TED2008
Amy Tan: Where does creativity hide?
Amy Tan over creativiteit
Filmed:
Readability: 3.2
3,221,031 views
Schrijver Amy Tan graaft diep in het creatieve proces en zoekt naar hints hoe haar creativiteit zich heeft ontwikkeld.
Amy Tan - Novelist
Amy Tan is the author of such beloved books as The Joy Luck Club, The Kitchen God's Wife and The Hundred Secret Senses. Full bio
Amy Tan is the author of such beloved books as The Joy Luck Club, The Kitchen God's Wife and The Hundred Secret Senses. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
The Value of Nothing: Out of Nothing Comes Something.
0
0
4000
De waarde van niets: Uit het niets komt iets.
00:22
That was an essay I wrote when I was 11 years old
1
4000
4000
Dat was een opstel dat ik schreef toen ik 11 jaar oud was
00:26
and I got a B+. (Laughter)
2
8000
2000
en ik kreeg een 8,5. (Gelach)
00:28
What I'm going to talk about: nothing out of something, and how we create.
3
10000
4000
Ik ga het hebben over: niets uit iets, en hoe wij creëren.
00:32
And I'm gonna try and do that within
4
14000
2000
En ik probeer dit te doen binnen
00:34
the 18-minute time span that we were told to stay within,
5
16000
5000
het tijdbestek van 18 minuten waar we binnen moeten te blijven,
00:39
and to follow the TED commandments:
6
21000
2000
en om de TED geboden te volgen:
00:41
that is, actually, something that creates
7
23000
3000
dit is eigenlijk iets wat
00:44
a near-death experience,
8
26000
2000
een bijna-doodervaring creëert,
00:46
but near-death is good for creativity.
9
28000
2000
maar bijna-dood is goed voor de creativiteit.
00:48
(Laughter) OK.
10
30000
4000
(Gelach) OK.
00:52
So, I also want to explain,
11
34000
2000
Dus, ik wil me ook wat nader verklaren,
00:54
because Dave Eggers said he was going to heckle me
12
36000
3000
omdat Dave Eggers zei dat hij me steeds gaat onderbreken
00:57
if I said anything that was a lie, or not true to universal creativity.
13
39000
5000
als ik iets zeg dat een leugen is, of niet in overeenstemming is met universele creativiteit.
01:02
And I've done it this way for half the audience, who is scientific.
14
44000
3000
En ik heb het op deze wijze gedaan voor de helft van het publiek, die uit wetenschappers bestaat.
01:05
When I say we, I don't mean you, necessarily;
15
47000
4000
Als ik 'wij' zeg, bedoel ik niet noodzakelijk jullie;
01:09
I mean me, and my right brain, my left brain
16
51000
3000
Ik bedoel mezelf, en mijn rechter hersenhelft, mijn linker hersenhelft,
01:12
and the one that's in between that is the censor
17
54000
2000
en degene die ertussen zit, de censor
01:14
and tells me what I'm saying is wrong.
18
56000
2000
die mij vertelt dat wat ik zeg verkeerd is.
01:16
And I'm going do that also by looking at
19
58000
3000
En ik ga dat ook doen door te kijken naar
01:19
what I think is part of my creative process,
20
61000
3000
datgene dat volgens mij deel uitmaakt van mijn creative proces
01:22
which includes a number of things that happened, actually --
21
64000
3000
wat een aantal dingen omvat die zijn gebeurd, eigenlijk --
01:25
the nothing started even earlier than the moment
22
67000
3000
begon het niets zelfs voor het moment
01:28
in which I'm creating something new.
23
70000
3000
dat ik iets nieuws creëerde.
01:31
And that includes nature, and nurture,
24
73000
5000
En dat betekent ook natuur, en vorming,
01:36
and what I refer to as nightmares.
25
78000
3000
en wat ik als nachtmerries omschrijf.
01:39
Now in the nature area, we look at whether or not
26
81000
4000
Biologisch gezien, kijken we of we wel of niet
01:43
we are innately equipped with something, perhaps
27
85000
3000
zijn uitgerust met iets, misschien
01:46
in our brains, some abnormal chromosome
28
88000
3000
in onze hersens, een abnormale chromosoom
01:49
that causes this muse-like effect.
29
91000
4000
die dit muze-achtige effect veroorzaakt.
01:53
And some people would say that we're born with it in some other means.
30
95000
6000
En sommige mensen zouden zeggen dat we er op een andere manier mee geboren zijn,
01:59
And others, like my mother,
31
101000
2000
en anderen, zoals mijn moeder,
02:01
would say that I get my material from past lives.
32
103000
6000
zeggen dat ik mijn informatie krijg uit vorige levens.
02:07
Some people would also say that creativity
33
109000
3000
Sommigen zouden ook zeggen dat creativiteit
02:10
may be a function of some other neurological quirk --
34
112000
5000
een functie kan zijn van een andere neurologische eigenaardigheid --
02:15
van Gogh syndrome -- that you have a little bit of, you know, psychosis, or depression.
35
117000
5000
het van Gogh syndroom -- dat je een klein beetje last hebt van een psychose of een depressie.
02:20
I do have to say, somebody -- I read recently
36
122000
3000
I moet zeggen dat iemand -- heb ik onlangs gelezen
02:23
that van Gogh wasn't really necessarily psychotic,
37
125000
3000
dat van Gogh niet noodzakelijkerwijs psychotisch was,
02:26
that he might have had temporal lobe seizures,
38
128000
2000
dat hij misschien slaapkwab aanvallen had,
02:28
and that might have caused his spurt of creativity, and I don't --
39
130000
4000
en dat dit zijn uitbarsting van creativiteit zou hebben veroorzaakt, en ik wil niet --
02:32
I suppose it does something in some part of your brain.
40
134000
3000
Ik neem aan dat dit van invloed is op een deel van de hersenen.
02:35
And I will mention that I actually developed
41
137000
2000
En ik wil zeggen dat ik eigenlijk ook
02:37
temporal lobe seizures a number of years ago,
42
139000
4000
een aantal jaar geleden door slaapkwab attaques ben getroffen,
02:41
but it was during the time I was writing my last book,
43
143000
3000
maar het gebeurde toen ik mijn recentste boek schreef,
02:44
and some people say that book is quite different.
44
146000
4000
en sommige mensen zeggen dat dit boek absoluut anders is.
02:48
I think that part of it also begins with a sense of identity crisis:
45
150000
5000
Ik denk dat dit deel ook begint met een gevoel van identiteitscrisis:
02:53
you know, who am I, why am I this particular person,
46
155000
4000
je weet wel, wie ben ik, waarom ben ik deze persoon,
02:57
why am I not black like everybody else?
47
159000
5000
waarom ben ik niet zwart zoals de rest?
03:02
And sometimes you're equipped with skills,
48
164000
2000
En soms ben je behept met vaardigheden,
03:04
but they may not be the kind of skills that enable creativity.
49
166000
4000
maar wellicht niet van het soort dat creativiteit mogelijk maakt.
03:08
I used to draw. I thought I would be an artist.
50
170000
3000
Ik tekende veel. I dacht dat ik een kunstenaar zou worden.
03:11
And I had a miniature poodle.
51
173000
2000
En ik had een dwergpoedel.
03:13
And it wasn't bad, but it wasn't really creative.
52
175000
2000
En het was niet slecht, maar het was niet echt creatief.
03:15
Because all I could really do was represent in a very one-on-one way.
53
177000
5000
Omdat ik alleen maar op een één-op-één manier kon weergeven.
03:20
And I have a sense that I probably copied this from a book.
54
182000
4000
En ik heb het idee dat ik dit uit een boek heb nagetekend.
03:24
And then, I also wasn't really shining in a certain area that I wanted to be,
55
186000
6000
En ik blonk ook niet uit in een bepaald gebied waarin ik dat wilde,
03:30
and you know, you look at those scores, and it wasn't bad,
56
192000
4000
en weet je, als je naar deze cijfers kijkt, zijn ze niet slecht,
03:34
but it was not certainly predictive that I would one day make
57
196000
4000
maar er is zeker niet uit op te maken dat ik op een dag mijn
03:38
my living out of the artful arrangement of words.
58
200000
4000
brood zou verdienen met het kunstig ordenen van woorden.
03:42
Also, one of the principles of creativity is to have a little childhood trauma.
59
204000
6000
Een van de grondbeginselen van creativiteit is het hebben van een beetje jeugdtrauma.
03:48
And I had the usual kind that I think a lot of people had,
60
210000
4000
En ik had de gebruikelijke hoeveelheid, zoals velen denk ik
03:52
and that is that, you know, I had expectations placed on me.
61
214000
4000
en dat is, weet je wel, er werden me verwachtingen opgelegd.
03:56
That figure right there, by the way,
62
218000
3000
Overigens, dat lichaam daar (Gelach),
03:59
figure right there was a toy given to me when I was but nine years old,
63
221000
5000
dat speelgoed kreeg ik toen ik amper negen jaar oud was,
04:04
and it was to help me become a doctor from a very early age.
64
226000
5000
en het moest me op jonge leeftijd helpen om een arts te worden. (Gelach)
04:09
I have some ones that were long lasting: from the age of five to 15,
65
231000
5000
Er waren enkele die langer bleven hangen: van mijn vijfde tot vijftiende,
04:14
this was supposed to be my side occupation,
66
236000
3000
dit moest mijn bijbaantje worden, (Gelach)
04:17
and it led to a sense of failure.
67
239000
3000
en het leidde tot een gevoel van falen.
04:20
But actually, there was something quite real in my life
68
242000
3000
Maar eigenlijk was er werkelijk iets echt in mijn leven
04:23
that happened when I was about 14.
69
245000
2000
dat gebeurde toen ik ongeveer veertien was.
04:25
And it was discovered that my brother, in 1967, and then my father,
70
247000
5000
Toen er ontdekt werd dat mijn broer, in 1967, en daarna mij vader,
04:30
six months later, had brain tumors.
71
252000
2000
zes maanden later, hersentumoren hadden.
04:32
And my mother believed that something had gone wrong,
72
254000
5000
En mijn moeder geloofde dat er iets mis was gegaan,
04:37
and she was gonna find out what it was, and she was gonna fix it.
73
259000
3000
en ze zou er achter komen wat dat was. En ze ging het herstellen.
04:40
My father was a Baptist minister, and he believed in miracles,
74
262000
4000
Mijn vader was een doopsgezinde predikant, en hij geloofde in wonderen,
04:44
and that God's will would take care of that.
75
266000
3000
en dat God's wil daar voor zou zorgen.
04:47
But, of course, they ended up dying, six months apart.
76
269000
3000
Maar natuurlijk overleden ze, zes maanden na elkaar.
04:50
And after that, my mother believed that it was fate, or curses
77
272000
4000
En daarna geloofde mijn moeder dat het voorbestemd was, of vervloekingen
04:54
-- she went looking through all the reasons in the universe
78
276000
3000
-- ze ging op zoek naar alle beweegredenen in het universum
04:57
why this would have happened.
79
279000
2000
waarom dit moest gebeuren.
04:59
Everything except randomness. She did not believe in randomness.
80
281000
5000
Alles behalve willekeur. Ze geloofde niet in willekeur.
05:04
There was a reason for everything.
81
286000
2000
Voor alles was een reden.
05:06
And one of the reasons, she thought, was that her mother,
82
288000
2000
En een van de redenen, dacht zij, was dat haar moeder,
05:08
who had died when she was very young, was angry at her.
83
290000
5000
die stierf toen ze heel jong was, boos op haar was.
05:13
And so, I had this notion of death all around me,
84
295000
3000
En dus had ik de indruk van de dood om me heen
05:16
because my mother also believed that I would be next, and she would be next.
85
298000
5000
omdat mijn moeder ook geloofde dat ik de volgende zou zijn, en dat zij dan zou volgen.
05:21
And when you are faced with the prospect of death very soon,
86
303000
3000
En als je dood spoedig in het vooruitzicht hebt,
05:24
you begin to think very much about everything.
87
306000
5000
denk je over alles na.
05:29
You become very creative, in a survival sense.
88
311000
4000
Je wordt erg creatief, in het opzicht van overleven.
05:33
And this, then, led to my big questions.
89
315000
4000
En dit leidde toen naar mijn grote vragen.
05:37
And they're the same ones that I have today.
90
319000
3000
En tegenwoordig heb ik dezelfde vragen.
05:40
And they are: why do things happen, and how do things happen?
91
322000
5000
En die zijn: Waarom gebeuren dingen, en hoe gebeuren dingen?
05:45
And the one my mother asked: how do I make things happen?
92
327000
7000
En degene die mijn moeder vroeg: Hoe zet ik dingen in gang?
05:52
It's a wonderful way to look at these questions, when you write a story.
93
334000
5000
Het is een geweldige manier om naar deze vragen te kijken, als je een verhaal schrijft.
05:57
Because, after all, in that framework, between page one and 300,
94
339000
6000
Want uiteindelijk, in dat kader, tussen paginas 1 en 300,
06:03
you have to answer this question of why things happen, how things happen,
95
345000
4000
zal je deze vraag moeten beantwoorden; waarom gebeuren dingen, hoe gebeuren dingen,
06:07
in what order they happen. What are the influences?
96
349000
3000
in welke volgorde gebeuren ze. Wat zijn de invloeden?
06:10
How do I, as the narrator, as the writer, also influence that?
97
352000
4000
Hoe beïnvloed ik dat als verteller, als schrijver?
06:14
And it's also one that, I think, many of our scientists have been asking.
98
356000
4000
En het is ook een vraag die veel wetenschappers stellen.
06:18
It's a kind of cosmology, and I have to develop a cosmology of my own universe,
99
360000
6000
Het is een vorm van kosmologie en ik moet een kosmologie van mijn eigen wereld ontwikkelen,
06:24
as the creator of that universe.
100
366000
2000
zoals de schepper van die wereld.
06:26
And you see, there's a lot of back and forth
101
368000
4000
En zie je, er is veel interne discussie
06:30
in trying to make that happen, trying to figure it out
102
372000
3000
om dat in beweging te zetten, om het uit te vogelen
06:33
-- years and years, oftentimes.
103
375000
4000
-- soms duurt het jaren en jaren.
06:37
So, when I look at creativity, I also think that it is this sense or this inability
104
379000
7000
Dus als ik naar creativiteit kijk, denk ik dat het een gevoel of een onvermogen is
06:44
to repress, my looking at associations in practically anything in life.
105
386000
4000
om het zien van verbanden te onderdrukken in bijna alles in het leven.
06:48
And I got a lot of them during what's been going on
106
390000
4000
En ik zie er veel in de loop
06:52
throughout this conference,
107
394000
3000
van dit congres,
06:55
almost everything that's been going on.
108
397000
2000
bijna alles wat er is gebeurd.
06:57
And so I'm going to use, as the metaphor, this association:
109
399000
4000
En dus gebruik ik, als metafoor, deze vergelijking:
07:01
quantum mechanics, which I really don't understand,
110
403000
4000
kwantummechanica, wat ik eigenlijk niet begrijp
07:05
but I'm still gonna use it as the process
111
407000
2000
maar ik gebruik het toch als het proces
07:07
for explaining how it is the metaphor.
112
409000
4000
om duidelijk te maken waarom het de metafoor is.
07:11
So, in quantum mechanics, of course, you have dark energy and dark matter.
113
413000
7000
Dus met kwantummechanica heb je uiteraard, donkere energie en donkere materie.
07:18
And it's the same thing in looking at these questions of how things happen.
114
420000
4000
En dit geldt ook voor het kijken naar de vragen over hoe dingen gebeuren.
07:22
There's a lot of unknown, and you often don't know what it is except by its absence.
115
424000
6000
Veel is onbekend, en vaak weet je niet wat het is, behalve door zijn afwezigheid.
07:28
But when you make those associations,
116
430000
2000
Maar als je deze verbanden legt,
07:30
you want them to come together in a kind of synergy in the story,
117
432000
4000
wil je dat ze samenkomen in een soort synergie in het verhaal,
07:34
and what you're finding is what matters. The meaning.
118
436000
4000
en wat je ontdekt is van belang. De betekenis.
07:38
And that's what I look for in my work, a personal meaning.
119
440000
4000
En dat zoek ik in mijn werk, een persoonlijke betekenis.
07:42
There is also the uncertainty principle, which is part of quantum mechanics,
120
444000
5000
Je hebt ook het onzekerheid principe, dat deel uitmaakt van kwantummechanica,
07:47
as I understand it. (Laughter)
121
449000
2000
zoals ik het begrijp. (Gelach)
07:49
And this happens constantly in the writing.
122
451000
4000
En dit gebeurd voortdurend met schrijven.
07:53
And there's the terrible and dreaded observer effect,
123
455000
3000
En je hebt het verschrikkelijke en angstaanjagende waarnemer effect,
07:56
in which you're looking for something, and
124
458000
2000
waarbij je iets zoekt, en
07:58
you know, things are happening simultaneously,
125
460000
3000
dingen gelijktijdig gebeuren,
08:01
and you're looking at it in a different way,
126
463000
2000
en je bekijkt het in een ander licht,
08:03
and you're trying to really look for the about-ness,
127
465000
4000
en je zoekt erg naar het waarom.
08:07
or what is this story about. And if you try too hard,
128
469000
4000
Of waar dit verhaal over gaat. En als je forceert,
08:11
then you will only write the about.
129
473000
3000
schrijf je alleen over het waarom.
08:14
You won't discover anything.
130
476000
3000
Je zal niets ontdekken.
08:17
And what you were supposed to find,
131
479000
2000
En dat wat je moest vinden,
08:19
what you hoped to find in some serendipitous way,
132
481000
3000
wat je hoopte te vinden, op een serendipiteitse manier,
08:22
is no longer there.
133
484000
3000
is er niet meer.
08:25
Now, I don't want to ignore
134
487000
2000
Nu wil ik niet negeren
08:27
the other side of what happens in our universe,
135
489000
3000
wat er aan de andere kant van ons universum gebeurd,
08:30
like many of our scientists have.
136
492000
3000
zoals veel wetenschappers hebben gedaan.
08:33
And so, I am going to just throw in string theory here,
137
495000
3000
Dus gooi ik gewoon de "string theorie" er tegenaan,
08:36
and just say that creative people are multidimensional,
138
498000
3000
en stel ik vast dat mensen multi-dimensionaal zijn,
08:39
and there are 11 levels, I think, of anxiety.
139
501000
4000
en er zijn, denk ik, elf niveaus van angst.
08:43
(Laughter) And they all operate at the same time.
140
505000
4000
(Gelach) En ze functioneren allemaal tegelijkertijd.
08:47
There is also a big question of ambiguity.
141
509000
3000
Er is ook de grote "dubbelzinnigheid vraag".
08:50
And I would link that to something called the cosmological constant.
142
512000
6000
En dat koppel ik aan wat je noemt de kosmologische constante.
08:56
And you don't know what is operating, but something is operating there.
143
518000
2000
En je weet niet wat er functioneert, maar er functioneert iets.
08:58
And ambiguity, to me, is very uncomfortable
144
520000
4000
En ik vind dubbelzinnigheid erg onaagenaam
09:02
in my life, and I have it. Moral ambiguity.
145
524000
3000
in mijn leven, en ik heb het. Morele dubbelzinnigheid.
09:05
It is constantly there. And, just as an example,
146
527000
4000
Het is altijd aanwezig. En als voorbeeld,
09:09
this is one that recently came to me.
147
531000
3000
dit is er een die laatst in me op kwam.
09:12
It was something I read in an editorial by a woman
148
534000
2000
Ik las erover in een artikel geschreven door een vrouw
09:14
who was talking about the war in Iraq. And she said,
149
536000
4000
die over de oorlog in Irak vertelde. En ze zei,
09:18
"Save a man from drowning, you are responsible to him for life."
150
540000
3000
"Red een man van de verdrinkingsdood en je bent altijd verantwoordelijk voor hem."
09:21
A very famous Chinese saying, she said.
151
543000
3000
Ze zei dat het een beroemd chinees spreekwoord is.
09:24
And that means because we went into Iraq, we should stay there
152
546000
4000
Dus omdat we Irak zijn binnengevallen, moeten we er ook blijven
09:28
until things were solved. You know, maybe even 100 years.
153
550000
4000
totdat dingen zijn opgelost. Al duurt het 100 jaar.
09:32
So, there was another one that I came across,
154
554000
5000
Er was er nog een die ik tegen kwam,
09:37
and it's "saving fish from drowning."
155
559000
3000
en die is "red een vis die verdrinkt."
09:40
And it's what Buddhist fishermen say,
156
562000
2000
En dat zeggen boeddhistische vissers,
09:42
because they're not supposed to kill anything.
157
564000
3000
omdat ze geen leven mogen ontnemen.
09:45
And they also have to make a living, and people need to be fed.
158
567000
3000
En ze moeten ook geld verdienen en mensen moeten gevoed worden.
09:48
So their way of rationalizing that is they are saving the fish from drowning,
159
570000
4000
Dus rationaliseren ze het door te zeggen dat ze de vissen van de verdrinking redden,
09:52
and unfortunately, in the process the fish die.
160
574000
3000
en jammerlijk sterven hierdoor de vissen.
09:55
Now, what's encapsulated in both these drowning metaphors
161
577000
5000
Wat in beide verdrinkingsmetaforen kan worden samengevat
10:00
-- actually, one of them is my mother's interpretation,
162
582000
3000
-- eigenlijk, is één ervan een interpretatie van mijn moeder,
10:03
and it is a famous Chinese saying, because she said it to me:
163
585000
3000
en het is een beroemd chinees spreekwoord, omdat ze het me vertelde:
10:06
"save a man from drowning, you are responsible to him for life."
164
588000
3000
"Red een man van het verdrinken, en je bent altijd verantwoordelijk voor hem."
10:09
And it was a warning -- don't get involved in other people's business,
165
591000
4000
En het was een waarschuwing -- meng je niet in andermans zaken,
10:13
or you're going to get stuck.
166
595000
2000
anders kom je er nooit uit.
10:15
OK. I think if somebody really was drowning, she'd save them.
167
597000
4000
OK. Als iemand echt aan het verdrinken was, zou ze hem, denk ik, redden.
10:19
But, both of these sayings -- saving a fish from drowning,
168
601000
4000
Maar beide spreekwoorden, een vis redden van de verdrinking,
10:23
or saving a man from drowning -- to me they had to do with intentions.
169
605000
4000
of een man redden van verdrinking, hebben volgens mij met voornemens te maken.
10:27
And all of us in life, when we see a situation, we have a response.
170
609000
5000
En in het leven hebben we allemaal een reactie als we een situatie zien.
10:32
And then we have intentions.
171
614000
2000
En dan hebben we intenties.
10:34
There's an ambiguity of what that should be that we should do,
172
616000
5000
Er is dubbelzinnigheid over wat het moet zijn dat we moeten doen,
10:39
and then we do something.
173
621000
2000
en dan doen we iets.
10:41
And the results of that may not match what our intentions had been.
174
623000
3000
En de uitkomst daarvan zal niet altijd met onze intenties overeenkomen.
10:44
Maybe things go wrong. And so, after that, what are our responsibilities?
175
626000
5000
Misschien gaan er dingen mis. Wat zijn dan, nadien, onze verantwoordelijkheden?
10:49
What are we supposed to do?
176
631000
2000
Wat moeten we dan doen?
10:51
Do we stay in for life,
177
633000
2000
Blijven we er voor het leven in,
10:53
or do we do something else and justify and say, well, my intentions were good,
178
635000
5000
of doen we iets anders en rechtvaardigen we het door te zeggen dat we goede bedoelingen hadden,
10:58
and therefore I cannot be held responsible for all of it?
179
640000
6000
en daarom kan ik er niet verantwoordelijk voor worden gehouden?
11:04
That is the ambiguity in my life
180
646000
2000
Dat is de dubbelzinnigheid in mijn leven
11:06
that really disturbed me, and led me to write a book called
181
648000
4000
die mij echt verontrust, en er toe leidde dat ik een boek schreef die
11:10
"Saving Fish From Drowning."
182
652000
2000
'Vissen op het droge helpen' heet.
11:12
I saw examples of that. Once I identified this question, it was all over the place.
183
654000
7000
I zag voorbeelden hiervan, toen ik eenmaal de vraag herkende. Het was overal te vinden.
11:19
I got these hints everywhere.
184
661000
2000
Overal kreeg ik hints.
11:21
And then, in a way, I knew that they had always been there.
185
663000
3000
En toen wist ik, op een bepaalde manier, dat ze er altijd waren.
11:24
And then writing, that's what happens. I get these hints, these clues,
186
666000
3000
En dat gebeurt tijdens het schrijven. Ik krijg hints, aanwijzingen,
11:27
and I realize that they've been obvious, and yet they have not been.
187
669000
7000
en ik realiseer me dat ze voor de hand lagen en toch waren ze dat weer niet.
11:34
And what I need, in effect, is a focus.
188
676000
4000
En wat ik eigenlijk nodig heb is een brandpunt.
11:38
And when I have the question, it is a focus.
189
680000
2000
En als ik een vraag heb, is het een brandpunt.
11:40
And all these things that seem to be flotsam and jetsam in life actually go through
190
682000
5000
En al deze dingen die het wrakhout van het leven lijken, lopen eigenlijk door
11:45
that question, and what happens is those particular things become relevant.
191
687000
5000
die vraag heen, en worden deze specifieke dingen relevant.
11:50
And it seems like it's happening all the time.
192
692000
2000
En het lijkt erop dat het altijd gebeurd.
11:52
You think there's a sort of coincidence going on, a serendipity,
193
694000
3000
Je denkt dat het puur toeval is, een serendipiteit,
11:55
in which you're getting all this help from the universe.
194
697000
3000
waarbij je allemaal hulp krijgt uit de kosmos.
11:58
And it may also be explained that now you have a focus.
195
700000
3000
En je kan ook denken dat je nu een brandpunt hebt.
12:01
And you are noticing it more often.
196
703000
4000
En dat je die vaker ziet.
12:05
But you apply this.
197
707000
3000
Maar je past dit toe.
12:08
You begin to look at things having to do with your tensions.
198
710000
3000
Je kijkt naar dingen die met je gespannenheid te maken hebben.
12:11
Your brother, who's fallen in trouble, do you take care of him?
199
713000
3000
Je broer, die in de problemen zit, zorg je voor hem?
12:14
Why or why not?
200
716000
2000
Waarom of waarom niet?
12:16
It may be something that is perhaps more serious
201
718000
4000
Het kan iets zijn dat misschien ernstiger is
12:20
-- as I said, human rights in Burma.
202
722000
3000
-- zoal ik zei, mensenrechten in Myanmar (voorheen Birma).
12:23
I was thinking that I shouldn't go because somebody said, if I did, it would show
203
725000
4000
I dacht dat ik niet moest gaan, omdat iemand zei dat als ik wel ging, het als een
12:27
that I approved of the military regime there.
204
729000
3000
goedkeuring van het militaire regime daar zou lijken.
12:30
And then, after a while, I had to ask myself,
205
732000
3000
En na een tijdje, vroeg ik mezelf af,
12:33
"Why do we take on knowledge, why do we take on assumptions
206
735000
2000
"Waarom vergaren we kennis, waarom nemen we dingen aan
12:35
that other people have given us?"
207
737000
3000
die anderen ons toereiken?"
12:38
And it was the same thing that I felt when I was growing up,
208
740000
3000
En ik voelde hetzelfde toen ik opgroeide,
12:41
and was hearing these rules of moral conduct from my father,
209
743000
5000
toen ik deze regels van moreel gedrag van mijn vader hoorde,
12:46
who was a Baptist minister.
210
748000
2000
die een doopsgezinde predikant was.
12:48
So I decided that I would go to Burma for my own intentions,
211
750000
5000
Dus besloot ik naar Myanmar te gaan voor mijn eigen intenties,
12:53
and still didn't know that if I went there,
212
755000
3000
en ik wist nog steeds niet, dat als ik erheen ging,
12:56
what the result of that would be, if I wrote a book --
213
758000
3000
wat de uitkomst ervan zou zijn als ik een boek schreef --
12:59
and I just would have to face that later, when the time came.
214
761000
4000
en dat zou ik later onder ogen moeten zien, als het zover was.
13:03
We are all concerned with things that we see in the world that we are aware of.
215
765000
5000
We zijn allemaal bezorgd over dingen die we in de wereld zien, waar we ons bewust van zijn.
13:08
We come to this point and say, what do I as an individual do?
216
770000
5000
We arriveren op een bepaald punt, wat doe ik als persoon?
13:13
Not all of us can go to Africa, or work at hospitals,
217
775000
4000
We kunnen niet met z'n allen naar Afrika gaan, of in ziekenhuizen werken,
13:17
so what do we do, if we have this moral response, this feeling?
218
779000
7000
dus wat doen we als we deze morele reactie hebben, dit gevoel?
13:24
Also, I think one of the biggest things we are all looking at,
219
786000
3000
Ik denk ook dat een van de grootste dingen waar we naar kijken,
13:27
and we talked about today, is genocide.
220
789000
3000
en waar we het vandaag over hadden, genocide is.
13:30
This leads to this question.
221
792000
3000
Dit leidt naar de vraag,
13:33
When I look at all these things that are morally ambiguous and uncomfortable,
222
795000
5000
als ik naar al deze dingen kijk die moreel dubbelzinnig en ongemakkelijk zijn,
13:38
and I consider what my intentions should be,
223
800000
2000
en als ik afweeg wat mijn bedoelingen moeten zijn,
13:40
I realize it goes back to this identity question that I had when I was a child
224
802000
5000
realiseer ik me dat dit teruggaat naar de indentiteitsvraag die ik als kind had
13:45
-- and why am I here, and what is the meaning of my life,
225
807000
3000
-- en waarom ik hier ben en wat de betekenis van mijn leven is,
13:48
and what is my place in the universe?
226
810000
2000
en wat is mijn plek in het universum?
13:50
It seems so obvious, and yet it is not.
227
812000
3000
Het lijkt zo duidelijk, en toch is dit het niet.
13:53
We all hate moral ambiguity in some sense,
228
815000
5000
We hebben allemaal op een bepaalde manier een hekel aan morele dubbelzinnigheid,
13:58
and yet it is also absolutely necessary.
229
820000
4000
en toch is het van absoluut belang.
14:02
In writing a story, it is the place where I begin.
230
824000
4000
Het is de plek waar ik begin, als ik een verhaal schrijf.
14:06
Sometimes I get help from the universe, it seems.
231
828000
4000
Soms lijkt het alsof ik door het universum wordt geholpen.
14:10
My mother would say it was the ghost of my grandmother from the very first book,
232
832000
3000
Mijn moeder zou zeggen dat het de geest van mijn oma is uit mijn eerste boek,
14:13
because it seemed I knew things I was not supposed to know.
233
835000
3000
omdat het leek alsof ik dingen wist die ik niet had kunnen weten.
14:16
Instead of writing that the grandmother died accidentally,
234
838000
3000
In plaats van te schrijven dat de oma per ongeluk overleed,
14:19
from an overdose of opium, while having too much of a good time,
235
841000
3000
aan een opium overdosis, terwijl ze aan het feesten was,
14:22
I actually put down in the story that the woman killed herself,
236
844000
5000
schreef ik in het verhaal dat de vrouw zelfmoord pleegde,
14:27
and that actually was the way it happened.
237
849000
2000
en dat is wat er in werkelijkheid is gebeurd.
14:29
And my mother decided that that information must have come from my grandmother.
238
851000
5000
En mijn moeder besloot dat die informatie van mijn oma moet zijn gekomen.
14:34
There are also things, quite uncanny,
239
856000
3000
Er zijn ook erg buitengewone dingen,
14:37
which bring me information that will help me in the writing of the book.
240
859000
4000
die mij informatie geven om mijn boek te schrijven.
14:41
In this case, I was writing a story
241
863000
2000
In dit geval schreef ik een verhaal
14:43
that included some kind of detail, period of history, a certain location.
242
865000
4000
waar een bepaald detail, een tijd in de geschiedenis, een bepaalde plek in zat.
14:47
And I needed to find something historically that would match that.
243
869000
3000
En ik wilde iets vinden dat historisch ermee overeen zou komen.
14:50
And I took down this book, and I --
244
872000
2000
En ik pakte een boek, en ik --
14:52
first page that I flipped it to was exactly the setting, and the time period,
245
874000
6000
op de eerste pagina waar ik naar toe bladerde, vond ik precies de juiste locatie en periode.
14:58
and the kind of character I needed -- was the Taiping rebellion,
246
880000
3000
En het soort personage die ik nodig had was de Taiping opstand,
15:01
happening in the area near Guilin, outside of that,
247
883000
4000
die zich nabij Qualin afspeelde, er net buiten,
15:05
and a character who thought he was the son of God.
248
887000
3000
en een personage die dacht dat hij de zoon van god was.
15:08
You wonder, are these things random chance?
249
890000
3000
Je vraagt je af, zijn deze dingen toeval?
15:11
Well, what is random? What is chance? What is luck?
250
893000
4000
Nou, wat is toeval? Wat is kans? Wat is geluk?
15:15
What are things that you get from the universe that you can't really explain?
251
897000
4000
Wat zijn de dingen die je vanuit het universum krijgt, die je niet echt kan verklaren?
15:19
And that goes into the story, too.
252
901000
2000
En dat gaat ook in dit verhaal.
15:21
These are the things I constantly think about from day to day.
253
903000
3000
Van dag tot dag denk ik voortdurend over deze dingen.
15:24
Especially when good things happen,
254
906000
2000
Vooral als leuke dingen gebeuren,
15:26
and, in particular, when bad things happen.
255
908000
4000
en in het bijzonder, als vervelende dingen gebeuren.
15:30
But I do think there's a kind of serendipity,
256
912000
2000
Maar ik denk wel dat er een soort serendipiteit bestaat,
15:32
and I do want to know what those elements are,
257
914000
3000
en ik wil weten wat die elementen zijn,
15:35
so I can thank them, and also try to find them in my life.
258
917000
5000
zodat ik ze kan bedanken, en ik ze in mijn leven kan proberen te vinden.
15:40
Because, again, I think that when I am aware of them, more of them happen.
259
922000
4000
Want ik denk dat als ik bewust van ze ben, ze vaker zullen voorkomen.
15:44
Another chance encounter is when I went to a place
260
926000
4000
Een andere toevalligheid, gebeurde toen ik naar een plek ging
15:48
-- I just was with some friends, and we drove randomly to a different place,
261
930000
4000
-- ik was met vrienden op stap en we reden lukraak naar een andere plek,
15:52
and we ended up in this non-tourist location,
262
934000
4000
en we kwamen op een niet toeristische locatie terecht,
15:56
a beautiful village, pristine.
263
938000
2000
a schitterend dorpje, ongerept.
15:58
And we walked three valleys beyond,
264
940000
2000
En we liepen voorbij de derde vallei,
16:00
and the third valley, there was something quite mysterious and ominous,
265
942000
3000
en de derde vallei had iets vrij mysterieus en onheilspellend,
16:03
a discomfort I felt. And then I knew that had to be [the] setting of my book.
266
945000
6000
ik voelde me er ongemakkelijk. En ik wist dat dit de locatie van mijn boek moest zijn.
16:09
And in writing one of the scenes, it happened in that third valley.
267
951000
3000
En toen ik een van de scènes schreef, speelde die zich af in die derde vallei.
16:12
For some reason I wrote about cairns -- stacks of rocks -- that a man was building.
268
954000
7000
Op de een of andere manier schreef ik over cairns -- kegelvormige steenhopen -- die door een man werden gebouwd.
16:19
And I didn't know exactly why I had it, but it was so vivid.
269
961000
3000
En ik wist niet waarom ik dit had, maar het was erg levendig.
16:22
I got stuck, and a friend, when she asked if I would go for a walk with her dogs,
270
964000
5000
I kwam vast te zitten, en een vriendin, toen ze vroeg of ik met haar en haar honden wilde wandelen,
16:27
that I said, sure. And about 45 minutes later,
271
969000
3000
en ik zei, prima. En ongeveer 45 minuten later,
16:30
walking along the beach, I came across this.
272
972000
4000
lopend over het strand, kwam ik dit tegen.
16:34
And it was a man, a Chinese man,
273
976000
2000
En het was een man, een Chinese man,
16:36
and he was stacking these things, not with glue, not with anything.
274
978000
3000
en hij stapelde deze dingen, niet met lijm, met niets.
16:39
And I asked him, "How is it possible to do this?"
275
981000
3000
En ik vroeg hem hoe dit kon?
16:42
And he said, "Well, I guess with everything in life, there's a place of balance."
276
984000
4000
En hij zei, nou ik geloof net als alles in het leven, dat er een evenwichtspunt is.
16:46
And this was exactly the meaning of my story at that point.
277
988000
5000
En dat was precies de strekking van mijn verhaal op dat moment.
16:51
I had so many examples -- I have so many instances like this, when I'm writing a story,
278
993000
5000
Ik had veel voorbeelden -- veel van deze dingen komen voor als ik een verhaal schrijf,
16:56
and I cannot explain it.
279
998000
2000
en ik kan het niet verklaren.
16:58
Is it because I had the filter that I have such a strong coincidence
280
1000000
4000
Komt het door de filter dat ik zulke sterke toevalligheden heb
17:02
in writing about these things?
281
1004000
3000
als ik over deze dingen schrijf?
17:05
Or is it a kind of serendipity that we cannot explain, like the cosmological constant?
282
1007000
7000
Of is het een soort serendipiteit die we niet kunnen verklaren, zoals de kosmologische constante?
17:12
A big thing that I also think about is accidents.
283
1014000
3000
Een ander groot ding waar ik ook over denk, zijn ongelukken.
17:15
And as I said, my mother did not believe in randomness.
284
1017000
3000
Zoals ik zei, mijn moeder geloofde niet in willekeur.
17:18
What is the nature of accidents?
285
1020000
2000
Wat is het kenmerk van een ongeluk?
17:20
And how are we going to assign what the responsibility and the causes are,
286
1022000
4000
En hoe gaan we de verantwoordelijkheid en oorzaken ervan bepalen,
17:24
outside of a court of law?
287
1026000
3000
buiten een rechtbank?
17:27
I was able to see that in a firsthand way,
288
1029000
3000
Ik heb dit eigenhandig ervaren,
17:30
when I went to beautiful Dong village, in Guizhou, the poorest province of China.
289
1032000
6000
toen ik naar het mooie Dong ging, een dorp in Guizhou, de armste provincie van China.
17:36
And I saw this beautiful place. I knew I wanted to come back.
290
1038000
2000
En ik zag deze schitterende plek. Ik wist dat ik hier wilde terugkomen.
17:38
And I had a chance to do that, when National Geographic asked me
291
1040000
3000
En die kans kreeg ik toen ik door National Geographic werd gevraagd
17:41
if I wanted to write anything about China.
292
1043000
2000
of ik iets over China wilde schrijven.
17:43
And I said yes, about this village of singing people, singing minority.
293
1045000
5000
En ik stemde toe, over dit dorp van de Singing mensen, de Singing minderheid.
17:48
And they agreed, and between the time I saw this place and the next time I went,
294
1050000
5000
En zij waren het ermee eens en intussen, voordat ik er terugkeerde,
17:53
there was a terrible accident. A man, an old man, fell asleep,
295
1055000
4000
was er een verschrikkelijk ongeluk gebeurd. Een man, een oude man was in slaap gevallen,
17:57
and his quilt dropped in a pan of fire that kept him warm.
296
1059000
3000
en zijn sprei viel in een pan met vuur die hem warm hield.
18:00
60 homes were destroyed, and 40 were damaged.
297
1062000
6000
60 huizen werden verwoest en 40 huizen werden beschadigd.
18:06
Responsibility was assigned to the family.
298
1068000
2000
De familie van de oude man werd verantwoordelijk gehouden.
18:08
The man's sons were banished to live three kilometers away, in a cowshed.
299
1070000
4000
Zijn zoons werden verbannen naar een koeienstal, drie kilometer verderop.
18:12
And, of course, as Westerners, we say, "Well, it was an accident. That's not fair.
300
1074000
4000
En natuurlijk zouden wij als westerlingen zeggen, "Nou, het was een ongeluk. Dit is niet eerlijk.
18:16
It's the son, not the father."
301
1078000
2000
Het is de zoon, niet de vader."
18:18
When I go on a story, I have to let go of those kinds of beliefs.
302
1080000
6000
En als ik een verhaal betreed, moet ik veel van zulke overtuigingen laten gaan.
18:24
It takes a while, but I have to let go of them and just go there, and be there.
303
1086000
4000
Dat duurt even, maar ik moet ze loslaten en er gewoon heen gaan, en er zijn.
18:28
And so I was there on three occasions, different seasons.
304
1090000
3000
En dus was ik er op drie momenten, tijdens verschillende seizoenen.
18:31
And I began to sense something different about the history,
305
1093000
4000
En ik voelde iets anders over de geschiedenis
18:35
and what had happened before, and the nature of life in a very poor village,
306
1097000
4000
en wat er eerder was gebeurd, en de aard van het leven in een arm dropje,
18:39
and what you find as your joys, and your rituals, your traditions, your links
307
1101000
3000
en wat je ervaart als je vreugde, en je rituelen, je tradities, je banden
18:42
with other families. And I saw how this had a kind of justice, in its responsibility.
308
1104000
10000
met ander families. En ik zag hoe dit een soort rechtmatigheid had in zijn verantwoordelijkheid.
18:52
I was able to find out also about the ceremony that they were using,
309
1114000
5000
Ik leerde ook over de ceremonie die ze gebruikten,
18:57
a ceremony they hadn't used in about 29 years. And it was to send some men
310
1119000
8000
een ceremonie, die ze ongeveer 29 jaar niet hadden gevierd. En hierbij stuurde ze een aantal mannen
19:05
-- a Feng Shui master sent men down to the underworld on ghost horses.
311
1127000
4000
-- een Feng Shui meester stuurde mannen naar de onderwereld op spook-paarden.
19:09
Now you, as Westerners, and I, as Westerners,
312
1131000
3000
Nu zullen jullie als westerlingen, en ik, als westerlingen,
19:12
would say well, that's superstition. But after being there for a while,
313
1134000
3000
zeggen dat dit bijgeloof is. Maar nadat ik er een poosje was geweest,
19:15
and seeing the amazing things that happened,
314
1137000
3000
en de onvoorstelbare dingen zag die waren voorgevallen,
19:18
you begin to wonder whose beliefs are those that are in operation in the world,
315
1140000
5000
begin je je af te vragen wiens overtuigingen het zijn die de wereld drijft,
19:23
determining how things happen.
316
1145000
3000
en die bepalen hoe dingen gebeuren.
19:26
So I remained with them, and the more I wrote that story,
317
1148000
3000
Dus bleef ik bij ze, en hoe langer ik dat verhaal schreef,
19:29
the more I got into those beliefs, and I think that's important for me
318
1151000
4000
hoe meer ik me in die overtuigingen begaf, en ik denk dat dat belangrijk voor me is
19:33
-- to take on the beliefs, because that is where the story is real,
319
1155000
3000
-- om de overtuigingen op me te nemen, omdat het verhaal daar echt is,
19:36
and that is where I'm gonna find the answers
320
1158000
2000
en daar zal ik de antwoorden vinden
19:38
to how I feel about certain questions that I have in life.
321
1160000
5000
over wat ik voel over bepaalde vragen die ik in het leven heb.
19:43
Years go by, of course, and the writing, it doesn't happen instantly,
322
1165000
3000
De jaren gaan natuurlijk aan je voorbij, en het schrijven gebeurd niet onmiddelijk,
19:46
as I'm trying to convey it to you here at TED.
323
1168000
4000
zoals ik dat hier tijdens TED probeer over te brengen.
19:50
The book comes and it goes. When it arrives, it is no longer my book.
324
1172000
5000
Het boek komt en het gaat. Als het wordt uitgegeven, is het niet meer van mij.
19:55
It is in the hands of readers, and they interpret it differently.
325
1177000
4000
Het is in de handen van mijn lezers, en zijn hebben andere interpretaties.
19:59
But I go back to this question of, how do I create something out of nothing?
326
1181000
6000
Maar ik ga terug naar de vraag, hoe creëer ik iets uit het niets?
20:05
And how do I create my own life?
327
1187000
3000
En hoe creëer ik mijn eigen leven?
20:08
And I think it is by questioning,
328
1190000
2000
En ik denk dat dat is door vragen te stellen,
20:10
and saying to myself that there are no absolute truths.
329
1192000
5000
en tegen mezelf te zeggen dat er geen absolute waarheden zijn.
20:15
I believe in specifics, the specifics of story,
330
1197000
4000
Ik geloof in specifieken, de specifieken van een verhaal,
20:19
and the past, the specifics of that past,
331
1201000
3000
en het verleden, de specifieken van dat verleden,
20:22
and what is happening in the story at that point.
332
1204000
4000
en wat er op dat moment in het verhaal gebeurd.
20:26
I also believe that in thinking about things --
333
1208000
3000
Ik geloof ook dat het denken over dingen,
20:29
my thinking about luck, and fate, and coincidences and accidents,
334
1211000
4000
mijn denken over geluk, en lot, en toeval en ongelukken,
20:33
God's will, and the synchrony of mysterious forces --
335
1215000
4000
God's wil, en de gelijktijdigheid van mysterieuze krachten,
20:37
I will come to some notion of what that is, how we create.
336
1219000
6000
ik tot een bepaald beeld zal komen over wat dat is, hoe we creëren.
20:43
I have to think of my role. Where I am in the universe,
337
1225000
4000
Ik moet aan mijn rol denken. Waar ben ik in het universum,
20:47
and did somebody intend for me to be that way, or is it just something I came up with?
338
1229000
5000
en had iemand in gedachte dat ik zo moet zijn, of is het iets dat ik zelf heb verzonnen?
20:52
And I also can find that by imagining fully, and becoming what is imagined --
339
1234000
8000
En ik kan het ook vinden door me te verbeelden, en door dit beeld te worden,
21:00
and yet is in that real world, the fictional world.
340
1242000
3000
en dat toch in die echte wereld zit, de fictieve wereld.
21:03
And that is how I find particles of truth, not the absolute truth, or the whole truth.
341
1245000
8000
En zo vind ik deeltjes van de waarheid, niet de absolute waarheid, of de hele waarheid.
21:11
And they have to be in all possibilities,
342
1253000
2000
En dat moeten ze in alle mogelijkheden zijn,
21:13
including those I never considered before.
343
1255000
3000
inclusief diegene die ik nooit eerder heb beschouwd.
21:16
So, there are never complete answers.
344
1258000
3000
Er zijn dus nooit volledige antwoorden.
21:19
Or rather, if there is an answer, it is to remind
345
1261000
5000
Of, als er wel een antwoord is, om mij te herinneren
21:24
myself that there is uncertainty in everything,
346
1266000
4000
aan het feit dat er onzekerheid in alles is,
21:28
and that is good, because then I will discover something new.
347
1270000
5000
en dat is goed. Want dan ontdek ik iets nieuws.
21:33
And if there is a partial answer, a more complete answer from me,
348
1275000
4000
En als er een gedeeltelijk antwoord is, een completer antwoord van mij,
21:37
it is to simply imagine.
349
1279000
3000
dan is het om te verbeelden.
21:40
And to imagine is to put myself in that story,
350
1282000
4000
En door te verbeelden, verplaats ik mezelf in dat verhaal,
21:44
until there was only -- there is a transparency between me and the story that I am creating.
351
1286000
6000
totdat er slechts een -- er is transparantie tussen mezelf en het verhaal die ik creëer.
21:50
And that's how I've discovered that if I feel what is in the story
352
1292000
6000
En zo ben ik erachter gekomen dat als ik voel wat er in het verhaal zit
21:56
-- in one story -- then I come the closest, I think,
353
1298000
6000
-- in een verhaal -- dan ben ik er het dichtste bij, denk ik,
22:02
to knowing what compassion is, to feeling that compassion.
354
1304000
4000
om te weten wat mededogen is, om dat mededogen te voelen.
22:06
Because for everything,
355
1308000
2000
Want voor alles,
22:08
in that question of how things happen, it has to do with the feeling.
356
1310000
4000
in die vraag hoe dingen gebeuren, heeft met gevoel te maken.
22:12
I have to become the story in order to understand a lot of that.
357
1314000
6000
Ik moet het verhaal worden om dat te kunnen begrijpen.
22:18
We've come to the end of the talk,
358
1320000
2000
We zijn aangeland bij het einde van de lezing,
22:20
and I will reveal what is in the bag, and it is the muse,
359
1322000
4000
en ik zal onthullen wat in de tas zit, en het is de muze,
22:24
and it is the things that transform in our lives,
360
1326000
3000
en het zijn de dingen die veranderen in onze levens,
22:27
that are wonderful and stay with us.
361
1329000
10000
die geweldig zijn en bij ons blijven.
22:37
There she is.
362
1339000
1000
Daar is ze.
22:38
Thank you very much!
363
1340000
2000
Heel hartelijk bedankt!
22:40
(Applause)
364
1342000
6000
(Applaus)
ABOUT THE SPEAKER
Amy Tan - NovelistAmy Tan is the author of such beloved books as The Joy Luck Club, The Kitchen God's Wife and The Hundred Secret Senses.
Why you should listen
Born in the US to immigrant parents from China, Amy Tan rejected her mother's expectations that she become a doctor and concert pianist. She chose to write fiction instead. Her much-loved, best-selling novels have been translated into 35 languages. In 2008, she wrote a libretto for The Bonesetter's Daughter, which premiered that September with the San Francisco Opera.
Tan was the creative consultant for Sagwa, the Emmy-nominated PBS series for children, and she has appeared as herself on The Simpsons. She's the lead rhythm dominatrix, backup singer and second tambourine with the Rock Bottom Remainders, a literary garage band that has raised more than a million dollars for literacy programs.
Amy Tan | Speaker | TED.com