TEDxUSC
Jane Poynter: Life in Biosphere 2
Jane Poynter: La vivo en Biosfero 2
Filmed:
Readability: 3.3
1,078,073 views
Jane Poynter rakontas sian vivon de du jaroj kaj 20 minutoj en Biosfero 2 - sperto, kiu instigis ŝin esplori kiel ni povas teni la vivon en la plej malmildaj medioj. Estas la unua TED-prelego eltirita el sendepende organizita TEDx-aranĝo, okazinta en la Universitato de Suda Kalifornio.
Jane Poynter - Biospherian
After weathering two years in Biosphere 2, Jane Poynter is trying to create technologies that allow us to live in hostile environments -- like outer space. Full bio
After weathering two years in Biosphere 2, Jane Poynter is trying to create technologies that allow us to live in hostile environments -- like outer space. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I have had the distinct pleasure
0
0
3000
Mi havis la apartan plezuron
00:15
of living inside two biospheres.
1
3000
3000
vivi en du biosferoj.
00:18
Of course we all here in this room live in Biosphere 1.
2
6000
4000
Kompreneble ni ĉiuj en tiu ĉi ĉambro vivas en Biosfero 1.
00:22
I've also lived in Biosphere 2.
3
10000
4000
Mi vivis ankaŭ en Biosfero 2.
00:26
And the wonderful thing about that is that I get to compare biospheres.
4
14000
4000
Kaj la mirinda afero estas, ke mi povas kompari biosferojn.
00:30
And hopefully from that I get to learn something.
5
18000
3000
Kaj espereble de tio mi povas lerni ion.
00:33
So what did I learn? Well,
6
21000
2000
Kion do mi lernis?
00:35
here I am inside Biosphere 2, making a pizza.
7
23000
3000
Nu, jen mi ene de Biosfero 2, farante picon.
00:38
So I am harvesting the wheat, in order to make the dough.
8
26000
3000
Mi devis rikolti la tritikon, por fari la paston.
00:41
And then of course I have to milk the goats
9
29000
2000
Kaj kompreneble mi devis melki la kaprinojn
00:43
and feed the goats in order to make the cheese.
10
31000
3000
kaj nutri ilin por fari la fromaĝon.
00:46
It took me four months in Biosphere 2 to make a pizza.
11
34000
2000
Mi bezonis kvar monatojn en Biosfero 2 por fari picon.
00:48
Here in Biosphere 1, well it takes me about two minutes,
12
36000
3000
Tie ĉi en Biosfero 1, nu, ĝi postulas de mi du minutojn.
00:51
because I pick up the phone and I call and say,
13
39000
2000
Ĉar mi prenas telefon-aparaton, mi vokas kaj diras:
00:53
"Hey, can you deliver the pizza?"
14
41000
2000
"Hej, ĉu vi povas liveri al mi picojn?"
00:55
So Biosphere 2
15
43000
3000
Bone, Biosfero 2
00:58
was essentially a three-acre,
16
46000
2000
estis esence triakra (12 mil-kvadratmetra)
01:00
entirely sealed, miniature world
17
48000
2000
plene enfermita, miniatura mondo
01:02
that I lived in for two years and 20 minutes.
18
50000
3000
kie mi vivis dum du jaroj kaj 20 minutoj.
01:05
(Laughter)
19
53000
3000
< ridoj >
01:08
Over the top it was sealed with steel and glass,
20
56000
2000
Supre ĝi estis sigelita per ŝtalo kaj vitro.
01:10
underneath it was sealed with a pan of steel --
21
58000
3000
Malsupre ĝi estis sigelita per ŝtala tavolo.
01:13
essentially entirely sealed.
22
61000
2000
Resume, plene sigelita.
01:15
So we had our own miniature rainforest,
23
63000
2000
Tial ni havis nian propran miniaturan pluvarbaron,
01:17
a private beach with a coral reef.
24
65000
2000
privatan plaĝon kun korala rifo.
01:19
We had a savanna, a marsh, a desert.
25
67000
3000
Ni havis savanon, marĉon, dezerton.
01:22
We had our own half-acre farm that we had to grow everything.
26
70000
3000
Ni havis nian propran duonakran bienon, kie ni devis kreskigi ĉion.
01:25
And of course we had our human habitat, where we lived.
27
73000
3000
Kaj kompreneble ni havis nian homan medion, kie ni vivis.
01:28
Back in the mid-'80s when we were designing Biosphere 2,
28
76000
3000
En la mezo de la 1980-aj, kiam ni fasonis Biosferon 2
01:31
we had to ask ourselves some pretty basic questions.
29
79000
2000
ni devis fari al ni kelkajn vere bazajn demandojn.
01:33
I mean, what is a biosphere?
30
81000
2000
Tiel estas, kio estas biosfero?
01:35
Back then, yes, I guess we all know now
31
83000
2000
Tiam jes, mi kredas, ke ni ĉiuj nun scias
01:37
that it is essentially the sphere of life around the Earth, right?
32
85000
3000
ke ĝi esence estas la vivosfero ĉirkaŭ la Tero, ĉu ne?
01:40
Well, you have to get a little more specific than that if you're going to build one.
33
88000
3000
Bone, vi devas esti iom pli preciza ol tio, se vi estas konstruonta unu.
01:43
And so we decided that what it really is
34
91000
3000
Kaj tial ni decidis, ke ĝi ververe estas
01:46
is that it is entirely materially closed --
35
94000
3000
io materie plene enfermita,
01:49
that is, nothing goes in or out at all, no material --
36
97000
3000
tio estas, absolute nenio eniras aŭ eliras, neniu materialo,
01:52
and energetically open,
37
100000
2000
kaj ĝi estas laŭenergie malferma,
01:54
which is essentially what planet Earth is.
38
102000
2000
esence, kiel la planedo Tero.
01:56
This is a chamber that was 1/400th the size of Biosphere 2
39
104000
3000
Tiun ĉambron, kiu estis unu kvarcentono de la grandeco de Biosfero 2,
01:59
that we called our Test Module.
40
107000
2000
ni nomis nia testejo.
02:01
And the very first day that this fellow, John Allen,
41
109000
2000
Kaj en la unua tago, en kiu tiu kolego, John Allen,
02:03
walked in, to spend a couple of days in there
42
111000
2000
eniris por pasigi kelkajn tagojn tie
02:05
with all the plants and animals and bacteria that we'd put in there
43
113000
2000
kun ĉiuj plantaĵoj kaj bestoj kaj bakterioj, kiujn ni enmetis tien
02:07
to hopefully keep him alive,
44
115000
2000
por espereble teni lin vivanta,
02:09
the doctors were incredibly concerned
45
117000
2000
la kuracistoj estis nekredeble maltrankvilaj,
02:11
that he was going to succumb to some dreadful toxin,
46
119000
2000
timante, ke li pereos pro iu terura toksino,
02:13
or that his lungs were going to get choked with bacteria or something, fungus.
47
121000
4000
aŭ ke liaj pulmoj kolapsos pro bakterio aŭ io simila, iu fungo.
02:17
But of course none of that happened.
48
125000
3000
Sed kompreneble nenio tia okazis.
02:20
And over the ensuing few years,
49
128000
2000
Kaj laŭlonge de kelkaj jaroj,
02:22
there were great sagas about designing Biosphere 2.
50
130000
2000
estis grandaj sagaoj dum la ellaborado de Biosfero 2.
02:24
But by 1991
51
132000
2000
Sed ĉirkaŭ 1991
02:26
we finally had this thing built.
52
134000
2000
ni finfine havis tion konstruita.
02:28
And it was time for us to go in
53
136000
2000
Kaj estis horo por ke ni eniru
02:30
and give it a go.
54
138000
2000
kaj startigu ĝin.
02:32
We needed to know,
55
140000
2000
Ni bezonis ekscii
02:34
is life this malleable?
56
142000
2000
ĉu la vivo estas adaptiĝema.
02:36
Can you take this biosphere,
57
144000
2000
Ĉu oni povas preni tiun ĉi biosferon,
02:38
that has evolved on a planetary scale,
58
146000
2000
kiu disvolviĝis laŭ planeda skalo,
02:40
and jam it into a little bottle,
59
148000
2000
enfermi ĝin en malgrandan botelon
02:42
and will it survive?
60
150000
2000
kaj ĉu ĝi postvivos?
02:44
Big questions.
61
152000
2000
Grandaj demandoj.
02:46
And we wanted to know this both for being able to go somewhere else
62
154000
3000
Kaj ni volis ekscii tion por esti eble iri aliloken
02:49
in the universe -- if we were going to go to Mars, for instance,
63
157000
3000
en la universo; se ni veturos al Marso, ekzemple,
02:52
would we take a biosphere with us, to live in it?
64
160000
2000
ĉu ni kunportus biosferon kun ni, por vivi en ĝi?
02:54
We also wanted to know so we can understand more about
65
162000
2000
Ni volis scii ankaŭ por kompreni pli
02:56
the Earth that we all live in.
66
164000
2000
la Teron, kie ni ĉiuj vivas.
02:58
Well, in 1991 it was finally time for us to go in
67
166000
3000
Bone, en 1991 alvenis finfine la tempo por ni eniri
03:01
and try out this baby.
68
169000
2000
kaj elprovi tiun nian idon.
03:03
Let's take it on a maiden voyage.
69
171000
2000
Ni faru inaŭguran vojaĝon.
03:05
Will it work? Or will something happen
70
173000
2000
Ĉu ĝi funkcios? Aŭ ĉu eble io okazos,
03:07
that we can't understand and we can't fix,
71
175000
4000
kaj tion ni ne povos kompreni kaj solvi?
03:11
thereby negating the concept of man-made biospheres?
72
179000
4000
Tio nuligus la koncepton pri artefaritaj biosferoj.
03:15
So eight of us went in: four men and four women.
73
183000
3000
Do ok inter ni eniris ĝin. Kvar viroj kaj kvar virinoj.
03:18
More on that later.
74
186000
2000
Pli pri tio, poste.
03:20
(Laughter)
75
188000
2000
< ridoj >
03:22
And this is the world that we lived in.
76
190000
3000
Kaj jen la mondo kie ni vivis.
03:25
So, on the top, we had
77
193000
2000
En la supro ni havis
03:27
these beautiful rainforests and an ocean,
78
195000
2000
tiun belan pluvarbaron kaj oceanon.
03:29
and underneath we had all this technosphere, we called it,
79
197000
4000
Kaj malsupre ni havis la teknosferon, kiel ni nomis ĝin.
03:33
which is where all the pumps and the valves
80
201000
2000
Tie estis ĉiuj pumpiloj kaj valvoj
03:35
and the water tanks and the air handlers, and all of that.
81
203000
3000
kaj la cisternoj kaj la aertraktiloj kaj tiel simile.
03:38
One of the Biospherians called it "garden of Eden
82
206000
2000
Unu el la biosferanoj nomis ĝin
03:40
on top of an aircraft carrier."
83
208000
2000
"Edena ĝardeno supre de aviadilŝipo".
03:42
And then also we had the human habitat of course,
84
210000
2000
Nii havis ankaŭ la homan medion, kompreneble,
03:44
with the laboratories, and all of that.
85
212000
2000
kun la laboratorioj kaj tiel plu.
03:46
This is the agriculture.
86
214000
2000
Jen la agrikultura sekcio.
03:48
It was essentially an organic farm.
87
216000
3000
Ĝi estis esence organika bieno.
03:51
The day I walked into Biosphere 2,
88
219000
2000
Kiam mi eniris en la Biosferon 2
03:53
I was, for the first time,
89
221000
2000
mi unuafoje enspiris
03:55
breathing a completely different atmosphere
90
223000
3000
plene malsaman atmosferon
03:58
than everybody else in the world,
91
226000
2000
ol kiu ajn en la mondo,
04:00
except seven other people.
92
228000
2000
krom sep aliaj homoj.
04:02
At that moment I became part of that biosphere.
93
230000
4000
En tiu momento mi fariĝis parto de tiu biosfero.
04:06
And I don't mean that in an abstract sense;
94
234000
3000
Tio estas, ne laŭ abstrakta senco.
04:09
I mean it rather literally.
95
237000
2000
Mi volas diri, laŭlitere.
04:11
When I breathed out, my CO2
96
239000
3000
Kiam mi elspiris, mia CO2
04:14
fed the sweet potatoes that I was growing.
97
242000
4000
nutris la batatojn, kiujn mi kreskigis.
04:18
And we ate an awful lot of the sweet potatoes.
98
246000
3000
Kaj ni manĝis nekredeble multajn batatojn.
04:21
(Laughter)
99
249000
2000
< ridoj >
04:23
And those sweet potatoes
100
251000
2000
Kaj tiuj batatoj
04:25
became part of me.
101
253000
2000
fariĝis parto de mi.
04:27
In fact, we ate so many sweet potatoes
102
255000
2000
Fakte ni manĝis tiom da batatojn,
04:29
I became orange with sweet potato.
103
257000
2000
ke mi fariĝis oranĝkolora.
04:31
I literally was eating the same carbon over and over again.
104
259000
4000
Mi laŭlitere manĝis ade la saman karbonon.
04:35
I was eating myself in some strange sort of bizarre way.
105
263000
4000
Mi memmanĝis laŭ iu stranga, bizara maniero.
04:39
When it came to our atmosphere, however,
106
267000
2000
Pri nia atmosfero, tamen,
04:41
it wasn't that much of a joke over the long term,
107
269000
4000
nenio ŝajnis tiom gaja kun la paso de la tempo.
04:45
because it turned out that we were losing oxygen, quite a lot of oxygen.
108
273000
4000
ĉar ni perdadis oksigenon, sufiĉe multe,
04:49
And we knew that we were losing CO2.
109
277000
2000
dum ni ellasis CO2.
04:51
And so we were working to sequester carbon.
110
279000
3000
Do ni laboris por fiksigi karbonon.
04:54
Good lord -- we know that term now.
111
282000
2000
Mia Dio. Ni ja konas tiun terminon nun.
04:56
We were growing plants like crazy.
112
284000
2000
Ni freneze kreskigis plantaĵojn.
04:58
We were taking their biomass, storing them in the basement,
113
286000
2000
Ni prenadis ilian biomason, konservis ĝin en la kelo,
05:00
growing plants, going around, around, around,
114
288000
2000
kreskadis plantaĵojn, ree, ree, ree,
05:02
trying to take all of that carbon out of the atmosphere.
115
290000
2000
provante elpreni tiun karbonon el nia atmosfero.
05:04
We were trying to stop carbon from going into the atmosphere.
116
292000
3000
Ni provis eviti, ke la karbono iru al la atmosfero.
05:07
We stopped irrigating our soil, as much as we could.
117
295000
2000
Ni ĉesis akvumi nian grundon, kiom eble plej.
05:09
We stopped tilling, so that we could prevent greenhouse gasses from going into the air.
118
297000
4000
Ni ĉesis erpi por konservi forcejajn gasojn engrunde.
05:13
But our oxygen was going down faster
119
301000
2000
Tamen nia oksigeno malkreskis pli rapide
05:15
than our CO2 was going up, which was quite unexpected,
120
303000
3000
ol nia CO2 kreskis, tute neatendita afero,
05:18
because we had seen them going in tandem in the test module.
121
306000
3000
ĉar ambaŭ interekvilibris en la testejo.
05:21
And it was like playing atomic hide-and-seek.
122
309000
3000
Kaj tio estis kiel ludi atoman kaŝludon.
05:24
We had lost seven tons of oxygen.
123
312000
2000
Sep tunoj da oksigeno estis malaperintaj
05:26
And we had no clue where it was.
124
314000
2000
sen lasi ian ajn spuron.
05:28
And I tell you, when you lose a lot of oxygen --
125
316000
3000
Kaj kredu min, kiam oni perdas amason da oksigeno
05:31
and our oxygen went down quite far;
126
319000
2000
- kaj nia oksigeno tre malaltiĝis,
05:33
it went from 21 percent down to 14.2 percent --
127
321000
3000
ĝi iris de 21 elcentoj ĝis 14,2 elcentoj -
05:36
my goodness, do you feel dreadful.
128
324000
3000
Dio mia, oni sentas sin tre malbona.
05:39
I mean we were dragging ourselves around the Biosphere.
129
327000
3000
Tio estas, ni trenis nin en la biosfero.
05:42
And we had sleep apnea at night.
130
330000
2000
Kaj ni havis spirhaltojn dum la dormo, nokte.
05:44
So you'd wake up gasping with breath,
131
332000
3000
Tiel ke oni vekiĝis anhelante
05:47
because your blood chemistry has changed.
132
335000
2000
pro la ŝanĝo de la sanga kemio.
05:49
And that you literally do that. You stop breathing and then you -- (Gasps) --
133
337000
3000
Kaj tio vere okazas. Oni ĉesas spiri kaj tiam oni -- < sufokiĝoj > --
05:52
take a breath and it wakes you up. And it's very irritating.
134
340000
2000
enspiregas kaj vekiĝas. Kaj estas vere incitante.
05:54
And everybody outside thought we were dying.
135
342000
2000
Ĉiuj ekstere pensis, ke ni estis mortantaj.
05:56
I mean, the media was making it sound like were were dying.
136
344000
2000
Nu, estas tio, kion la amaskomunikiloj distrumpetis.
05:58
And I had to call up my mother every other day saying, "No, Mum, it's fine, fine.
137
346000
3000
Mi devis telefonvoki al mia patrino fojfoje dirante "Ne, panjo, ĉio estas en ordo.
06:01
We're not dead. We're fine. We're fine."
138
349000
2000
Ni ne estas mortantaj. Ni fartas bone. Ni fartas bone."
06:03
And the doctor was, in fact, checking us
139
351000
2000
Kaj la kuracisto estis, fakte, kontrolanta
06:05
to make sure we were, in fact, fine.
140
353000
2000
por certigi, ke ni ja bone fartis.
06:07
But in fact he was the person who was most susceptible to the oxygen.
141
355000
4000
Tamen, ja li estis plej ĝenita de la oksigenmanko.
06:11
And one day he couldn't add up a line of figures.
142
359000
2000
Iun tagon li ne eblis kalkuli linion da ciferoj.
06:13
And it was time for us to put oxygen in.
143
361000
4000
Tiam estis tempo por ke ni enmetu oksigenon.
06:17
And you might think, well,
144
365000
2000
Kaj vi eble pensos, nu,
06:19
"Boy, your life support system
145
367000
2000
"Homo, via sistemo de vivotenado
06:21
was failing you. Wasn't that dreadful?"
146
369000
2000
ne malfunkciis. Ĉu tio ne estis timiga?
06:23
Yes. In a sense it was terrifying.
147
371000
4000
Jes. Iasence estis terure.
06:27
Except that I knew I could walk out the airlock door
148
375000
3000
Sed mi sciis, ke ni povis forlasi la biosferon
06:30
at any time, if it really got bad,
149
378000
2000
kiam ajn, se danĝerego alvenus.
06:32
though who was going to say, "I can't take it anymore!"?
150
380000
3000
Tamen kiu estis dironta "Mi ne povas plu elteni!" ?
06:35
Not me, that was for sure.
151
383000
2000
Ne mi, certe ne.
06:37
But on the other hand, it was the scientific gold of the project,
152
385000
4000
Sed aliflanke ĝi estis la scienca "oro" de la projekto.
06:41
because we could really crank this baby up,
153
389000
2000
Ĉar ni povus fari el tiu bebo
06:43
as a scientific tool,
154
391000
2000
sciencan ilon
06:45
and see if we could, in fact, find
155
393000
2000
kaj vidi ĉu ni povus efektive trovi
06:47
where those seven tons of oxygen had gone.
156
395000
3000
kien iris tiuj sep tunoj da oksigeno.
06:50
And we did indeed find it.
157
398000
2000
Nii fakte trovis ĝin.
06:52
And we found it in the concrete.
158
400000
2000
Ĝi iris en la betono.
06:54
Essentially it had done something very simple.
159
402000
2000
Esence ĝi faris ion tre simplan.
06:56
We had put too much carbon in the soil in the form of compost.
160
404000
3000
Ni metis tro da karbono en la grundon, kompoŝtforme.
06:59
It broke down; it took oxygen out of the air;
161
407000
2000
Malkomponiĝante, ĝi prenis oksigenon el la aero,
07:01
it put CO2 into the air; and it went into the concrete.
162
409000
3000
kaj ellasis CO2 kiu kaŝis sin en la betonon.
07:04
Pretty straightforward really.
163
412000
2000
Simplege, fakte.
07:06
So at the end of the two years
164
414000
2000
Do fine de du jaroj
07:08
when we came out, we were elated,
165
416000
2000
kiam ni eliris, ni estis triumfantaj.
07:10
because, in fact, although you might say
166
418000
3000
Fakte oni ja povas diri
07:13
we had discovered something that was quite "uhh,"
167
421000
3000
ke ni malkovris ion malentuziasman
07:16
when your oxygen is going down,
168
424000
2000
kiam la oksigeno malaltiĝis,
07:18
stopped working, essentially, in your life support system,
169
426000
3000
kaj ĉesis funkcii la sistemo de vivtenado.
07:21
that's a very bad failure.
170
429000
2000
Ĉu ne estas tio tre malbona fiasko?
07:23
Except that we knew what it was. And we knew how to fix it.
171
431000
3000
Eble, sed ni ekkomprenis la problemon, kaj trovis kiel solvi ĝin.
07:26
And nothing else emerged
172
434000
2000
Kaj nenio riveliĝis
07:28
that really was as serious as that.
173
436000
2000
tiel serioza kiel ĝi.
07:30
And we proved the concept, more or less.
174
438000
2000
Kaj ni pruvis la koncepton, pli-malpli.
07:32
People, on the other hand, was a different subject.
175
440000
3000
Pri la homoj, aliflanke, estas alia afero.
07:35
We were -- yeah I don't know that we were fixable.
176
443000
3000
Ni fariĝis - ĉu estas kuraceble? -
07:38
We all went quite nuts, I will say.
177
446000
2000
Ni ĉiuj fariĝis sufiĉe frenezaj, miavide.
07:40
And the day I came out of Biosphere 2,
178
448000
2000
La tagon, kiam mi eliris el Biosfero 2
07:42
I was thrilled I was going to see all my family and my friends.
179
450000
4000
mi estis ekscitita vidi mian tutan familion kaj miajn amikojn.
07:46
For two years I'd been seeing people through the glass.
180
454000
3000
Dum du jaroj mi vidis homojn nur tra montrofenestro.
07:49
And everybody ran up to me.
181
457000
2000
Ĉiuj kuris al mi,
07:51
And I recoiled. They stank!
182
459000
4000
sed mi tuj retropaŝis. Ili fetoris!
07:55
People stink!
183
463000
2000
Homoj fetoras!
07:57
We stink of hairspray and underarm deodorant,
184
465000
3000
Ni malbonodoras je harŝprucaĵo kaj aksela senodorigilo
08:00
and all kinds of stuff.
185
468000
2000
kaj tiel simile.
08:02
Now we had stuff inside Biosphere to keep ourselves clean,
186
470000
3000
Nu, ni havis aĵojn en Biosfero por konservi nin puraj.
08:05
but nothing with perfume.
187
473000
2000
Sed nenion kun parfumo.
08:07
And boy do we stink out here.
188
475000
3000
Kaj, homo, ni tie ĉi ekstere ja malbonodoras.
08:10
Not only that,
189
478000
2000
Ne nur tio;
08:12
but I lost touch of where my food came from.
190
480000
4000
mi ankaŭ perdis kontakton kun la loko, de kie mia manĝaĵo venis.
08:16
I had been growing all my own food.
191
484000
3000
Mi kultivis ĉiujn miajn manĝaĵojn.
08:19
I had no idea what was in my food, where it came from.
192
487000
3000
Mi havis neniun ideon pri tio, kio estis en mia manĝaĵo, de kie ĝi venis.
08:22
I didn't even recognize half the names in most of the food that I was eating.
193
490000
3000
Mi eĉ ne rekonis duonon el la nomoj en la plejparto de kio mi manĝis.
08:25
In fact, I would stand for hours in the aisles of shops,
194
493000
3000
Fakte, mi pasigis horojn meze de vendejaj bretaroj
08:28
reading all the names on all of the things.
195
496000
2000
legante la nomojn de ĉiuj aĵoj.
08:30
People must have thought I was nuts.
196
498000
2000
Oni eble pensis, ke mi frenezas.
08:32
It was really quite astonishing.
197
500000
6000
Mi estis vere surprizita.
08:38
And I slowly lost track
198
506000
3000
Kaj mi iom post iom perdis la sencon
08:41
of where I was in this big biosphere, in this big biosphere that we all live in.
199
509000
4000
de kie mi estas en tiu ĉi granda biosfero, kie ni ĉiuj vivas.
08:45
In Biosphere 2 I totally understood
200
513000
3000
En Biosfero 2 mi plene komprenis
08:48
that I had a huge impact on my biosphere, everyday,
201
516000
4000
ke mi havis grandegan efikon sur mia biosfero, ĉiutage,
08:52
and it had an impact on me,
202
520000
2000
kaj ĝi havis efikon sur mi,
08:54
very viscerally, very literally.
203
522000
2000
vere profunde, vere laŭlitere.
08:56
So I went about my business:
204
524000
2000
Do mi okupiĝis pri miaj aferoj:
08:58
Paragon Space Development Corporation,
205
526000
2000
Kompanio Paragon por Spaca Disvolviĝo,
09:00
a little firm I started with people while I was in the Biosphere,
206
528000
2000
malgranda firmao, kiun mi kunfondis dum mi estis en la Biosfero,
09:02
because I had nothing else to do.
207
530000
2000
ĉar mi havis nenion alian por fari.
09:04
And one of the things we did was
208
532000
2000
Unu el niaj celoj estis
09:06
try to figure out: how small can you make these biospheres,
209
534000
2000
malkovri kiel malgrandaj oni povas fari tiujn biosferojn,
09:08
and what can you do with them?
210
536000
2000
kaj kion oni povas fari el ili?
09:10
And so we sent one onto the Mir Space Station.
211
538000
3000
Ni sendis unu al la Mir Spacostacio.
09:13
We had one on the shuttle and one on the International Space Station,
212
541000
3000
Ni havis unu en la kosmopramo kaj unu en la Internacia Spacostacio.
09:16
for 16 months, where we managed to produce
213
544000
2000
dum 16 monatoj. Tie ni sukcesis produkti
09:18
the first organisms to go through
214
546000
2000
la unuajn organismojn, kiuj kompletigis
09:20
complete multiple life cycles in space --
215
548000
2000
multajn vivociklojn en la spaco,
09:22
really pushing the envelope
216
550000
2000
vere antaŭenigante
09:24
of understanding how malleable
217
552000
2000
la komprenon pri kiom adaptiĝemaj
09:26
our life systems are.
218
554000
3000
estas niaj vivo-sistemoj.
09:29
And I'm also proud to announce
219
557000
2000
Kaj mi ankaŭ fieras anonci -
09:31
that you're getting a sneak preview -- on Friday we're going to announce
220
559000
3000
antaŭfrandaĵo por vi - ke vendredon ni anoncos
09:34
that we're actually forming a team
221
562000
2000
la formiĝon de teamo
09:36
to develop a system to grow plants on the Moon,
222
564000
3000
por disvolvi sistemon por kreskigi plantaĵojn sur la luno.
09:39
which is going to be pretty fun.
223
567000
2000
Tio estos tre amuza.
09:41
And the legacy of that is a system that we were designing:
224
569000
3000
Kaj la sekvo de tio estas sistemo, kiun ni projektas.
09:44
an entirely sealed system to grow plants to grow on Mars.
225
572000
4000
Plene sigelita sistemo por kreskigi plantaĵojn sur Marso.
09:48
And part of that is that we had to model
226
576000
2000
Kadre de tio, ni devis modeli
09:50
very rapid circulation of CO2
227
578000
4000
tre rapidan cirkuladon de CO2,
09:54
and oxygen and water through this plant system.
228
582000
3000
kaj oksigeno kaj akvo, en tiu planto-sistemo.
09:57
As a result of that modeling
229
585000
2000
Kiel rezulto de tiu modelado
09:59
I ended up in all places,
230
587000
2000
mi fine devis iri ien kaj tien,
10:01
in Eritrea, in the Horn of Africa.
231
589000
3000
al Eritreo, en la "Afrika Korno".
10:04
Eritrea, formerly part of Ethiopia,
232
592000
3000
Eritreo, eksa parto de Etiopio,
10:07
is one of those places that is astonishingly beautiful,
233
595000
5000
estas unu el tiuj lokoj mirinde belaj,
10:12
incredibly stark, and I have no understanding
234
600000
4000
nekredeble aridaj kaj mi ne povas kompreni
10:16
of how people eke out a living there.
235
604000
2000
kiel homoj elturniĝas vivi tie.
10:18
It is so dry.
236
606000
2000
Ĝi estas tiel seka.
10:20
This is what I saw.
237
608000
2000
Jen kion mi vidis.
10:22
But this is also what I saw.
238
610000
2000
Sed ankaŭ tion mi vidis.
10:24
I saw a company that had
239
612000
3000
Mi vidis kompanion, kiu
10:27
taken seawater
240
615000
3000
prenis marakvon
10:30
and sand, and they were growing
241
618000
3000
kaj sablon kaj kreskigis
10:33
a kind of crop that will grow on pure salt water without having to treat it.
242
621000
4000
specon de herbo, kiu kreskas en pura nedolĉigita salakvo.
10:37
And it will produce a food crop.
243
625000
2000
Ĝi produktas manĝeblaĵon,
10:39
In this case it was oilseed.
244
627000
2000
tiukaze, oledonajn semojn.
10:41
It was astonishing. They were also producing mangroves
245
629000
3000
Mi miregis. Ili ankaŭ produktis mangrovojn
10:44
in a plantation.
246
632000
2000
en kultivejo.
10:46
And the mangroves were providing wood
247
634000
2000
La mangrovoj liveris lignon
10:48
and honey and leaves for the animals,
248
636000
2000
kaj mielon kaj foliojn por la brutoj
10:50
so that they could produce milk and whatnot,
249
638000
2000
tiel ke ili povu produkti lakton kaj tiel plu,
10:52
like we had in the Biosphere.
250
640000
2000
kiel ni faris en la Biosfero 2.
10:54
And all of it was coming from this: shrimp farms.
251
642000
4000
Kaj ĉio tio-ĉi venis pro unu motivo:
10:58
Shrimp farms are a scourge on the earth,
252
646000
2000
salikokaj bredejoj. Ili estas vera plago,
11:00
frankly, from an environmental point of view.
253
648000
2000
sincere dirite, laŭ media vidpunkto.
11:02
They pour huge amounts of pollutants into the ocean.
254
650000
3000
Ili verŝas amason da poluantoj en la oceanon
11:05
They also pollute their next-door neighbors.
255
653000
3000
kaj poluas la najbarajn mediojn.
11:08
So they're all shitting each other's ponds, quite literally.
256
656000
3000
Ili ĉiuj kakas en la bredejoj unuj de la aliaj, tute laŭvorte.
11:11
And what this project was doing
257
659000
3000
En tiu projekto, oni prenas
11:14
was taking the effluent of these,
258
662000
2000
la elfluaĵon de tiuj bredejoj
11:16
and turning them into all of this food.
259
664000
2000
kaj fari el ĝi ĉiun ĉi nutrantilon.
11:18
They were literally turning pollution into abundance for a desert people.
260
666000
5000
Oni laŭvorte faris el poluaĵo abundaĵon por popolo de la dezerto.
11:23
They had created an industrial ecosystem, of a sense.
261
671000
4000
Oni kreis industrian ekosistemon, iasence.
11:27
I was there because I was actually modeling the mangrove portion
262
675000
4000
Mi estis tie ĉar mi modelis la mangrovan parton
11:31
for a carbon credit program, under the U.N.
263
679000
2000
por programo de karbona kredito, laŭ
11:33
Kyoto Protocol system.
264
681000
2000
la sistemo de la Protokolo de Kyoto de UN.
11:35
And as I was modeling this mangrove swamp,
265
683000
2000
Kaj dum mi modelis tiun mangrovan marĉon,
11:37
I was thinking to myself, "How do you put a box around this?"
266
685000
3000
mi pripensadis: "Kiel oni enskatoligas aĵon tian?"
11:40
When I'm modeling a plant in a box, literally,
267
688000
3000
Kiam mi modelas plantaĵon enskatolan,
11:43
I know where to draw the boundary.
268
691000
2000
mi scias kie mi desegnu la limojn.
11:45
In a mangrove forest like this I have no idea.
269
693000
3000
Pri mangrovejoj kiel tiu, mi tute ne sciis.
11:48
Well, of course you have to draw the boundary around the whole of the Earth.
270
696000
3000
Bone, kompreneble vi devas desegni la limojn ĉirkaŭ la tuta Tero.
11:51
And understand its interactions with the entire Earth.
271
699000
3000
Kaj kompreni ĝiaj interagadoj kun la tuta Tero.
11:54
And put your project in that context.
272
702000
5000
Kaj vidi vian projekton en tiu kunteksto.
11:59
Around the world today we're seeing an incredible transformation,
273
707000
5000
Ĉirkaŭ la mondo nuntempe oni vidas nekredeblan transformiĝon,
12:04
from what I would call a biocidal species,
274
712000
4000
De tio, kion mi nomus vivomortigaj specioj,
12:08
one that -- whether we intentionally or unintentionally --
275
716000
3000
kiu ĉu intence, ĉu neintence
12:11
have designed our systems to kill life, a lot of the time.
276
719000
4000
fasonas siajn sistemojn por mortigi la vivon, plejofte.
12:15
This is in fact, this beautiful photograph,
277
723000
4000
Tiu ĉi bela fotaĵo montras
12:19
is in fact over the Amazon.
278
727000
2000
lla Amazon-riveron.
12:21
And here the light green are areas of massive deforestation.
279
729000
5000
La helverdaj partoj estas aeroj de amasa senarbarigo,
12:26
And those beautiful wispy clouds
280
734000
2000
kaj tiuj belaj filamentaj nuboj
12:28
are, in fact, fires, human-made fires.
281
736000
4000
rezultas fakte de ekbruligoj homfaritaj.
12:32
We're in the process of transforming from this,
282
740000
3000
Ni estas irantaj de tio al tio,
12:35
to what I would call a biophilic society,
283
743000
4000
kion mi nomus vivoamanta socio,
12:39
one where we learn to nurture society.
284
747000
3000
en kiu oni lernas zorgi pri la socio.
12:42
Now it may not seem like it, but we are.
285
750000
3000
Nun eble ne ŝajnas tiel, sed ja veras.
12:45
It is happening all across the world,
286
753000
3000
Tio okazas tra la tuta mondo,
12:48
in every kind of walk of life,
287
756000
2000
en ĉia vivokupo
12:50
and every kind of career
288
758000
2000
kaj en ĉia speco de kariero
12:52
and industry that you can think of.
289
760000
4000
kaj industrio imageblaj.
12:56
And I think often times people get lost in that.
290
764000
3000
Kaj mi pensas, ke oftege oni perdiĝas en tio.
12:59
They go, "But how can I possibly find my way in that?
291
767000
3000
Oni pensas: "Sed kiamaniere trovi mian lokon en tio,
13:02
It's such a huge subject."
292
770000
2000
en tiu vastega temo?"
13:04
And I would say that the small stuff counts. It really does.
293
772000
4000
Kaj mi dirus ke la etaj aferoj gravas. Ili vere gravas.
13:08
This is the story of a rake in my backyard.
294
776000
5000
Jen rakonto pri rastilo en mia korto.
13:13
This was my backyard,
295
781000
2000
Tio estis mia korto
13:15
very early on, when I bought my property.
296
783000
2000
tuj post kiam mi aĉetis mian terenon.
13:17
And in Arizona, of course, everybody puts gravel down.
297
785000
3000
En Arizono, kompreneble, ĉiuj metas gruzon.
13:20
And they like to keep everything beautifully raked. And they keep all the leaves away.
298
788000
4000
Oni ŝatas konservi ĉion bele rastita, kaj demeti ĉiujn foliojn.
13:24
And on Sunday morning the neighbors leaf blower comes out,
299
792000
3000
Dimanĉmatene, la folio-bloviloj resonas de ĉie
13:27
and I want to throttle them.
300
795000
2000
kaj mi volas strangoli la najbarojn.
13:29
It's a certain type of aesthetic.
301
797000
3000
Estas iaspeca estetiko.
13:32
We're very uncomfortable with untidiness.
302
800000
3000
Oni estas tre ĝenita pri malordeco.
13:35
And I threw away my rake.
303
803000
4000
Nu, mi forĵetis mian rastilon.
13:39
And I let all of the leaves fall from the trees that I have on my property.
304
807000
4000
Mi lasas foliojn fali el la arboj de mia tereno.
13:43
And over time, essentially what have I been doing?
305
811000
2000
Kaj post iom da tempo, kion mi esence faris?
13:45
I've been building topsoil.
306
813000
2000
Mi faris supraĵan grundon.
13:47
And so now all the birds come in. And I have hawks.
307
815000
2000
Nun ĉiaj birdoj venas, eĉ falkoj.
13:49
And I have an oasis.
308
817000
4000
Mi havas vera oazon.
13:53
This is what happens every spring. For six weeks,
309
821000
4000
Jen kio okazas ĉiun printempon. Dum ses,
13:57
six to eight weeks, I have this flush of green oasis.
310
825000
3000
ses ĝis ok semajnoj, mi havas tiun verdan oazon.
14:00
This is actually in a riparian area.
311
828000
2000
Tio situas fakte en riverborda areo.
14:02
And all of Tucson could be like this
312
830000
2000
Kaj la tuta Tuscon povus esti tia
14:04
if everybody would just revolt and throw away the rake.
313
832000
3000
se ĉiu ribeliĝus kaj forĵetus la rastilon.
14:07
The small stuff counts.
314
835000
4000
La etaj aferoj ja gravas.
14:11
The Industrial Revolution -- and Prometheus --
315
839000
3000
La Industria Revolucio kaj Prometeo
14:14
has given us this, the ability to light up the world.
316
842000
5000
donis al ni la kapablon lumigi la mondon,
14:19
It has also given us this,
317
847000
2000
kaj ankaŭ tion,
14:21
the ability to look at the world from the outside.
318
849000
4000
la kapablon rigardi la mondon de ekstere.
14:25
Now we may not all have
319
853000
2000
Nu, eble ni ne havas
14:27
another biosphere that we can run to,
320
855000
2000
alian biosferon, al kiu ni povas alkuri
14:29
and compare it to this biosphere.
321
857000
3000
por kompari ĝin al tiu ĉi biosfero.
14:32
But we can look at the world,
322
860000
2000
Tamen ni povas rigardi la mondon
14:34
and try to understand where we are in its context,
323
862000
5000
kaj provi kompreni kie ni situas en ĝia kunteksto
14:39
and how we choose to interact with it.
324
867000
4000
kaj kiel ni elektas interagi kun ĝi.
14:43
And if you lose where you are in your biosphere,
325
871000
3000
Kaj se vi nescias kie vi estas en la biosfero
14:46
or are perhaps having a difficulty connecting
326
874000
2000
aŭ se vi havas malfacilaĵon konektiĝi
14:48
with where you are in the biosphere,
327
876000
2000
kun via parto de la biosfero,
14:50
I would say to you,
328
878000
3000
jen konsilo:
14:53
take a deep breath.
329
881000
3000
profunde enspiru.
14:56
The yogis had it right.
330
884000
2000
Joganoj pravis.
14:58
Breath does, in fact, connect us all
331
886000
3000
La spiro efektive konektas nin ĉiujn
15:01
in a very literal way.
332
889000
2000
tre laŭlitere.
15:03
Take a breath now.
333
891000
2000
Enspiru nun.
15:05
And as you breathe, think
334
893000
2000
Kaj dum vi enspiras, pensu
15:07
about what is in your breath.
335
895000
4000
pri tio, kio entenas via spiro.
15:11
There perhaps is the CO2 from the person sitting next-door to you.
336
899000
5000
Eble ĝi entenas CO2 el la homo sidita apud vi.
15:16
Maybe there is a little bit of oxygen
337
904000
2000
Eble estas iomete da oksigeno
15:18
from some algae on the beach not far from here.
338
906000
5000
el iuj algoj de la plaĝo nemalproksima de tie ĉi.
15:23
It also connects us in time.
339
911000
3000
Spiri ankaŭ ligas nin laŭtempe.
15:26
There may be some carbon in your breath
340
914000
4000
Via spiro povus enteni iom da karbono
15:30
from the dinosaurs.
341
918000
3000
rilatita al dinosaŭroj.
15:33
There could also be carbon that you are exhaling now
342
921000
5000
Povas esti ankaŭ, ke la karbono, kiun vi elspiras nun,
15:38
that will be in the breath
343
926000
4000
troviĝos iam en la spiro
15:42
of your great-great-great-grandchildren.
344
930000
3000
de viaj pra-pra-pra-nepoj.
15:45
Thank you. (Applause)
345
933000
2000
Dankon.
ABOUT THE SPEAKER
Jane Poynter - BiospherianAfter weathering two years in Biosphere 2, Jane Poynter is trying to create technologies that allow us to live in hostile environments -- like outer space.
Why you should listen
Jane Poynter is one of only eight people to live in Biosphere 2 for two years. In 1991, she and seven others were locked in a three-acre, hermetically-sealed environment in the Arizona desert. Nothing was allowed in or out, and everything had to be recycled. Poynter, and the rest of the team, endured dangerously low oxygen levels and constant hunger, but they survived -- something many scientists said was impossible.
After leaving Biosphere 2, Poynter went on to found Paragon Space Development Corporation, along with her former fellow biospherian and now husband, Taber MacCallum. Paragon develops technologies that might allow humans to live in extreme environments such as outer space and underwater. As president of Paragon, Poynter has had experiments flown on the International Space Station, Russian Mir Space Station and US Space Shuttle, as well as working on underwater technologies with the US Navy.
However, Poynter has not given up on her homeland -- Biosphere 1. She continues to consult on and write about sustainable development and new green technologies. In concert with the World Bank, she has worked on projects to mitigate climate change and to grow crops in typically arid and hostile regions of Africa and Central America. Through talks and appearances, she builds awareness of the fragile state of the environment. After all, she knows what it's like to watch your biosphere begin to break down.
The New York Times looks back on the Biosphere 2 story >>
Jane Poynter | Speaker | TED.com