm just wondering how --
156
429000
3000
Məni maraqlandıran budur -
07:29
whether you can see that changing over time,
157
432000
2000
Zaman içərisində baş verən dəyişikliyi görürsünüzmü,
07:31
whether you see in Britain
158
434000
2000
İngiltərədə də bunun kimi
07:33
that there are changing attitudes, and that people are actually
159
436000
3000
dəyişən bəzi mövqelər varmı və insanlar həqiqətən də sizin
07:36
more supportive of the kind of global ethic that you talk about.
160
439000
5000
danışdığınız tərzdəki qlobal etika mövzusunu dəstəkləyirmi?
07:41
GB: I think every religion, every faith,
161
444000
3000
GB: Məncə hər din və hər inanc sistemi
07:44
and I'm not just talking here to people of faith or religion --
162
447000
3000
və sadəcə dindar və inanclı insanlara da xitab etmirəm -
07:47
it has this global ethic at the center
163
450000
2000
öz mərkəzinə qlobal etikanı
07:49
of its credo.
164
452000
2000
almışdır.
07:51
And whether it's Jewish or whether it's Muslim
165
454000
3000
Yəhudilik olsun, Müsəlmanlıq olsun
07:54
or whether it's Hindu, or whether it's Sikh,
166
457000
3000
və ya Hindu olsun və ya Sikh olsun,
07:57
the same global ethic is at the heart
167
460000
2000
bu dinlərin hər birinin qəlbində də
07:59
of each of these religions.
168
462000
3000
eyni qlobal etika yer alır.
08:02
So, I think you're dealing with something
169
465000
2000
Yəni can atdığımız şeyi əslində insanlar
08:04
that people instinctively
170
467000
2000
daxilən əxlaqi
08:06
see as part of that moral sense.
171
469000
3000
dəyərlərin bir hissəsi olaraq görürlər.
08:09
So you're building on something that is not pure self-interest.
172
472000
4000
Yəni qurmağa çalışdığımız şey tamamilə şəxsi maraqlarla əlaqəli deyil.
08:13
You're building on people's ideas and values --
173
476000
4000
İnsanların fikir və dəyərləri üzərində inşa edirik -
08:17
that perhaps they're candles that
174
480000
2000
və bəlkə də onlar bəzi məqamlarda
08:19
burn very dimly on certain occasions.
175
482000
4000
çox sönük yanan şamlardır.
08:23
But it is a set of values that cannot, in my view, be extinguished.
176
486000
4000
Lakin bu dəyərlərin, mənim fikrimcə, söndürülmə ehtimalı yoxdur.
08:27
Then the question is,
177
490000
2000
O zaman sual yaranır,
08:29
how do you make that change happen?
178
492000
3000
bu dəyişikliyi necə təmin edirsiniz?
08:32
How do you persuade people
179
495000
2000
İnsanları əslində öz mənfəətləri
08:34
that it is in their interest
180
497000
2000
üçün daha güclü bir...
08:36
to build strong ... After the Second World War,
181
499000
3000
...İkinci dünya müharibəsindən sonra
08:39
we built institutions, the United Nations,
182
502000
3000
Birləşmiş Millətlər Təşkilatı kimi qurumları qurduq,
08:42
the IMF, the World Bank,
183
505000
2000
BVF, Dünya Bankı,
08:44
the World Trade Organization, the Marshall Plan.
184
507000
2000
Dünya Ticarət Təşkilatı, Marshall Planı.
08:46
There was a period in which people talked about an act of creation,
185
509000
4000
Bir müddət insanlar bir yaratma prosesindən söz etdilər,
08:50
because these institutions were so new.
186
513000
2000
çünki qurumlar çox yeni idi.
08:52
But they are now out of date. They don't deal with the problems.
187
515000
2000
Lakin indi istifadə müddətləri keçdi. Probləmlərlə maraqlanmırlar.
08:54
As I said, you can't deal with the environmental problem
188
517000
2000
Dediyim kimi, mövcud bu qurumlarla ətraf mühit problemi kimi
08:56
through existing institutions.
189
519000
2000
məsələləri həll edə bilməzsiniz.
08:58
You can't deal with the security problem in the way that you need to.
190
521000
4000
Təhlükəsizlik məsələsini etməniz lazım olan şəkildə həll edə bilməzsiniz.
09:02
You can't deal with the economic and financial problem.
191
525000
2000
İqtisadi və maliyyə problemlərini həll edə bilməzsiniz.
09:04
So we have got to rebuild our global institutions,
192
527000
3000
Yeni Qlobal Qurumlar yaratmalıyıq,
09:07
build them in a way that is suitable to the challenges of this time.
193
530000
3000
bugünün çətinlikləri və şərtlərinə uyğun şəkildə qurulmalıdır.
09:10
And I believe that if you look at the biggest challenge we face,
194
533000
3000
Əgər qarşılaşdığımız ən böyük problemə baxsaq, bunun
09:13
it is to persuade people to have the confidence
195
536000
3000
insanları bu şərtlərdə formalaşdırılacaq yeni qurumların
09:16
that we can build a truly global society
196
539000
3000
həqiqətən də dünya birliyi yarada biləcəyinə
09:19
with the institutions that are founded on these rules.
197
542000
3000
inandıra bilmək məsələsi olduğu ilə üzləşirik.
09:22
So, I come back to my initial point.
198
545000
2000
Yəni başlanğıc nöqtəsinə qayıdıram.
09:24
Sometimes you think things are impossible.
199
547000
2000
Bəzən bəzi şeylərin qeyri-mümkün olduğunu düşünürük.
09:26
Nobody would have said 50 years ago
200
549000
2000
50 il öncə heç kəs irqçiliyin
09:28
that apartheid would have gone in 1990,
201
551000
2000
1990-cı ildə yox olacağını
09:30
or that the Berlin wall would have fallen
202
553000
2000
və ya Berlin divarlarının 80 və 90-cı illərin
09:32
at the turn of the '80s and '90s,
203
555000
3000
sonlarında dağılacağını,
09:35
or that polio could be eradicated, or that perhaps 60 years ago
204
558000
3000
və ya uşaq iflicinin yox edilə biləcəyini deməzdi və ya bəlkə də
09:38
nobody would have said that a man could have gone to the moon.
205
561000
2000
60 il öncə bir insanın aya gedə biləcəyindən bəhs edilməmişdi.
09:40
All these things have happened.
206
563000
2000
Bütün bunlar oldu.
09:42
By tackling the impossible, you make the impossible possible.
207
565000
3000
Qeyri-mümkünə yönələrək, qeyri-mümkünü mümkün etmiş olarsınız.
09:45
CA: And we have had a speaker who said that very thing,
208
568000
4000
CA: Spikerlərdən biri də eynən bunu demişdi,
09:49
and swallowed a sword right after that, which was quite dramatic.
209
572000
3000
və ardından qılınc uddu. Bu kifayət qədər dramatik idi.
09:52
(Laughter)
210
575000
1000
(Gülüş)
09:53
GB: Followed my sword will swallow.
211
576000
3000
GB: Qılıncımı təqib edənlər udacaq.
09:56
CA: But, surely a true global ethic
212
579000
3000
CA: Lakin aydındır ki, həqiqi qlobal etika
09:59
is for someone to say,
213
582000
2000
"Dünyada mövcud olan
10:01
"I believe the life of every human on the planet
214
584000
3000
hər insanın milliyəti və ya dini nəzərə alınmadan
10:04
is worth the same, equal consideration,
215
587000
3000
bərabər olduğuna, bərabər əhəmiyyət daşıdığına
10:07
regardless of nationality and religion."
216
590000
3000
inanıram" deyə bilən insanlar üçündür.
10:10
And you have politicians who have --
217
593000
3000
Siz siyasətçilər, sizdə-
10:13
you're elected. In a way, you can't say that.
218
596000
3000
Siz seçilirsiniz. Yəni bunu deyə bilməzsiniz.
10:16
Even if, as a human being, you believe that,
219
599000
2000
Hətta bir insan olaraq buna inansanız da,
10:18
you can't say that. You're elected for Britain's interests.
220
601000
3000
siz İngiltərənin maraqları üçün seçilmisiniz.
10:21
GB: We have a responsibility to protect.
221
604000
3000
GB: Qorumaq məsuliyyətini daşıyırıq.
10:24
I mean look, 1918, the Treaty of Versailles,
222
607000
4000
Yəni baxın, 1918-ci il, Versal Müqaviləsi
10:28
and all the treaties before that, the Treaty of Westphalia and everything else,
223
611000
3000
və ondan qabaqkı bütün razılaşmalar, Westphalia və digər hamısı,
10:31
were about protecting the sovereign right of individual countries
224
614000
3000
fərdi ölkələrin müstəqillik haqqlarını qoruyaraq istədiklərini
10:34
to do what they want.
225
617000
2000
edə bilmək üçündür.
10:36
Since then, the world has moved forward,
226
619000
2000
O zamandan bəri dünya bir mərhələni keçdi,
10:38
partly as a result of what happened with the Holocaust,
227
621000
3000
qismən Nazi soyqırımı vaxtı olanların nəticəsi olaraq
10:41
and people's concern about the rights of individuals
228
624000
3000
və insanların fərdi haqqlarının qorumaq istədikləri
10:44
within territories where they need protection,
229
627000
3000
sahələr içində qalması gərəkli olduğu düşüncəsiylə,
10:47
partly because of what we saw in Rwanda,
230
630000
3000
qismən Ruandada gördüklərimizdən,
10:50
partly because of what we saw in Bosnia.
231
633000
2000
qismən da Bosniyada gördüklərimizdən dolayı.
10:52
The idea of the responsibility to protect
232
635000
2000
Bugün mövcud və hakim olan prinsip
10:54
all individuals who are in situations
233
637000
2000
insani risklər yaradan vəziyyətlərdə
10:56
where they are at humanitarian risk
234
639000
2000
olan bütün fərdləri
10:58
is now being established as a principle which governs the world.
235
641000
3000
qorumaq öhdəliyimiz olduğudur.
11:01
So, while I can't automatically say
236
644000
4000
Yəni, təbii olaraq İngiltərə təhlükə içində olan
11:05
that Britain will rush to the aid
237
648000
3000
hər bir ölkənin hər bir vətəndaşına
11:08
of any citizen of any country, in danger,
238
651000
3000
təcili yardım edəcək deyə bilməsəm də,
11:11
I can say that Britain is in a position
239
654000
3000
İngiltərə digər ölkələr ilə əməkdaşlıq etdiyi
11:14
where we're working with other countries
240
657000
2000
və insani hücumlara və ya soyqırıma məruz qalan
11:16
so that this idea that you have a responsibility
241
659000
2000
qurbanların qorunmasında
11:18
to protect people who are victims of either genocide
242
661000
3000
məsuliyyət daşıdığı fikrinə sahib
11:21
or humanitarian attack,
243
664000
3000
bir mövqedə yer almaqdadır deyə bilərəm.
11:24
is something that is accepted by the whole world.
244
667000
2000
Bu dünyada qəbul edilmiş bir şeydir.
11:26
Now, in the end, that can only be achieved
245
669000
2000
Ancaq beynəlxalq qurumlar
11:28
if your international institutions work well enough
246
671000
2000
bunu edə biləcək qədər yaxşı işlədiyi zaman
11:30
to be able to do so.
247
673000
2000
bu dediklərimə nail ola biləcəyik.
11:32
And that comes back to what the future role of the United Nations,
248
675000
3000
Bu məqamda Birləşmiş Millətlər Təşkilatının gələcəkdəki rolunun nə olduğuna,
11:35
and what it can do, actually is.
249
678000
2000
nə etdiyi və ya edə biləcəyinə geri qayıdırıq.
11:37
But, the responsibility to protect
250
680000
2000
Lakin qorumaq məsuliyyəti
11:39
is a new idea that is, in a sense,
251
682000
2000
bir tərəfdən də beynəlxalq
11:41
taken over from the idea of
252
684000
2000
cəmiyyətin öz qərarlarını
11:43
self-determination as the principle governing the international community.
253
686000
4000
vermək prinsipini əsas götürərək gəldiyimiz yeni bir fikirdir.
11:47
CA: Can you picture, in our lifetimes,
254
690000
2000
CA: Bir siyasətçinin tam olaraq qlobal etika
11:49
a politician ever going out on a platform
255
692000
3000
və tam dünya vətəndaşlığı platformasına çıxa biləcəyini
11:52
of the kind of full-form global ethic, global citizenship?
256
695000
5000
təsəvvür edə bilirsiniz?
11:57
And basically saying that "I believe that all people across the planet
257
700000
6000
Və daha sadə desək "Bütün dünyadakı insanların bərabər dərəcədə əhəmiyyətli olduğuna
12:03
have equal consideration, and if in power
258
706000
2000
inanıram və səlahiyyət alsaq da
12:05
we will act in that way.
259
708000
2000
bu şəkildə davranmış olacağıq.
12:07
And we believe that the people of this country
260
710000
2000
Ölkəmizdəki insanların da dünya vətəndaşı
12:09
are also now global citizens and will support that ethic ..."
261
712000
3000
olduğuna və bu etikanı dəstəkləyəcəyinə inanırıq..." deyə bilərsiniz?
12:12
GB: Is that not what we're doing
262
715000
2000
GB: İqlim dəyişikliyi mövzusundakı müzakirəmiz
12:14
in the debate about climate change?
263
717000
2000
də elə bu deyilmi məgər?
12:16
We're saying that you cannot solve the problem of climate change in one country;
264
719000
5000
Digər bütün ölkələri də daxil etməsəniz, tək bir dövlət olaraq
12:21
you've got to involve all countries.
265
724000
2000
iqlim dəyişikliyinə həll yolu tapa bilməzsiniz.
12:23
You're saying that you must, and you have a duty to help
266
726000
4000
Təklikdə iqlim dəyişikliyi problemini həll etmək
12:27
those countries that cannot afford to deal with
267
730000
2000
gücündə olmayan ölkələrə yardım edilməsinin
12:29
the problems of climate change themselves.
268
732000
2000
labüdlüyünü nəzərə çatdırırıq.
12:31
You're saying you want a deal with all the different countries of the world
269
734000
4000
Dünyadakı bütün ölkələrin bir araya gəlməli olduğunu və
12:35
where we're all bound together
270
738000
2000
karbon tullantılarının azaldılması haqda
12:37
to cutting carbon emissions in a way that is to the benefit of the whole world.
271
740000
4000
razılaşma imazalamasının labüdlüyündən danışırıq.
12:41
We've never had this before because Kyoto didn't work.
272
744000
4000
Kyoto razılaşması ilə buna nail ola bilmədik.
12:45
If you could get a deal at Copenhagen,
273
748000
3000
Kopenhagendə isə "A: uzun müddətdə
12:48
where people agreed, A, that there was
274
751000
2000
karbon tullantılarını azaltmaq əsas hədəfdir"
12:50
a long-term target for carbon emission cuts,
275
753000
2000
"B: qarşılanması gərəkən qısa müddətli hədəflər var "
12:52
B, that there was short-range targets that had to be met
276
755000
3000
başlıqlı razılaşma müzakirə edilir,
12:55
so this wasn't just abstract;
277
758000
2000
Yəni bu sadəcə boş sözlər deyil;
12:57
it was people actually making decisions now
278
760000
2000
bu gün dəyişikliyin hiss olunacağı
12:59
that would make a difference now,
279
762000
2000
mücərrəd və praktiki qərarlardır.
13:01
and if you could then find a financing mechanism
280
764000
2000
Əgər maliyyə mexanizmi yaradılsa və
13:03
that meant that the poorest countries that had been hurt
281
766000
3000
iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə çatışmazlığına görə
13:06
by our inability to deal with climate change
282
769000
2000
uzun on illiklər boyu zərər görmüş
13:08
over many, many years and decades
283
771000
2000
olan yoxsul ölkələrə xüsusi yardımlar edərək
13:10
are given special help so that they can move
284
773000
3000
onların da enerji-səlahiyyətli texnologiyalara keçidinə
13:13
to energy-efficient technologies,
285
776000
2000
yardım olunsa
13:15
and they are in a position financially
286
778000
3000
və karbon tullantılarını azaldacaq
13:18
to be able to afford the long-term investment
287
781000
2000
uzun müddətli investisiyalara qadir olan
13:20
that is associated with cutting carbon emissions,
288
783000
3000
bir iqtisadiyyat yaratmalarına kömək edilsə ,
13:23
then you are treating the world equally,
289
786000
4000
onda dünyanın hər yerini nəzərdə tutub,
13:27
by giving consideration to every part of the planet
290
790000
3000
ehtiyaclarını qarşılayır və hər kəsə
13:30
and the needs they have.
291
793000
2000
bərabər davranmış olardıq.
13:32
It doesn't mean that everybody does exactly the same thing,
292
795000
2000
Bu hər kəsin eyni şeyi etməsi demək deyil,
13:34
because we've actually got to do more financially
293
797000
3000
çünki daha yoxsul ölkələrə maliyya yardımı edilməsi
13:37
to help the poorest countries, but it does mean there is equal consideration
294
800000
3000
bütün düynadakı insanların eyni dərəcədə
13:40
for the needs of citizens
295
803000
3000
diqqət göstərilməsi
13:43
in a single planet.
296
806000
2000
demək deyil.
13:45
CA: Yes. And then of course the theory is still
297
808000
2000
CA: Bəli. Sonradan bu nəzəriyyə, hələ də şəxsi ehtiyacları
13:47
that those talks get rent apart by different countries
298
810000
3000
üzündən bir-biri ilə savaşan ölkələrdən dolayı
13:50
fighting over their own individual interests.
299
813000
2000
parçalanır təbii ki.
13:52
GB: Yes, but I think Europe has got a position,
300
815000
2000
GB: Bəli, amma Avropada 27 ölkənin indidən
13:54
which is 27 countries have already come together.
301
817000
5000
bir araya gəldiyi bir vəziyyət var.
13:59
I mean, the great difficulty in Europe is if
302
822000
1000
Yəni, Avropadakı ən böyük problem,
14:00
you're at a meeting and 27 people speak,
303
823000
2000
toplantı olub, 27 nəfər birdən danışdıqda
14:02
it takes a very very long time.
304
825000
2000
bunun çox vaxt aparmasıdır.
14:04
But we did get an agreement on climate change.
305
827000
4000
Lakin iqlim dəyişikliyi ilə əlaqədar bir razılığa da gəlmişik.
14:08
America has made its first disposition on this
306
831000
3000
Amerika da bu mövzuda ilk sərmayəsini sənədi
14:11
with the bill that President Obama should be congratulated
307
834000
4000
Konqresdə qəbul etdirərək etmiş oldu,
14:15
for getting through Congress.
308
838000
2000
prezident Obama bu baxımdan təbrik edilməlidir.
14:17
Japan has made an announcement.
309
840000
2000
Yaponiya da bildiriş yayınlayıb.
14:19
China and India have signed up to the scientific evidence.
310
842000
3000
Çin və Hindistan elmi faktlara imza atdı.
14:22
And now we've got to move them to accept
311
845000
3000
Onlara ilk öncə uzun müddətli və sonra da
14:25
a long-term target, and then short-term targets.
312
848000
3000
qısa müddətli hədəfləri qəbul etməyə doğru hərəkət etdirməliyik.
14:28
But more progress has been made, I think, in the last few weeks
313
851000
2000
Lakin bir neçə il ərzində əldə olunan uğurlardan daha da çoxunun
14:30
than had been made for some years.
314
853000
2000
bu son həftələrdə qazanıldığını düşünürəm.
14:32
And I do believe
315
855000
2000
Əgər birlikdə çalışsaq
14:34
that there is a strong possibility
316
857000
2000
Kopenhagenə bu razılaşmaların
14:36
that if we work together, we can get that agreement to Copenhagen.
317
859000
3000
əldə ediləcəyinə inanıram.
14:39
I certainly have been putting forward proposals
318
862000
2000
Dünyanın ən yoxsul yerlərinə özlərinə və spesifik ehtiyaclarına
14:41
that would have allowed the poorest parts of the world
319
864000
3000
verdiyimiz əhəmiyyətin hiss olunacağı
14:44
to feel that we have taken into account
320
867000
3000
təkliflər və planlar irəli sürməyə
14:47
their specific needs.
321
870000
2000
davam edirəm.
14:49
And we would help them adapt.
322
872000
2000
Onların uyğunlaşmasına yardım edə bilərik.
14:51
And we would help them make the transition to a low carbon economy.
323
874000
3000
Az karbonlu bir iqtisadiyyata keçiddə onlara yardım edə bilərik.
14:54
I do think a reform of the international institutions is vital to this.
324
877000
4000
Beynəlxalq təşkilatlarda aparılacaq islahatların bu baxımdan əhəmiyyətli olduğunu düşünürəm.
14:58
When the IMF was created in the 1940s,
325
881000
3000
BVF 1940-cı illərdə yaradılanda
15:01
it was created with resources that were five percent or so of the world's GDP.
326
884000
3000
dünya ÜDM-nin 5 %-ə qədər resursuyla yaradılmışdı.
15:04
The IMF now has limited resources, one percent.
327
887000
3000
Bugün isə BVF-nin resursları yalnız 1% faiz həcmindədir.
15:07
It can't really make the difference that ought to be made in a period of crisis.
328
890000
3000
Bir böhran zamanı edilməli olan dəyişiklikləri edə bilmir.
15:10
So, we've got to rebuild the world institutions.
329
893000
3000
Yəni dünya təşkilatlarını yenidən qurmalıyıq.
15:13
And that's a big task: persuading
330
896000
2000
Ən əsas vəzifə; bütün fərqli
15:15
all the different countries with the different voting shares
331
898000
2000
səs faizinə sahib o fərqli ölkələri bu qurumlara
15:17
in these institutions to do so.
332
900000
2000
inandırmaqdır.
15:19
There is a story told about the three world leaders
333
902000
4000
Tanrıdan məsləhət almaq imkanı əldə üdən üç dünya lideri
15:23
of the day getting a chance to get some advice from God.
334
906000
5000
ilə bağlı bir hekayə var.
15:28
And the story is told that Bill Clinton went to God
335
911000
3000
Hekayədə Bill Clinton Tanrının yanına gedir və
15:31
and he asked when there will be
336
914000
3000
ona iqlim dəyişikliyində və minimum
15:34
successful climate change and a low carbon economy.
337
917000
5000
karbon tullarında uğur olub olmayacağını soruşur.
15:39
And God shook his head and said, "Not this year,
338
922000
2000
Tanrı başını bulayır və " Bu il deyil, bu on ildə də deyil,
15:41
not this decade, perhaps not even in your lifetime."
339
924000
3000
və bəlkə də sən yaşadığın müddətində də deyil " deyir.
15:44
And Bill Clinton walked away in tears
340
927000
3000
Bill Clinton göz yaşları içində gedir,
15:47
because he had failed to get what he wanted.
341
930000
2000
istədiyini əldə edə bilmir.
15:49
And then the story is that Barroso, the president of the European Commission,
342
932000
3000
Daha sonra Avropa Komissiyasının Rəhbəri Barroso
15:52
went to God and he asked, he said,
343
935000
2000
Tanrının yanına gedir və ona
15:54
"When will we get a recovery of global growth?"
344
937000
5000
"Qlobal inkişafda irəliləyiş nə vaxt olacaq?" sualını verir.
15:59
And God said, "Not this year, not in this decade,
345
942000
2000
Tanrı "Bu il deyil, bu on ildə də deyil,
16:01
perhaps not in your lifetime."
346
944000
2000
və bəlkə də sənin yaşadığın müddətdə də yox." deyir.
16:03
So Barroso walked away crying and in tears.
347
946000
4000
Barroso da ağlayaraq çıxıb gedir.
16:07
And then the secretary general of the United Nations
348
950000
4000
Daha sonra Birləşmiş Millətlər Təşkilatının baş katibi
16:11
came up to speak to God and said,
349
954000
2000
Tanrının yanına gəlir və Tanrıdan soruşur,
16:13
"When will our international institutions work?"
350
956000
4000
"Beynəlxalq Təşkilatlar nə zaman çalışacaq?"
16:17
And God cried.
351
960000
2000
və Tanrı ağlamağa başlayır.
16:19
(Laughter)
352
962000
2000
(gülüş)
16:21
It is very important to recognize
353
964000
5000
Bu qurumlarda ediləcək islahatların
16:26
that this reform of institutions
354
969000
3000
öz aramızda razılığa gəldikdən
16:29
is the next stage after
355
972000
2000
sonra gələn ikinci mərhələ
16:31
agreeing upon ourselves
356
974000
2000
olduğunun anlaşılması,
16:33
that there is a clear ethic upon which we can build.
357
976000
3000
quracağımız şəffaf bir etikaya sahib olması çox vacibdir.
16:36
CA: Prime Minister, I think there are many in the audience who
358
979000
2000
CA: Cənab Baş Nazir, tamaşaçılar arasında, xüsusilə içində
16:38
are truly appreciative of the efforts you made
359
981000
2000
olduğumuz bu maliyyə böhranı mövzusunda
16:40
in terms of the financial mess we got ourselves into.
360
983000
3000
göstərdiyiniz səylər üçün sizə minnətdar çox insan var.
16:43
And there are certainly many people in the audience
361
986000
3000
Tamaşaçılar arasında bir çox insan siz dünya vətəndaşlığı
16:46
who will be cheering you on as you seek to advance
362
989000
2000
məsələsində irəliləyiş əldə etməyə çalışarkən sizi alqışlayacaqdır.
16:48
this global ethic. Thank you so much for coming to TED.
363
991000
3000
TED'ə gəldiyiniz üçün təşəkkür edirik.
16:51
GB: Well, thank you.
364
994000
2000
Gordon Brown: Təşəkkür edirəm.
16:53
(Applause)
365
996000
13000
(Alqışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Gordon Brown - British Prime MinisterBritain's former prime minister Gordon Brown played a key role in shaping the G20 nations' response to the world's financial crisis, and was a powerful advocate for a coordinated global response to problems such as climate change, poverty and social justice.
Why you should listen
During his long term of office, former UK prime minister Gordon Brown became one of the world's most experienced political leaders, with a deep understanding of the global economy based on 10 years' experience as Great Britain's Chancellor of the Exchequer. He has been a key architect of the G8's agreements on poverty and climate change, and has provided a passionate voice to encourage the developed world to aid struggling African countries. He is an advocate of global solutions for global problems -- through both the reinvention of international institution and the advancement of a global ethics.
While prime minister, Brown promoted technology as a tool for economic (and environmental) recovery. With his charge to "count the carbon and the pennies," research on electric cars and residential energy efficiency are slated to become a major part of the UK's recovery plan. He pushed for universal broadband and a general increase in spending on science. And he sought to use new communication tools like Twitter and YouTube as a means to communicate government policy.
Gordon Brown | Speaker | TED.com