TED2008
Amy Tan: Where does creativity hide?
Amy Tan na temat inwencji twórczej
Filmed:
Readability: 3.2
3,221,031 views
Pisarka Amy Tan stara się wniknąć w zagadnienie procesu tworzenia, szukając wskazówek we własnym rozwoju.
Amy Tan - Novelist
Amy Tan is the author of such beloved books as The Joy Luck Club, The Kitchen God's Wife and The Hundred Secret Senses. Full bio
Amy Tan is the author of such beloved books as The Joy Luck Club, The Kitchen God's Wife and The Hundred Secret Senses. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
The Value of Nothing: Out of Nothing Comes Something.
0
0
4000
Wartość niczego: z niczego powstaje coś.
00:22
That was an essay I wrote when I was 11 years old
1
4000
4000
To był esej, który napisałam w wieku 11 lat
00:26
and I got a B+. (Laughter)
2
8000
2000
i dostałam za niego +4. (Śmiech)
00:28
What I'm going to talk about: nothing out of something, and how we create.
3
10000
4000
O czym zamierzam mówić: coś z niczego i jak tworzymy.
00:32
And I'm gonna try and do that within
4
14000
2000
I zamierzam spróbować to zrobić w trakcie
00:34
the 18-minute time span that we were told to stay within,
5
16000
5000
18 minut, których jak nam powiedziano, należy się trzymać
00:39
and to follow the TED commandments:
6
21000
2000
i stosując się do przykazań TED.
00:41
that is, actually, something that creates
7
23000
3000
To jest właściwie coś, co powoduje we mnie
00:44
a near-death experience,
8
26000
2000
uczucie zagrożenia życia,
00:46
but near-death is good for creativity.
9
28000
2000
ale zagrożenie życia jest dobre dla inwencji twórczej
00:48
(Laughter) OK.
10
30000
4000
(Śmiech) OK.
00:52
So, I also want to explain,
11
34000
2000
Tak więc, chcę też wyjaśnić,
00:54
because Dave Eggers said he was going to heckle me
12
36000
3000
że Dave Eggers powiedział, że będzie mnie nękał
00:57
if I said anything that was a lie, or not true to universal creativity.
13
39000
5000
jeśli powiem coś co będzie kłamstwem albo nie będzie zgodne z uniwersalnym procesem twórczym.
01:02
And I've done it this way for half the audience, who is scientific.
14
44000
3000
Przedstawiłam to w ten sposób dla tej połowy widowni, która ma korzenie naukowe.
01:05
When I say we, I don't mean you, necessarily;
15
47000
4000
Kiedy mówię "my", nie koniecznie mam was na myśli.
01:09
I mean me, and my right brain, my left brain
16
51000
3000
Oznacza to mnie, moją prawą półkulę mózgową, lewą półkulę mózgową,
01:12
and the one that's in between that is the censor
17
54000
2000
i to coś co jest pośrodku, co ocenia
01:14
and tells me what I'm saying is wrong.
18
56000
2000
i mówi mi, że opowiadam to źle.
01:16
And I'm going do that also by looking at
19
58000
3000
Zamierzam to także zrobić patrząc na
01:19
what I think is part of my creative process,
20
61000
3000
coś co myślę, że jest częścią mojego procesu twórczego,
01:22
which includes a number of things that happened, actually --
21
64000
3000
zawierającego w sobie kilka rzeczy, które się zdarzyły; właściwie -
01:25
the nothing started even earlier than the moment
22
67000
3000
"nic" zaczyna się nawet wcześniej niż moment,
01:28
in which I'm creating something new.
23
70000
3000
w którym zaczynam tworzyć coś nowego.
01:31
And that includes nature, and nurture,
24
73000
5000
I zawiera w sobie naturę, pożywienie
01:36
and what I refer to as nightmares.
25
78000
3000
i coś co określam mianem koszmarów sennych.
01:39
Now in the nature area, we look at whether or not
26
81000
4000
Więc jeśli chodzi o naturę, rozpatrujemy czy
01:43
we are innately equipped with something, perhaps
27
85000
3000
przy urodzeniu zostaliśmy wyposażeni w coś, być może
01:46
in our brains, some abnormal chromosome
28
88000
3000
w naszym mózgu, jakiś nietypowy chromosom, który
01:49
that causes this muse-like effect.
29
91000
4000
wywołuje efekt podobny do posiadania artystycznej muzy.
01:53
And some people would say that we're born with it in some other means.
30
95000
6000
A niektórzy ludzie powiedzieliby, że rodzimy się z tym, ale wpływa to na nas w jakiś inny sposób [np. zostajemy oświeceni],
01:59
And others, like my mother,
31
101000
2000
inni, jak moja matka,
02:01
would say that I get my material from past lives.
32
103000
6000
powiedzieliby, że zbieram materiał z poprzednich wcieleń.
02:07
Some people would also say that creativity
33
109000
3000
Niektórzy powiedzieliby też, że inwencja twórcza
02:10
may be a function of some other neurological quirk --
34
112000
5000
może być funkcją jakiegoś innego dziwactwa neurologicznego -
02:15
van Gogh syndrome -- that you have a little bit of, you know, psychosis, or depression.
35
117000
5000
syndrom van Gogha - że cierpi się na przykład na lekką psychozę lub depresję.
02:20
I do have to say, somebody -- I read recently
36
122000
3000
Muszę wam powiedzieć, że przeczytałam ostatnio,
02:23
that van Gogh wasn't really necessarily psychotic,
37
125000
3000
że van Gogh wcale nie miał psychozy
02:26
that he might have had temporal lobe seizures,
38
128000
2000
że mógł cierpieć na napady padaczkowe,
02:28
and that might have caused his spurt of creativity, and I don't --
39
130000
4000
i że to mogło powodować jego napady kreatywności. Ja nie
02:32
I suppose it does something in some part of your brain.
40
134000
3000
przypuszczam, że to coś się dzieje w jakiejś części mózgu.
02:35
And I will mention that I actually developed
41
137000
2000
Wspomnę tylko, że tak właściwie to cierpiałam
02:37
temporal lobe seizures a number of years ago,
42
139000
4000
na ataki padaczkowe kilka lat temu
02:41
but it was during the time I was writing my last book,
43
143000
3000
i było to w czasie kiedy pisałam moją ostatnią książkę,
02:44
and some people say that book is quite different.
44
146000
4000
niektórzy mówią, że ta książka jest całkiem inna.
02:48
I think that part of it also begins with a sense of identity crisis:
45
150000
5000
Sądzę, że część tego zaczyna się z poczuciem kryzysu tożsamości
02:53
you know, who am I, why am I this particular person,
46
155000
4000
no wiecie: kim jestem? Czemu jestem taką osobą?
02:57
why am I not black like everybody else?
47
159000
5000
Czemu nie jestem czarna jak wszyscy inni?
03:02
And sometimes you're equipped with skills,
48
164000
2000
A czasami jesteśmy wyposażeni w umiejętności,
03:04
but they may not be the kind of skills that enable creativity.
49
166000
4000
tylko że, to mogą nie być takie umiejętności, które umożliwią kretywność.
03:08
I used to draw. I thought I would be an artist.
50
170000
3000
Malowałam. Myślałam, że będę artystką.
03:11
And I had a miniature poodle.
51
173000
2000
I miałam pudla miniaturkę.
03:13
And it wasn't bad, but it wasn't really creative.
52
175000
2000
Nie było to złe, ale nie było też naprawdę kreatywne.
03:15
Because all I could really do was represent in a very one-on-one way.
53
177000
5000
Bo to co potrafiłam ograniczało się do prezentowania w jeden sposób.
03:20
And I have a sense that I probably copied this from a book.
54
182000
4000
Mam poczucie, że prawdopodobie skopiowałam to z książki.
03:24
And then, I also wasn't really shining in a certain area that I wanted to be,
55
186000
6000
Dodatkowo nie błyszczałam w pewnej dziedzinie, w której chciałam błyszczeć,
03:30
and you know, you look at those scores, and it wasn't bad,
56
192000
4000
rozumiecie, jak się patrzy na wyniki, to nie było źle,
03:34
but it was not certainly predictive that I would one day make
57
196000
4000
ale nie dało się z pewnością przewidzieć, że któregoś dnia będę
03:38
my living out of the artful arrangement of words.
58
200000
4000
zarabiała na chleb artystyczą aranżacją słów.
03:42
Also, one of the principles of creativity is to have a little childhood trauma.
59
204000
6000
Dodatkowo jedną z zasad kreatywności jest posiadanie traumy z dzieciństwa.
03:48
And I had the usual kind that I think a lot of people had,
60
210000
4000
Ja miałam standardową, taką jak wiele ludzi
03:52
and that is that, you know, I had expectations placed on me.
61
214000
4000
i chodzi o to, że w stosunku do mnie były wielkie oczekiwania.
03:56
That figure right there, by the way,
62
218000
3000
A tak przy okazji, ta postać na ekranie
03:59
figure right there was a toy given to me when I was but nine years old,
63
221000
5000
ta figura to zabawka podarowana mi kiedy miałam zaledwie 9 lat
04:04
and it was to help me become a doctor from a very early age.
64
226000
5000
i to już we wczesnym wieku miało mi pomóc zostać lekarzem.
04:09
I have some ones that were long lasting: from the age of five to 15,
65
231000
5000
Mam też takie traumy, które trwały długo: od wieku lat pięciu do piętnastu
04:14
this was supposed to be my side occupation,
66
236000
3000
to miało być moje zajęcie dodatkowe
04:17
and it led to a sense of failure.
67
239000
3000
i ono doprowadziło do poznania sensu porażki.
04:20
But actually, there was something quite real in my life
68
242000
3000
Ale tak naprawdę było coś w moim prawdziwym życiu,
04:23
that happened when I was about 14.
69
245000
2000
co zdarzyło się kiedy miałam mniej więcej 14 lat.
04:25
And it was discovered that my brother, in 1967, and then my father,
70
247000
5000
I odkryto, że mój brat - w 1967, a potem mój ojciec -
04:30
six months later, had brain tumors.
71
252000
2000
sześć miesięcy później, mieli guza mózgu.
04:32
And my mother believed that something had gone wrong,
72
254000
5000
I moja matka wierzyła, że coś poszło nie tak,
04:37
and she was gonna find out what it was, and she was gonna fix it.
73
259000
3000
i że dowie się co to było. I to naprawi.
04:40
My father was a Baptist minister, and he believed in miracles,
74
262000
4000
Mój ojciec był pastorem Kościoła Baptystów i wierzył w cuda,
04:44
and that God's will would take care of that.
75
266000
3000
i w to, że wola Boża się tym zajmie.
04:47
But, of course, they ended up dying, six months apart.
76
269000
3000
Ale oczywiście skończyło się na tym, że oboje [ojciec i brat] umarli w odstępie sześciu miesięcy.
04:50
And after that, my mother believed that it was fate, or curses
77
272000
4000
Po tym moja matka uwierzyła, że to było przeznaczenie albo klątwa -
04:54
-- she went looking through all the reasons in the universe
78
276000
3000
starała się odnaleźć wszystkie możliwe powody we wszechświecie,
04:57
why this would have happened.
79
279000
2000
czemu tak miało być.
04:59
Everything except randomness. She did not believe in randomness.
80
281000
5000
Wszystkie poza przypadkiem. Ona nie wierzy w przypadki.
05:04
There was a reason for everything.
81
286000
2000
Zawsze wszystko ma swój powód.
05:06
And one of the reasons, she thought, was that her mother,
82
288000
2000
I jednym z nich było to, że jej matka,
05:08
who had died when she was very young, was angry at her.
83
290000
5000
która umarła kiedy była bardzo młoda, była na nią zła.
05:13
And so, I had this notion of death all around me,
84
295000
3000
Tak więc miałam to poczucie bliskiej śmierci,
05:16
because my mother also believed that I would be next, and she would be next.
85
298000
5000
ponieważ moja matka także wierzyła w to, że będę następna, a ona po mnie.
05:21
And when you are faced with the prospect of death very soon,
86
303000
3000
I kiedy musisz się zmierzyć z prospektem bliskiej śmierci
05:24
you begin to think very much about everything.
87
306000
5000
zaczynasz dużo myśleć o wszystkim.
05:29
You become very creative, in a survival sense.
88
311000
4000
Stajesz się bardzo kreatywny w kwestii sposobów przetrwania.
05:33
And this, then, led to my big questions.
89
315000
4000
I wtedy to doprowadziło mnie do wielkich pytań.
05:37
And they're the same ones that I have today.
90
319000
3000
To są te same pytania, które zadaję sobie dzisiaj.
05:40
And they are: why do things happen, and how do things happen?
91
322000
5000
Takie jak: czemu rzeczy się zdarzają i jak rzeczy się zdarzają?
05:45
And the one my mother asked: how do I make things happen?
92
327000
7000
I to, które zadała moja matka: jak ja mam sprawić, żeby rzeczy się zdarzyły?
05:52
It's a wonderful way to look at these questions, when you write a story.
93
334000
5000
Wspaniałym sposobem odpowiedzi na te pytania jest pisanie opowieści.
05:57
Because, after all, in that framework, between page one and 300,
94
339000
6000
Bo przecież w tych ramach, pomiędzy pierwszą i trzysetną stroną,
06:03
you have to answer this question of why things happen, how things happen,
95
345000
4000
musisz odpowiedzieć pytanie czemu coś się zdarzyło, jak się zdarzyło,
06:07
in what order they happen. What are the influences?
96
349000
3000
w jakiej kolejności się zdarzyło. Co na to wpływa?
06:10
How do I, as the narrator, as the writer, also influence that?
97
352000
4000
Jak ja, jako narrator, ale także jako pisarz, mam na to wpływ?
06:14
And it's also one that, I think, many of our scientists have been asking.
98
356000
4000
To jest także jedno z pytań, które zadaje sobie wiele naszych naukowców.
06:18
It's a kind of cosmology, and I have to develop a cosmology of my own universe,
99
360000
6000
To jest trochę kosmologia i ja musiałam w sobie rozwinąć kosmologię mojego własnego wszechświata,
06:24
as the creator of that universe.
100
366000
2000
jako jego twórca.
06:26
And you see, there's a lot of back and forth
101
368000
4000
Widzicie jest dużo ruchu w te i we w te,
06:30
in trying to make that happen, trying to figure it out
102
372000
3000
kiedy próbuje się sprawić, żeby rzeczy się zdarzyły, próbując to rozpracować -
06:33
-- years and years, oftentimes.
103
375000
4000
często są to lata za latami.
06:37
So, when I look at creativity, I also think that it is this sense or this inability
104
379000
7000
Więc jeśli myślę o inwencji twórczej, to także myślę, że to takie poczucie takiej niemożności
06:44
to repress, my looking at associations in practically anything in life.
105
386000
4000
stłumienia w sobie sposobu patrzenia jak praktycznie wszystko w życiu się zazębia.
06:48
And I got a lot of them during what's been going on
106
390000
4000
I dużo z tych rzeczy zrozumiałam podczas tego co się dzieje
06:52
throughout this conference,
107
394000
3000
na tej konferencji,
06:55
almost everything that's been going on.
108
397000
2000
Poprzez praktycznie wszystko co się dzieje.
06:57
And so I'm going to use, as the metaphor, this association:
109
399000
4000
Więc zamierzam użyć, jako metafory, tego skojarzenia:
07:01
quantum mechanics, which I really don't understand,
110
403000
4000
mechaniki kwantowej, której naprawdę nie rozumiem,
07:05
but I'm still gonna use it as the process
111
407000
2000
ale wciąż zamierzam jej użyć jako procesu,
07:07
for explaining how it is the metaphor.
112
409000
4000
żeby zademonstrować w jaki sposób jest metaforą.
07:11
So, in quantum mechanics, of course, you have dark energy and dark matter.
113
413000
7000
W mechanice kwantowej istnieje naturalnie ciemna energia i ciemna materia.
07:18
And it's the same thing in looking at these questions of how things happen.
114
420000
4000
I jest tak samo z patrzeniem na te wszystkie pytania o to jak rzeczy się zdarzają.
07:22
There's a lot of unknown, and you often don't know what it is except by its absence.
115
424000
6000
Jest dużo nieznanego i często nie wiesz czego brakuje, poza tym że brakuje.
07:28
But when you make those associations,
116
430000
2000
Ale kiedy połączysz to wszystko ze sobą,
07:30
you want them to come together in a kind of synergy in the story,
117
432000
4000
oczekujesz, że wszystko ze sobą stworzy całość i zacznie współdziałać ze sobą w opowieści
07:34
and what you're finding is what matters. The meaning.
118
436000
4000
I to co odnajdujesz staje się tym co najważniejsze - znaczeniem.
07:38
And that's what I look for in my work, a personal meaning.
119
440000
4000
To jest to czego szukam w moich pracach – osobistego znaczenia.
07:42
There is also the uncertainty principle, which is part of quantum mechanics,
120
444000
5000
Częścią mechaniki kwantowej jest także zasada nieoznaczoności
07:47
as I understand it. (Laughter)
121
449000
2000
tak ja ją rozumiem. (Śmiech)
07:49
And this happens constantly in the writing.
122
451000
4000
To zdarza się cały czas w trakcie pisania.
07:53
And there's the terrible and dreaded observer effect,
123
455000
3000
I jest też wspaniały i przerażający efekt obserwatora,
07:56
in which you're looking for something, and
124
458000
2000
kiedy szukasz czegoś i
07:58
you know, things are happening simultaneously,
125
460000
3000
rozumiecie, rzeczy dzieją się jednocześnie,
08:01
and you're looking at it in a different way,
126
463000
2000
i patrzysz na to w inny sposób
08:03
and you're trying to really look for the about-ness,
127
465000
4000
i próbujesz szukać tej przedmiotowości.
08:07
or what is this story about. And if you try too hard,
128
469000
4000
Albo inaczej o czym jest ta opowieść. I jeśli próbujesz za mocno,
08:11
then you will only write the about.
129
473000
3000
To tylko o tym będziesz pisał.
08:14
You won't discover anything.
130
476000
3000
Niczego nie odkryjesz.
08:17
And what you were supposed to find,
131
479000
2000
A to co miałeś odkryć,
08:19
what you hoped to find in some serendipitous way,
132
481000
3000
co miałeś nadzieję odkryć w zupełnie przypadkowy sposób,
08:22
is no longer there.
133
484000
3000
już tego tam nie bedzie.
08:25
Now, I don't want to ignore
134
487000
2000
Nie chcę ignorować
08:27
the other side of what happens in our universe,
135
489000
3000
innej strony tego co się dzieje we wszechświecie,
08:30
like many of our scientists have.
136
492000
3000
Tak jak to robi wielu naszych naukowców.
08:33
And so, I am going to just throw in string theory here,
137
495000
3000
Więc zamierzam tu dorzucić jeszcze teorię strun
08:36
and just say that creative people are multidimensional,
138
498000
3000
i powiedzieć, że ludzie z inwencją twórczą są wielowymiarowi,
08:39
and there are 11 levels, I think, of anxiety.
139
501000
4000
i że istnieje jedenaście poziomów lęku – tak myślę.
08:43
(Laughter) And they all operate at the same time.
140
505000
4000
(Śmiech) I wszystkie zdarzają się w tym samym czasie.
08:47
There is also a big question of ambiguity.
141
509000
3000
Istnieje też duże pytanie o dwuznaczność.
08:50
And I would link that to something called the cosmological constant.
142
512000
6000
I chciałabym odnieść się do czegoś co się nazywa stała kosmologiczna.
08:56
And you don't know what is operating, but something is operating there.
143
518000
2000
Nie wiadomo co się dzieje, ale coś się gdzieś tam dzieje.
08:58
And ambiguity, to me, is very uncomfortable
144
520000
4000
I dwuznaczność jest dla mnie bardzo niewygodna
09:02
in my life, and I have it. Moral ambiguity.
145
524000
3000
w moim życiu, ja ją mam. Moralną dwuznaczność.
09:05
It is constantly there. And, just as an example,
146
527000
4000
Zawsze tu jest. Jako przykład,
09:09
this is one that recently came to me.
147
531000
3000
coś co ostatnio do mnie dotarło.
09:12
It was something I read in an editorial by a woman
148
534000
2000
To było coś co przeczytałam w artykule autorstwa kobiety,
09:14
who was talking about the war in Iraq. And she said,
149
536000
4000
która pisała o wojnie w Iraku. I napisała:
09:18
"Save a man from drowning, you are responsible to him for life."
150
540000
3000
"Uratuj człowieka przed utonięciem i jesteś za niego odpowiedzialny przez całe życie."
09:21
A very famous Chinese saying, she said.
151
543000
3000
Bardzo słynne chińskie przysłowie - napisała.
09:24
And that means because we went into Iraq, we should stay there
152
546000
4000
Oznacza to, że ponieważ pojechaliśmy do Iraku, powinniśmy tam zostać
09:28
until things were solved. You know, maybe even 100 years.
153
550000
4000
do czasu aż sprawy się nie rozwiążą. No wiecie, nawet przez 100 lat.
09:32
So, there was another one that I came across,
154
554000
5000
I było następne przysłowie, na które się natknęłam:
09:37
and it's "saving fish from drowning."
155
559000
3000
"uratować rybę przed utonięciem."
09:40
And it's what Buddhist fishermen say,
156
562000
2000
To jest coś co mówią rybacy buddyści,
09:42
because they're not supposed to kill anything.
157
564000
3000
bo nie wolno im niczego zabijać.
09:45
And they also have to make a living, and people need to be fed.
158
567000
3000
Ale oczywiście muszą zarabiać na życie i ludzie muszą się wykarmić.
09:48
So their way of rationalizing that is they are saving the fish from drowning,
159
570000
4000
Więc ich sposób uzasadniania mówi, że ratują ryby od utonięcia,
09:52
and unfortunately, in the process the fish die.
160
574000
3000
a na nieszczęście w trakcie tego procesu ryby umierają.
09:55
Now, what's encapsulated in both these drowning metaphors
161
577000
5000
Co jest zawarte w obu tych metaforach -
10:00
-- actually, one of them is my mother's interpretation,
162
582000
3000
właściwie jedna z nich to interpretacja mojej matki
10:03
and it is a famous Chinese saying, because she said it to me:
163
585000
3000
czegoś, co jest słynnym chńskim przysłowiem, bo powiedziała do mnie:
10:06
"save a man from drowning, you are responsible to him for life."
164
588000
3000
"Uratuj człowieka przed utonięciem i jesteś za niego odpowiedzialny przez całe życie."
10:09
And it was a warning -- don't get involved in other people's business,
165
591000
4000
Było to ostrzeżenie - nie zajmuj się sprawami innych ludzi,
10:13
or you're going to get stuck.
166
595000
2000
bo utkniesz w nich.
10:15
OK. I think if somebody really was drowning, she'd save them.
167
597000
4000
OK. Myślę, że jeśli ktoś faktycznie by tonął, uratowałaby go.
10:19
But, both of these sayings -- saving a fish from drowning,
168
601000
4000
Ale oba te powiedzenia, ratować ryby od utonięcia
10:23
or saving a man from drowning -- to me they had to do with intentions.
169
605000
4000
i ratować człowieka od utonięcia, mają wspólny mianownik intencji.
10:27
And all of us in life, when we see a situation, we have a response.
170
609000
5000
Wszyscy żyjący, kiedy widzimy sytuację, wywołuje to w nas reakcję.
10:32
And then we have intentions.
171
614000
2000
I do tego mamy intencje.
10:34
There's an ambiguity of what that should be that we should do,
172
616000
5000
Nie mamy jasności co powinno się zdarzyć i co powinniśmy zrobić,
10:39
and then we do something.
173
621000
2000
wtedy robimy coś.
10:41
And the results of that may not match what our intentions had been.
174
623000
3000
Rezultat tego może nie pokrywać się z naszymi intencjami.
10:44
Maybe things go wrong. And so, after that, what are our responsibilities?
175
626000
5000
Może coś poszło źle. I tak, po tym wszystkim, za co jesteśmy odpowiedzialni?
10:49
What are we supposed to do?
176
631000
2000
Co powinniśmy zrobić?
10:51
Do we stay in for life,
177
633000
2000
Czy obstajemy przy tym na zawsze,
10:53
or do we do something else and justify and say, well, my intentions were good,
178
635000
5000
czy robimy coś innego i usprawiedliwiamy to mówiąc: no cóż, miałem dobre intencje,
10:58
and therefore I cannot be held responsible for all of it?
179
640000
6000
i dlatego nie mogę być odpowiedzialny za to wszystko.
11:04
That is the ambiguity in my life
180
646000
2000
Takie niejasności istnieją w moim życiu,
11:06
that really disturbed me, and led me to write a book called
181
648000
4000
co naprawdę mnie niepokoiło i sprawiło, że napisałam książkę
11:10
"Saving Fish From Drowning."
182
652000
2000
Ratując Ryby od Utonięcia.
11:12
I saw examples of that. Once I identified this question, it was all over the place.
183
654000
7000
Widziałam przykłady tego jak już zdefiniowałam pytanie. Były wszędzie.
11:19
I got these hints everywhere.
184
661000
2000
Wszędzie były wskazówki.
11:21
And then, in a way, I knew that they had always been there.
185
663000
3000
I wtedy, w pewnien sposób, wiedziałam, że zawsze tam były.
11:24
And then writing, that's what happens. I get these hints, these clues,
186
666000
3000
Jeśli chodzi o pisanie - to tak się zdarza. Widzę te wskazówki, tropy,
11:27
and I realize that they've been obvious, and yet they have not been.
187
669000
7000
i zdaję sobie sprawę, że są oczywiste, mimo że nie były.
11:34
And what I need, in effect, is a focus.
188
676000
4000
W efekcie to czego potrzebuję, to punkt skupienia.
11:38
And when I have the question, it is a focus.
189
680000
2000
A kiedy mam pytanie, mam punkt skupienia.
11:40
And all these things that seem to be flotsam and jetsam in life actually go through
190
682000
5000
I wszystkie te rzeczy, które stanowią miszmasz w życiu, są właściwie filtrowane
11:45
that question, and what happens is those particular things become relevant.
191
687000
5000
przez to pytanie i efektem tego jest, że konkretne rzeczy stają się ważne.
11:50
And it seems like it's happening all the time.
192
692000
2000
I wydaje się, że to się zdarza cały czas.
11:52
You think there's a sort of coincidence going on, a serendipity,
193
694000
3000
Myślisz, że to jakiś rodzaj przypadku, szczęśliwy zbieg okoliczności,
11:55
in which you're getting all this help from the universe.
194
697000
3000
w którym pomocą służył wszechświat.
11:58
And it may also be explained that now you have a focus.
195
700000
3000
Ale może to być także wyjaśnione tym, że masz punkt skupienia.
12:01
And you are noticing it more often.
196
703000
4000
I zauważasz to coraz częściej.
12:05
But you apply this.
197
707000
3000
Zaczynasz to wykorzystywać.
12:08
You begin to look at things having to do with your tensions.
198
710000
3000
Zaczynasz patrzeć na rzeczy, które powodują napięcie.
12:11
Your brother, who's fallen in trouble, do you take care of him?
199
713000
3000
Twój brat, który wpadł w kłopoty, czy zajmiesz się nim?
12:14
Why or why not?
200
716000
2000
Tak, a jeśli nie - dlaczego?
12:16
It may be something that is perhaps more serious
201
718000
4000
To może się odnosić do czegoś bardziej poważnego -
12:20
-- as I said, human rights in Burma.
202
722000
3000
jak powiedziałam - prawa człowieka w Birmie.
12:23
I was thinking that I shouldn't go because somebody said, if I did, it would show
203
725000
4000
Myślałam o tym, czy powinnam pojechać, ponieważ ktoś powiedział, że jeśli to zrobię to pokażę,
12:27
that I approved of the military regime there.
204
729000
3000
że aprobuję tamtejszą dyktaturę wojskową.
12:30
And then, after a while, I had to ask myself,
205
732000
3000
A potem, po chwili, musiałam się zapytać:
12:33
"Why do we take on knowledge, why do we take on assumptions
206
735000
2000
"Czemu przyjmujemy wiedzę, czemu przyjmujemy założenia,
12:35
that other people have given us?"
207
737000
3000
które dają nam inni ludzie?"
12:38
And it was the same thing that I felt when I was growing up,
208
740000
3000
I to było to samo co czułam, kiedy dorastałam
12:41
and was hearing these rules of moral conduct from my father,
209
743000
5000
i słyszałam te reguły dobrego prowadzenia się od mojego ojca,
12:46
who was a Baptist minister.
210
748000
2000
który był pastorem Kościoła Baptystów.
12:48
So I decided that I would go to Burma for my own intentions,
211
750000
5000
Więc zdecydowałam się pojechać do Birmy z moim własnym zamiarem
12:53
and still didn't know that if I went there,
212
755000
3000
i wciąż nie wiedziałam, że jeśli pojadę
12:56
what the result of that would be, if I wrote a book --
213
758000
3000
rezultatem tego będzie napisanie książki
12:59
and I just would have to face that later, when the time came.
214
761000
4000
i że będę to musiała zaakceptować później, kiedy nadejdzie na to odpowiedni czas.
13:03
We are all concerned with things that we see in the world that we are aware of.
215
765000
5000
Wszyscy martwimy się rzeczami, które widzimy na świecie, których jesteśmy świadomi.
13:08
We come to this point and say, what do I as an individual do?
216
770000
5000
Dochodzimy do tego punktu i mówimy: co ja jako jednostka mogę zrobić?
13:13
Not all of us can go to Africa, or work at hospitals,
217
775000
4000
Nie wszyscy z nas mogę jechać do Afryki albo pracować w szpitalach,
13:17
so what do we do, if we have this moral response, this feeling?
218
779000
7000
co więc robimy jeśli mamy taki odruch moralny, takie odczucia?
13:24
Also, I think one of the biggest things we are all looking at,
219
786000
3000
Także myślę, że jedna z najważniejszych rzeczy, na które patrzymy
13:27
and we talked about today, is genocide.
220
789000
3000
i o których mówiliśmy dzisiaj, to ludobójstwo.
13:30
This leads to this question.
221
792000
3000
To prowadzi do takich pytań,
13:33
When I look at all these things that are morally ambiguous and uncomfortable,
222
795000
5000
kiedy patrzę na te wszystkie rzeczy, które są moralnie dwuznaczne i niewygodne
13:38
and I consider what my intentions should be,
223
800000
2000
i rozważam jakie powinny być moje intencje,
13:40
I realize it goes back to this identity question that I had when I was a child
224
802000
5000
zdaję sobie sprawę, że to prowadzi z powrotem do pytania, które zadawałam jako dziecko -
13:45
-- and why am I here, and what is the meaning of my life,
225
807000
3000
dlaczego jestem tutaj i jakie znaczenie ma moje życie,
13:48
and what is my place in the universe?
226
810000
2000
jakie jest moje miejsce we wszechświecie?
13:50
It seems so obvious, and yet it is not.
227
812000
3000
Wydaje się to takie proste, a jednak nie jest.
13:53
We all hate moral ambiguity in some sense,
228
815000
5000
Wszyscy w jakimś sensie nienawidzimy moralnej dwuznaczności,
13:58
and yet it is also absolutely necessary.
229
820000
4000
ale jest ona także absolutnie niezbędna.
14:02
In writing a story, it is the place where I begin.
230
824000
4000
Kiedy piszę historię to jest miejsce, w którym zaczynam.
14:06
Sometimes I get help from the universe, it seems.
231
828000
4000
Czasami otrzymuję pomoc od wszechświata jak się wydaje.
14:10
My mother would say it was the ghost of my grandmother from the very first book,
232
832000
3000
Moja matka powiedziałaby, że to duch mojej babki z pierwszej książki,
14:13
because it seemed I knew things I was not supposed to know.
233
835000
3000
bo wydawało się, że wiedziałam rzeczy, których nie powinnam wiedzieć.
14:16
Instead of writing that the grandmother died accidentally,
234
838000
3000
Zamiast napisać, że babcia zmarła przypadkowo,
14:19
from an overdose of opium, while having too much of a good time,
235
841000
3000
z przedawkowania opium w czasie zbyt dobrej zabawy,
14:22
I actually put down in the story that the woman killed herself,
236
844000
5000
ja umieściłam w historii, że kobieta popełniła samobójstwo
14:27
and that actually was the way it happened.
237
849000
2000
i tak naprawdę, tak to się stało.
14:29
And my mother decided that that information must have come from my grandmother.
238
851000
5000
Moja matka zdecydowała, że ta informacja musiała pochodzić od mojej babki.
14:34
There are also things, quite uncanny,
239
856000
3000
Są także rzeczy całkiem nieprawdopodobne,
14:37
which bring me information that will help me in the writing of the book.
240
859000
4000
które przynoszą mi informacje pomagające mi pisać książkę.
14:41
In this case, I was writing a story
241
863000
2000
Akurat w tym przypadku pisałam historię,
14:43
that included some kind of detail, period of history, a certain location.
242
865000
4000
która zawierała w sobie konkretne detale, okres historyczny i pewną lokalizację.
14:47
And I needed to find something historically that would match that.
243
869000
3000
I musiałam znaleźć coś co historycznie by do tego pasowało.
14:50
And I took down this book, and I --
244
872000
2000
Wzięłam do ręki książkę i
14:52
first page that I flipped it to was exactly the setting, and the time period,
245
874000
6000
pierwsza strona, na której ją otwarłam, zawierała dokładnie to otocznie i okres czasowy.
14:58
and the kind of character I needed -- was the Taiping rebellion,
246
880000
3000
Bohaterem zbiorowym, którego potrzebowałam było powstanie tajpingów
15:01
happening in the area near Guilin, outside of that,
247
883000
4000
które wydarzyło się w okolicy Qualin, a poza tym był
15:05
and a character who thought he was the son of God.
248
887000
3000
bohater, który wierzył, że jest synem Boga.
15:08
You wonder, are these things random chance?
249
890000
3000
Zastanawiacie się: czy te rzeczy to przypadki?
15:11
Well, what is random? What is chance? What is luck?
250
893000
4000
No cóż, co jest przypadkiem? Co jest zbiegiem okoliczności? Co to jest łut szczęścia?
15:15
What are things that you get from the universe that you can't really explain?
251
897000
4000
Czy to są rzeczy, które daje nam wszechświat, których nie można naprawdę wyjaśnić?
15:19
And that goes into the story, too.
252
901000
2000
I to też włączam w opowieść.
15:21
These are the things I constantly think about from day to day.
253
903000
3000
To są rzeczy, o których ciągle myślę - dzień po dniu.
15:24
Especially when good things happen,
254
906000
2000
Zwłaszcza kiedy zdarzają się dobre rzeczy,
15:26
and, in particular, when bad things happen.
255
908000
4000
i dokładnie wtedy, kiedy zdarzają się złe rzeczy.
15:30
But I do think there's a kind of serendipity,
256
912000
2000
Ale rzeczywiście myślę, że to rodzaj szczęśliwego zbiegu okoliczności
15:32
and I do want to know what those elements are,
257
914000
3000
i chcę wiedzieć czym są te okoliczności,
15:35
so I can thank them, and also try to find them in my life.
258
917000
5000
żeby im podziękować, a także starać się je odnaleźć w swoim życiu.
15:40
Because, again, I think that when I am aware of them, more of them happen.
259
922000
4000
Ponieważ, znowu uważam, że kiedy jestem ich świadoma, zdarza się ich więcej.
15:44
Another chance encounter is when I went to a place
260
926000
4000
Następne przypadkowe spotkanie zdarzyło się kiedy znalazłam miejsce -
15:48
-- I just was with some friends, and we drove randomly to a different place,
261
930000
4000
byłam z przyjaciółmi i pojechaliśmy bez wcześniejszych planów w jakieś inne miejsce
15:52
and we ended up in this non-tourist location,
262
934000
4000
i trafiliśmy do takiej zupełnie nieturystycznego miejsca,
15:56
a beautiful village, pristine.
263
938000
2000
piękna wioska, w pełni zachowana.
15:58
And we walked three valleys beyond,
264
940000
2000
Poszliśmy trzy doliny za nią
16:00
and the third valley, there was something quite mysterious and ominous,
265
942000
3000
i w trzeciej dolinie zobaczyłam coś co było całkiem zagadkowe i złowieszcze,
16:03
a discomfort I felt. And then I knew that had to be [the] setting of my book.
266
945000
6000
czułam się niedobrze. I wtedy wiedziałam, że to musi być miejsce akcji mojej książki.
16:09
And in writing one of the scenes, it happened in that third valley.
267
951000
3000
Kiedy pisałam jedną ze scen, coś się zdarzyło w tej trzeciej dolinie.
16:12
For some reason I wrote about cairns -- stacks of rocks -- that a man was building.
268
954000
7000
Z jakiegoś powodu pisałam o kopcach z kamieni, które budował jakiś człowiek.
16:19
And I didn't know exactly why I had it, but it was so vivid.
269
961000
3000
I nie do końca wiedziałam czemu, ale to było takie wyraźne.
16:22
I got stuck, and a friend, when she asked if I would go for a walk with her dogs,
270
964000
5000
Utknęłam przy tym i przyjaciółka zapytała czy nie miałabym ochoty iść na spacer z jej psami,
16:27
that I said, sure. And about 45 minutes later,
271
969000
3000
na co odpowiedziałam, że pewnie. I jakieś 45 minut później,
16:30
walking along the beach, I came across this.
272
972000
4000
spacerując po plaży natknęła się na to.
16:34
And it was a man, a Chinese man,
273
976000
2000
Człowiek, chińczyk
16:36
and he was stacking these things, not with glue, not with anything.
274
978000
3000
ustawiał na sobie te rzeczy, bez kleju, bez niczego.
16:39
And I asked him, "How is it possible to do this?"
275
981000
3000
Zapytałam go jak to jest możliwe?
16:42
And he said, "Well, I guess with everything in life, there's a place of balance."
276
984000
4000
Odpowiedział, że tak jak ze wszystkim w życiu, potrzebny jest punkt równowagi.
16:46
And this was exactly the meaning of my story at that point.
277
988000
5000
I to było dokładnie znaczenie mojej opowieści w tym momencie.
16:51
I had so many examples -- I have so many instances like this, when I'm writing a story,
278
993000
5000
Mam tak wiele przykładów - mam tak wiele momentów takich jak ten, kiedy piszę opowieść
16:56
and I cannot explain it.
279
998000
2000
i nie umiem ich wytłumaczyć.
16:58
Is it because I had the filter that I have such a strong coincidence
280
1000000
4000
Czy tak wiele przypadków zdarza się dlatego, że filtruję rzeczywistość
17:02
in writing about these things?
281
1004000
3000
przez pisanie o tym?
17:05
Or is it a kind of serendipity that we cannot explain, like the cosmological constant?
282
1007000
7000
Czy jest to jakiś szczęśliwy zbieg okoliczności, którego nie da się wyjaśnić, jak stała kosmologiczna?
17:12
A big thing that I also think about is accidents.
283
1014000
3000
Dużo myślę też o przypadkach.
17:15
And as I said, my mother did not believe in randomness.
284
1017000
3000
Jak powiedziałam moja matka nie wierzy w przypadkowość.
17:18
What is the nature of accidents?
285
1020000
2000
Jaka jest natura przypadków?
17:20
And how are we going to assign what the responsibility and the causes are,
286
1022000
4000
I do czego przypiszemy odpowiedzialność i powody postępowania
17:24
outside of a court of law?
287
1026000
3000
kiedy odpuścimy sobie prawo sądowe?
17:27
I was able to see that in a firsthand way,
288
1029000
3000
Miałam okazję być tego naocznym świadkiem,
17:30
when I went to beautiful Dong village, in Guizhou, the poorest province of China.
289
1032000
6000
Kiedy pojechałam do pięknej wioski Dong w Kuejczou, najbiedniejszej prowincji Chin.
17:36
And I saw this beautiful place. I knew I wanted to come back.
290
1038000
2000
Zobaczyłam to przepiękne miejsce. Wiedziałam, że chcę tam wrócić.
17:38
And I had a chance to do that, when National Geographic asked me
291
1040000
3000
I otrzymałam tą szansę, kiedy z National Geographic zapytano mnie
17:41
if I wanted to write anything about China.
292
1043000
2000
czy nie chciałabym napisać czegoś o Chinach.
17:43
And I said yes, about this village of singing people, singing minority.
293
1045000
5000
I powiedziałam, że tak, chcę napisać o wiosce Śpiewających ludzi, Śpiewającej mniejszości.
17:48
And they agreed, and between the time I saw this place and the next time I went,
294
1050000
5000
Zgodzili się. W międzyczasie kiedy widziałam to miejsce za pierwszym razem i następnym, kiedy tam pojechałam,
17:53
there was a terrible accident. A man, an old man, fell asleep,
295
1055000
4000
wydarzył się okropny wypadek. Mężczyzna, starszy człowiek zasnął
17:57
and his quilt dropped in a pan of fire that kept him warm.
296
1059000
3000
I jego kołdra wpadła do kaganka z ogniem, który utrzymywał ciepło.
18:00
60 homes were destroyed, and 40 were damaged.
297
1062000
6000
60 domów zostało zrównanych z ziemią, a 40 zniszczonych.
18:06
Responsibility was assigned to the family.
298
1068000
2000
Odpowiedzialność została przypisana rodzinie.
18:08
The man's sons were banished to live three kilometers away, in a cowshed.
299
1070000
4000
Synowie tego człowieka zostali wygnani z wioski, żeby żyć trzy kilometry od niej, w komórce dla zwierząt.
18:12
And, of course, as Westerners, we say, "Well, it was an accident. That's not fair.
300
1074000
4000
Oczywiście ludzie z Zachodu mówią: “To był wypadek. To niesprawiedliwe.
18:16
It's the son, not the father."
301
1078000
2000
To są synowie, nie ojciec.”
18:18
When I go on a story, I have to let go of those kinds of beliefs.
302
1080000
6000
Ale kiedy piszę opowieść, muszę się pozbyć takich przekonań.
18:24
It takes a while, but I have to let go of them and just go there, and be there.
303
1086000
4000
Trochę to trwa, ale muszę je odpuścić i po prostu iść tam, być tam.
18:28
And so I was there on three occasions, different seasons.
304
1090000
3000
Więc byłam tam z trzech różnych okazji, w różne pory roku.
18:31
And I began to sense something different about the history,
305
1093000
4000
I zaczęłam wyczuwać coś innego jeśli chodzi o tę historię,
18:35
and what had happened before, and the nature of life in a very poor village,
306
1097000
4000
to co się zdarzyło wcześniej, sposób życia w bardzo biednej wiosce
18:39
and what you find as your joys, and your rituals, your traditions, your links
307
1101000
3000
I to co definiujesz jako twoje radości, rytuały, tradycje i więzy
18:42
with other families. And I saw how this had a kind of justice, in its responsibility.
308
1104000
10000
z innymi rodzinami. I zobaczyłam jak w przypisywaniu odpowiedzialności jest rodzaj sprawiedliwości.
18:52
I was able to find out also about the ceremony that they were using,
309
1114000
5000
Mogłam się też dowiedzieć na temat ceremonii, której używają,
18:57
a ceremony they hadn't used in about 29 years. And it was to send some men
310
1119000
8000
ceremonii, której nie używali od 29 lat. Polegało to na posłaniu ludzi -
19:05
-- a Feng Shui master sent men down to the underworld on ghost horses.
311
1127000
4000
mistrz Feng Shui posłał ludzi na dół, do podziemnego świata na duchach koni.
19:09
Now you, as Westerners, and I, as Westerners,
312
1131000
3000
No tak, jako ludzie Zachodu, wy i ja, jako ludzie Zachodu
19:12
would say well, that's superstition. But after being there for a while,
313
1134000
3000
powiedzielibyśmy, że to przesąd. Ale po dłuższym pobycie tam
19:15
and seeing the amazing things that happened,
314
1137000
3000
i zobaczeniu tych zadziwiających rzeczy, które się zdarzyły,
19:18
you begin to wonder whose beliefs are those that are in operation in the world,
315
1140000
5000
zaczynasz się zastanawiać czyje przekonania są tymi, które mają znaczenie na świecie,
19:23
determining how things happen.
316
1145000
3000
które determinują jak rzeczy się zdarzają.
19:26
So I remained with them, and the more I wrote that story,
317
1148000
3000
Więc zostałam z nimi i im więcej pisałam tą historię,
19:29
the more I got into those beliefs, and I think that's important for me
318
1151000
4000
tym bardziej przyjmowałam te przekonania i myślę, że to ważne dla mnie -
19:33
-- to take on the beliefs, because that is where the story is real,
319
1155000
3000
to że je przyjęłam – bo to jest to miejsce, w którym historia jest prawdziwa,
19:36
and that is where I'm gonna find the answers
320
1158000
2000
i tam znajdę odpowiedzi,
19:38
to how I feel about certain questions that I have in life.
321
1160000
5000
na temat tego co czuję jeśli chodzi o pewne życiowe pytania.
19:43
Years go by, of course, and the writing, it doesn't happen instantly,
322
1165000
3000
Lata oczywiście mijają, a pisanie nie zdarza się od razu,
19:46
as I'm trying to convey it to you here at TED.
323
1168000
4000
tak jak to próbuję to opowiedzieć tutaj na TED.
19:50
The book comes and it goes. When it arrives, it is no longer my book.
324
1172000
5000
Książka przychodzi i odchodzi. Kiedy ponownie przychodzi, to już nie jest moja książka.
19:55
It is in the hands of readers, and they interpret it differently.
325
1177000
4000
Jest w rękach czytelników, a oni interpretują ją inaczej.
19:59
But I go back to this question of, how do I create something out of nothing?
326
1181000
6000
Ale wracam do tego pytania: jak stworzyć coś z niczego?
20:05
And how do I create my own life?
327
1187000
3000
I jak ja tworzę własne życie?
20:08
And I think it is by questioning,
328
1190000
2000
Myślę, że to przez zadawanie pytań
20:10
and saying to myself that there are no absolute truths.
329
1192000
5000
i powtarzając sobie, że nie ma absolutnych prawd.
20:15
I believe in specifics, the specifics of story,
330
1197000
4000
Wierzę w konkrety, konkrety w opowieści
20:19
and the past, the specifics of that past,
331
1201000
3000
i przeszłość, określone wydarzenia z przeszłości,
20:22
and what is happening in the story at that point.
332
1204000
4000
i w to co się dzieje w opowieści w tym momencie.
20:26
I also believe that in thinking about things --
333
1208000
3000
Wierzę też w myślenie o rzeczach,
20:29
my thinking about luck, and fate, and coincidences and accidents,
334
1211000
4000
moje rozważania na temat szczęścia, przeznaczenia, przypadków i wypadków,
20:33
God's will, and the synchrony of mysterious forces --
335
1215000
4000
woli Boga i synchronizacji tajemniczych sił,
20:37
I will come to some notion of what that is, how we create.
336
1219000
6000
doprowadzą mnie do tych samych wniosków - co to jest, jak tworzymy.
20:43
I have to think of my role. Where I am in the universe,
337
1225000
4000
Muszę myśleć o mojej roli. Gdzie jestem we wszechświecie,
20:47
and did somebody intend for me to be that way, or is it just something I came up with?
338
1229000
5000
i czy ktoś zaplanował, żebym taka była, czy jest to coś co sama wymyśliłam?
20:52
And I also can find that by imagining fully, and becoming what is imagined --
339
1234000
8000
Także mogę to odkryć poprzez pełne wyobrażenie i stanie się tym, co się wyobraziło,
21:00
and yet is in that real world, the fictional world.
340
1242000
3000
a jednak to jest w realnym świecie – świat fikcji.
21:03
And that is how I find particles of truth, not the absolute truth, or the whole truth.
341
1245000
8000
I tak znajduję cząstki prawdy, nie prawdy absolutnej, czy ogólnej prawdy.
21:11
And they have to be in all possibilities,
342
1253000
2000
I muszą się one znajdować, we wszystkich możliwościach,
21:13
including those I never considered before.
343
1255000
3000
łącznie z tymi, których nigdy wcześniej nie rozważałam.
21:16
So, there are never complete answers.
344
1258000
3000
Więc nigdy nie ma pełnych odpowiedzi.
21:19
Or rather, if there is an answer, it is to remind
345
1261000
5000
Albo raczej, jesli istnieje odpowiedź, to po to, żeby przypomnieć,
21:24
myself that there is uncertainty in everything,
346
1266000
4000
sobie, że istnieje niepewność we wszystkim,
21:28
and that is good, because then I will discover something new.
347
1270000
5000
i to jest dobre. Bo wtedy odkryję coś nowego.
21:33
And if there is a partial answer, a more complete answer from me,
348
1275000
4000
I jesli istnieje częściowa odpowiedz, to bardziej kompletną odpowiedzią dla mnie,
21:37
it is to simply imagine.
349
1279000
3000
jest po prostu wyobrażanie.
21:40
And to imagine is to put myself in that story,
350
1282000
4000
A wyobrazić sobie, to dodać siebie do tej opowieści,
21:44
until there was only -- there is a transparency between me and the story that I am creating.
351
1286000
6000
do czasu jak pomiędzy mną, a opowieścią którą tworzę, nie ma nic.
21:50
And that's how I've discovered that if I feel what is in the story
352
1292000
6000
W ten sposób odkryłam, że jeśli poczuję to co jest w historii -
21:56
-- in one story -- then I come the closest, I think,
353
1298000
6000
w jednej historii – wtedy jestem najbliżej, tak myślę,
22:02
to knowing what compassion is, to feeling that compassion.
354
1304000
4000
dowiedzenia się co oznacza współczucie, do odczuwania tego współczucia.
22:06
Because for everything,
355
1308000
2000
Ponieważ we wszystkim,
22:08
in that question of how things happen, it has to do with the feeling.
356
1310000
4000
w tym pytaniu jak rzeczy się zdarzają, ma się do czynienia z uczuciem.
22:12
I have to become the story in order to understand a lot of that.
357
1314000
6000
Musiałam się stać opowieścią, żeby dużo z tego zrozumieć.
22:18
We've come to the end of the talk,
358
1320000
2000
Nadszedł koniec prezentacji
22:20
and I will reveal what is in the bag, and it is the muse,
359
1322000
4000
i wyjawię co jest w torbie, a jest tam muza,
22:24
and it is the things that transform in our lives,
360
1326000
3000
jedna z tych rzeczy, które zmieniają nasze życie.
22:27
that are wonderful and stay with us.
361
1329000
10000
są wspaniałe i zostają z nami.
22:37
There she is.
362
1339000
1000
Oto ona.
22:38
Thank you very much!
363
1340000
2000
Dziękuję bardzo!
22:40
(Applause)
364
1342000
6000
(Oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
Amy Tan - NovelistAmy Tan is the author of such beloved books as The Joy Luck Club, The Kitchen God's Wife and The Hundred Secret Senses.
Why you should listen
Born in the US to immigrant parents from China, Amy Tan rejected her mother's expectations that she become a doctor and concert pianist. She chose to write fiction instead. Her much-loved, best-selling novels have been translated into 35 languages. In 2008, she wrote a libretto for The Bonesetter's Daughter, which premiered that September with the San Francisco Opera.
Tan was the creative consultant for Sagwa, the Emmy-nominated PBS series for children, and she has appeared as herself on The Simpsons. She's the lead rhythm dominatrix, backup singer and second tambourine with the Rock Bottom Remainders, a literary garage band that has raised more than a million dollars for literacy programs.
Amy Tan | Speaker | TED.com