TED2007
Daniel Goleman: Why aren't we more compassionate?
Даниел Големэн: Бид яагаад илүү нигүүлсэнгүй биш гэж?
Filmed:
Readability: 3.9
2,222,780 views
"Сэтгэл хөдлөлийн оюун ухаан" номын зохиолч Даниел Големэн бид яагаад одоо байгаагаасаа илүү энэрэнгүй, өрөвч нигүүлсэнгүй биш талаар ярьж байна
Daniel Goleman - Psychologist
Daniel Goleman, psychologist and award-winning author of Emotional Intelligence and other books on EI, challenges traditional measures of intelligence as a predictor of life success. Full bio
Daniel Goleman, psychologist and award-winning author of Emotional Intelligence and other books on EI, challenges traditional measures of intelligence as a predictor of life success. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
You know, I'm struck by how one of the implicit themes of TED
0
1000
4000
Тэгэхээр миний хувьд ТED-н нэг далд утгатай сэдэв
00:17
is compassion, these very moving demonstrations we've just seen:
1
5000
3000
болох ЭНЭРЭНГҮЙ байдалыг ярих гэж байна. Энэ нь
00:21
HIV in Africa, President Clinton last night.
2
9000
4000
Африк дах БЗХӨ, өнгөрсөн оройны Билл Клинтон гэх мэтчилэн нилээдгүй өргөн хүрээний сэдэв юм.
00:25
And I'd like to do a little collateral thinking, if you will,
3
13000
5000
Хэрвээ та нарыг зөвшөөөрвөл энэ талаар илүү дэлгэрэнгүй тайлбар хийж
00:30
about compassion and bring it from the global level to the personal.
4
18000
5000
хувь хүний энэрэнгүй тусч байдлыг дэлхийн төвшинд авч үзье.
00:35
I'm a psychologist, but rest assured,
5
23000
2000
Би сэтгэл зүйч, тодруулбал би энэ талаар
00:37
I will not bring it to the scrotal.
6
25000
1000
бие физилогийн талаас нь ярихгүй гэсэн үг.
00:39
(Laughter)
7
27000
4000
(инээд)
00:44
There was a very important study done a while ago
8
32000
2000
Хэдэн жилийн өмнө маш чухал нэгэн судалгаа хийгдсэн нь
00:46
at Princeton Theological Seminary that speaks to why it is
9
34000
4000
Принсетоны Бурхан Судлалынханы хийсэн
00:51
that when all of us have so many opportunities to help,
10
39000
3000
хүмүүст бусдад туслах маш олон боломж гарч ирдэг ч
00:54
we do sometimes, and we don't other times.
11
42000
3000
яагаад бид заримдаа туслаад, заримдаа тусладаггүй талаар тайлбарласан юм.
00:58
A group of divinity students at the Princeton Theological Seminary
12
46000
3000
Принсетоны Бурхан Судлалын хэсэг оюутнуудад
01:02
were told that they were going to give a practice sermon
13
50000
4000
номлол айлдах даалгавар өгсөн бөгөөд
01:06
and they were each given a sermon topic.
14
54000
3000
тэдэнд бүгдэд нь номлолын сэдвийг тодорхой өгсөн байв.
01:09
Half of those students were given, as a topic,
15
57000
3000
Тэдгээр оюутнуудын нэг хэсэгт нь сэдэв болгон
01:12
the parable of the Good Samaritan:
16
60000
2000
"Good Samaritan"-ы үлгэр буюу
01:14
the man who stopped the stranger in --
17
62000
2000
танихгүй хүнтэй таараад түүнд
01:17
to help the stranger in need by the side of the road.
18
65000
2000
туслахаар зогсдог сайн үйл гэгээнтний үлгэрийг өгсөн бол
01:19
Half were given random Bible topics.
19
67000
3000
нөгөө хагаст нь Библи-н ямар нэгэн сэдвийг өгсөн байв.
Тэгээд тэд нэг нэгээрэй, нэгээс нөгөө байшинд очиж
01:22
Then one by one, they were told they had to go to another building
20
70000
3000
номлол унших ёстой байлаа.
01:26
and give their sermon.
21
74000
1000
01:27
As they went from the first building to the second,
22
75000
3000
Тэднээс эхнийхээс хоёрдох руу нь орох бүртээ
01:30
each of them passed a man who was bent over and moaning,
23
78000
3000
бүгд хэн нэгэн шаналан гутарч, бусдад туслахыг хүсэж буй хүнтэй тааралдсан байв.
01:34
clearly in need. The question is: Did they stop to help?
24
82000
4000
Асуулт нь "Тэд туслахаар зогссон уу?"
01:38
The more interesting question is:
25
86000
1000
Илүү сонирхолтой асуулт нь
01:40
Did it matter they were contemplating the parable
26
88000
3000
Тэр ариун үйлт гэгээнтэн "Good Samaritan"-ий үлгэр
01:43
of the Good Samaritan? Answer: No, not at all.
27
91000
4000
тэдэнд нөлөөлж илүү бодол төрүүлхэд хүргэв үү?
Хариулт нь: үгүй, огтхон ч үгүй.
Хариулт нь: үгүй, огтхон ч үгүй.
01:48
What turned out to determine whether someone would stop
28
96000
3000
Хэн нэгэн хийж буй үйлдэлээ орхиод танихгүй хүнд туслах
01:51
and help a stranger in need
29
99000
1000
эсэхээ шийдэхэд нь юу нөлөөлж байна вэ гэхээр
01:52
was how much of a hurry they thought they were in --
30
100000
3000
тэд хэр их яарч энэ нь хэт оройтсон уу эсвэл
01:56
were they feeling they were late, or were they absorbed
31
104000
4000
тэд ярих гэж буй зүйлдээ хэт автсан байсан уу
02:00
in what they were going to talk about.
32
108000
1000
гэж бодохдоо хэр яарч буй нь байсан юм.
02:02
And this is, I think, the predicament of our lives:
33
110000
2000
Энэ нь миний бодлоор бидний амьдралын садаа
02:05
that we don't take every opportunity to help
34
113000
4000
буюу бид бусдад туслах бүх боломжийг ашигладаггүй
02:09
because our focus is in the wrong direction.
35
117000
3000
яагаад гэвэл бид буруу зүйл дээрээ төвлөрөөд байгаа юм.
02:12
There's a new field in brain science, social neuroscience.
36
120000
3000
Тархи судлалын шинжлэх ухаанд "нийгмийн мэдрэл судлал" хэмээх шинэ салбар гарч ирсэн ба
02:16
This studies the circuitry in two people's brains
37
124000
4000
энэ нь хоёр хүнийг хоорондоо ярилцаж байхад нь
02:20
that activates while they interact.
38
128000
2000
идэвхжих тэдний тархины гүйдлийг судалдаг юм.
02:22
And the new thinking about compassion from social neuroscience
39
130000
4000
Нийгмийн мэдрэл судлаачдын гаргаж ирсэн энэрэнгүйн тухай шинэ ойлголт нь
02:26
is that our default wiring is to help.
40
134000
4000
туслана гэдэг нь бидний тархинд цаанаасаа бичигдсэн байдаг гэсэн зүйл юм.
02:30
That is to say, if we attend to the other person,
41
138000
4000
Энэ нь хэрвээ бид хэн нэгнийг халамжилвал
02:35
we automatically empathize, we automatically feel with them.
42
143000
3000
бид автоматаар нь өрөвдөж ойлгодог, бид өөрийн мэдэлгүй тэднийг мэдэрдэг гэсэн үн.
02:39
There are these newly identified neurons, mirror neurons,
43
147000
2000
Тэдгээр нь шинээр гарч ирсэн тархины эсүүд буюу "тусгал эсүүд" буюу
02:41
that act like a neuro Wi-Fi, activating in our brain
44
149000
4000
энэ нь яг л мэдрэлийн Wi-Fi шиг бидний тарихыг
02:45
exactly the areas activated in theirs. We feel "with" automatically.
45
153000
4000
тэдний идэвхжсэн хэсэгтэй холбодог. Бид үүнийг өөрийн мэдэлгүй л мэдэрдэг
02:49
And if that person is in need, if that person is suffering,
46
157000
4000
Хэрвээ тэр хүнд тусламж хэрэгтэй бол, хэрвээ тэр хүн зовж шаналж байвал
02:54
we're automatically prepared to help. At least that's the argument.
47
162000
4000
бид шууд л тэр хүнд туслахаар хичээдэг. Ядаж л туслах уу байх уу хэмээн бодно.
02:58
But then the question is: Why don't we?
48
166000
3000
Гэсэн ч дахиад нөгөө асуулт "Бид яагаад тэгдэггүй вэ?"
03:01
And I think this speaks to a spectrum
49
169000
2000
Миний бодлоор энэ маш өргөн хүрээнийх
03:04
that goes from complete self-absorption,
50
172000
2000
бүхэлдээ бодолд дарагдсан байхаас эхлээд
03:07
to noticing, to empathy and to compassion.
51
175000
2000
анзаарах, өрөвдөж мэдрэх, болон энэрэн нигүүлсэх хүртэл юм.
03:09
And the simple fact is, if we are focused on ourselves,
52
177000
4000
Энгийн нэгэн үнэн бол, хэрвээ бид өөрсдийгөө анхааран
03:14
if we're preoccupied, as we so often are throughout the day,
53
182000
3000
өөрсдийгөө л бодоод байх юм бол, өдрөөс өдөрт баг багаар
03:17
we don't really fully notice the other.
54
185000
3000
бусдыг огтхон ч анзаарахаа болино.
03:20
And this difference between the self and the other focus
55
188000
2000
Энэхүү өөрийгөө болон бусдыг анхаарахын ялгаа нь
03:22
can be very subtle.
56
190000
1000
маш тодорхой зүйл байх.
03:23
I was doing my taxes the other day, and I got to the point
57
191000
4000
Нэг өдөр би татвараа тооцож байгаад, нэг дүгнэлтэд хүрсэн юм.
03:27
where I was listing all of the donations I gave,
58
195000
2000
Би өгсөн хандивуудынхаа жагсаалтыг гаргаж байхдаа
03:30
and I had an epiphany, it was -- I came to my check
59
198000
3000
нэг зүйлийг ойлгосон нь Сева санд өгсөн чекээ
03:33
to the Seva Foundation and I noticed that I thought,
60
201000
3000
хараад би дотроо миний найз Ларри Бриллиант
03:36
boy, my friend Larry Brilliant would really be happy
61
204000
2000
намайг Севад мөнгө өгсөнд баярлаж байгаа даа
03:39
that I gave money to Seva.
62
207000
1000
гэсэн бодол байлаа.
03:40
Then I realized that what I was getting from giving
63
208000
3000
Тэгээд би бусдад өгсөнөөрөө миний олж авч байгаа зүйл бол
03:43
was a narcissistic hit -- that I felt good about myself.
64
211000
4000
миний өөрийгөө хүндлэх хүндлэл - өөрийгөө сайн гэж бодол болохыг ойлгосон юм.
03:47
Then I started to think about the people in the Himalayas
65
215000
5000
Тэгээд би нүднийхээ болорт тусламж авсан Гималайн хүмүүсийг
03:52
whose cataracts would be helped, and I realized
66
220000
2000
бодож эхлэсэн бөгөөд би иймэрхүү өгөөмөр баяр баясал
03:55
that I went from this kind of narcissistic self-focus
67
223000
3000
тусласан хүмүүсээсээ авдаг сайхан мэдрэмжийн төлөө
03:59
to altruistic joy, to feeling good
68
227000
3000
өөрөөрөө бахархах би-төвтэй болохоо ойлгосон юм
04:02
for the people that were being helped. I think that's a motivator.
69
230000
4000
Би үүнийг л гол өдөөгч хүч нь гэж бодож байна
04:06
But this distinction between focusing on ourselves
70
234000
3000
Гэсэн ч өөр дээрээ төвлөрөх болон бусад дээр
04:09
and focusing on others
71
237000
1000
төвлөрөхийн энэ ялгаа нь
04:10
is one that I encourage us all to pay attention to.
72
238000
3000
миний та бүхний анхааралыг татах гэсэн гол зүйл байгаа юм.
04:13
You can see it at a gross level in the world of dating.
73
241000
3000
Чи үүнийг үерхэл, болзоон дээрээс ч ойлгож харж болно.
04:17
I was at a sushi restaurant a while back
74
245000
3000
Нэг өдөр би сүши ресторанд жаал сууж байгаад
04:20
and I overheard two women talking about the brother of one woman,
75
248000
3000
нэгнийхээ ахын талаар ярилцаж байсан хоёр бүсгүйн яриаг санамсаргүй сонсчихлоо.
04:24
who was in the singles scene. And this woman says,
76
252000
3000
Ах нь ганц бие залууч бололтой. Тэгсэн тэр хүүхэн
04:27
"My brother is having trouble getting dates,
77
255000
2000
"Манай ах үерхэх тал дээр асуудалтай байгаа,
04:29
so he's trying speed dating." I don't know if you know speed dating?
78
257000
2000
тэгээд тэр хурдан болзоонд явж байгаа." гэсэн юм.
Би та нарыг хурдан болзоог мэдэх эсэхийг чинь мэдэхгүй юм.
Би та нарыг хурдан болзоог мэдэх эсэхийг чинь мэдэхгүй юм.
04:31
Women sit at tables and men go from table to table,
79
259000
4000
Энэ нь эмэгтэй нь ширээн дээр сууж байх бөгөөд эрэгтэй нь нэг ширээнээс нөгөө ширээ рүү явна.
04:35
and there's a clock and a bell, and at five minutes, bingo,
80
263000
3000
Тэнд 5 минут тутамд дугарах цаг байх бөгөөд
04:39
the conversation ends and the woman can decide
81
267000
2000
яриагаа дуусгахад нь эмэгтэй нь эрэгтэйдээ нэрийн хуудас,
04:41
whether to give her card or her email address to the man
82
269000
4000
утасны дугаар, мэйл хаягаа өгч эргэж холбогдох эсэхээ шийддэг.
04:45
for follow up. And this woman says,
83
273000
2000
Тэгсэн чинь тэр бүсгүй:
04:47
"My brother's never gotten a card, and I know exactly why.
84
275000
4000
"Манай ах хэзээ ч нэрийн хуудас авч байгаагүй, тэгээд бас
би яг яагаад гэдгийг нь мэднэ. Тэр сандал дээр суугаад л өөрийхөө талаар тасралтгүй ярьж эхэлдэг.
04:51
The moment he sits down, he starts talking non-stop about himself;
85
279000
5000
04:56
he never asks about the woman."
86
284000
1000
тэр хэзээ ч нөгөө бүсгүйнхээ талаар асуудаггүй." гэв
04:58
And I was doing some research in the Sunday Styles section
87
286000
5000
Би Ней Иорк таймсын "Бүтэн сайны хэв маяг" хэсэгт нь зориулж
05:03
of The New York Times, looking at the back stories of marriages --
88
291000
3000
гэрлэлтийн арын түүхийн талаар судалгаа хийж байлаа.
05:06
because they're very interesting -- and I came to the marriage
89
294000
3000
Яагаад гэвэл энэ их соирхолтой. Тэгээд би Алис Чарни Эпстэйний
05:09
of Alice Charney Epstein. And she said
90
297000
3000
гэрлэлтийн талаар судлахад тэр надад
05:12
that when she was in the dating scene,
91
300000
2000
хэн нэгэнтэй үерхэж болзож байхдаа
энгийн бяцхан тест хүмүүсээс авдаг байснаа хэлсэн юм.
05:15
she had a simple test she put people to.
92
303000
2000
05:18
The test was: from the moment they got together,
93
306000
2000
энэ нь тухайн залуу ч хамт байж эхлэсэн мөчөөс эхлээд
05:20
how long it would take the guy to ask her a question
94
308000
3000
чамайг чи гэж дуудан асуулт асуух хүртэл
05:23
with the word "you" in it.
95
311000
2000
хэр удах вэ
05:25
And apparently Epstein aced the test, therefore the article.
96
313000
4000
Мэдээж Эпстэйн тестийг давж сайн байсан. Миний нийтлэл ч мөн адил
05:29
(Laughter)
97
317000
1000
(инээд)
05:30
Now this is a -- it's a little test
98
318000
2000
Тиймээс ч би таныг энд болж байгаа аль нэг
05:32
I encourage you to try out at a party.
99
320000
2000
TED-ийн үдэшлэг дээр үүнийг туршаад үзээрэй гэж зөвлөе.
05:34
Here at TED there are great opportunities.
100
322000
2000
Энд маш олон боломжууд байна шүү дээ.
05:38
The Harvard Business Review recently had an article called
101
326000
3000
Харвард Бизнес Ревьюв саяхан "Хүний мөч" нэртэй нийтлэл гаргасан байна.
05:41
"The Human Moment," about how to make real contact
102
329000
3000
Энэ нь хамт ажилдаг хүнтэйгээ хэрхэн жинхэнэ холбоо харилцаа үүсгэх вэ гэсэн тухай байв.
05:44
with a person at work. And they said, well,
103
332000
3000
Тэд хэлэхдээ үүнийг хийх чиний хамгийн эхний суурь алхам
05:47
the fundamental thing you have to do is turn off your BlackBerry,
104
335000
3000
бол гар утсаа унтраагаад, компьютерээ хаан, өдрийн зүүднээсээ
05:51
close your laptop, end your daydream
105
339000
3000
сэрж, бусад хүмүүст бүрэн анхаарлаа хандуулах.
05:55
and pay full attention to the person.
106
343000
2000
05:58
There is a newly coined word in the English language
107
346000
4000
Англи хэлэнд нэг шинэ үг зохиогдон гарч ирсэн.
06:03
for the moment when the person we're with whips out their BlackBerry
108
351000
3000
Хүмүүс утсаа шүүрч аваад, утсандаа хариулах яг тэр мөчид
06:06
or answers that cell phone, and all of a sudden we don't exist.
109
354000
3000
бид бүгд оршин тогтнохоо больдог.
06:10
The word is "pizzled": it's a combination of puzzled and pissed off.
110
358000
4000
Энэ үг нь PIZZLED буюу "puzzled" буюу орооцолдсон ойлгомжгүй болон "pissed off" буюу зайлж алга болсон гэсэн 2 үгийн нийлэмж юм
06:14
(Laughter)
111
362000
3000
(инээд)
06:17
I think it's quite apt. It's our empathy, it's our tuning in
112
365000
6000
Би үүнийг тохирох үг гэж бодож байна. Энэ чинь бидний мэдрэмж, биднийг
уйваагүй, ичгүүр сонжуургүй, бусдыг боддоггүй нэгнээс ялгаж өгч байгаа юм шүү дээ.
06:24
which separates us from Machiavellians or sociopaths.
113
372000
3000
06:27
I have a brother-in-law who's an expert on horror and terror --
114
375000
5000
Надад аймшгийн болон алан хядлагын ажлаар мэргэшсэн нэг хүргэн ах байдаг.
06:32
he wrote the Annotated Dracula, the Essential Frankenstein --
115
380000
3000
Тэр "Annotated Dracula", "Essential Frankenstein" зэргийг бичсэн.
06:35
he was trained as a Chaucer scholar,
116
383000
1000
Тэрээр Часорд суралцсан нэгэн боловч
(Chaucer scholar буюу Chaucer-н урсгалын уран зохиолч)
(Chaucer scholar буюу Chaucer-н урсгалын уран зохиолч)
06:36
but he was born in Transylvania
117
384000
2000
Трансэлвениад төрсөн.
06:38
and I think it affected him a little bit.
118
386000
2000
Энэ нь түүнд бага зэрэг нөлөөлсөн байх гэж би боддог.
06:40
At any rate, at one point my brother-in-law, Leonard,
119
388000
4000
Ямартай ч, манай хүргэн Леонард
06:44
decided to write a book about a serial killer.
120
392000
2000
нэгэн цуврал алуурчны талаар ном бичихээр болсон юм.
06:46
This is a man who terrorized the very vicinity we're in
121
394000
3000
Бидний амьдарч байсан газар хэдэн жилийн өмнө олон хүнийг хөнөөсөн нэгэн залуу байсан бөгөөд
06:50
many years ago. He was known as the Santa Cruz strangler.
122
398000
2000
хүмүүс түүнийг "Санта Круз-н боомьлогч" гэж дууддаг байв
06:53
And before he was arrested, he had murdered his grandparents,
123
401000
4000
Тэр баригдхаасаа өмнө өөрийн өвөө эмээ болон
06:57
his mother and five co-eds at UC Santa Cruz.
124
405000
3000
ээжийгээ мөн Санта Круз Их Сургуульд хамт сурч байсан 5 хүнийг хөнөөсөн байв.
07:01
So my brother-in-law goes to interview this killer
125
409000
2000
Тэгээд манай хүргэн ах түүнтэй ярилцхаар болов.
07:04
and he realizes when he meets him
126
412000
2000
Тэр түүнтэй ярилцаж байхдаа тэр алуурчин
07:06
that this guy is absolutely terrifying.
127
414000
1000
үнэхээр аймшигтай хүн болохыг ойлгосон юм
07:08
For one thing, he's almost seven feet tall.
128
416000
2000
Гаднаас нь харахад тэр бараг 2м 13см өндөртэй
07:10
But that's not the most terrifying thing about him.
129
418000
3000
гэхдээ энэ нь түүнээс айх гол шалтгаан биш байв.
07:13
The scariest thing is that his IQ is 160: a certified genius.
130
421000
5000
Хамгийн аймаар нь түүний IQ нь 160 буюу тэр гоц ухаантан
07:19
But there is zero correlation between IQ and emotional empathy,
131
427000
4000
Гэвч оюуны чадвар болон бусдын зовлонг ойлгох энэрэнгүй
сэтгэл хоёрын хоорондын хамаарал нь 0 байв.
07:23
feeling with the other person.
132
431000
1000
07:25
They're controlled by different parts of the brain.
133
433000
2000
Тэд тархины хоёр өөр хэсгээр удирдагдагддаг шүү дээ.
07:28
So at one point, my brother-in-law gets up the courage
134
436000
2000
Тэгээд манай хүргэн түүнээс үнэхээр асуухыг
07:31
to ask the one question he really wants to know the answer to,
135
439000
2000
хүсэж байсан нэг асуултаа асууж л дээ
07:33
and that is: how could you have done it?
136
441000
3000
Тэр нь "Чи үүнийг яаж хийв ээ?"
07:36
Didn't you feel any pity for your victims?
137
444000
2000
"Чи хохирогчидоо өрөвдөөгүй гэж үү?"
07:38
These were very intimate murders -- he strangled his victims.
138
446000
3000
Энэ үнэхээр хэрцгий аллага байсан - тэр бүх хохирогчидоо боомилсон.
07:42
And the strangler says very matter-of-factly,
139
450000
2000
Тэгтэл тэр боомилогч маш бахархалтайгаар
07:44
"Oh no. If I'd felt the distress, I could not have done it.
140
452000
5000
"Үгүй дээ, хэрвээ би гашуудал мэдэрсэн бол үүнийг хийхгүй байх байсан юм. Би тийм зүйлийг
07:49
I had to turn that part of me off. I had to turn that part of me off."
141
457000
6000
өөрөөсөө хол байлгах ёстой. Би тийм зүйлийг өөрөөсөө хол байлгах хэрэгтэй" гэж хэлсэн юм.
07:55
And I think that that is very troubling,
142
463000
5000
Миний бодлоор энэ нь үнэхээр аймшигтай тиймээс л
би "өөрөөсөө ийм зүйлийг хол байлгах" гэдгийг үгийг давтаад байгаа юм.
08:01
and in a sense, I've been reflecting on turning that part of us off.
143
469000
4000
08:05
When we focus on ourselves in any activity,
144
473000
2000
Аливаа зүйлийг хийхдээ бид өөрсөд дээрээ төвлөрөх үед
08:08
we do turn that part of ourselves off if there's another person.
145
476000
3000
хэрвээ тэнд өөр нэгэн хүн байвал, бид тэр хүнийг анзаархаа больдог.
08:12
Think about going shopping and think about the possibilities
146
480000
5000
Дэлгүүр хэсэх талаар бодоод үз л дээ.
Хэрэглэгчийн эрх ашгийг дээгүүрт тавиг боломжийг бас бодоод үз
08:17
of a compassionate consumerism.
147
485000
2000
08:20
Right now, as Bill McDonough has pointed out,
148
488000
2000
Яг одоо бол Билл Мкдоналдын хэлдэгчилэн
08:24
the objects that we buy and use have hidden consequences.
149
492000
4000
бидний худалдаж аваад хэрэглэдэг зүйлс маань үл үзэгдэх үр дагаваруудтай.
08:28
We're all unwitting victims of a collective blind spot.
150
496000
3000
Бид бүгдээрээ бүгдийн мэдэхгүй нэг цаг үеийн нэг газрын санаандгүй хохирогчид
08:32
We don't notice and don't notice that we don't notice
151
500000
2000
Бид анзаардаггүй, бид хортой жижиг молекулууд
08:35
the toxic molecules emitted by a carpet or by the fabric on the seats.
152
503000
6000
сандалын бүрээсээс гарч байна уу эсвэл хивснээс гарч байна уу гэдгийг анзаардаггүйгээ өөрсдөө ч анзаардаггүй
08:42
Or we don't know if that fabric is a technological
153
510000
5000
Эсвэл бид тэр даавуу нь технологийн эсвэл
08:47
or manufacturing nutrient; it can be reused
154
515000
4000
үйлдвэрийн гаралтайг. Энэ нь дахин хэрэглэгдэж болох
08:51
or does it just end up at landfill? In other words,
155
519000
2000
эсвэл болохгүй газарт булагдаад дуусахыг бид мэдэхгүй.
08:53
we're oblivious to the ecological and public health
156
521000
5000
Нөгөөтэйгүүр, бид худалдаж аваад хэрэглэж
08:59
and social and economic justice consequences
157
527000
3000
буй зүйлийнхээ экологид болон нийгэмд хэр ээлтэй болохыг
09:02
of the things we buy and use.
158
530000
2000
нийгмийн болон эдийн засгийн ямар үр дагавартай болохыг хайхардаггүй.
09:06
In a sense, the room itself is the elephant in the room,
159
534000
4000
Нэг үгээр бол, бүх зүйл өөрөө тов тодорхой
09:10
but we don't see it. And we've become victims
160
538000
4000
гэвч бид түүнийг хардаггүй. Тэгээд бид хаа сайгүй
09:14
of a system that points us elsewhere. Consider this.
161
542000
3000
биднийг зааж байгаа системийн хохирогч болсоор байна. Үүнийг тунгаагаад үзээрэй
09:18
There's a wonderful book called
162
546000
3000
" Зүйлс: Өдөр тутмын зүйлсийн нууцлаг амьдрал"
09:22
Stuff: The Hidden Life of Everyday Objects.
163
550000
2000
хэмээх нэг гайхамшигтай ном байх бөгөөд
09:25
And it talks about the back story of something like a t-shirt.
164
553000
3000
Үүнд футволк гэх мэтийн энгийн зүйлсийн цаад түүхийг нь өгүүлдэг юм.
09:28
And it talks about where the cotton was grown
165
556000
3000
Энэхүү ном нь тухайн хөвөн нь хэрхэн ургасан,
09:31
and the fertilizers that were used and the consequences
166
559000
2000
түүнд ямар бордоо ашигласан болон бордооных нь
09:33
for soil of that fertilizer. And it mentions, for instance,
167
561000
4000
хөрс нь ямар үр нөлөөтэй болох зэргийг өгүүлдэг. Цаашлаад
09:37
that cotton is very resistant to textile dye;
168
565000
3000
тэрхүү хөвөн нь нэхмэлийн будагтай бөгөөд
09:40
about 60 percent washes off into wastewater.
169
568000
3000
60 хувийн бохир усанд зад угаагддаг.
09:43
And it's well known by epidemiologists that kids
170
571000
3000
Мөн халдварт өвчин тархалт судлаачдын судалсанаар
09:46
who live near textile works tend to have high rates of leukemia.
171
574000
5000
нэхмэлийн үйлдвэрийн ойролцоо амьдардаг хүүхдүүд цусны хорт хавдар тусах өндөр магадлалтай байдаг байна.
09:52
There's a company, Bennett and Company, that supplies Polo.com,
172
580000
4000
Polo.com болон Victoria's Secret-д нийлүүлэлт хийдэг "Bennett and Company" гэдэг компани бий.
09:57
Victoria's Secret -- they, because of their CEO, who's aware of this,
173
585000
5000
Тэдний CEO нь энэ талаар мэддэг учраас тэд
10:03
in China formed a joint venture with their dye works
174
591000
4000
хятадад будагч компанитайгаа хамтарсан үйлдвэр барьжээ.
10:07
to make sure that the wastewater
175
595000
2000
Ингэснээрээ тэд тэр бохир усаа цэвэр устай нийлэхээс нь
10:09
would be properly taken care of before it returned to the groundwater.
176
597000
4000
өмнө арга хэмжээ авч чадахаар болсон юм.
10:13
Right now, we don't have the option to choose the virtuous t-shirt
177
601000
4000
Одоо бол бидэнд цэвэр ариун аргаар үйлдвэрлэгдсэн фудволкыг
сонгон авна гэсэн сонголт байхгүй. Тиймээс, бид юу хийх ёстой вэ?
10:18
over the non-virtuous one. So what would it take to do that?
178
606000
4000
10:25
Well, I've been thinking. For one thing,
179
613000
3000
Би энэ талаар удаан бодож байна. Нэг талаас
10:28
there's a new electronic tagging technology that allows any store
180
616000
5000
шинэ электрон мэдээллийн технологууд нь ямар ч дэлгүүрүүдийг
10:33
to know the entire history of any item on the shelves in that store.
181
621000
4000
агуулахдаа байгаа ямар ч бүтээгдэхүүний бүх түүхийг мэдэх боломжтой болгож байгаа.
10:38
You can track it back to the factory. Once you can track it
182
626000
2000
Чи түүний үйлдвэрийг нь хөөж олж болно. Нэгэнт нь үйлдвэрийг нь
10:40
back to the factory, you can look at the manufacturing processes
183
628000
4000
олчихсон бол үүнийг хэрхэн хийсэн талаарх үйлдвэрлэж байгаа
10:44
that were used to make it, and if it's virtuous,
184
632000
4000
дамжлагуудыг нь харж болно тэгээд хэрвээ энэ ямар нэгэн бузар зүйлгүй бол
10:48
you can label it that way. Or if it's not so virtuous,
185
636000
4000
чи түүнийг авч болно, харин тийм ч цэвэрхэн биш бол
10:52
you can go into -- today, go into any store,
186
640000
4000
чи гараад өөр дэлгүүр рүү яваад
10:56
put your scanner on a palm onto a barcode,
187
644000
3000
код уншигчаа бариад чамайг вэбсайтанд
10:59
which will take you to a website.
188
647000
2000
холбох бар кодыг уншуулахад л болно.
11:01
They have it for people with allergies to peanuts.
189
649000
2000
Тэд үүнийг ихэвчлэн самрын харшилтай хүмүүсд зориулдаг
11:04
That website could tell you things about that object.
190
652000
2000
Тэрхүү вэбсайт нь тухайн зүйлийн талаарх бүх мэдээллийг хэлж өгөх болно
11:07
In other words, at point of purchase,
191
655000
1000
Нэг үгээр бол, бид худалдан авалт хийхдээ
11:08
we might be able to make a compassionate choice.
192
656000
4000
илүү нигүүлсэнгүй, энэрэнгүй сонголт хийх боломжтой болох юм.
11:12
There's a saying in the world of information science:
193
660000
6000
Мэдээллийн шинжлэх ухааныханы хэлдэг нэг үг байдаг даа
11:18
ultimately everybody will know everything.
194
666000
3000
"Хүн бүр юм бүхнийг мэдэх болно" гэж
11:21
And the question is: will it make a difference?
195
669000
2000
Асуулт нь "Энэ ялгаа бий болгоно гэж үү?"
11:25
Some time ago when I was working for The New York Times,
196
673000
3000
Хэдэн жилийн өмнө намайг Нью Йорк таймс-д ажилдаг байхад
11:29
it was in the '80s, I did an article
197
677000
2000
80-д онд би нэг нийтлэл бичсэн нь
11:31
on what was then a new problem in New York --
198
679000
2000
"Нью Йоркын шинэ асуудал буюу
11:33
it was homeless people on the streets.
199
681000
2000
гудамжны орон гэргүй хүмүүс."
11:35
And I spent a couple of weeks going around with a social work agency
200
683000
4000
Би хоёр долоо хоногийн турш тэдгээр орон гэргүйчүүдэд тусалдаг олон нийтийн
11:39
that ministered to the homeless. And I realized seeing the homeless
201
687000
3000
байгууллагуудаар явлаа. Тэгээд тэдний дунд нь ороод тэдгээр орон гэргүйчүүдийг хараад
11:42
through their eyes that almost all of them were psychiatric patients
202
690000
5000
би тэд бүгд очих газаргүй сэтгэл зүйн өвчтөн болохыг ойлгосон юм.
11:47
that had nowhere to go. They had a diagnosis. It made me --
203
695000
4000
Тэд бүгд ямар нэгэн зовиур өвчтэй. Энэ нь намайг
орон гэргүй хүмүүсийг зүгээр л хажуугаараа өнгөрүүлдэг
11:52
what it did was to shake me out of the urban trance where,
204
700000
3000
11:56
when we see, when we're passing someone who's homeless
205
704000
3000
тэднийг биднээс хол хөдөөний зах хязгаарын болгож
11:59
in the periphery of our vision, it stays on the periphery.
206
707000
3000
харагдуулдаг хотын амьдралыг орхиход хүргэж байлаа.
12:04
We don't notice and therefore we don't act.
207
712000
2000
Бид анзаардаггүй тиймээс бид дүр эсгэдэггүй.
12:09
One day soon after that -- it was a Friday -- at the end of the day,
208
717000
5000
Энэ явдлаас төд удалгүй нэг баасан гарагт, өдөр бараг дуусаж байхад
12:14
I went down -- I was going down to the subway. It was rush hour
209
722000
3000
би гарч яваад метроны буудал руу уруудлаа.
12:17
and thousands of people were streaming down the stairs.
210
725000
2000
Яг энэ шатаар мянга мянган хүн гүйлдсэн хамгийн оргил цаг нь байсан юм.
12:19
And all of a sudden as I was going down the stairs
211
727000
2000
Гэтэл гэнэт би шатаар бууж байхдаа
12:21
I noticed that there was a man slumped to the side,
212
729000
3000
шатны хажууд нэгэн залуу уначихсан хэвтэж байхыг харсан юм.
12:24
shirtless, not moving, and people were just stepping over him --
213
732000
4000
Тэр цээж нүцгэн, огт хөдлөхгүй байсан бөгөөд
зуу зуун хүн зүгээр л түүний хажуугаар гишгэлэн өнгөрч байлаа.
12:29
hundreds and hundreds of people.
214
737000
1000
12:31
And because my urban trance had been somehow weakened,
215
739000
3000
Миний хотын амьдралд дуртай байдал маань тодорхой байдлаар буурсан байсан учраас
12:35
I found myself stopping to find out what was wrong.
216
743000
3000
би энд юу болохгүй байгааг олж мэдхээр зогсож байгаагаа ойлгосон юм.
12:39
The moment I stopped, half a dozen other people
217
747000
2000
Намайг яг зогсох тэр үед, өөр нэг хэсэг хүмүүс
дорхноо түүнийг тойрон зогссон.
12:42
immediately ringed the same guy.
218
750000
1000
12:44
And we found out that he was Hispanic, he didn't speak any English,
219
752000
2000
Тэгээд бид түүнийг Исдани хүн бөгөөд Англиар ярьдаггүй,
12:46
he had no money, he'd been wandering the streets for days, starving,
220
754000
5000
мөнгөгүй, тэгээд хэдэн өдрийн турш гудамжаар холхин ядарч
өлссөндөө ухаан алдаж унасан байсныг нь олж мэдсэн юм.
12:51
and he'd fainted from hunger.
221
759000
1000
12:52
Immediately someone went to get orange juice,
222
760000
2000
Тэр дороо нэг хүн түүнд жүржийн шүүс
12:54
someone brought a hotdog, someone brought a subway cop.
223
762000
2000
бас нэг хүн халуун зайдас авчирч өгөхөд, өөр нэг хүн буудлыг цагдааг дуудлаа.
12:57
This guy was back on his feet immediately.
224
765000
3000
Тэр залуу удалгүй хоёр хөл дээрээ босоод ирэв.
13:00
But all it took was that simple act of noticing,
225
768000
4000
Гэвч энэ бүхэн зүгээр л анзаарч харсан энгийн үйлдлээс гарсан зүйл.
13:05
and so I'm optimistic.
226
773000
1000
Тиймээс эерэг хандлагатай бай.
13:06
Thank you very much.
227
774000
1000
Баярлалаа
13:07
(Applause)
228
775000
2000
(алга ташилт)
Reviewed by Tsendmaa Gan-Erdene
ABOUT THE SPEAKER
Daniel Goleman - PsychologistDaniel Goleman, psychologist and award-winning author of Emotional Intelligence and other books on EI, challenges traditional measures of intelligence as a predictor of life success.
Why you should listen
Daniel Goleman brought the notion of "EI" to prominence as an alternative to more traditional measures of IQ with his 1995 mega-best-seller Emotional Intelligence.
Since the publication of that book, conferences and academic institutes have sprung up dedicated to the idea. EI is taught in public schools, and corporate leaders have adopted it as a new way of thinking about success and leadership. EI, and one's "EIQ," can be an explanation of why some "average" people are incredibly successful, while "geniuses" sometimes fail to live up to their promise.
Daniel Goleman | Speaker | TED.com