ABOUT THE SPEAKER
Paul Piff - Social psychologist
Paul Piff studies how social hierarchy, inequality and emotion shape relations between individuals and groups.

Why you should listen

Paul Piff is an Assistant Professor of Psychology and Social Behavior at the University of California, Irvine.​ In particular, he studies how wealth (having it or not having it) can affect interpersonal relationships.

His surprising studies include running rigged games of Monopoly, tracking how those who drive expensive cars behave versus those driving less expensive vehicles and even determining that rich people are literally more likely to take candy from children than the less well-off. The results often don't paint a pretty picture about the motivating forces of wealth. He writes, "specifically, I have been finding that increased wealth and status in society lead to increased self-focus and, in turn, decreased compassion, altruism, and ethical behavior."

More profile about the speaker
Paul Piff | Speaker | TED.com
TEDxMarin

Paul Piff: Does money make you mean?

Paul Piff: A ju bën paraja të lig?

Filmed:
3,568,059 views

Është e mrekullueshme se ç'mund të tregojë një lojë Monopoli. Në këtë fjalim të këndshëm por kthjellues, psikologu social Paul Piff ndan hulumtimet e tij rreth sjelljes së njerëzve kur ata ndihen të pasur. (Udhëzim: Sillen keq.) Edhe pse problemi i pabarazisë është i ndërlikuar dhe i frikshëm, ka edhe lajme të mira. (E xhiruar në TEDxMarin)
- Social psychologist
Paul Piff studies how social hierarchy, inequality and emotion shape relations between individuals and groups. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
I want you to, for a moment,
0
793
2174
Dua që për një moment
00:14
think about playing a game of Monopoly,
1
2967
3850
të mendoni se jeni duke luajtur një lojë Monopoli,
00:18
except in this game, that combination
2
6817
2607
por në këtë lojë, kombinimi
00:21
of skill, talent and luck
3
9424
2969
i aftësive, talentit dhe fatit
00:24
that help earn you success in games, as in life,
4
12393
2538
që ju bën të suksesshëm në lojra, ashtu si në jetë,
00:26
has been rendered irrelevant,
5
14931
1416
nuk merret në konsideratë,
00:28
because this game's been rigged,
6
16347
2295
sepse loja është e manipuluar,
00:30
and you've got the upper hand.
7
18642
1880
dhe ti je në avantazh.
00:32
You've got more money,
8
20522
1879
Ti ke më shumë të holla,
00:34
more opportunities to move around the board,
9
22401
2560
më shumë mundësi për lëvizje në lojë,
00:36
and more access to resources.
10
24961
2225
dhe më shumë qasje tek burime të ndryshme.
00:39
And as you think about that experience,
11
27186
1331
Kur ta mendoni këtë përvojë,
00:40
I want you to ask yourself,
12
28517
2588
unë dua që ju të pyesni veten
00:43
how might that experience of being
13
31105
1770
se si përvoja e të qënit
00:44
a privileged player in a rigged game
14
32875
3130
një lojtar i privilegjuar në një lojë të manipuluar
00:48
change the way that you think about yourself
15
36005
2923
ndryshon mënyren se si ti mendon per veten
00:50
and regard that other player?
16
38928
3858
dhe se si e trajton lojtarin tjetër?
00:54
So we ran a study on the U.C. Berkeley campus
17
42786
3047
Ne bëmë një studim në kampusin e Universitetit të Berkli
00:57
to look at exactly that question.
18
45833
2302
i cili eksploronte mu këtë pyetje.
01:00
We brought in more than 100 pairs
19
48135
1658
Ne sollëm më shumë se 100 çifte
01:01
of strangers into the lab,
20
49793
2761
të huajsh në laborator
01:04
and with the flip of a coin
21
52554
1820
dhe me hedhjen e një monedhe
01:06
randomly assigned one of the two
22
54374
1787
vendosëm që një lojtar
01:08
to be a rich player in a rigged game.
23
56161
2345
do ishte më i pasur në lojen e manipuluar.
01:10
They got two times as much money.
24
58506
2821
Lojtari "i pasur" mori dyfishin e parave.
01:13
When they passed Go,
25
61327
1501
Kur ata kaluan pjesën "Shko"
01:14
they collected twice the salary,
26
62828
2206
ata mblodhen dyfishin e rrogës
01:17
and they got to roll both dice instead of one,
27
65034
1973
dhe kishin të drejtë të hidhnin
të dy zaret, në vend të njërit
01:19
so they got to move around the board a lot more.
28
67007
1811
kështu që ata lëviznin rreth tabelës shumë më shumë.
01:20
(Laughter)
29
68818
3006
(Të qeshura)
01:23
And over the course of 15 minutes,
30
71824
1713
Për 15 minuta,
01:25
we watched through hidden
cameras what happened.
31
73537
3530
ne shikuam se ç'po ndodhte
përmes kamerave të fshehta.
01:29
And what I want to do today, for the first time,
32
77067
1821
Sot, për herë të parë,
01:30
is show you a little bit of what we saw.
33
78888
2512
dua t'ju tregoj pak nga ajo që pamë.
01:33
You're going to have to pardon the sound quality,
34
81400
1509
Kërkoj ndjesë për cilësinë e zërit,
01:34
in some cases, because again,
these were hidden cameras.
35
82909
2656
sepse këto ishin kamera të fshehura.
01:37
So we've provided subtitles.
36
85580
2195
Kështu që keni edhe titrat.
01:39
Rich Player: How many 500s did you have?
37
87775
1390
Lojtari i pasur: Sa 500-she kishe ti?
01:41
Poor Player: Just one.
38
89165
1235
Lojtari i varfër: Vetëm një.
01:42
Rich Player: Are you serious.
Poor Player: Yeah.
39
90400
1117
Lojtari i pasur: Vërtet?
Lojtari i varfër: Po.
01:43
Rich Player: I have three. (Laughs)
40
91517
1753
Lojtari i pasur: Unë kam tri. (të qeshura)
01:45
I don't know why they gave me so much.
41
93270
1926
Nuk e di përse më dhanë kaq shumë.
01:47
Paul Piff: Okay, so it was quickly apparent to players
42
95196
1838
Pra ishte e dukshme për lojëtarët që
01:49
that something was up.
43
97034
1342
diçka nuk ishte në rregull.
01:50
One person clearly has a lot more money
44
98376
2295
Është e qartë që një person ka më shumë para
01:52
than the other person, and yet,
45
100671
2149
se personi tjetër, dhe prapë se prapë,
01:54
as the game unfolded,
46
102820
2142
me kalimin e lojës,
01:56
we saw very notable differences
47
104962
2005
ne pamë ndryshime të dukshme
01:58
and dramatic differences begin to emerge
48
106967
2449
dhe të tepruara që filluan të shfaqen
02:01
between the two players.
49
109416
1874
në mes të dy lojtarëve.
02:03
The rich player
50
111290
1720
Lojtari i pasur
02:05
started to move around the board louder,
51
113010
2578
filloj të bënte më shumë zhurmë
ndërsa lëvizte rreth tabelës së lojës,
02:07
literally smacking the board with their piece
52
115588
1881
e godiste tabelën me ikonën e tij
02:09
as he went around.
53
117469
2920
kur po sillej rreth.
02:12
We were more likely to see signs of dominance
54
120389
2993
Ne pamë më shumë shenja të dominancës,
02:15
and nonverbal signs,
55
123382
1590
shenja joverbale,
02:16
displays of power
56
124972
2422
tregim të fuqisë
02:19
and celebration among the rich players.
57
127394
3955
dhe festim tek lojtarët e pasur.
02:23
We had a bowl of pretzels
positioned off to the side.
58
131349
2521
Ne e pozicionuam një tas me gjevrek krokante anash.
02:25
It's on the bottom right corner there.
59
133870
1661
Gjendet në këndin e djathtë, aty poshtë.
02:27
That allowed us to watch
participants' consummatory behavior.
60
135531
3487
Kjo na lejoi të shohim
sjelljen konsumuese të pjesëmarrësve.
02:31
So we're just tracking how
many pretzels participants eat.
61
139018
4618
Ne shënuam se sa gjevrek morën pjesëmarrësit
02:35
Rich Player: Are those pretzels a trick?
62
143636
1933
Lojtari i pasur: A janë këta gjevrek një dredhi?
02:37
Poor Player: I don't know.
63
145569
1926
Lojtari i varfër: Nuk e di.
02:39
PP: Okay, so no surprises, people are onto us.
64
147495
3139
PP: Pra nuk është befasuese
që ata e dinin se ne po bënim diçka.
02:42
They wonder what that bowl of pretzels
65
150634
1505
Ata pyesnin se cili ishte qëllimi i
02:44
is doing there in the first place.
66
152139
1781
tasit me gjevrek.
02:45
One even asks, like you just saw,
67
153920
1914
Njëri prej tyre edhe pyeti, sic e patë,
02:47
is that bowl of pretzels there as a trick?
68
155834
2959
a është tasi i gjevrekve një dredhi?
02:50
And yet, despite that, the power of the situation
69
158793
2910
Sidoqoftë, pavarësisht nga kjo, fuqia e situatës
02:53
seems to inevitably dominate,
70
161703
2301
duket që dominonte prap se prap,
02:56
and those rich players start to eat more pretzels.
71
164004
4453
dhe lojtarët e pasur filluan të hanin më shumë gjevrek.
03:03
Rich Player: I love pretzels.
72
171976
2097
Lojtari i pasur: I adhuroj gjevrekët.
03:06
(Laughter)
73
174073
2329
(Të qeshura)
03:09
PP: And as the game went on,
74
177988
2130
PP: Me vazhdimin e lojës,
03:12
one of the really interesting and dramatic patterns
75
180118
2332
pamë tek shfaqej një prej modeleve
03:14
that we observed begin to emerge
76
182450
3073
më interesante dhe dramatike dhe kjo
03:17
was that the rich players actually
77
185523
1871
ishte që lojtarët e pasur filluan
03:19
started to become ruder toward the other person,
78
187394
3122
të jenë më të pasjellshëm drejt personit tjetër,
03:22
less and less sensitive to the plight
79
190516
2071
dhe çdo herë e më pak sensitivë për gjendjen
03:24
of those poor, poor players,
80
192587
1844
e vështire të lojtarëve të varfër.
03:26
and more and more demonstrative
81
194431
2071
Ata tregonin më shumë për
03:28
of their material success,
82
196502
2469
suksesin e tyre material,
03:30
more likely to showcase how well they're doing.
83
198971
3206
dhe kishte më shumë gjasa
që të tregonin se sa mirë ishin.
03:35
Rich Player: I have money for everything.
84
203589
4110
Lojtari i pasur: Kam para për çdo gjë.
03:39
Poor Player: How much is that?
85
207699
1618
Lojtari i varfër: Sa kushton ajo?
03:41
Rich Player: You owe me 24 dollars.
86
209317
3962
Lojtari i pasur: Mi ke borxh 24 dollarë.
03:45
You're going to lose all your money soon.
87
213279
2856
Do ti humbasësh shumicën e parave së shpejti.
03:48
I'll buy it. I have so much money.
88
216135
2160
Unë do ta blej. Kam shumë para.
03:50
I have so much money, it takes me forever.
89
218295
1946
Kam aq shumë para sa më merr
gjithë kohën ti numëroj.
03:52
Rich Player 2: I'm going to buy out this whole board.
90
220241
1960
Lojtari i pasur 2: Do e blej të gjithë tabelen e lojës.
03:54
Rich Player 3: You're going
to run out of money soon.
91
222201
1730
Lojtari i pasur 3: Do mbetesh pa para së shpejti.
03:55
I'm pretty much untouchable at this point.
92
223931
2848
Jam i paprekshëm në këtë pikë.
03:58
PP: Okay, and here's what I think
93
226779
2316
PP: Mendoj që ajo që është shumë
04:01
was really, really interesting,
94
229095
1748
shumë interesante,
04:02
is that at the end of the 15 minutes,
95
230843
3254
është që në fund të 15 minutave,
04:06
we asked the players to talk about
their experience during the game.
96
234097
4393
i pyetëm lojtarët të flisnin
për përvojën e tyre gjatë lojës.
04:10
And when the rich players talked about
97
238490
2075
Kur lojtarët e pasur folën për
04:12
why they had inevitably won
98
240565
1882
arsyen e fitorës së pashmangshme të tyre,
04:14
in this rigged game of Monopoly --
99
242447
2019
në këtë lojë të Manipuluar të Monopoli --
04:16
(Laughter) —
100
244466
4809
(të qeshura)
04:21
they talked about what they'd done
101
249275
3564
ata folën për atë që ata kishin bërë
04:24
to buy those different properties
102
252839
2814
për ti blerë gjithë ato prona
04:27
and earn their success in the game,
103
255653
2782
dhe për të fituar lojën me sukses,
04:30
and they became far less attuned
104
258435
2489
dhe ata ishin shumë pak të vetëdijshëm
04:32
to all those different features of the situation,
105
260924
2715
për gjithë vecoritë e ndryshme të situatës,
04:35
including that flip of a coin
106
263639
2673
duke përfshirë edhe hedhjen e monedhës
04:38
that had randomly gotten them into
107
266312
2315
që rastësisht i vendosi ata
04:40
that privileged position in the first place.
108
268627
2989
në pozitën e privilegjuar.
04:43
And that's a really, really incredible insight
109
271616
2838
Ky është një depërtim i pabesueshëm
04:46
into how the mind makes sense of advantage.
110
274454
5455
në atë sesi mendja logjikon avantazhet.
04:51
Now this game of Monopoly can be used
111
279909
2221
Kjo lojë Monopoli mund të përdoret
04:54
as a metaphor for understanding society
112
282130
2843
si metaforë për të kuptuar shoqërinë
04:56
and its hierarchical structure, wherein some people
113
284973
3285
dhe strukturën hierarkale, ku disa njerëz kanë
05:00
have a lot of wealth and a lot of status,
114
288258
2392
shumë pasuri dhe status,
05:02
and a lot of people don't.
115
290650
1477
dhe shumë të tjerë nuk i kanë këto gjëra.
05:04
They have a lot less wealth and a lot less status
116
292127
2933
Ata kanë shumë më pak pasuri dhe status
05:07
and a lot less access to valued resources.
117
295060
3114
dhe shumë më pak qasje tek burimet e vlefshme.
05:10
And what my colleagues and I for
the last seven years have been doing
118
298174
3236
Unë dhe kolegët e mi kemi punuar për 7 vitet e fundit
05:13
is studying the effects of these kinds of hierarchies.
119
301410
4069
për të studiuar efektet e llojeve të tilla të hierarkive.
05:17
What we've been finding across dozens of studies
120
305479
3284
Ajo që kemi gjetur në dyzina studimesh
05:20
and thousands of participants across this country
121
308763
3417
dhe mijra pjesëmarrës anë e mbanë shtetit
05:24
is that as a person's levels of wealth increase,
122
312180
4532
është që kur niveli i pasurisë së një personi rritet,
05:28
their feelings of compassion and empathy go down,
123
316712
6068
ndjenjat e dhembshurisë dhe empatisë zvogëlohen,
05:34
and their feelings of entitlement, of deservingness,
124
322780
3771
dhe ndjenjat e së drejtës meritore për gjërat që kishin
05:38
and their ideology of self-interest increases.
125
326551
4548
dhe ideologjia e interesit personal rritej.
05:43
In surveys, we found that it's actually
126
331099
2059
Në sondazhe, gjetëm që individët
05:45
wealthier individuals who are more likely
127
333158
1877
më të pasur janë ata
05:47
to moralize greed being good,
128
335035
3040
që moralizojnë lakminë si një gjë të mirë,
05:50
and that the pursuit of self-interest
129
338075
2003
dhe ndjekja e interesit personal
05:52
is favorable and moral.
130
340078
2716
është e favorshme dhe morale.
05:54
Now what I want to do today is talk about
131
342794
1849
Sot dua t'ju flas për disa prej nënkuptimeve
05:56
some of the implications
of this ideology self-interest,
132
344643
4821
të kësaj ideologjie të interesit personal.
06:01
talk about why we should
care about those implications,
133
349464
2363
Dua të flas se përse duhet
të preokupohemi me këto nënkuptime,
06:03
and end with what might be done.
134
351827
3642
dhe të mbaroj me atë që mund të bëhet.
06:07
Some of the first studies that we ran in this area
135
355469
2165
Disa prej studimeve të para që bëmë në këtë fushë
06:09
looked at helping behavior,
136
357634
1286
shikonin sjelljen ndihmuese,
06:10
something social psychologists call
137
358920
2159
një gjë që psikologët socialë e quajnë
06:13
pro-social behavior.
138
361079
2091
sjellje prosociale.
06:15
And we were really interested in who's more likely
139
363170
2713
Ishim të interesuar të dinim se kush ka më shumë gjasa
06:17
to offer help to another person,
140
365883
2348
ti ofrojë ndihmë një personi tjeter,
06:20
someone who's rich or someone who's poor.
141
368231
3157
dikush që është i pasur apo dikush që është i varfër.
06:23
In one of the studies, we bring in rich and poor
142
371388
4402
Në një prej studimeve, sollëm pjesëtarë të
06:27
members of the community into the lab
143
375790
2300
pasur dhe të varfër të komunitetit në laborator
06:30
and give each of them the equivalent of 10 dollars.
144
378090
3494
dhe u dhamë secilit një shumë baraz me 10 dollarë.
06:33
We told the participants
145
381584
1610
U thamë pjesëmarrësve që ata mund
06:35
that they could keep these 10 dollars for themselves,
146
383194
2448
ti mbanin 10 dollarë për vete,
06:37
or they could share a portion of it,
147
385642
1975
apo mund të ndanin një pjesë të saj
06:39
if they wanted to, with a stranger
148
387617
1995
nëse donin, me një te huaj
06:41
who is totally anonymous.
149
389612
1471
i cili ishte absolutisht anonim.
06:43
They'll never meet that stranger and
the stranger will never meet them.
150
391083
3036
Ata kurrë s'do e takonin këtë të huaj
dhe i huaji s'do i takonte ata.
06:46
And we just monitor how much people give.
151
394119
3218
Morëm shënime se sa po dhuronin njerëzit.
06:49
Individuals who made 25,000 sometimes
152
397337
2350
Individët që fitojnë 25,000 dhe ndonjëherë
06:51
under 15,000 dollars a year,
153
399687
2327
me pak se 15,000 në vit,
06:54
gave 44 percent more of their money
154
402014
2227
i dhuruan të huajit
06:56
to the stranger
155
404241
1083
44 përqind më shumë para
06:57
than did individuals making 150,000
156
405324
2308
se sa individët që fitojnë 150,000
06:59
or 200,000 dollars a year.
157
407632
3247
apo 200,000 dollar në vit.
07:02
We've had people play games
158
410879
2748
Ne kemi vënë njerëz të luajnë lojra
07:05
to see who's more or less likely to cheat
159
413627
2631
për të parë kush ka më shumë gjasa të bëjë hile
07:08
to increase their chances of winning a prize.
160
416258
2394
për të rritur shanset e tyre për fitore.
07:10
In one of the games, we actually rigged a computer
161
418652
2720
Në një prej lojrave, ne e manipuluam një kompjuter
07:13
so that die rolls over a certain score
162
421372
2792
kështu që zaret nuk mund të hidheshin
07:16
were impossible.
163
424164
986
mbi pikë të caktuara.
07:17
You couldn't get above 12 in this game,
164
425150
3092
Ju nuk mund ti hidhnit më shumë
se 12 pikë në këtë lojë
07:20
and yet, the richer you were,
165
428242
3112
dhe prapë, sa më i pasur që ishit
07:23
the more likely you were to cheat in this game
166
431354
1757
aq më shumë shanse kishte që do bënit hile
07:25
to earn credits toward a $50 cash prize,
167
433111
3899
për të fituar kredi drejt një çmimi $50,
07:29
sometimes by three to four times as much.
168
437010
3845
dhe nganjëhere tri apo katër herë më shumë.
07:32
We ran another study where we looked at whether
169
440855
2233
Ne bëmë një studim tjetër ku shikuam nëse
07:35
people would be inclined to take candy
170
443088
3223
njerëzit do merrnin sheqerka
07:38
from a jar of candy that we explicitly identified
171
446311
2491
nga një tas sheqerkash
që e kishim identifikuar qartë
07:40
as being reserved for children --
172
448802
2240
si të rezervuar për fëmijë --
07:43
(Laughter) —
173
451042
3442
(të qeshura)
07:46
participating -- I'm not kidding.
174
454484
1841
nuk po bëj shaka.
07:48
I know it sounds like I'm making a joke.
175
456325
2729
E di që duket sikur po bëj shaka.
07:51
We explicitly told participants
176
459054
2241
Ne ju thamë qartë pjesëmarrësve që
07:53
this jar of candy's for children participating
177
461295
1869
ky tas sheqerkash ishte për fëmijë që po merrnin
07:55
in a developmental lab nearby.
178
463164
2484
pjesë në një studim të zhvillimit në një laborator afër.
07:57
They're in studies. This is for them.
179
465648
2050
Ata po marrin pjesë në studime. Kjo është për ata.
07:59
And we just monitored how
much candy participants took.
180
467698
3643
Monitoruam se sa sheqerka morën pjesëmarrësit.
08:03
Participants who felt rich
181
471341
1513
Pjesëmarrësit që ndiheshin të pasur
08:04
took two times as much candy
182
472854
1405
morën dy herë më shumë sheqerka
08:06
as participants who felt poor.
183
474259
3149
se sa pjesëmarrësit që ndiheshin të varfër.
08:09
We've even studied cars,
184
477408
2653
Kemi studiuar edhe makinat,
08:12
not just any cars,
185
480061
1862
dhe jo çfarëdo makina,
08:13
but whether drivers of different kinds of cars
186
481923
3071
por nëse vozitësit e makinave të ndryshme
08:16
are more or less inclined to break the law.
187
484994
3103
janë më shumë apo më pak
të inkurajuar të shkelin ligjin.
08:20
In one of these studies, we looked at
188
488097
2837
Në një prej këtyre studimeve, ne shikuam
08:22
whether drivers would stop for a pedestrian
189
490934
4156
nëse vozitësit do ndaleshin për këmbësorin
08:27
that we had posed waiting to cross at a crosswalk.
190
495090
2899
që ne e pozicionuam tek vijat e bardha.
08:29
Now in California, as you all know,
191
497989
1744
Në Kaliforni, siç e dini të gjithë,
08:31
because I'm sure we all do this,
192
499733
2524
sepse jam i sigurtë që të gjithë e bëjmë këtë,
08:34
it's the law to stop for a pedestrian
who's waiting to cross.
193
502257
3928
është ligj që të ndalemi për këmbësorët
që po presin të kalojnë.
08:38
So here's an example of how we did it.
194
506185
1932
Ja një shembul se si e bëmë.
08:40
That's our confederate off to the left
195
508117
2116
Personi në të majtë është pjesëmarrës i studimit
08:42
posing as a pedestrian.
196
510233
1589
që pozon si këmbësor.
08:43
He approaches as the red truck successfully stops.
197
511822
4251
Ai afrohet përderisa kamionçina e kuqe ndalet.
08:48
In typical California fashion, it's overtaken
198
516073
2318
Në mode tipike të Kalifornise, tejkalohet
08:50
by the bus who almost runs our pedestrian over.
199
518391
2337
nga autobusi që gati e shkel këmbësorin tonë.
08:52
(Laughter)
200
520728
1556
(të qeshura)
08:54
Now here's an example of a more expensive car,
201
522284
1867
Ja një shembul i një makine më të shtenjtë,
08:56
a Prius, driving through,
202
524151
1738
një Prius, që po kalon
08:57
and a BMW doing the same.
203
525889
4308
dhe nje BMW që po bën të njejtën.
09:03
So we did this for hundreds of vehicles
204
531388
2499
Bëmë këtë për qindra makina
09:05
on several days,
205
533887
2356
gjatë disa ditëve,
09:08
just tracking who stops and who doesn't.
206
536243
2952
dhe shënuam se kush ndalet e kush jo.
09:12
What we found was that as the expensiveness
207
540466
2194
Gjetëm që kur çmimi i makinës
09:14
of a car increased,
208
542660
4300
rritej,
09:18
the driver's tendencies to break the law
209
546960
1884
tendenca e vozitësit për të shkelur ligjin
09:20
increased as well.
210
548844
1244
rritej po ashtu.
09:22
None of the cars, none of the cars
211
550088
2692
Asnjëri prej makinave
09:24
in our least expensive car category
212
552780
3300
në kategorinë e makinave më të lira
09:28
broke the law.
213
556080
1565
nuk e shkeli ligjin.
09:29
Close to 50 percent of the cars
214
557645
2393
Afër 50% të makinave
09:32
in our most expensive vehicle category
215
560038
2408
më të shtrenjta
09:34
broke the law.
216
562446
2843
e shkelën ligjin.
09:37
We've run other studies finding that
217
565289
1893
Kemi bërë studime tjera që tregojnë se
09:39
wealthier individuals are more
likely to lie in negotiations,
218
567182
3551
individët më të pasur gënjejnë
më shumë në negociata,
09:42
to endorse unethical behavior at work
219
570733
2090
aprovojnë sjellje të pamoralshme në punë
09:44
like stealing cash from the cash register,
220
572823
2608
si vjedhje të hollash nga arka,
09:47
taking bribes, lying to customers.
221
575431
5083
marrje ryshfeti dhe gënjim të konsumatorëve.
09:52
Now I don't mean to suggest
222
580514
1562
Nuk po sugjeroj që
09:54
that it's only wealthy people
223
582076
1703
vetëm njerëzit e pasur
09:55
who show these patterns of behavior.
224
583779
1912
tregojnë këtë model të sjelljes.
09:57
Not at all. In fact, I think that we all,
225
585691
2769
Jo. Unë mendoj që secili prej nesh
10:00
in our day-to-day, minute-by-minute lives,
226
588460
2964
në jetën tonë të përditëshme
10:03
struggle with these competing motivations
227
591424
2972
kemi vështirësi me këto motivime garuese
10:06
of when, or if, to put our own interests
228
594396
3297
se kur apo nëse duhet të përkrahim interesat tona
10:09
above the interests of other people.
229
597693
2354
dhe jo ato të tjerëve.
10:12
And that's understandable because
230
600047
2382
Kjo është e kuptueshme sepse
10:14
the American dream is an idea
231
602429
2563
ëndrra Amerikane është një ide
10:16
in which we all have an equal opportunity
232
604992
3099
në të cilën të gjithë ne kemi shanse të barabartë
10:20
to succeed and prosper,
233
608091
2034
për të qenë të suksesshëm dhe për të prosperuar,
10:22
as long as we apply ourselves and work hard,
234
610125
2557
përderisa punojmë shumë,
10:24
and a piece of that means that sometimes,
235
612682
2704
dhe një pjesë e kësaj ndonjëherë do të thotë që.
10:27
you need to put your own interests
236
615386
3099
duhet të vendosni interesin tuaj
10:30
above the interests and well-being
of other people around you.
237
618485
3430
mbi interesat dhe mirëqenjen e njerëzve rreth teje.
10:33
But what we're finding is that,
238
621915
2169
Mirëpo ajo që po kuptojmë
10:36
the wealthier you are, the more likely you are
239
624084
2408
është që sa më i pasur të jesh, aq më shume ke gjasa
10:38
to pursue a vision of personal success,
240
626492
2715
të ndjekësh vizionin e suksesit personal
10:41
of achievement and accomplishment,
241
629207
2235
të arritjeve, edhe nëse kjo rrugë
10:43
to the detriment of others around you.
242
631442
3348
rezulton në shkatërrimin e njerëzve rreth teje.
10:46
Here I've plotted for you the mean household income
243
634790
2764
Këtu po ju tregoj të ardhurat mesatarë për shtëpi
10:49
received by each fifth and top
five percent of the population
244
637554
3616
që fitohen nga çdo e pesta dhe e
pesë përqindëshit më të lartë e shoqërisë
10:53
over the last 20 years.
245
641170
2170
gjatë 20 viteve të fundit.
10:55
In 1993, the differences between the different
246
643340
2542
Në 1993, ndryshimi mes kuintileve
10:57
quintiles of the population, in terms of income,
247
645882
3085
të popullatës, duke marrë parasysh të ardhurat,
11:00
are fairly egregious.
248
648967
2597
ishte skandaloze.
11:03
It's not difficult to discern that there are differences.
249
651564
2597
Nuk është e vështirë të thuhet që ka ndryshime.
11:06
But over the last 20 years, that significant difference
250
654161
2884
Por gjatë 20 viteve të fundit, ky ndryshim i dukshëm
11:09
has become a grand canyon of sorts
251
657045
2174
është bërë një lloj grand kanioni
11:11
between those at the top and everyone else.
252
659219
3154
mes atyre në kulm dhe të tjerëve.
11:14
In fact, the top 20 percent of our population
253
662373
3692
Në të vërtetë, 20% më i pasur i popullatës
11:18
own close to 90 percent of the
total wealth in this country.
254
666065
3078
posedojnë afër 90% to pasurisë totale në këtë shtet.
11:21
We're at unprecedented levels
255
669143
2259
Ne jemi në nivele të papara të
11:23
of economic inequality.
256
671402
2488
pabarazisë ekonomike.
11:27
What that means is that wealth is not only becoming
257
675634
2336
Kjo do thotë që pasuria jo vetëm që po koncentrohet
11:29
increasingly concentrated in the hands
of a select group of individuals,
258
677970
4480
në duart e një grupi të vogel individualësh,
11:34
but the American dream is becoming
259
682450
2384
por ëndrra Amerikane po bëhet
11:36
increasingly unattainable
260
684834
1948
shumë e paarritshme
11:38
for an increasing majority of us.
261
686782
3193
për shumicën prej nesh.
11:41
And if it's the case, as we've been finding,
262
689975
2267
Dhe nëse është ashtu siç po gjejmë
11:44
that the wealthier you are,
263
692242
1995
që sa më i pasur të jesh,
11:46
the more entitled you feel to that wealth,
264
694237
2542
më shumë të drejtë për atë pasuri ndjen,
11:48
and the more likely you are
to prioritize your own interests
265
696779
2993
dhe ke më shume gjasa të prioritarizosh interesat e tua
11:51
above the interests of other people,
266
699772
1967
mbi interesat e të tjerëve
11:53
and be willing to do things to serve that self-interest,
267
701739
3390
dhe jeni të gatshëm të bëni çdo gjë për interes personal,
11:57
well then there's no reason to think
268
705129
1734
atëherë nuk ka arsye të mendoni
11:58
that those patterns will change.
269
706863
2098
që ky model do ndryshojë.
12:00
In fact, there's every reason to think
270
708961
1543
Në të vërtetë, ka çdo arsye të mendojmë
12:02
that they'll only get worse,
271
710504
1983
që ata vec do të bëhen më keq
12:04
and that's what it would look like
if things just stayed the same,
272
712487
2847
dhe ja se si do dukej nëse gjërat qëndrojnë si janë
12:07
at the same linear rate, over the next 20 years.
273
715334
4627
në një shkallë lineare, gjatë 20 viteve të ardhëshme.
12:11
Now, inequality, economic inequality,
274
719961
2721
Pabarazia, pabarazia ekonomike,
12:14
is something we should all be concerned about,
275
722682
1924
është diçka për të cilën të gjithë duhet të brengosemi,
12:16
and not just because of those at the bottom
276
724606
2529
dhe jo vetëm për shkak të atyre në fund
12:19
of the social hierarchy,
277
727135
1514
të hierarkisë sociale,
12:20
but because individuals and groups
278
728649
2240
por sepse individët dhe grupet
12:22
with lots of economic inequality do worse,
279
730889
5200
me pabarazi ekonomike janë si mos më keq,
12:28
not just the people at the bottom, everyone.
280
736089
2839
jo vetëm ata ne fund, por të gjithë.
12:30
There's a lot of really compelling research
281
738928
2127
Ka shumë hulumtime bindëse që vijnë
12:33
coming out from top labs all over the world
282
741055
2592
nga laboratorë të rëndësishëm nga e gjithë bota
12:35
showcasing the range of things
283
743647
2888
që tregojnë gjërat
12:38
that are undermined
284
746535
1889
që e humbin rëndësinë
12:40
as economic inequality gets worse.
285
748424
2640
kur pabarazia ekonomike rritet.
12:43
Social mobility, things we really care about,
286
751064
2653
Mobiliteti shoqëror, gjëra për të cilat interesohemi,
12:45
physical health, social trust,
287
753717
2481
shëndeti fizik, besimi shoqëror,
12:48
all go down as inequality goes up.
288
756198
3045
të gjitha ulen kur pabarazija rritet.
12:51
Similarly, negative things
289
759243
2015
Ndërsa gjërat negative
12:53
in social collectives and societies,
290
761258
2612
në kolektivet shoqërore dhe shoqëri
12:55
things like obesity, and violence,
291
763870
2094
gjërat si obeziteti, dhuna,
12:57
imprisonment, and punishment,
292
765964
1621
burgimi, dhe dënimet
12:59
are exacerbated as economic inequality increases.
293
767585
4142
rriten me rritjen e pabarazisë ekonomike.
13:03
Again, these are outcomes not just experienced
294
771727
2410
Siç thashë, këto janë rezultate që nuk përjetohen
13:06
by a few, but that resound
295
774137
2061
nga disa, por që
13:08
across all strata of society.
296
776198
2601
prekin të gjitha shtresat e shoqërisë.
13:10
Even people at the top experience these outcomes.
297
778799
3116
Edhe njerëzit në kulm i përjetojnë këto rezultate.
13:13
So what do we do?
298
781915
3243
Pra, çfarë mund të bëjmë?
13:17
This cascade of self-perpetuating,
299
785158
3471
Kjo ujëvarë e vetëvazhdueshme,
13:20
pernicious, negative effects
300
788629
2508
e dëmshme, dhe me efekte negative
13:23
could seem like something that's spun out of control,
301
791137
3409
mund të duket si diçka që ka dalë jashtë kontrollit,
13:26
and there's nothing we can do about it,
302
794546
1918
dhe nuk mund të bëjmë gjë rreth saj,
13:28
certainly nothing we as individuals could do.
303
796464
2796
sigurisht s'mund të bëjmë asgjë si individë.
13:31
But in fact, we've been finding
304
799260
3833
Por në hulumtimet e laboratorit tonë
13:35
in our own laboratory research
305
803093
3188
ne po gjejmë që
13:38
that small psychological interventions,
306
806281
5090
ndërhyrje të vogla psikologjike,
13:43
small changes to people's values,
307
811371
3309
ndërrime të vogla të vlerave të njerëzve,
13:46
small nudges in certain directions,
308
814680
3223
shtyrje të vogla në një drejtim të caktuar,
13:49
can restore levels of egalitarianism and empathy.
309
817903
3565
mund të rikthejnë nivelet e barazisë dhe dhemshurisë.
13:53
For instance, reminding people
310
821468
2052
Për shembull, kur ju kujtojmë njerëzve
13:55
of the benefits of cooperation,
311
823520
2256
për dobitë e bashkëpunimit,
13:57
or the advantages of community,
312
825776
2904
dhe avantazhet e komunitetit,
14:00
cause wealthier individuals to be just as egalitarian
313
828680
3935
i bëjmë të pasurit të jenë aq egalitarë
14:04
as poor people.
314
832615
2535
sa të varfërit.
14:07
In one study, we had people watch a brief video,
315
835150
3377
Në një studim, i vumë njerëzit
të shohin një video të shkurtër,
14:10
just 46 seconds long, about childhood poverty
316
838527
4361
vetëm 46 sekonda të gjatë, për varfërinë fëmijërore
14:14
that served as a reminder of the needs of others
317
842888
3050
po ishte një rikujtim i nevojave
14:17
in the world around them,
318
845938
2026
që të tjerët rreth tyre kishin,
14:19
and after watching that,
319
847964
2030
dhe pasi e shihnin këtë
14:21
we looked at how willing people were
320
849994
1698
ne pamë sesa të gatshëm ishin njerëzit
14:23
to offer up their own time to a stranger
321
851692
3704
të ofrojnë kohën e tyre për një të huaj
14:27
presented to them in the lab who was in distress.
322
855396
3419
që u prezantohej në laborator dhe ishte i shqetësuar.
14:30
After watching this video, an hour later,
323
858815
3267
Pasi shikonin videon, një orë më vonë,
14:34
rich people became just as generous
324
862082
2370
njerëzit e pasur ishin aq bujar
14:36
of their own time to help out this other person,
325
864452
1959
me kohën e tyre për të ndihmuar personin tjetër
14:38
a stranger, as someone who's poor,
326
866411
2705
sa ishin të varfërit.
14:41
suggesting that these differences are not
327
869116
2451
Kjo sugjeron që këto dallime nuk janë
14:43
innate or categorical,
328
871567
1883
të lindura apo kategorike,
14:45
but are so malleable
329
873450
1724
por ndryshojnë me një ndërrim
14:47
to slight changes in people's values,
330
875174
1926
të vogël të vlerave të njerëzve,
14:49
and little nudges of compassion
331
877100
2281
dhe me shtyrje të vogla të keqardhjes
14:51
and bumps of empathy.
332
879381
1655
dhe dhembshurisë.
14:53
And beyond the walls of our lab,
333
881036
1556
Përtej mureve të laboratorit tonë,
14:54
we're even beginning to see
signs of change in society.
334
882592
4030
ne po fillojmë të shohim
shenja të ndërrimit në shoqëri.
14:58
Bill Gates, one of our nation's wealthiest individuals,
335
886622
3443
Bill Gates, një prej individëve
më të pasur të shtetit tonë,
15:02
in his Harvard commencement speech,
336
890065
1745
në fjalimin e tij në diplomim të Harvardit,
15:03
talked about the problem facing society
337
891810
2124
foli për problemin e pabarazisë
me të cilin ballafaqohet
15:05
of inequality as being the most daunting challenge,
338
893934
3350
shoqëria si sfida më e madhe
15:09
and talked about what must be done to combat it,
339
897284
2596
dhe foli për atë që duhet bërë për ta ndalur,
15:11
saying, "Humanity's greatest advances
340
899880
3235
duke thënë "Arritjet me të mëdha të njerëzimit
15:15
are not in its discoveries,
341
903115
1951
nuk janë zbulimet e tij,
15:17
but in how those discoveries are applied
342
905066
3151
por ajo se si i aplikojmë
15:20
to reduce inequity."
343
908217
2814
këto zbulime për të reduktuar pabarazinë."
15:23
And there's the Giving Pledge,
344
911031
2003
Pastaj është Premtimi Dhurues
15:25
in which more than 100 of our nation's
345
913034
2422
në të cilin më shume sa 100 prej
individëve më të pasur
15:27
wealthiest individuals
346
915456
2387
të shtetit tonë
15:29
are pledging half of their fortunes to charity.
347
917843
3914
po premtojnë të dhurojnë
gjysmën e pasurisë për bamirësi.
15:33
And there's the emergence
348
921757
1624
Kemi edhe shfaqjen e
15:35
of dozens of grassroots movements,
349
923381
3633
dyzinave të lëvizjeve
15:39
like We are the One Percent,
350
927014
2303
sikur Ne jemi Një Përqindëshi,
15:41
the Resource Generation,
351
929317
1864
dhe Gjenerata e Burimeve,
15:43
or Wealth for Common Good,
352
931181
2121
apo Pasuri për të Mirën e Përbashkët,
15:45
in which the most privileged
353
933302
2567
në të cilën anëtarët më të privilegjuar
15:47
members of the population,
354
935869
1825
të popullatës
15:49
members of the one percent and elsewhere,
355
937694
2756
anëtarë të 1% dhe vendeve tjera
15:52
people who are wealthy,
356
940450
1931
njerëz që janë të pasur,
15:54
are using their own economic resources,
357
942381
3588
po përdorin burimet e tyre ekonomike,
15:57
adults and youth alike, that's
what's most striking to me,
358
945969
4029
të rritur dhe të rinj, kjo më çudit më së shumti,
16:01
leveraging their own privilege,
359
949998
1649
po i japin privilegjet e tyre,
16:03
their own economic resources,
360
951647
2071
burimet e tyre ekonomike,
16:05
to combat inequality
361
953718
3027
për të luftuar pabarazinë
16:08
by advocating for social policies,
362
956745
2910
duke përkrahur politika shoqërore,
16:11
changes in social values,
363
959655
1881
ndryshime në vlera sociale,
16:13
and changes in people's behavior,
364
961536
2374
dhe ndryshime në sjelljen e njerëzve,
16:15
that work against their own economic interests
365
963910
3063
të cilët punojnë kundër interesit të tyre ekonomik
16:18
but that may ultimately restore the American dream.
366
966973
4273
por të cilët mund të rikthejnë ëndrrën Amerikane.
16:23
Thank you.
367
971246
2000
Faleminderit.
16:25
(Applause)
368
973246
4000
(Duartrokitje)
Translated by Kaltrina Kusari
Reviewed by Helena Bedalli

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Paul Piff - Social psychologist
Paul Piff studies how social hierarchy, inequality and emotion shape relations between individuals and groups.

Why you should listen

Paul Piff is an Assistant Professor of Psychology and Social Behavior at the University of California, Irvine.​ In particular, he studies how wealth (having it or not having it) can affect interpersonal relationships.

His surprising studies include running rigged games of Monopoly, tracking how those who drive expensive cars behave versus those driving less expensive vehicles and even determining that rich people are literally more likely to take candy from children than the less well-off. The results often don't paint a pretty picture about the motivating forces of wealth. He writes, "specifically, I have been finding that increased wealth and status in society lead to increased self-focus and, in turn, decreased compassion, altruism, and ethical behavior."

More profile about the speaker
Paul Piff | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee