ABOUT THE SPEAKER
Ayana Elizabeth Johnson - Marine biologist
Ayana Elizabeth Johnson is a marine biologist and policy expert.

Why you should listen

Dr. Ayana Elizabeth Johnson is founder of Urban Ocean Lab, a think tank focused on coastal cities, and founder and CEO of Ocean Collectiv, a strategy consulting firm for conservation solutions. When she was executive director of the Waitt Institute, Johnson cofounded the Blue Halo Initiative and led the Caribbean’s first successful island-wide ocean zoning effort. Previously, she worked on ocean policy at the EPA and NOAA, and was a leader of the March for Science. 
 
Johnson earned a BA from Harvard University in environmental science and public policy, and a PhD from Scripps Institution of Oceanography in marine biology with a dissertation on the ecology, socio-economics and policy of sustainably managing coral reefs. The fish trap she invented to reduce bycatch won the first Rare/National Geographic Solution Search.
 
Her op-eds have been published in the New York TimesLos Angeles TimesThe Guardian and Huffington Post, and she blogs with Scientific American and National Geographic. She is also a TED Resident, scholar at the Aspen Institute and was named on the UCSD 40 Under 40 Alumni and Elle’s "27 Women Leading on Climate." Outside magazine called her “the most influential marine biologists of our time.”
 
Johnson serves on the board of directors for the Billion Oyster Project and World Surf League's PURE and on the advisory boards of Environmental Voter ProjectScientific AmericanScience SandboxAzul and Oceanic Global. She is also a fellow at The Explorers Club. She is a passionate advocate for coastal communities and builds solutions for ocean justice and our climate crisis.

More profile about the speaker
Ayana Elizabeth Johnson | Speaker | TED.com
TED2019

Ayana Elizabeth Johnson: A love story for the coral reef crisis

ئەیانا ئیلیزابێث جۆنسن: چیرۆکێکی خۆشەویستی بۆ قەیرانی تۆپەڵی مەرجانیەکان

Filmed:
213,496 views

لەنێو سەدان ژێر دەریاوان، زیندەوەرزانی دەریا ئەیانا ئیلیزابێث جۆنسن کەوتە خۆشەویستیەوە -- لەگەڵ ماسی. لەم هۆنراوەیەوە بۆ ماسی توتی، ئەو باسی پێنج خاڵی ئەم بونەوەرانە دەکات. زۆر بە سادەیی سەرسوڕهێنەرن (لە توانایان بۆ کردنی پیسایی لمی سپی بۆ ڕەنگاوڕەنگ کردن "گۆڕانکاری لە دۆڵابی جل") و پشاندانی چی لە مەترسی دایە -- وەک هەڕەشەی گۆڕانکاری کەش و هەوا بۆ داهاتووی تۆپەڵی مەرجانی.
- Marine biologist
Ayana Elizabeth Johnson is a marine biologist and policy expert. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13
I want to tell you a love story.
0
1429
2213
من دەمەوێت چیرۆکێکی
خۆشەویستیتان بۆ باس بکەم.
00:16
But it doesn't have a happy ending.
1
4190
2334
بەڵام کۆتاییەکی خۆشی نییە.
00:19
Once upon a time,
I was a stubborn five-year-old
2
7333
3696
ڕۆژێک لە ڕۆژان منداڵێکی لاساری پێنج
ساڵان بووم
00:23
who decided to become a marine biologist.
3
11053
3000
کە بڕیاریدا ببێت بە زیندەوەرزانی دەریا
00:26
Thirty-four years, 400 scuba dives
and one PhD later,
4
14527
4463
سی و چوارساڵ،٤٠٠ئامێری هەناسەدانی ژێرئاو و
دواتر یەک بڕوانامەی دکتۆرا،
00:31
I'm still completely
enamored with the ocean.
5
19014
3166
من هێشتا بەتەواوەتی پەیوەستم بە دەریا.
00:34
I spent a decade working
with fishing communities
6
22800
2587
دە ساڵم بەکارکردن لە
کۆمەڵی ماسییەکان بەسەربرد
00:37
in the Caribbean,
7
25411
1182
لە کاریبیان،
00:38
counting fish, interviewing fishermen,
8
26617
2395
ژماردنی ماسی، چاوپێکەوتنی ماسیگرەکان،
00:41
redesigning fishing gear
and developing policy.
9
29036
3515
دووبارە نەخشاندنی ئامێری ماسیگرتن و
پێشخستنی سیاسی.
00:44
I've been helping to figure out
what sustainable management can look like
10
32957
4055
من هاوکاربووم بۆ زانینی بەرێوبردنی
بەردەوام چییە و چۆن دەبێت
00:49
for places where food security,
jobs and cultures
11
37036
3644
بۆ ئەو شوێنانەی پاراستنی خۆراک،
کار و کلتورەکان
00:52
all depend on the sea.
12
40704
1881
هەموویان پشت بە دەریا دەبەستن.
00:55
In the midst of all this, I fell in love.
13
43538
3404
لە نێوەندی هەموو ئەوانەوە، من کەوتمە
خۆشەویستیەوە.
00:59
With a fish.
14
47628
1325
لەگەڵ ماسی.
01:01
There are over 500 fish species
that live on Caribbean reefs,
15
49675
3612
زیاد لە ٥٠٠ جۆری ماسی تۆپەڵی دەریایی
کاریبیان دەژین،
01:05
but the ones I just
can't get out of my head
16
53311
3229
بەڵام ئەوەی کەناتوانم لە مێشکم دەری بکەم
01:08
are parrotfish.
17
56564
1182
ماسی توتیە.
01:10
Parrotfish live on coral reefs
all over the world,
18
58093
2548
ماسی توتی لەتەواوی جیهان لەسەر تۆپەڵی
مەرجانی دەژیت،
01:12
there are 100 species,
19
60665
1769
١٠٠ جۆری هەیە،
01:14
they can grow well over a meter long
20
62458
1806
ئەوان بە درێژی مەترێک دەتوانن گەشەبکەن
01:16
and weigh over 20 kilograms,
21
64288
1623
و بەکێشی زیاد لە ٢٠ کیلۆگرام،
01:17
but that's the boring stuff.
22
65935
2142
بەڵام ئەمە شتێکی بێزارکەرە.
01:20
I want to tell you five
incredible things about these fish.
23
68101
3682
من دەمەوێت پێنج شتی باوەڕپێنەکراو دەربارەی
ئەو ماسیانەتان پێ بلێم.
01:24
First, they have a mouth
like a parrot's beak,
24
72815
2500
یەکەم، ئەوان دەمێکی وەک دەنووکی تووتیان
هەیە،
01:27
which is strong enough to bite coral,
25
75339
1778
بەپێی پێویست بەهێزە بۆگازگرتنی
مەرجان،
01:29
although mostly they're after algae.
26
77141
2531
هەرچەندە ئەوان لەدوای قەوزەن.
01:31
They are the lawn mowers of the reef.
27
79696
2191
ئەوان گیابڕی تۆپەڵەکانی دەریاکەنن.
01:33
This is key, because many reefs
are overgrown with algae
28
81911
3789
ئەمە کلیلێکە، لەبەرئەوەی زۆربەی تۆپەڵی
دەریاکان لەگەڵ قەوزە گەشەدەکەن
01:37
due to nutrient pollution
from sewage and fertilizer
29
85724
3285
بەهۆی پیسبوونی پێکهاتەی خۆراک بە ئاوی
ئاوەڕۆ و پەیین
01:41
that runs off of land.
30
89033
1467
کەوا لە زەوییەکە دەردەچێت.
01:42
And there just aren't enough
herbivores like parrotfish
31
90842
2660
و لەوێ بەپێی پێویست هیچ گیاخۆرێکی وەک
ماسی تووتی نییە
لە تۆپەڵی دەریا
جێهێڵدرابێت
01:45
left out on the reefs
32
93526
1174
01:46
to mow it all down.
33
94724
1499
بۆ ئەوەی هەمووی لەژێرەوە ببڕێت.
01:48
OK, second amazing thing.
34
96932
2358
باشە، دووەم شتی سەرسوڕهێنەر.
01:51
After all that eating,
they poop fine white sand.
35
99314
5085
دوای ئەوهەموو خواردنە، ئەوان پیساییەکی لمی
سپی جوان دەکەن.
01:56
A single parrotfish can produce
over 380 kilograms
36
104830
3809
ماسییەکی توتی تاک دەتوانێت زیاد لە ٣٨٠
کیلۆگرام دروست بکات
02:00
of this pulverized coral each year.
37
108663
2333
لەو هاڕاوە مەرجانییە لە هەرساڵێک.
02:03
Sometimes, when scuba diving,
38
111371
1585
هەندێک جار،کە دەچمە ژێر دەریا،
02:04
I would look up from my clipboard
39
112980
1915
بە چاویلکەکەم
02:06
and just see contrails
of parrotfish poop raining down.
40
114919
4140
و تەنها ئەو هێلە سپییەی لە بارینی پیسایی
ماسی تووتی دەبینم.
02:11
So next time you're lounging
on a tropical white-sand beach,
41
119760
4442
بۆیە جاری داهاتوو کاتێ لەسەر ئەو لمە
سپییەی سەرکەناری خولگەیی دەسوڕییتەوە،
02:16
maybe think of parrotfish.
42
124226
2317
ڕەنگە پێوستە سوپاسی ئەم ماسیە بکەیت.
02:18
(Laughter)
43
126567
1151
(پێکەنین)
02:19
Third, they have so much style.
44
127742
2944
سێیەم، ئەوان شێوازی زۆریان هەیە.
02:22
Mottled and striped,
teal, magenta,
45
130710
2284
فرەڕەنگ و هێڵدار، شینی سەوزباو، ئەرخەوانی
سوور،
02:25
yellow, orange, polka-dotted,
46
133018
2141
زەرد، پرتەقاڵی، خاڵدار،
02:27
parrotfish are a big part
of what makes coral reefs so colorful.
47
135183
3563
ماسی توتی بەشێکی گەورەیە کەوادەکات تۆپەڵی
مەرجانی ڕەنگاوڕەنگبن.
لەگەڵ، بەشێوازی گۆرانیبێژێکی ڕاستەقینە،
02:31
Plus, in true diva style,
48
139212
2353
02:33
they have multiple wardrobe changes
throughout their life.
49
141589
3539
ئەوان دۆڵابێک لەگۆڕانکاری جۆراوجۆریان هەیە
بەدرێژایی ژیانیان.
02:37
A juvenile outfit,
50
145473
1158
دەرکەوتنی لاویەتی،
02:38
an intermediate getup,
51
146655
1294
سیمای ناوەند،
02:39
and a terminal look.
52
147973
1333
ڕوانینی کۆتایی.
چوارەم،لەگەڵ کۆتا گۆڕانکاری لە دۆڵابی بەرگ
گۆڕانکاری ڕەگەز دێت لەمێیەوە بۆ نێر،
02:41
Fourth, with this last wardrobe change
comes a sex change from female to male,
53
149711
5347
02:47
termed sequential hermaphroditism.
54
155082
2857
ناودەبرێت بە زنجیرەی نێرەموک.
02:50
These large males then gather
harems of females to spawn.
55
158252
3920
ئەم کۆمەڵە گەورەیە لەنێرەکان دواتر
لەناوچەی مێینەکان کۆدەبنەوە بۆ گەراکردن.
02:54
Heterosexual monogamy
is certainly not nature's status quo.
56
162700
3691
ئارەزووی ڕەگەزی تر و تاک هاوسەریەتی
بەدڵنیاییەوە یاسای سروشت نییە.
02:58
And parrotfish exemplify
some of the beauty
57
166415
2801
و ماسی توتی نمونەیە بۆ هەندێک جوانی
03:01
of diverse reproductive strategies.
58
169240
2334
لە بەرنامەڕێژی پەیوەندی زاوزێی جۆراوجۆر.
03:04
Fifth, and the most incredible,
59
172088
3270
پێنجەم، و سەرسوڕهێنەرتریان،
03:07
sometimes when parrotfish
cozy up into a nook in the reef at night,
60
175382
3928
هەندێکجار کاتێ ماسی توتی خۆیگەرم دەکات
لەنێو تۆپەڵی دەریایی لە شەودا،
03:11
they secrete a mucus bubble
from a gland in their head
61
179334
3759
ئەوان بڵقێکی لینج لەگڵاندی سەریانەوە
دەردەدەن
03:15
that envelops their entire body.
62
183117
2611
کەوا بەرگی تەواوی لەشیان دەکەن.
03:18
This masks their scent from predators
63
186752
2198
ئەو ماسکانە بۆنەکەیان لە دڕندەکان
03:20
and protects them from parasites,
64
188974
1588
و لە مشەخۆرەکان دەیانپارێزێت،
03:22
so they can sleep soundly.
65
190586
1294
بۆیە دەتوانن بە قوڵی بخەون.
03:23
I mean, how cool is this?
66
191904
2009
ئەمە چەند جوانە؟
03:25
(Laughter)
67
193937
1989
(پێکەنین)
03:27
So this is a confession
of my love for parrotfish
68
195950
3771
بۆیە ئەمە دانپێدانانی خۆشەویستی منە بۆ
ماسی توتی
03:31
in all their flamboyant,
69
199745
1689
لەهەموو گاڵتەکردنێکیان،
03:33
algae-eating, sand-pooping,
sex-changing glory.
70
201458
3231
خواردنی قەوزە، پیسایی لم، گۆڕانی
ڕەگەزی پیرۆز.
03:36
(Laughter)
71
204713
1095
(پێکەنین)
03:37
But with this love comes heartache.
72
205832
4055
بەڵام لەگەڵ ئەم خۆشەویستییە خەم دێت.
03:42
Now that groupers and snappers
are woefully overfished,
73
210832
3643
ئێستا ئەم گروپانە و ماسیە سورەکان دەناڵێنن
بەڕاوکردنی لە ڕادەبەدەر،
03:46
fishermen are targeting parrotfish.
74
214499
2413
ماسیگرەکان ماسی توتی بە ئامانج دەگرن.
03:48
Spearfishing took out the large species,
75
216936
2412
ڕمی ماسیگرتن جۆری گەورە دەردێنێت،
03:51
midnight blue and rainbow parrotfish
are now exceedingly rare,
76
219372
4278
لەنیوەشەو ماسی توتی شین و پەلکەڕەنگینە
ئێستا زۆر دەگمەنن،
03:55
and nets and traps are scooping up
the smaller species.
77
223674
3300
و تۆڕ و تەڵەکان بچوکترین جۆریان ڕاودەکات.
03:58
As both a marine biologist
and a single person,
78
226998
3679
بوونم وەک زیندەوەرزانی دەریا و کەسێک،
04:02
I can tell you,
79
230701
1238
دەتوانم پێتان بڵێم،
04:03
there aren't that many fish in the sea.
80
231963
2450
لەوێ ئەوەندە ماسی لە دەریادە نییە.
04:06
(Laughter)
81
234437
1097
(پێکەنین)
04:07
And then, there's my love for their home,
82
235558
3166
و لەوێ خۆشەویستیم بۆ ماڵەکانیان هەیە
04:10
the coral reef,
83
238748
1175
تۆپەڵی مەرجانی،
04:11
which was once as vibrant
as Caribbean cultures,
84
239947
3446
کە جاران وەک کلتوری کاریبیان چالاک بوو،
04:15
as colorful as the architecture,
85
243417
2031
ڕەنگاوڕەنگ هەروەک تەلارسازی،
04:17
and as bustling as carnival.
86
245472
1867
و بەجموجۆڵ هەروەک کەرنەڤاڵ،
04:19
Because of climate change,
87
247671
1698
بەهۆی گۆڕانی کەش و هەوا،
04:21
on top of overfishing and pollution,
88
249393
2843
زیاد لە پێویستی ڕاوکردنی ماسی و پیسبوون،
04:24
coral reefs may be gone within 30 years.
89
252260
4619
ڕەنگە تۆپەڵی مەرجانی لە ماوەی ٣٠ساڵ
نەمێنێت.
04:28
An entire ecosystem erased.
90
256903
2924
تەواوی سیستەمی ژینگەیی دەسڕێتەوە.
04:32
This is devastating,
91
260188
1158
ئەمە وێرانکەرە،
04:33
because hundreds of millions
of people around the world
92
261370
4324
چونکە سەد ملیۆن خەڵک لەسەرانسەری جیهان
04:37
depend on reefs
for their nutrition and income.
93
265718
3842
پشت بە تۆپەڵی دەریایی دەبەستن بۆ خۆراک و
داهاتیان.
04:41
Let that sink in.
94
269584
1626
لێیگەڕێ نقوم بێت.
04:44
A little bit of good news
95
272998
1817
کەمێک هەواڵی باش
04:46
is that places like Belize, Barbuda
and Bonaire are protecting these VIPs --
96
274839
5602
ئەوەیە شوێنەکانی وەک بڵیز،بەربودا و بۆنیر
دەپارێرزن VIPsئەو --
04:52
Very Important Parrotfish.
97
280465
2095
ماسی توتی زۆر گرنگ,
04:54
Also, more and more places
are establishing protected areas
98
282879
4133
هەروەها، زیاتر و زیاتر شوێنەکان ناوچەی
پارێزراو دادەمەزرێنن
04:59
that protect the entire ecosystem.
99
287036
2627
کە بەتەواوی سیستەمی ژینگەیی
دەپارێزێت.
05:02
These are critical efforts,
but it's not enough.
100
290044
3301
ئەوانە هەوڵی گرنگن، بەڵام ئەوە بەس نین.
05:06
As I stand here today,
101
294163
1873
هەروەک ئەمڕۆ من لێرە وەستاوم،
05:08
only 2.2 percent
of the ocean is protected.
102
296060
3508
تەنها سەدا ٢.٢ لەزەریاکان پارێزراون.
05:11
Meanwhile, 90 percent of the large fish,
103
299956
2761
لەهەمان کاتدا،سەدا ٩٠لە ماسیە گەورە،
05:14
and 80 percent
of the coral on Caribbean reefs,
104
302741
3064
وسەدا ٨٠ی مەرجان لە گردی دەریایی کاریبیان،
05:17
is already gone.
105
305829
1841
بەتەواوی لەناوچوون.
05:20
We're in the midst
of the sixth mass extinction.
106
308323
2580
ئێمە لە ناوەندی شەشەم لەناوچونی بەکۆمەڵین.
05:22
And we, humans, are causing it.
107
310927
3345
و ئێمە، مرۆڤەکان،
داینەمۆی ئەم لە ناوچونەین.
05:27
We also have the solutions.
108
315292
2324
هەروەها ئێمە چارەسەرەکانیشمان هەیە.
چاککردنی گۆڕانی کەش و هەوا
و وەستانی زیادەڕۆی لە ڕاوکردنی ماسی،
05:30
Reverse climate change and overfishing,
109
318061
2976
05:33
protect half the ocean
110
321061
1492
پاراستنی زەریاکان و
05:34
and stop pollution running from land.
111
322577
1972
وەستانی پیسکردنی خاکەکان.
05:36
But these are massive undertakings
112
324573
2258
بەڵام ئەمانە پڕۆژەی گەورەن
05:38
requiring systemic changes,
113
326855
2111
گۆڕانکاری سیستەمی پێویستە
05:40
and we're really taking our sweet time
getting around to it.
114
328990
3234
و ئێمە بەڕاستی ئەو
کاتەمان نییە تا لە دەستی بدەین.
05:44
Each of us can contribute, though.
115
332784
2266
هەریەکەمان دەتوانین
پێشنیار بکەین و بیربکەینەوە
05:47
With our votes, our voices,
our food choices,
116
335498
2714
لەگەڵ دەنگدانمان، دەنگەکانمان، هەڵبژاردنی
خواردنەکانمان،
05:50
our skills and our dollars.
117
338236
1913
تواناکانمان و دۆلارەکانمان.
05:52
We must overhaul both corporate practices
118
340173
2976
پێویستە هەوڵ بخەینەگەڕ بۆ
چاککردنی هەڵسوکەوتی کۆمپانیاکان
05:55
and government policies.
119
343173
1404
و سیاسەتەکانی حکومەتەکان.
05:56
We must transform culture.
120
344601
2596
پێویستە شارستانیەت بگۆڕین.
06:00
Building community around solutions
121
348046
2762
بنیادنانی کۆمەڵگەیەک لەدەوری
چارەسەرکردنەکان
06:02
is the most important thing.
122
350832
2334
گرنگترین شتە.
06:06
I am never going to give up
123
354149
2580
من هەرگیز کۆڵ نادەم
06:08
working to protect and restore
this magnificent planet.
124
356753
3515
کاردەکەم بۆ پاراستن و گەڕاندنەوەی ئەم
هەسارە قەشەنگە.
06:13
Every bit of habitat we preserve,
125
361220
3167
هەربەشێک لە ژینگە کە دەیپارێزین،
06:16
every tenth of a degree
of warming we prevent,
126
364411
3198
هەموو دە پلەیەک لەگەرمبوون ئێمە دەپارێزێت،
06:19
really does matter.
127
367633
1698
بەڕاستی کێشەیە.
06:21
Thankfully, I'm not motivated by hope,
128
369820
2714
بەسوپاسەوە، من باوەڕم بە هیوا نییە،
06:24
but rather a desire to be useful.
129
372558
2200
بەڵکو ویستێکە بۆ ئەوەی بەسوود بێت.
06:27
Because I don't know
how to give an honest talk
130
375558
4132
چونکە من نازانم چۆن وتارێکی
ڕاستگۆیانە پێشکەش بکەم
06:31
about my beloved parrotfish
and coral reefs
131
379714
3373
دەربارەی خۆشەویستەکەم ماسی توتی و تۆپەڵی
مەرجانی
06:35
that has a happy ending.
132
383111
1600
کەوا کۆتاییەکی خۆشی هەیە.
06:37
Thank you.
133
385040
1151
سوپاس.
06:38
(Applause)
134
386215
2998
(چەپڵە لێدان)
Translated by shkofa bakhtyar
Reviewed by Koya University

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Ayana Elizabeth Johnson - Marine biologist
Ayana Elizabeth Johnson is a marine biologist and policy expert.

Why you should listen

Dr. Ayana Elizabeth Johnson is founder of Urban Ocean Lab, a think tank focused on coastal cities, and founder and CEO of Ocean Collectiv, a strategy consulting firm for conservation solutions. When she was executive director of the Waitt Institute, Johnson cofounded the Blue Halo Initiative and led the Caribbean’s first successful island-wide ocean zoning effort. Previously, she worked on ocean policy at the EPA and NOAA, and was a leader of the March for Science. 
 
Johnson earned a BA from Harvard University in environmental science and public policy, and a PhD from Scripps Institution of Oceanography in marine biology with a dissertation on the ecology, socio-economics and policy of sustainably managing coral reefs. The fish trap she invented to reduce bycatch won the first Rare/National Geographic Solution Search.
 
Her op-eds have been published in the New York TimesLos Angeles TimesThe Guardian and Huffington Post, and she blogs with Scientific American and National Geographic. She is also a TED Resident, scholar at the Aspen Institute and was named on the UCSD 40 Under 40 Alumni and Elle’s "27 Women Leading on Climate." Outside magazine called her “the most influential marine biologists of our time.”
 
Johnson serves on the board of directors for the Billion Oyster Project and World Surf League's PURE and on the advisory boards of Environmental Voter ProjectScientific AmericanScience SandboxAzul and Oceanic Global. She is also a fellow at The Explorers Club. She is a passionate advocate for coastal communities and builds solutions for ocean justice and our climate crisis.

More profile about the speaker
Ayana Elizabeth Johnson | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee