Paul Piff: Does money make you mean?
Paul Piff: ငွေက သင့်ကို တစ်ကိုယ်ကောင်း ဆန်စေပါသလား
Paul Piff studies how social hierarchy, inequality and emotion shape relations between individuals and groups. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
ကစားတဲ့ အကြောင်းကို
ဆိုတာဟာ ဆီလျော်မှုမရှိလှပါဘူး။
အကြံအဖန်လုပ်ထားတာဖြစ်ပြီး
ဖြစ်နေတာကိုး။
ရွေ့ဖို့ အခွင့်အလမ်းပိုများတယ်။
လမ်းကြောင်းတွေ ပိုများတော့တာပေါ့။
မေးကြည့်စေချင်တာက
ဖြစ်ရခြင်းဆိုတဲ့ အတွေ့အကြုံက
ပြောင်းလဲသွားလိမ့်မလဲ"ဆိုတာကိုပါ။
နှစ်ယောက်ထဲက တစ်ယောက်ကို
ကျပန်းသတ်မှတ်ပေးလိုက်ပါတယ်။
ကတ်ပြားပေါ်မှာအများကြီးပိုရွေ့လို့ရတော့တာပေါ့။
ဘာတွေဖြစ်ပျက်ခဲ့တယ်ဆိုတာကို
cameras what happened.
ကျွန်တော်တို့စောင့် ကြည့်ခဲ့ကြတယ်။
ဒီနေ့ကျွန်တော်လုပ်ချင်တာက
အနည်းငယ်ကလေးကို ခင်ဗျားတို့ကို ပြသချင်တာပါ။
ပတ်သက်ပြီး ခွင့်လွတ်ပေးကြပါ။
these were hidden cameras.
ဒါတွေက လျှို့ဝှက်ကင်မရာတွေ ဖြစ်နေတာကြောင့်ပါ။
ငါးရာတန် ဘယ်နှစ်ရွက်ရှိလဲ။
Poor Player: Yeah.
ဆင်းရဲသား ကစားသမား: ဟုတ်ပါတယ်ဆို။
အများကြီးပေးမှန်း မသိဘူးကွ။
တစ်ခုခုဖြစ်နေပြီဆိုတာတော့
ဆိုတာကတော့ အရှင်းကြီးပဲပေါ့။
ခြားနာချက်တွေလည်း
ကျွန်တော်တို့ မြင်လိုက်ရတယ်။
အကွက်ရွေ့တောတာပေါ့။
တဖြန်းဖြန်းရိုက်ပုတ်နေတော့တာပေါ့။
နှုတ်အားဖြင့်မဖေါ်ပြတဲ့ အရိပ်အရောင်တွေ၊
positioned off to the side.
participants' consummatory behavior.
ကျွန်တော်တို့စောင့်ကြည့်ဖို့ အခွင့်အရေးရတာပေါ့။
many pretzels participants eat.
စားတယ်ဆိုတာကို ခြေရာခံနေတာပေါ့ဗျာ။
အကွက်ဆင်ထားလားကွ။
ဆိုတာ လူတွေသိနေတာ ဘာမှအံ့ဩစရာမရှိပါဘူး။
တစ်ယောက်ကဆို
တောင်မေးလိုက်သေးတယ်လေ။
အနေအထားတစ်ခုအပေါ်လွှမ်းမိုးမှုကတော့
မုန့်ကြိုးလိမ်တွေ ပိုစားကြတော့တာပါပဲလေ။
စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းပြီး
စတင်ပေါ်ထွက်လာခဲ့တယ်။
တကယ့်ကို ပိုပိုပြီးရိုင်းပျလာတယ်၊
အကျပ်အတည်းတွေကို
ပိုက်ဆံရှိတယ်ကွ။
(၂၄)ဒေါ်လာ ရစရာရှိတယ်နော်။
ရှုံးတော့မှာနော်။
ငါ့မှာ ပိုက်ဆံအမျာကြီးရှိတယ်။
တစ်သက်လုံးရှိနေမှာကွ။
to run out of money soon.
အပြတ်ဝယ်လိုက်တော့မှာနော်။
မင်းပိုက်ဆံတွေကုန်တော့မှာနော်။
သေချာနေပြီကွ။
အရမ်းကိုစိတ်ဝင်စားစရာကောင်းခဲ့တာက
ကျွန်တော်ထင်တယ်။
their experience during the game.
တွေ့ကြုံခံစားရတာတွေကိုပြောပြခိုင်းခဲ့ကြတယ်။
အကြောင်းကိုပြောပြကြတော့
မြေယာအဆောက်အဦတွေကိုဝယ်ဖို့နဲ့
အသာစီးရယူမှုကို ဘယ်လိုဘယ်ပုံ
ထူးခြားတဲ့ ထိုးထွင် ဉာဏ်တစ်ခုပေါ့။
နားလည်ဖို့အတွက် ဥပမာသာဓကဆောင်လို့ရတာပေါ့။
ရာထူးအဆင့်အတန်း
အဆင့်အတန်းပိုင်ဆိုင်မှု ပြီးတော့
အခွင့်အလမ်းဆိုတာလည်း အရမ်းကို လျော့နည်းလွန်းပါတယ်။
the last seven years have been doing
(၇)နှစ်လုံးလုံးလေ့လာနေခဲ့တာကတော့
တွေ့ရှိနေရတာကတော့
အဆင့်အတန်းတွေမြင့်မားလာတာနဲ့အမျှ၊
မျှဝေခံစားမှုတွေဟာ ကျဆင်းပြီးတော့
ခံစားချက်တွေ နဲ့
တိုးပွားလာတာပါပဲ။
တွေ့ရှိရတာကတော့ တကယ့်ကို
လောဘကို ကောင်းမွန်စင်ကြယ်ခြင်းဆိုပြီး
ဖြစ်နိုင်ခြေပိုများပြီး၊
ပါအောင်လိုက်ခြင်းဟာလည်း
ဖြစ်တယ်လို့ဆိုတာပါပဲ။
of this ideology self-interest,
ဂယက်ရိုက်မှုတချို့ရယ် ၊
care about those implications,
ပထမလေ့လာမှုတွေကတော့
လေ့လာတာပါ။
(pro social behaviour)"လို့ ခေါ်ကြပါတယ်။
ဘယ်သူတွေကများ
ပေးလှုဖို့ ဖြစ်နိုင်ချေ ပိုများမလဲ ဆိုတာပါ။
ဒါမှမဟုတ် ဆင်းရဲတဲ့ သူလားပေါ့။
ချမ်းသာတဲ့သူနဲ့ဆင်းရဲတဲ့အသင်းဝင်တွေကို
အညီအမျှပေးလိုက်ပါတယ်။
သိမ်းထားလို့ရပါတယ်၊
the stranger will never meet them.
သူစိမ်းကလည်းသူတို့ကိုဘယ်တော့မှတွေ့မှာ မဟုတ်ပါဘူး။
တစ်ခါတစ်ရံကျတော့
သူတွေကတော့
သူတို့ရဲ့ဝင်ငွေထဲက
ပိုမိုတိုးပွားလာစေရေးအတွက် ဘယ်သူကတော့ဖြင့်
ရှိသလဲဆိုတာ သိရှိဖို့အတွက်
အန်စာတုံးတွေလှိမ့်လို့မဖြစ်နိုင်တဲ့
လုပ်လုပ်လိုက်ပါတော့တယ်။
သင်မရနိုင်ဘူးလေ။
ပိုများလာတာပေါ့။
(၃)ဆကနေ (၄)ဆအထိ ရှိတာပေါ့။
ယူချင်စိတ်ရှိ၊မရှိကို လေ့လာတဲ့
ကျွန်တော်သိပါတယ်။
ပါဝင်ဆောင်ရွက်ပေးတဲ့
တိတိကျကျကိုပြောထားခဲ့ပါတယ်။
ဒါတွေက သူတို့ အတွက်ပါ။
much candy participants took.
တိတိကျကျ စောင့် ကြည့်မှတ်သားခဲ့ပါတယ်။
လေ့လာထားပါတယ်။
သာမကပါဘူး။
ဥပဒေကို အနည်းနဲ့အများဆိုသလို
ရှိမရှိဆိုတာကိုရောပါ။
ကျွန်တော်တို့တွေ လူကူးမျဉ်းကျား တစ်ခုမှာ
စောင့်ဆိုင်းခိုင်းထားတဲ့
မပေးဆိုတာကို ကြည့်ရှုခဲ့ကြတာပေါ့။
ကျွန်တော်သိပ်သေချာနေလို့ပါ၊
who's waiting to cross.
လျှောက်သူတစ်ယောက်ကို ကားရပ်ပေးဖို့ဆိုတာဟာ ဥပဒေပဲလေ။
ဆိုတာ နမူနာတစ်ခုပေါ့ဗျာ။
ဟန်ဆောင်ထားတဲ့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ကြံရာပါပေါ့။
ရပ်လိုက်တဲ့ အခိုက်မှာ ချဉ်းကပ်လိုက်တာပါ။
ဒါဟာ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ခြေကျင်လမ်းလျှောက်သူကို
ကျော်တက်ခြင်းခံလိုက်ရပုံကိုပြသထားတာပါ။
ကားတစ်စီးပေါ့ဗျာ။
လုပ်သွားသေးတာပေါ့။
မရပ်ပေးဘူးဆိုတာ ခြေရာခံရင်းပေါ့
ပါဝင်တဲ့ ကားတစ်စီးကမှ
အတန်းစားထဲမှာပါဝင်တဲ့
လိမ်ညာဖို့ အလားအလာပိုရှိနိုင်မရှိနိုင်သိရှိဖို့
likely to lie in negotiations,
တံစိုးလက်ဆောင်ယူတာမျိုး၊
အပြုအမူတွေကိုအတည်ပြုဖို့ အတွက်ကို
ကျွန်တော်တို့အားလုံးပဲ တစ်နေ့ချင်း၊ တစ်မိနစ်ချင်း ဘဝတွေမှာ
အခြားသူတွေရဲ့ အကျိုးစီးပွားအထက်မှာဆင့်ဖို့
နပမ်းလုံးနေကြတာပါ။
အမေရိကန် စိတ်ကူးအိပ်မက်ဆိုတာက
ကြွယ်ဝချမ်းသာဖို့အတွက်
အတွေးအခေါ် တစ်ခုပါ။
ကြိုးစားလုပ်ကိုင်နေသရွေ့ပေါ့လေ။
ကောင်းကျိုးသုခ ( ပရဟိတ ) အထက်မှာ
of other people around you.
အဓိပ္ပါယ်သက်ရောက်ပါသေးတယ်။
ရှာဖွေတွေ့ရှိနေကြတာကတော့
သူတွေကို အကျိုးပျက်ပြားထိခိုက်စေတဲ့
ပိုများလာတော့တာပဲပေါ့။
လွန်ခဲ့တဲ့ အနှစ်(၂၀)ကျော်လောက်က
five percent of the population
လူဦးရေရဲ့ ထိပ်တန်း ၅ ရာခိုင်နှုန်းကို
ဝင်ငွေအရဆိုရင်
ရိပ်စားမိဖို့ဆိုတာဟာ မခက်လှပါဘူး။
အခြားသူတွေအကြားက ဒီသိသာလှတဲ့
ဖြစ်လာပါတော့တယ်။
ထိပ်တန်း (၂၀)ရာခိုင်နှုန်းက
total wealth in this country.
(၉၀)ရာခိုင်နှုန်းနီးပါးကို ပိုင်ဆိုင်ကြတယ်။
သီးသန့်လူအုပ်စုတစ်စုရဲ့
of a select group of individuals,
ကျွန်တော်တို့အများစုအတွက်တော့
ဖြစ်လာနေပါတယ်။
လေ့လာဖော်ထုတ်ခဲ့သလိုပဲ
သင်ဟာ ဒီကြွယ်ဝမှုကို ပိုပြီး
to prioritize your own interests
လုပ်ပိုင်ခွင့်တွေ အထက်မှာ
အရာတွေကို လုပ်ချင်စိတ်တွေဖြစ်လာဖို့
အနေအထားဖြစ်လာတယ်ဆိုလျှင်တော့
ထင်စရာ အကြောင်းမရှိပါဘူး။
ပိုပိုပြီး ဆိုးရွားလာနိုင်တယ်လို့ပဲ
if things just stayed the same,
ဖြစ်ရပ်တွေက တသွေမတိမ်း၊ အစဉ်အတိုင်းပုံသေနှုန်းနဲ့
ဒီလိုပဲပုံပဲ ဖြစ်နေပါလိမ့်မယ်။
မညီမျှမှုဆိုတာဟာ
စိတ်ပူပန်စရာဖြစ်သင့်ပါတယ်။
ဝါစဉ်ရဲ့အောက်ခြေမှာရှိတဲ့
တသီးပုဂ္ဂလတွေနဲ့ အုပ်စုတွေဟာ
မဟုတ်ပါဘူး၊ အားလုံးကိုပါ။
လက်တွေ့စမ်းသပ်ခန်းတွေကနေပြီး
ပိုပြီးဆိုးရွားလာတာလိုမျိုး
ပေါင်းစုံကို ဖေါ်ပြနေတဲ့
ထိပ်တန်းသုသေသနပြုချက်တွေ
တကယ်ကို တန်ဖိုးထားတဲ့အရာတွေ၊
ကျန်းမာရေးလူမှုရေးဆိုင်ရာ ယုံကြည်မှု
အစုအဝေးတွေနဲ့လူ့ဘောင်အဖွဲ့အစည်းတွေမှာရှိတဲ့
စတာတွေမျိုးတွေဟာ
ဆိုးဝါးလာနေပါတယ်။
လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့
ဒီအကျိုးရလဒ်တွေကို တွေ့ ကြုံခံစားရပါတယ်။
ဆန့်ကျင်ဖက်သဘောထား အကျိုးဆက်တွေရဲ့
ထိန်းချုပ်မှုရဲ့ အပြင်ဖက်မှာ
ပုံပေါက်နေနိုင်ပြီး၊ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး
မတတ်နိုင်ဘူးဖြစ်နေတာပေါ့။
ဘာမှမတတ်နိုင်ဘူးဆိုတာအသေအချာပဲပေါ့။
ရှာဖွေနေကြတာကတော့
ပြန်လည်တည့်မတ်ပေးနိူင်တဲ့
အသေးစား အပြောင်းအလဲလေးတွေ၊
တွန်းအားပေးခြင်းလေးတွေပါပဲ။
ကေင်းကျိုးတွေကို
တစ်ပန်းသာမှုတွေ အကြောင်း
စိတ်ဓာတ် ဖြစ်စေတာပေါ့။
ဗွီဒီယိုအတိုလေးကို ကြည့်ခိုင်းလိုက်ပါတယ်။
တစ်ခြားသူတွေရဲ့
တစ်ရပ်အနေနဲ့ပြသပေးတာပါ။
စိတ်သောကရောက်နေတဲ့ သူစိမ်းတစ်ယောက်အတွက်
ဘယ်လိုများ ပေးချင်စိတ်ရှိမလဲ
အနည်းငယ်အပြောင်းအလဲလေးတွေ၊
နံရံတွေရဲ့အလွန်မှာ ကျွန်တော်တို့တွေ
signs of change in society.
စတင်မြင်လာနေရပါတယ်။
တစ်ယောက်ဖြစ်တဲ့ Bill Gates ကနေပြီး
မညီမျှတဲ့လူ့အဖွဲ့အစည်းမှာ
ပတ်သက်ပြီးပြောကြားရင်း
အကြီးမားဆုံးသော တိုးတက်မှုတွေဟာ
သူတို့ရဲ့ ချမ်းသာကြွယ်ဝမှုတွေထဲက တစ်ဝက်ကို
လှုပ်ရှားမှုတွေဟာ
စတာမျိုးတွေပေါ့။
အရဆုံးသော အဖွဲ့ဝင်တွေ၊
သူတို့ကိုယ်ပိုင် စီးပွားရေးဆိုင်ရာ
what's most striking to me,
ထောက်ခံခြင်းအားဖြင့်နဲ့ပေါ့။
ဆန့်ကျင်နေပေမယ့်လည်း သူတို့တွေဟာ
ပြန်လည်ထိန်းသိမ်းပေးနိူင်ကေင်းပေးနိူင်ပါလိမ့်မယ်။
ABOUT THE SPEAKER
Paul Piff - Social psychologistPaul Piff studies how social hierarchy, inequality and emotion shape relations between individuals and groups.
Why you should listen
Paul Piff is an Assistant Professor of Psychology and Social Behavior at the University of California, Irvine. In particular, he studies how wealth (having it or not having it) can affect interpersonal relationships.
His surprising studies include running rigged games of Monopoly, tracking how those who drive expensive cars behave versus those driving less expensive vehicles and even determining that rich people are literally more likely to take candy from children than the less well-off. The results often don't paint a pretty picture about the motivating forces of wealth. He writes, "specifically, I have been finding that increased wealth and status in society lead to increased self-focus and, in turn, decreased compassion, altruism, and ethical behavior."
Paul Piff | Speaker | TED.com