TEDxUSC
Jane Poynter: Life in Biosphere 2
Jane Poynter: Biyosfer 2'de Yaşam
Filmed:
Readability: 3.3
1,078,073 views
Jane Poynter, onu en zorlu koşullarda hayatı nasıl sürdürebileceğimize dair araştırmaya iten bir deneyimi - Biyosfer 2'de 2 yıl 20 dakika süren yaşamını anlatıyor. Southern California Üniversitesi'nde yapılan bu konuşma, bağımsız olarak düzenlenen TEDx etkinlikleri çerçevesinde yapılan ilk konuşma olma özelliğini taşıyor.
Jane Poynter - Biospherian
After weathering two years in Biosphere 2, Jane Poynter is trying to create technologies that allow us to live in hostile environments -- like outer space. Full bio
After weathering two years in Biosphere 2, Jane Poynter is trying to create technologies that allow us to live in hostile environments -- like outer space. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I have had the distinct pleasure
0
0
3000
İki farklı biyosferde yaşamış olmanın
00:15
of living inside two biospheres.
1
3000
3000
benzersiz tatminine sahibim.
00:18
Of course we all here in this room live in Biosphere 1.
2
6000
4000
Burada, bu odada hepimiz Biyosfer 1'de yaşıyoruz elbette
00:22
I've also lived in Biosphere 2.
3
10000
4000
Fakat ben Biyosfer 2'de de yaşadım.
00:26
And the wonderful thing about that is that I get to compare biospheres.
4
14000
4000
Ve bunun en güzel yanı da, her iki biyosferi karşılaştırabilmem.
00:30
And hopefully from that I get to learn something.
5
18000
3000
Umarım bundan bir şeyler öğrenebilmişimdir.
00:33
So what did I learn? Well,
6
21000
2000
Peki ne öğrendim? Evet,
00:35
here I am inside Biosphere 2, making a pizza.
7
23000
3000
burada, Biyosfer 2'deyim ve pizza yapıyorum.
00:38
So I am harvesting the wheat, in order to make the dough.
8
26000
3000
Hamuru hazırlamak için önce buğdayı hasat ediyorum.
00:41
And then of course I have to milk the goats
9
29000
2000
Ve tabi keçileri beslemeliyim ki
00:43
and feed the goats in order to make the cheese.
10
31000
3000
sütlerini sağıp peynir yapabileyim.
00:46
It took me four months in Biosphere 2 to make a pizza.
11
34000
2000
Biyosfer 2'de pizza yapmak tam dört ayımı aldı.
00:48
Here in Biosphere 1, well it takes me about two minutes,
12
36000
3000
Burada, Biyosfer 1'de ise yaklaşık iki dakikamı ayırmam yetiyor.
00:51
because I pick up the phone and I call and say,
13
39000
2000
Çünkü telefonu alıp, numarayı çeviriyor
00:53
"Hey, can you deliver the pizza?"
14
41000
2000
ve "Bir pizza getirir misiniz" diyorum.
00:55
So Biosphere 2
15
43000
3000
Biyosfer 2
00:58
was essentially a three-acre,
16
46000
2000
yaklaşık 1,2 dönüm büyüklüğünde,
01:00
entirely sealed, miniature world
17
48000
2000
dışarıya bütünüyle kapatılmış bir minyatür dünyadır.
01:02
that I lived in for two years and 20 minutes.
18
50000
3000
Ve ben orada tam 2 yıl, 20 dakika yaşadım.
01:05
(Laughter)
19
53000
3000
(Gülüşmeler)
01:08
Over the top it was sealed with steel and glass,
20
56000
2000
Çatısı çelik ve camla yalıtılmış,
01:10
underneath it was sealed with a pan of steel --
21
58000
3000
Alt kısmı da yine çelik bir tabanla yalıtılmış,
01:13
essentially entirely sealed.
22
61000
2000
yani tamamen dışarıya kapalı bir ortamdı.
01:15
So we had our own miniature rainforest,
23
63000
2000
Kendimize ait minyatür bir yağmur ormanımız,
01:17
a private beach with a coral reef.
24
65000
2000
mercan resifli özel bir plajımız vardı.
01:19
We had a savanna, a marsh, a desert.
25
67000
3000
Bir ovamız, bir bataklığımız, bir çölümüz vardı.
01:22
We had our own half-acre farm that we had to grow everything.
26
70000
3000
2000 metrekarelik alana kurulu çiftliğimizde, her şeyi yetiştirmemiz gerekiyordu.
01:25
And of course we had our human habitat, where we lived.
27
73000
3000
Ve elbette içinde yaşadığımız bir de insan yerleşimimiz vardı.
01:28
Back in the mid-'80s when we were designing Biosphere 2,
28
76000
3000
Biyosfer 2'yi tasarladığımız 1980'li yıllara dönersek,
01:31
we had to ask ourselves some pretty basic questions.
29
79000
2000
kendimize bazı basit sorular sormamız gerekir.
01:33
I mean, what is a biosphere?
30
81000
2000
Demek istediğim şu, bir biyosfer nedir?
01:35
Back then, yes, I guess we all know now
31
83000
2000
Sanırım bunun cevabını hepimiz biliyoruz.
01:37
that it is essentially the sphere of life around the Earth, right?
32
85000
3000
Temel olarak, Dünya üzerinde, yaşamın var olduğu katmandır diyebiliriz, değil mi?
01:40
Well, you have to get a little more specific than that if you're going to build one.
33
88000
3000
Fakat bir tane inşa etmeyi düşünüyorsanız, bundan daha belirleyici bir tarif yapmanız gerekir.
01:43
And so we decided that what it really is
34
91000
3000
Biz de biyosferin ne olduğunu bulmaya karar verdik.
01:46
is that it is entirely materially closed --
35
94000
3000
Bu bütünüyle, maddesel olarak kapalı bir ortamdır.
01:49
that is, nothing goes in or out at all, no material --
36
97000
3000
Yani dışarıdan madde olarak hiçbir şey girip çıkmaz
01:52
and energetically open,
37
100000
2000
ve yalnızca enerji etkisine açıktır.
01:54
which is essentially what planet Earth is.
38
102000
2000
Evet, temel olarak Dünya gezegeni böyledir.
01:56
This is a chamber that was 1/400th the size of Biosphere 2
39
104000
3000
Bu, Biyosfer 2'nin 1/400 ölçeğinde modeli olan bir hücre.
01:59
that we called our Test Module.
40
107000
2000
bunu Test Modülü olarak adlandırıyorduk.
02:01
And the very first day that this fellow, John Allen,
41
109000
2000
John Allen arkadaşımızın modüldeki ilk günü.
02:03
walked in, to spend a couple of days in there
42
111000
2000
Buraya birkaç gün geçirmek üzere girdi.
02:05
with all the plants and animals and bacteria that we'd put in there
43
113000
2000
Modüle koyduğumuz tüm bitki, hayvan ve bakterilerin
02:07
to hopefully keep him alive,
44
115000
2000
onu hayatta tutacağını umut ediyorduk.
02:09
the doctors were incredibly concerned
45
117000
2000
Doktorlarımız son derece endişeliydi,
02:11
that he was going to succumb to some dreadful toxin,
46
119000
2000
onun ölümcül bir toksine yenik düşeceğinden
02:13
or that his lungs were going to get choked with bacteria or something, fungus.
47
121000
4000
ya da ciğerlerini kaplayan bir bakteri veya mantar sebebiyle boğulacağından korkuyorlardı.
02:17
But of course none of that happened.
48
125000
3000
Ama bunların hiçbiri olmadı.
02:20
And over the ensuing few years,
49
128000
2000
Bunu takip eden yıllar boyunca,
02:22
there were great sagas about designing Biosphere 2.
50
130000
2000
Biyosfer 2'yi tasarlarken böyle destansı olaylar yaşandı.
02:24
But by 1991
51
132000
2000
1991'e geldiğimizde,
02:26
we finally had this thing built.
52
134000
2000
inşaatı nihayet tamamlamıştık.
02:28
And it was time for us to go in
53
136000
2000
Ve artık içeriye girip, başlamamızın
02:30
and give it a go.
54
138000
2000
zamanı gelmişti.
02:32
We needed to know,
55
140000
2000
Yaşam böylece biçimlendirilebilir miydi?
02:34
is life this malleable?
56
142000
2000
bunu bilmemiz gerekiyordu.
02:36
Can you take this biosphere,
57
144000
2000
Bir gezegen boyutunda evrimleşmiş olan
02:38
that has evolved on a planetary scale,
58
146000
2000
bu biyosferi alıp,
02:40
and jam it into a little bottle,
59
148000
2000
küçük bir şişeye sığdırdığınızda
02:42
and will it survive?
60
150000
2000
yaşamın devam etmesi mümkün müydü?
02:44
Big questions.
61
152000
2000
Bunlar büyük sorular.
02:46
And we wanted to know this both for being able to go somewhere else
62
154000
3000
Fakat eğer evrende başka yerlere, mesela Mars'a gitmek istiyorsam
02:49
in the universe -- if we were going to go to Mars, for instance,
63
157000
3000
bunların yanıtlarını bilmemiz gerekiyordu.
02:52
would we take a biosphere with us, to live in it?
64
160000
2000
İçinde yaşayacağımız bir biyosferi, beraberimizde götürebilir miydik?
02:54
We also wanted to know so we can understand more about
65
162000
2000
Aynı zamanda dünyamızı daha iyi anlamak için de
02:56
the Earth that we all live in.
66
164000
2000
bu yanıtlara ihtiyacımız vardı.
02:58
Well, in 1991 it was finally time for us to go in
67
166000
3000
Neyse, 1991 nihayet içeriye girme ve bu bebeği deneme
03:01
and try out this baby.
68
169000
2000
vaktimiz gelmişti.
03:03
Let's take it on a maiden voyage.
69
171000
2000
El değmemiş, bakir bir ortama yolculuk.
03:05
Will it work? Or will something happen
70
173000
2000
Acaba işe yarayacak mıydı? Acaba anlamadığımız,
03:07
that we can't understand and we can't fix,
71
175000
4000
ve düzeltemeyeceğimiz durumlarla karşılaşacak mıydık?
03:11
thereby negating the concept of man-made biospheres?
72
179000
4000
Dolayısıyla, insan yapımı biyosfer konseptinin işlemeyeceğini mi görecektik?
03:15
So eight of us went in: four men and four women.
73
183000
3000
Sonuç olarak, dört kadın, dört erkek, toplam sekiz kişi içeriye girdik.
03:18
More on that later.
74
186000
2000
İşin bu kısmını sonra anlatırım.
03:20
(Laughter)
75
188000
2000
(Kahkahalar)
03:22
And this is the world that we lived in.
76
190000
3000
İşte bu yaşadığımız dünya.
03:25
So, on the top, we had
77
193000
2000
Tepede, güzel yağmur ormanları
03:27
these beautiful rainforests and an ocean,
78
195000
2000
ve bir okyanusumuz var.
03:29
and underneath we had all this technosphere, we called it,
79
197000
4000
Aşağıda, bizim teknosfer dediğimiz,
03:33
which is where all the pumps and the valves
80
201000
2000
pompaların, vanaların, su tanklarının
03:35
and the water tanks and the air handlers, and all of that.
81
203000
3000
havalandırmanın ve tüm bu şeylerin bulunduğu bir yer burası.
03:38
One of the Biospherians called it "garden of Eden
82
206000
2000
Biyosferlilerden birisi buraya "uçak gemisinin tepesindeki
03:40
on top of an aircraft carrier."
83
208000
2000
cennet bahçesi" diyordu.
03:42
And then also we had the human habitat of course,
84
210000
2000
Ve tabii laboratuvarlarıyla, her şeyiyle
03:44
with the laboratories, and all of that.
85
212000
2000
bir insan yerleşimimiz de vardı.
03:46
This is the agriculture.
86
214000
2000
Bu, tarım faaliyetlerimiz.
03:48
It was essentially an organic farm.
87
216000
3000
Aslında bir organik tarım çiftliğiydi.
03:51
The day I walked into Biosphere 2,
88
219000
2000
Biyosfer 2'ye girdiğim gün
03:53
I was, for the first time,
89
221000
2000
hayatımda ilk kez
03:55
breathing a completely different atmosphere
90
223000
3000
dünyadaki herkesten farklı olarak,
03:58
than everybody else in the world,
91
226000
2000
birlikte olduğum yedi insan hariç
04:00
except seven other people.
92
228000
2000
tamamen farklı bir atmosferi soluyordum.
04:02
At that moment I became part of that biosphere.
93
230000
4000
O anda, ben de o biyosferin bir parçası oldum.
04:06
And I don't mean that in an abstract sense;
94
234000
3000
Ve bunu söylerken soyut anlamını değil,
04:09
I mean it rather literally.
95
237000
2000
gerçek anlamını kastediyorum.
04:11
When I breathed out, my CO2
96
239000
3000
Soluğumu verdiğimde, karbondioksitim
04:14
fed the sweet potatoes that I was growing.
97
242000
4000
yetiştirdiğim tatlı patatesleri besliyordu.
04:18
And we ate an awful lot of the sweet potatoes.
98
246000
3000
Ve açıkçası tatlı patates yemekten hepimize gına gelmişti.
04:21
(Laughter)
99
249000
2000
(Kahkahalar)
04:23
And those sweet potatoes
100
251000
2000
Dolayısıyla o tatlı patatesler
04:25
became part of me.
101
253000
2000
benim bir parçam oluyorlardı.
04:27
In fact, we ate so many sweet potatoes
102
255000
2000
Gerçekten de o kadar çok tatlı patates yiyorduk ki
04:29
I became orange with sweet potato.
103
257000
2000
Tatlı patatesler gibi benim rengim de turuncuya döndü.
04:31
I literally was eating the same carbon over and over again.
104
259000
4000
Esasında defalarca, durmadan hep aynı karbonu yiyordum.
04:35
I was eating myself in some strange sort of bizarre way.
105
263000
4000
Bir bakıma, çılgınca bir şekilde, aslında kendimi yemiş oluyordum.
04:39
When it came to our atmosphere, however,
106
267000
2000
Tabii, iş atmosffere geldiğinde bu döngü
04:41
it wasn't that much of a joke over the long term,
107
269000
4000
uzun vadede bir şaka olmaktan çıkıyordu.
04:45
because it turned out that we were losing oxygen, quite a lot of oxygen.
108
273000
4000
Çünkü ortaya çıktı ki, biz oksijen kaybediyorduk, hem de büyük miktarda.
04:49
And we knew that we were losing CO2.
109
277000
2000
Aynı zamanda karbondioksit kaybettiğimizi de biliyorduk.
04:51
And so we were working to sequester carbon.
110
279000
3000
Aslında karbon depoluyorduk.
04:54
Good lord -- we know that term now.
111
282000
2000
Tanrım, bu kavramı şimdi biliyoruz tabii!
04:56
We were growing plants like crazy.
112
284000
2000
Deli gibi bitki yetiştiriyor,
04:58
We were taking their biomass, storing them in the basement,
113
286000
2000
Ortaya çıkan biyokütleleri, bodrumda depoluyor,
05:00
growing plants, going around, around, around,
114
288000
2000
yine bitki yetiştiriyor, oraya buraya koşturuyor,
05:02
trying to take all of that carbon out of the atmosphere.
115
290000
2000
ve çıkan tüm bu karbonu atmosferin dışında tutmaya çalışıyorduk.
05:04
We were trying to stop carbon from going into the atmosphere.
116
292000
3000
Atmosfere karbon karışmasını durdurmaya çalışıyorduk.
05:07
We stopped irrigating our soil, as much as we could.
117
295000
2000
Yapabildiğimiz kadarıyla, toprağımızı sulamayı kestik.
05:09
We stopped tilling, so that we could prevent greenhouse gasses from going into the air.
118
297000
4000
Toprağı işlemeyi bıraktık ki, havaya sera etkisi yapan gazların karışmasını engelleyebilelim.
05:13
But our oxygen was going down faster
119
301000
2000
Fakat oksijenimiz daha da hızla tükenmeye başladı
05:15
than our CO2 was going up, which was quite unexpected,
120
303000
3000
ve sonra karbondioksit oranı beklenmedik bir biçimde arttı.
05:18
because we had seen them going in tandem in the test module.
121
306000
3000
Çünkü test modülünde bunların art arda gerçekleştiğini görmüştük.
05:21
And it was like playing atomic hide-and-seek.
122
309000
3000
Ve bu atomik seviyede saklambaç oynamaya benziyordu.
05:24
We had lost seven tons of oxygen.
123
312000
2000
Tam yedi ton oksijen kaybettik
05:26
And we had no clue where it was.
124
314000
2000
ve nereye gitmiş olabileceği hakkında en ufak fikrimiz yoktu.
05:28
And I tell you, when you lose a lot of oxygen --
125
316000
3000
Ve şunu söylemeliyim ki, bu kadar çok oksijen kaybettiğinizde-
05:31
and our oxygen went down quite far;
126
319000
2000
ki bizim oksijen kaybımız epeyce fazlaydı
05:33
it went from 21 percent down to 14.2 percent --
127
321000
3000
yüdoe 21'den yüzde 14,2'ye düşmüştü-
05:36
my goodness, do you feel dreadful.
128
324000
3000
Tanrım, kendinizi cidden berbat hissediyorsunuz.
05:39
I mean we were dragging ourselves around the Biosphere.
129
327000
3000
Kendimize Biyosfer'de oradan oraya sürüyor
05:42
And we had sleep apnea at night.
130
330000
2000
ve geceleri solunum güçlüğü çekerken uyumaya çalışıyorduk.
05:44
So you'd wake up gasping with breath,
131
332000
3000
Tabii, nefessiz bir biçimde uyanıyorduk
05:47
because your blood chemistry has changed.
132
335000
2000
çünkü kanımızın kimyası değişmişti.
05:49
And that you literally do that. You stop breathing and then you -- (Gasps) --
133
337000
3000
Ve bunu gerçekten yapıyorsunuz. Yani soluğunuzu tutuyor,
05:52
take a breath and it wakes you up. And it's very irritating.
134
340000
2000
sonra bir nefes alıyorsunuz ve bu sizi uyandırıyor. bu gerçekten çok rahatsız edici.
05:54
And everybody outside thought we were dying.
135
342000
2000
Dışarıdaki herkes öleceğimizi düşünüyordu.
05:56
I mean, the media was making it sound like were were dying.
136
344000
2000
Yani medya sanki biz ölüyormuşuz gibi haber yapıyordu.
05:58
And I had to call up my mother every other day saying, "No, Mum, it's fine, fine.
137
346000
3000
Bu yüzden günaşırı annemi arayıp iyi olduğumu söylemek zorundaydım.
06:01
We're not dead. We're fine. We're fine."
138
349000
2000
"Hayır anne, ölmedik, iyiz, iyiyiz"
06:03
And the doctor was, in fact, checking us
139
351000
2000
Aslında hepimiz doktor kontrolü altındaydık,
06:05
to make sure we were, in fact, fine.
140
353000
2000
iyi olduğumuzdan emin olmalıydılar.
06:07
But in fact he was the person who was most susceptible to the oxygen.
141
355000
4000
Fakat aslında oksijensizlikten en çok etkilenen kişi da doktordu.
06:11
And one day he couldn't add up a line of figures.
142
359000
2000
Bir gün basit bir toplama işlemini yapamadı
06:13
And it was time for us to put oxygen in.
143
361000
4000
ve o gün, içeriye ilk kez oksijen aldığımız gün oldu.
06:17
And you might think, well,
144
365000
2000
Tabii şöyle düşünebilirsiniz;
06:19
"Boy, your life support system
145
367000
2000
"Yaşam destek sisteminiz
06:21
was failing you. Wasn't that dreadful?"
146
369000
2000
sizi yarı yolda bırakıyor. bu korkunç değil mi?"
06:23
Yes. In a sense it was terrifying.
147
371000
4000
Evet, bu bir bakıma korkutucuydu
06:27
Except that I knew I could walk out the airlock door
148
375000
3000
ama biliyordum ki, istediğim zaman, durum cidden kötüleşirse,
06:30
at any time, if it really got bad,
149
378000
2000
kapıyı açıp, çıkabilirdim.
06:32
though who was going to say, "I can't take it anymore!"?
150
380000
3000
Yani kim "Buna daha gazla katlanamıyorum" diyecekti ki,
06:35
Not me, that was for sure.
151
383000
2000
ben demezdim, burası kesin.
06:37
But on the other hand, it was the scientific gold of the project,
152
385000
4000
Öte yandan, bu durum projenin bilimselliği bakımından altın değerindeydi
06:41
because we could really crank this baby up,
153
389000
2000
çünkü bu bebeği hayatta tutabilirdik,
06:43
as a scientific tool,
154
391000
2000
bilimsel bir araç olarak kullanıp,
06:45
and see if we could, in fact, find
155
393000
2000
yedi ton oksijenin nereye kaybolduğunu
06:47
where those seven tons of oxygen had gone.
156
395000
3000
anlamaya çalışabilirdik.
06:50
And we did indeed find it.
157
398000
2000
Ve sonunda gerçekten de bulduk.
06:52
And we found it in the concrete.
158
400000
2000
Kayıp oksijenin betonda bulduk.
06:54
Essentially it had done something very simple.
159
402000
2000
Esasında, çok basit bir şey olmuştu.
06:56
We had put too much carbon in the soil in the form of compost.
160
404000
3000
Toprağa kompost formunda, çok miktarda karbon eklemiştik;
06:59
It broke down; it took oxygen out of the air;
161
407000
2000
bunlar çözüldü ve havadan aldığı oksijenle birleşerek,
07:01
it put CO2 into the air; and it went into the concrete.
162
409000
3000
atmosfere karbondioksit olarak döndü ve bu da betona gitti.
07:04
Pretty straightforward really.
163
412000
2000
Aslına bakarsanız epeyce basit.
07:06
So at the end of the two years
164
414000
2000
İki yılın sonunda,
07:08
when we came out, we were elated,
165
416000
2000
dışarı çıktığımızda, gururluyduk.
07:10
because, in fact, although you might say
166
418000
3000
Çünkü, aslında, çok da mühim olmayan
07:13
we had discovered something that was quite "uhh,"
167
421000
3000
bir şey keşfettiğimizi düşünebilirsiniz.
07:16
when your oxygen is going down,
168
424000
2000
Oksijeniniz azalıyorsa
07:18
stopped working, essentially, in your life support system,
169
426000
3000
yaşam destek sisteminizde çalışmayı bırakıyorsanız,
07:21
that's a very bad failure.
170
429000
2000
bu oldukça kötü bir fiyaskodur.
07:23
Except that we knew what it was. And we knew how to fix it.
171
431000
3000
Ama biz sorunun ne olduğunu ve bunu nasıl çözeceğimizi bulduk.
07:26
And nothing else emerged
172
434000
2000
Ve bu kadar ciddi boyutta
07:28
that really was as serious as that.
173
436000
2000
başka da bir sorunumuz olmadı.
07:30
And we proved the concept, more or less.
174
438000
2000
Konseptimizi de aşağı yukarı ispatlamış olduk.
07:32
People, on the other hand, was a different subject.
175
440000
3000
Öte yandan insanlar bambaşka bir konu.
07:35
We were -- yeah I don't know that we were fixable.
176
443000
3000
Biz, ben bizim onarılabilir olduğumuzu bilmiyordum.
07:38
We all went quite nuts, I will say.
177
446000
2000
Hepimiz, hafiften keçileri kaçırmıştık diyebilirim.
07:40
And the day I came out of Biosphere 2,
178
448000
2000
Ve Biyosfer 2'den dışarıya çktığım gün
07:42
I was thrilled I was going to see all my family and my friends.
179
450000
4000
tüm ailemi ve arkadaşlarımı göreceğim için çok heyecanlıydım.
07:46
For two years I'd been seeing people through the glass.
180
454000
3000
Son iki yıldır insanları bir camın arkasından görüyordum.
07:49
And everybody ran up to me.
181
457000
2000
Ve herkes bana doğru koşarken,
07:51
And I recoiled. They stank!
182
459000
4000
ben geri çekildim, berbat kokuyorlardı!
07:55
People stink!
183
463000
2000
İnsanlar resmen kokuyordu!
07:57
We stink of hairspray and underarm deodorant,
184
465000
3000
Biz saç spreyi ve koltukaltı deodorantı
08:00
and all kinds of stuff.
185
468000
2000
ve böyle şeyler kokuyoruz.
08:02
Now we had stuff inside Biosphere to keep ourselves clean,
186
470000
3000
Biz de Biyosferde kendimizi temiz tutuyorduk ama
08:05
but nothing with perfume.
187
473000
2000
parfümlü bir şey kullanmıyorduk.
08:07
And boy do we stink out here.
188
475000
3000
Ve burada böyle kokuyoruz.
08:10
Not only that,
189
478000
2000
Yalnız bu da değil,
08:12
but I lost touch of where my food came from.
190
480000
4000
aynı zamanda gıdamın nereden geldiğiyle ilgili algım bozuldu.
08:16
I had been growing all my own food.
191
484000
3000
Tüm gıdalarımı kendim yetiştiriyordum.
08:19
I had no idea what was in my food, where it came from.
192
487000
3000
Şildi, burada yediklerim nereden geliyor bir fikrim yok.
08:22
I didn't even recognize half the names in most of the food that I was eating.
193
490000
3000
Ve yediğim yemeklerin yarısının isimlerini dahi bilmiyorum.
08:25
In fact, I would stand for hours in the aisles of shops,
194
493000
3000
Dükkanların bir köşesinde durup,
08:28
reading all the names on all of the things.
195
496000
2000
saatlerce satılan şeylerin isimleri okuyabilirim.
08:30
People must have thought I was nuts.
196
498000
2000
İnsanlar da deli olduğumu düşünürler.
08:32
It was really quite astonishing.
197
500000
6000
Gerçekten de hayret verici bir durumdu.
08:38
And I slowly lost track
198
506000
3000
Hepimizin içinde yaşadığı
08:41
of where I was in this big biosphere, in this big biosphere that we all live in.
199
509000
4000
bu büyük biyosferde, yavaşça yolumu kaybetmiştim.
08:45
In Biosphere 2 I totally understood
200
513000
3000
Oysa Biyosfer 2'de tamamen anlıyordum,
08:48
that I had a huge impact on my biosphere, everyday,
201
516000
4000
her gan, biyosfer üzerinde çok büyük bir etkim vardı,
08:52
and it had an impact on me,
202
520000
2000
ve onun da benim üzerimde büyük etkisi vardı,
08:54
very viscerally, very literally.
203
522000
2000
oldukça derin ve yaşamsal bir etki.
08:56
So I went about my business:
204
524000
2000
Neyse, sonra işime koyuldum.
08:58
Paragon Space Development Corporation,
205
526000
2000
Paragon Uzay Gelişim Şirketi,
09:00
a little firm I started with people while I was in the Biosphere,
206
528000
2000
Biyosferde yaşarken, insanlarla birlikte kurduğumuz küçük bir şirket,
09:02
because I had nothing else to do.
207
530000
2000
çünkü içeride yapacak başka bir işimiz yoktu.
09:04
And one of the things we did was
208
532000
2000
Ve bu şirkette yaptığımız işlerden birisi de şuydu;
09:06
try to figure out: how small can you make these biospheres,
209
534000
2000
acaba bu biyosferleri en küçük hangi boyutta yapabilirdik?
09:08
and what can you do with them?
210
536000
2000
Ve bunlarla ne yapabilirdik?
09:10
And so we sent one onto the Mir Space Station.
211
538000
3000
Bunu görmek için bir tanesini Mir Uzay İstasyonu'na yolladık.
09:13
We had one on the shuttle and one on the International Space Station,
212
541000
3000
Bir tane uzay mekiğine, bir tane de Uluslararası Uzay İstasyonu'na gönderdik.
09:16
for 16 months, where we managed to produce
213
544000
2000
16 ay boyunca, uzayda tam hayat döngülerini tamamlayan
09:18
the first organisms to go through
214
546000
2000
ilk organizmaları
09:20
complete multiple life cycles in space --
215
548000
2000
üretmiş olduk.
09:22
really pushing the envelope
216
550000
2000
Gerçekten de, yaşam sistemlerimizin
09:24
of understanding how malleable
217
552000
2000
ne ölçüde şekillenebilir olduğunu anlamak için
09:26
our life systems are.
218
554000
3000
sınırlarımızı zorladık.
09:29
And I'm also proud to announce
219
557000
2000
Burada duyurmaktan gurur duyuyorum ki,
09:31
that you're getting a sneak preview -- on Friday we're going to announce
220
559000
3000
Cuma günü duyuracağımız bir ön gösterim olacak.
09:34
that we're actually forming a team
221
562000
2000
Ay'da bitki yetiştirebileceğimiz bir sistem geliştirmek üzere,
09:36
to develop a system to grow plants on the Moon,
222
564000
3000
bir ekip kuruyoruz,
09:39
which is going to be pretty fun.
223
567000
2000
bence çok eğlenceli olacak.
09:41
And the legacy of that is a system that we were designing:
224
569000
3000
Tasarladığımız bu sistem de, Mars'ta,
09:44
an entirely sealed system to grow plants to grow on Mars.
225
572000
4000
tamamen mühürlü-kapalı bir sistemde bitki yetiştirmemize giden yolu açacak.
09:48
And part of that is that we had to model
226
576000
2000
Bu işin bir parçası olarak, hızlı karbondioksit,
09:50
very rapid circulation of CO2
227
578000
4000
ve oksijen ve su sirkülasyonunu,
09:54
and oxygen and water through this plant system.
228
582000
3000
bu bitki sistemi vasıtasıyla modellemeliyiz.
09:57
As a result of that modeling
229
585000
2000
Bu modellemenin bir sonucu olarak,
09:59
I ended up in all places,
230
587000
2000
kendimi Eritre'de, Doğu Afrika'da buldum.
10:01
in Eritrea, in the Horn of Africa.
231
589000
3000
Doğu Afrika'da, eskiden Etiyopya'nın bir parçası olan
10:04
Eritrea, formerly part of Ethiopia,
232
592000
3000
Eritre'de, olağanüstü bir güzelliğe sahip,
10:07
is one of those places that is astonishingly beautiful,
233
595000
5000
inanılmaz derece yalın ve keskin bu yerde,
10:12
incredibly stark, and I have no understanding
234
600000
4000
insanların nasıl geçinebildiklerini
10:16
of how people eke out a living there.
235
604000
2000
anlamaya çalıştım.
10:18
It is so dry.
236
606000
2000
İnanılmaz kurak bir doğa.
10:20
This is what I saw.
237
608000
2000
Tanık olduğum şey bu.
10:22
But this is also what I saw.
238
610000
2000
Ama bunu da gördüm.
10:24
I saw a company that had
239
612000
3000
Deniz suyunu ve kumu alıp,
10:27
taken seawater
240
615000
3000
bir çeşit ürün yetiştiren
10:30
and sand, and they were growing
241
618000
3000
bir şirket gördüm.
10:33
a kind of crop that will grow on pure salt water without having to treat it.
242
621000
4000
Saf deniz suyunda, özel ilgi istemeksizin yetişebilen bir ürün.
10:37
And it will produce a food crop.
243
625000
2000
Ve gıda olabilecek bir ürün.
10:39
In this case it was oilseed.
244
627000
2000
Buradaki, bir yağ tohumuydu.
10:41
It was astonishing. They were also producing mangroves
245
629000
3000
Hayret vericiydi. Aynı zamanda bir plantasyonda
10:44
in a plantation.
246
632000
2000
mangrov da yetiştiriyorlar.
10:46
And the mangroves were providing wood
247
634000
2000
Mangrovlardan odan ihtiyaçları karşılanıyor,
10:48
and honey and leaves for the animals,
248
636000
2000
ve bal ve hayvanların yemesi için yapraklar,
10:50
so that they could produce milk and whatnot,
249
638000
2000
böylece süt vesaire de üretebiliyorlar,
10:52
like we had in the Biosphere.
250
640000
2000
aynı bizim biyosfer'de yaptığımız gibi.
10:54
And all of it was coming from this: shrimp farms.
251
642000
4000
Ve bunların hepsi, bu karides çiftliklerinden geliyor.
10:58
Shrimp farms are a scourge on the earth,
252
646000
2000
Dürüst olmak gerekirse, çevreci bakış açısıyla,
11:00
frankly, from an environmental point of view.
253
648000
2000
karides çiftlikleri doğaya son derece zararlı.
11:02
They pour huge amounts of pollutants into the ocean.
254
650000
3000
Okyanusa büyük ölçüde atık madde bırakıyorlar.
11:05
They also pollute their next-door neighbors.
255
653000
3000
Kapı komşuları da bu kirlilikten nasibini alıyor.
11:08
So they're all shitting each other's ponds, quite literally.
256
656000
3000
Yani aslında, birbirlerinin havuzuna pisliyorlar.
11:11
And what this project was doing
257
659000
3000
Bu projeyle yapılan şey aslında,
11:14
was taking the effluent of these,
258
662000
2000
bu atık suları alıp,
11:16
and turning them into all of this food.
259
664000
2000
yiyeceğe dönüştürmek.
11:18
They were literally turning pollution into abundance for a desert people.
260
666000
5000
Resmen, kirliliği çöl insanları için berekete dönüştürüyorlar!
11:23
They had created an industrial ecosystem, of a sense.
261
671000
4000
Bir nevi endüstriyel bir ekosistem yaratmışlar.
11:27
I was there because I was actually modeling the mangrove portion
262
675000
4000
Oradaydım, çünkü aslında BM programı çerçevesinde
11:31
for a carbon credit program, under the U.N.
263
679000
2000
yapılan bir karbon kredilendirme programı için
11:33
Kyoto Protocol system.
264
681000
2000
mangrov miktarını modelliyordum.
11:35
And as I was modeling this mangrove swamp,
265
683000
2000
Bu mangrow bataklığını modellerken,
11:37
I was thinking to myself, "How do you put a box around this?"
266
685000
3000
bir yandan "bunun etrafına nasıl bir kutu geçiririz" diye düşünüyordum.
11:40
When I'm modeling a plant in a box, literally,
267
688000
3000
Bir kutu içinde bir bitki modellerken, aslında,
11:43
I know where to draw the boundary.
268
691000
2000
sınırları nereye çizeceğimi bilirim.
11:45
In a mangrove forest like this I have no idea.
269
693000
3000
Fakat bunun gibi bir mongrov ormanında, hiçbir fikrim yoktu.
11:48
Well, of course you have to draw the boundary around the whole of the Earth.
270
696000
3000
Tabi, tüm dünya çevresine bir sınır çizmek,
11:51
And understand its interactions with the entire Earth.
271
699000
3000
ormanın dünyayla olan etkileşimini anlamak ve
11:54
And put your project in that context.
272
702000
5000
projenizi bu bağlama oturtmak zorundasınızdır.
11:59
Around the world today we're seeing an incredible transformation,
273
707000
5000
Bugün dünya çapında inanılmaz bir dönüşüm görüyoruz.
12:04
from what I would call a biocidal species,
274
712000
4000
İsteyerek veya istemeyerek,
12:08
one that -- whether we intentionally or unintentionally --
275
716000
3000
dünya üzerinde yaşamı yokeden bir türe dönüşerek,
12:11
have designed our systems to kill life, a lot of the time.
276
719000
4000
sistemlerimizi yaşamı yoketmek üzerine tasarlıyoruz.
12:15
This is in fact, this beautiful photograph,
277
723000
4000
Bu güzel fotoğraf,
12:19
is in fact over the Amazon.
278
727000
2000
Amazon'un üzerinde çekilmiş.
12:21
And here the light green are areas of massive deforestation.
279
729000
5000
Bu açık yeşil alanlar, dev çaptaki orman kıyımını gösteriyor.
12:26
And those beautiful wispy clouds
280
734000
2000
ve bu güzel, ince bulutlar
12:28
are, in fact, fires, human-made fires.
281
736000
4000
aslında insan eliyle çıkarılan yangınlar.
12:32
We're in the process of transforming from this,
282
740000
3000
Bizler, aslında bu halimizden
12:35
to what I would call a biophilic society,
283
743000
4000
benim biyofilik yani yaşamsever dediğim
12:39
one where we learn to nurture society.
284
747000
3000
bir topluma dönüşme, onu yetiştirme aşamasındayız.
12:42
Now it may not seem like it, but we are.
285
750000
3000
Şu anda öyleymişiz gibi gözükmeyebilir ama öyleyiz.
12:45
It is happening all across the world,
286
753000
3000
Dünya çapında yaşanan bir dönüşüm bu.
12:48
in every kind of walk of life,
287
756000
2000
Tüm yaşam maceralarında,
12:50
and every kind of career
288
758000
2000
her türden kariyer yolunda
12:52
and industry that you can think of.
289
760000
4000
ve düşünebildiğinz tüm sanayiler için böyle.
12:56
And I think often times people get lost in that.
290
764000
3000
Ve sanırım, bazen insanlar bunu düşünürken kayboluyorlar.
12:59
They go, "But how can I possibly find my way in that?
291
767000
3000
"Peki ama yolumu nasıl bulacağım; bu büyük bir mesele"
13:02
It's such a huge subject."
292
770000
2000
diye sorarken, ilerlemeye devam ediyorlar.
13:04
And I would say that the small stuff counts. It really does.
293
772000
4000
Fakat en küçük çabanın bile önemi var diyebilirim. Gerçekten de var.
13:08
This is the story of a rake in my backyard.
294
776000
5000
Bu benim arka bahçemdeki tırmığın öyküsü.
13:13
This was my backyard,
295
781000
2000
Burası benim bahçemin,
13:15
very early on, when I bought my property.
296
783000
2000
evimi ilk satın aldığım zamanki haliydi.
13:17
And in Arizona, of course, everybody puts gravel down.
297
785000
3000
Arizona'da herkes bahçesini çakılla kaplıyor
13:20
And they like to keep everything beautifully raked. And they keep all the leaves away.
298
788000
4000
ve her yeri güzelce tırmıklanmış tutmayı seviyorlar. Tüm yaprakları da temizliyorlar.
13:24
And on Sunday morning the neighbors leaf blower comes out,
299
792000
3000
Pazar günleri komşuların yaprak üfleyicileri ortaya çıkıyor
13:27
and I want to throttle them.
300
795000
2000
ve ben de bunları yoketmek istiyorum.
13:29
It's a certain type of aesthetic.
301
797000
3000
Böyle bir estetik var,
13:32
We're very uncomfortable with untidiness.
302
800000
3000
düzensizlikten çok rahatsız oluyoruz.
13:35
And I threw away my rake.
303
803000
4000
Bense kendi tırmığımı attım
13:39
And I let all of the leaves fall from the trees that I have on my property.
304
807000
4000
ve bahçemdeki tüm yaprakları oldukları yerde bıraktım
13:43
And over time, essentially what have I been doing?
305
811000
2000
ve zaman içinde, ne yapmış oldum biliyor musunuz?
13:45
I've been building topsoil.
306
813000
2000
Humuslu toprak üretmiş oluyordum.
13:47
And so now all the birds come in. And I have hawks.
307
815000
2000
Ve böylece kuşlar, atmacalar geldiler
13:49
And I have an oasis.
308
817000
4000
ve ben bir vahaya sahip oldum.
13:53
This is what happens every spring. For six weeks,
309
821000
4000
Her baharda, altı hafta boyunca bahçem işte böyle oluyor.
13:57
six to eight weeks, I have this flush of green oasis.
310
825000
3000
Altı veya sekiz hafta boyunca, bu cömert, yeşil vahaya sahibim.
14:00
This is actually in a riparian area.
311
828000
2000
Bu aslında su kıyısında bir arazi
14:02
And all of Tucson could be like this
312
830000
2000
ve tüm Tucson bölgesi böyle olabilir
14:04
if everybody would just revolt and throw away the rake.
313
832000
3000
tabi eğer herkes uyanıp, tırmığını bir köşeye atabilirse.
14:07
The small stuff counts.
314
835000
4000
Yani küçük farklar da önemli.
14:11
The Industrial Revolution -- and Prometheus --
315
839000
3000
Endüsti Devrimi, Prometheus
14:14
has given us this, the ability to light up the world.
316
842000
5000
bize dünyamızı aydınlatma yetisini kazandırdı.
14:19
It has also given us this,
317
847000
2000
Bize aynı zamanda,
14:21
the ability to look at the world from the outside.
318
849000
4000
dünyamıza dışarıdan bakabilme yetisini de verdi.
14:25
Now we may not all have
319
853000
2000
Belki şu anda, işletip
14:27
another biosphere that we can run to,
320
855000
2000
mevcut biyosferimizle karşılaştırabileceğimiz
14:29
and compare it to this biosphere.
321
857000
3000
başka bir biyosfere sahip değiliz.
14:32
But we can look at the world,
322
860000
2000
Ama dünyaya bakabilir
14:34
and try to understand where we are in its context,
323
862000
5000
ve onun neresinde durduğumuzu anlamaya çalışabilir,
14:39
and how we choose to interact with it.
324
867000
4000
ve onunla nasıl bir etkileşim içinde olabileceğimizi seçebiliriz.
14:43
And if you lose where you are in your biosphere,
325
871000
3000
Eğer biyosferinizde nerede durduğunuzu anlamazsanız
14:46
or are perhaps having a difficulty connecting
326
874000
2000
ya da onunla olan bağlarınız artık güçlü olmadığından
14:48
with where you are in the biosphere,
327
876000
2000
biyosferin neresinde olduğunuzu kavrayamıyorsanız
14:50
I would say to you,
328
878000
3000
size şunu söyleyebilirim:
14:53
take a deep breath.
329
881000
3000
Derin bir nefes alın.
14:56
The yogis had it right.
330
884000
2000
Yogiler bunu yapmakta haklılar.
14:58
Breath does, in fact, connect us all
331
886000
3000
Çünkü nefeslerimiz, aslında hepimizi, gerçek anlamda
15:01
in a very literal way.
332
889000
2000
birbirimize bağlıyor.
15:03
Take a breath now.
333
891000
2000
Şimdi bir nefes alın
15:05
And as you breathe, think
334
893000
2000
ve alırken, nefesinizde
15:07
about what is in your breath.
335
895000
4000
nelerin barındığını düşünün.
15:11
There perhaps is the CO2 from the person sitting next-door to you.
336
899000
5000
Yanınınzda oturan insanın nefesinden gelen karsondioksit var,
15:16
Maybe there is a little bit of oxygen
337
904000
2000
belki buraya çok uzak olmayan plajdaki
15:18
from some algae on the beach not far from here.
338
906000
5000
yosunlardan gelen biraz oksijen var.
15:23
It also connects us in time.
339
911000
3000
Nefeslerimiz bizi zamanda da birleştiriyor.
15:26
There may be some carbon in your breath
340
914000
4000
Belki de nefesinizde, dinozorlar zamanından
15:30
from the dinosaurs.
341
918000
3000
biraz karbon var.
15:33
There could also be carbon that you are exhaling now
342
921000
5000
Belki şimdi sizin nefesinizden çıkan karbon,
15:38
that will be in the breath
343
926000
4000
büyük büyük büyük büyük torunlarınız tarafından
15:42
of your great-great-great-grandchildren.
344
930000
3000
solunacaktır.
15:45
Thank you. (Applause)
345
933000
2000
Teşekkürler.
ABOUT THE SPEAKER
Jane Poynter - BiospherianAfter weathering two years in Biosphere 2, Jane Poynter is trying to create technologies that allow us to live in hostile environments -- like outer space.
Why you should listen
Jane Poynter is one of only eight people to live in Biosphere 2 for two years. In 1991, she and seven others were locked in a three-acre, hermetically-sealed environment in the Arizona desert. Nothing was allowed in or out, and everything had to be recycled. Poynter, and the rest of the team, endured dangerously low oxygen levels and constant hunger, but they survived -- something many scientists said was impossible.
After leaving Biosphere 2, Poynter went on to found Paragon Space Development Corporation, along with her former fellow biospherian and now husband, Taber MacCallum. Paragon develops technologies that might allow humans to live in extreme environments such as outer space and underwater. As president of Paragon, Poynter has had experiments flown on the International Space Station, Russian Mir Space Station and US Space Shuttle, as well as working on underwater technologies with the US Navy.
However, Poynter has not given up on her homeland -- Biosphere 1. She continues to consult on and write about sustainable development and new green technologies. In concert with the World Bank, she has worked on projects to mitigate climate change and to grow crops in typically arid and hostile regions of Africa and Central America. Through talks and appearances, she builds awareness of the fragile state of the environment. After all, she knows what it's like to watch your biosphere begin to break down.
The New York Times looks back on the Biosphere 2 story >>
Jane Poynter | Speaker | TED.com