TED2015
Anand Giridharadas: A tale of two Americas. And the mini-mart where they collided
Anand Giridharadas: Opowieść o dwóch Amerykach i markecie, w którym się spotkały
Filmed:
Readability: 4.5
1,715,860 views
Dziesięć dni po 11 września szokujące wydarzenie w teksańskim markecie niszczy życie dwóm mężczyznom: ofierze i napastnikowi. W tym niesamowitym wykładzie Anand Giridharadas, autor „Prawdziwego Amerykanina" opowiada historię tego, co nastąpiło później. Wykład jest parabolą o dwóch ścieżkach, jakimi toczy się życie w Ameryce, a także dobitnym wezwaniem do jej zjednoczenia.
Anand Giridharadas - Writer
Anand Giridharadas writes about people and cultures caught amid the great forces of our time. Full bio
Anand Giridharadas writes about people and cultures caught amid the great forces of our time. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
"Where are you from?"
said the pale, tattooed man.
said the pale, tattooed man.
0
884
5459
"Skąd jesteś?" - zapytał mnie
blady, wytatuowany człowiek.
blady, wytatuowany człowiek.
00:19
"Where are you from?"
1
7583
3520
"Skąd jesteś?"
00:24
It's September 21, 2001,
2
12453
3040
21 września 2001 roku,
00:28
10 days after the worst attack
on America since World War II.
on America since World War II.
3
16533
5082
10 dni po najgorszym ataku na USA
od czasu drugiej wojny światowej.
od czasu drugiej wojny światowej.
00:34
Everyone wonders about the next plane.
4
22715
4225
Wszyscy myślą o kolejnym samolocie.
00:38
People are looking for scapegoats.
5
26940
2742
Ludzie szukają winowajców.
00:42
The president,
the night before, pledges to
the night before, pledges to
6
30762
3728
Dzień wcześniej prezydent obiecuje
00:46
"bring our enemies to justice
or bring justice to our enemies."
or bring justice to our enemies."
7
34490
5254
"postawić wrogów przed sądem
lub sprowadzić sąd do nich".
lub sprowadzić sąd do nich".
00:52
And in the Dallas mini-mart,
8
40934
5559
W Dallas, w małym supermarkecie
00:58
a Dallas mini-part surrounded
by tire shops and strip joints
by tire shops and strip joints
9
46493
5773
otoczonym sklepami z oponami
i klubami ze striptizem,
i klubami ze striptizem,
01:04
a Bangladeshi immigrant
works the register.
works the register.
10
52266
4007
imigrant z Bangladeszu pracuje przy kasie.
01:08
Back home, Raisuddin Bhuiyan
was a big man, an Air Force officer.
was a big man, an Air Force officer.
11
56273
7042
U siebie w kraju Raisuddin Bhuiyan
był ważną figurą, oficerem lotnictwa.
był ważną figurą, oficerem lotnictwa.
01:15
But he dreamed of a
fresh start in America.
fresh start in America.
12
63315
3604
Ale marzył mu się nowy początek w Ameryce.
01:18
If he had to work briefly in a mini-mart
to save up for I.T. classes
to save up for I.T. classes
13
66919
5298
Nawet jeśli oznaczało to pracę w sklepie,
by zarobić na kursy komputerowe
by zarobić na kursy komputerowe
01:24
and his wedding in two months, so be it.
14
72217
2588
i własny ślub mający się odbyć
za 2 miesiące.
za 2 miesiące.
01:27
Then, on September 21,
that tattooed man enters the mart.
that tattooed man enters the mart.
15
75605
5180
21 września wytatuowany mężczyzna
wchodzi do sklepu.
wchodzi do sklepu.
01:32
He holds a shotgun.
16
80785
2261
Trzyma w ręku broń.
01:36
Raisuddin knows the drill:
17
84496
1663
Raisuddin wie, co robić:
01:38
puts cash on the counter.
18
86159
2669
kładzie gotówkę na ladzie.
01:42
This time, the man doesn't
touch the money.
touch the money.
19
90058
4461
Tym razem jednak
mężczyzna nie bierze pieniędzy.
mężczyzna nie bierze pieniędzy.
01:46
"Where are you from?" he asks.
20
94519
4471
"Skąd jesteś?" - pyta.
01:50
"Excuse me?" Raisuddin answers.
21
98990
5202
"Słucham?" - Raisuddin odpowiada.
01:56
His accent betrays him.
22
104192
4125
Zdradza go własny akcent.
02:00
The tattooed man, a self-styled
true American vigilante,
true American vigilante,
23
108317
5017
Wytatuowany człowiek, typowy członek
samozwańczej straży obywatelskiej,
samozwańczej straży obywatelskiej,
02:05
shoots Raisuddin in revenge for 9/11.
24
113334
4749
strzela do Raisuddina
w ramach zemsty za 11 września.
w ramach zemsty za 11 września.
02:10
Raisuddin feels millions of bees
stinging his face.
stinging his face.
25
118083
4649
Raisuddin czuje,
jakby miliony pszczół kąsały mu twarz;
jakby miliony pszczół kąsały mu twarz;
02:15
In fact, dozens of scalding,
birdshot pellets puncture his head.
birdshot pellets puncture his head.
26
123982
6297
to kilkadziesiąt kulek śrutu
wbija mu się w głowę.
wbija mu się w głowę.
02:22
Behind the counter, he lays in blood.
27
130279
3580
Leży zakrwawiony za ladą.
02:25
He cups a hand over his forehead
to keep in the brains
to keep in the brains
28
133859
4491
Dłońmi zakrywa głowę, próbując
utrzymać w środku mózg,
utrzymać w środku mózg,
02:30
on which he'd gambled everything.
29
138350
2778
który jest dla niego wszystkim.
02:34
He recites verses from the Koran,
begging his God to live.
begging his God to live.
30
142298
6559
Recytuje wersy z Koranu,
błagając swego Boga o przeżycie.
błagając swego Boga o przeżycie.
02:40
He senses he is dying.
31
148857
4315
Czuje, że umiera.
02:45
He didn't die.
32
153172
2518
Nie umarł.
02:47
His right eye left him.
33
155690
3316
Stracił prawe oko.
02:51
His fiancée left him.
34
159006
3585
Zostawiła go narzeczona.
02:54
His landlord, the mini-mart owner,
kicked him out.
kicked him out.
35
162591
4100
Właściciel jego mieszkania i pracodawca
wyrzucił go na ulicę.
wyrzucił go na ulicę.
02:58
Soon he was homeless and
60,000 dollars in medical debt,
60,000 dollars in medical debt,
36
166691
5313
Wkrótce jest bezdomny,
z 60 tys. długu za leczenie,
z 60 tys. długu za leczenie,
03:04
including a fee for dialing
for an ambulance.
for an ambulance.
37
172004
4202
w tym opłatę za przewóz karetką.
03:09
But Raisuddin lived.
38
177996
2462
Ale Raisuddin przeżył.
03:12
And years later, he would ask
what he could do to repay his God
what he could do to repay his God
39
180458
5995
Wiele lat później zapytał,
jak odpłacić swojemu Bogu,
jak odpłacić swojemu Bogu,
03:18
and become worthy of this second chance.
40
186453
2759
a tym samym zasłużyć na tę drugą szansę.
03:21
He would come to believe, in fact,
41
189792
2091
Doszedł do wniosku,
03:23
that this chance called for him
to give a second chance
to give a second chance
42
191883
5728
że jego szansa wymaga
dania drugiej szansy człowiekowi,
dania drugiej szansy człowiekowi,
03:29
to a man we might think
deserved no chance at all.
deserved no chance at all.
43
197611
4573
który według powszechnej opinii
w ogóle na nią nie zasługuje.
w ogóle na nią nie zasługuje.
03:35
Twelve years ago, I was a fresh graduate
seeking my way in the world.
seeking my way in the world.
44
203544
6088
12 lat temu byłem świeżo upieczonym
absolwentem szukającym własnej drogi.
absolwentem szukającym własnej drogi.
03:41
Born in Ohio to Indian immigrants,
45
209632
2500
Urodziłem się w rodzinie
indyjskich imigrantów w Ohio.
indyjskich imigrantów w Ohio.
03:44
I settled on the ultimate rebellion
against my parents,
against my parents,
46
212132
3267
Zbuntowałem się przeciw rodzicom
03:47
moving to the country they had worked
so damn hard to get out of.
so damn hard to get out of.
47
215399
5030
i wyprowadziłem się do kraju,
z którego oni tak bardzo
starali się wydostać.
starali się wydostać.
03:52
What I thought might be a six-month stint
in Mumbai stretched to six years.
in Mumbai stretched to six years.
48
220429
5591
Z planowanych 6 miesięcy w Bombaju
zrobiło się 6 lat.
zrobiło się 6 lat.
03:58
I became a writer and found myself
amid a magical story:
amid a magical story:
49
226020
4645
Zostałem pisarzem i znalazłem się
w centrum magicznej historii:
w centrum magicznej historii:
04:02
the awakening of hope across much
of the so-called Third World.
of the so-called Third World.
50
230665
4517
narodzin nadziei w tak zwanym
Trzecim Świecie.
Trzecim Świecie.
04:07
Six years ago, I returned to America
and realized something:
and realized something:
51
235182
5056
6 lat temu wróciłem do Ameryki
i zdałem sobie sprawę z jednego:
i zdałem sobie sprawę z jednego:
04:12
The American Dream was thriving,
52
240238
3064
amerykańskie marzenie kwitło,
04:15
but only in India.
53
243302
3523
ale tylko w Indiach.
04:18
In America, not so much.
54
246825
3445
W Ameryce nie za bardzo.
04:22
In fact, I observed that
America was fracturing
America was fracturing
55
250270
3823
Zauważyłem, że Ameryka dzieli się
04:26
into two distinct societies:
56
254093
2234
na dwa zróżnicowane społeczeństwa:
04:28
a republic of dreams
and a republic of fears.
and a republic of fears.
57
256327
4639
republikę marzeń i republikę strachu.
04:32
And then, I stumbled onto this
incredible tale of two lives
incredible tale of two lives
58
260966
3351
Natknąłem się na opowieść o dwóch życiach
04:36
and of these two Americas that brutally
collided in that Dallas mini-mart.
collided in that Dallas mini-mart.
59
264317
7323
dwóch Ameryk, które tak brutalnie
zderzyły się w markecie w Dallas.
zderzyły się w markecie w Dallas.
Od razu wiedziałem,
że chcę dowiedzieć się więcej
że chcę dowiedzieć się więcej
04:43
I knew at once I wanted to learn more,
60
271640
2401
04:46
and eventually that I would write
a book about them,
a book about them,
61
274041
2771
i że kiedyś napiszę o nich książkę.
04:48
for their story was the story
of America's fracturing
of America's fracturing
62
276812
3882
Bo jest to historia podziału Ameryki
04:52
and of how it might be put back together.
63
280694
5586
i tego, jak można ją złożyć
w jedną całość.
w jedną całość.
04:58
After he was shot, Raisuddin's life
grew no easier.
grew no easier.
64
286280
3980
Życie Raisuddina po postrzale
nie było łatwe.
nie było łatwe.
05:02
The day after admitting him,
the hospital discharged him.
the hospital discharged him.
65
290260
4700
Szpital wypisał go po jednym dniu.
05:06
His right eye couldn't see.
66
294960
1978
Nie widział na prawe oko.
05:08
He couldn't speak.
67
296938
1608
Nie mógł mówić.
05:10
Metal peppered his face.
68
298546
3119
Metal przeorał mu twarz.
05:13
But he had no insurance,
so they bounced him.
so they bounced him.
69
301665
4181
Ale nie był ubezpieczony,
więc go wyrzucili.
więc go wyrzucili.
05:17
His family in Bangladesh
begged him, "Come home."
begged him, "Come home."
70
305846
4124
Rodzina w Bangladeszu błagała go o powrót.
05:23
But he told them he had
a dream to see about.
a dream to see about.
71
311070
3158
Ale odpowiedział, że musi
spełnić swoje marzenie.
spełnić swoje marzenie.
05:27
He found telemarketing work,
72
315148
2551
Znalazł pracę w telemarketingu,
05:29
then he became an Olive Garden waiter,
73
317699
3275
następnie został kelnerem w Olive Garden,
05:32
because where better to get over his fear
of white people than the Olive Garden?
of white people than the Olive Garden?
74
320974
4120
bo to jest idealne miejsce,
by pokonać strach przed białymi ludźmi.
by pokonać strach przed białymi ludźmi.
05:37
(Laughter)
75
325094
3340
(Śmiech)
05:40
Now, as a devout Muslim,
he refused alcohol,
he refused alcohol,
76
328434
4557
Jako pobożny muzułmanin nie pił alkoholu,
05:44
didn't touch the stuff.
77
332991
2197
nawet go nie dotykał.
05:47
Then he learned that not selling it
would slash his pay.
would slash his pay.
78
335188
5027
Dowiedział się jednak,
że odmowa sprzedaży alkoholu
zmniejsza mu pensję,
zmniejsza mu pensję,
05:52
So he reasoned, like a budding
American pragmatist,
American pragmatist,
79
340215
3791
więc sobie wytłumaczył
jak amerykański pragmatyk:
jak amerykański pragmatyk:
05:56
"Well, God wouldn't want me
to starve, would he?"
to starve, would he?"
80
344006
4132
"Boże, nie chcesz bym głodował, prawda?".
06:00
And before long, in some months,
Raisuddin was that Olive Garden's
Raisuddin was that Olive Garden's
81
348138
3268
Niebawem Raisuddin
był najlepszym sprzedawcą alkoholu
był najlepszym sprzedawcą alkoholu
06:03
highest grossing alcohol pusher.
82
351406
4071
w Olive Garden.
06:07
He found a man who taught him
database administration.
database administration.
83
355477
3887
Ktoś nauczył go obsługi
bazy danych administracyjnych.
bazy danych administracyjnych.
06:11
He got part-time I.T. gigs.
84
359364
2122
Załapał dorywczą pracę jako informatyk.
06:13
Eventually, he landed a six-figure job
at a blue chip tech company in Dallas.
at a blue chip tech company in Dallas.
85
361486
5232
Ostatecznie znalazł świetnie płatną pracę
w firmie komputerowej w Dallas.
w firmie komputerowej w Dallas.
06:20
But as America began
to work for Raisuddin,
to work for Raisuddin,
86
368048
4768
Gdy wszystko zaczęło mu się układać w USA,
06:24
he avoided the classic
error of the fortunate:
error of the fortunate:
87
372816
4037
uniknął typowego błędu
popełnianego przez ludzi sukcesu,
popełnianego przez ludzi sukcesu,
06:28
assuming you're the rule,
not the exception.
not the exception.
88
376853
3924
czyli nie uznał swojej sytuacji
za normę, tylko za wyjątek.
za normę, tylko za wyjątek.
06:32
In fact, he observed that many with
the fortune of being born American
the fortune of being born American
89
380777
5799
Zauważył, że wielu z tych, co mieli
szczęście urodzić się w Ameryce,
szczęście urodzić się w Ameryce,
06:38
were nonetheless trapped in lives that
made second chances like his impossible.
made second chances like his impossible.
90
386576
6722
żyje w pułapce, która uniemożliwiała
radykalne zmiany.
radykalne zmiany.
06:45
He saw it at the Olive Garden itself,
91
393298
3431
Widział to w Olive Garden,
06:48
where so many of his colleagues had
childhood horror stories
childhood horror stories
92
396729
3510
gdzie wielu z jego współpracowników
przeżyło horror w dzieciństwie,
przeżyło horror w dzieciństwie,
06:52
of family dysfunction, chaos,
addiction, crime.
addiction, crime.
93
400239
4717
dysfunkcyjne rodziny,
chaos, uzależnienia, przestępstwa.
chaos, uzależnienia, przestępstwa.
06:56
He'd heard a similar tale about
the man who shot him
the man who shot him
94
404956
4451
Podobne rzeczy słyszał o człowieku,
który go postrzelił,
który go postrzelił,
07:01
back when he attended his trial.
95
409407
2652
w trakcie jego procesu sądowego.
07:04
The closer Raisuddin got to the America
he had coveted from afar,
he had coveted from afar,
96
412059
5730
Im bardziej Raisuddin zbliżał się
do Ameryki, której tak pożądał,
do Ameryki, której tak pożądał,
07:09
the more he realized there was
another, equally real, America
another, equally real, America
97
417789
4184
tym bardziej dostrzegał inną,
równie realną Amerykę,
równie realną Amerykę,
07:13
that was stingier with second chances.
98
421973
4322
która nie była tak hojna
w dawaniu drugich szans.
w dawaniu drugich szans.
07:19
The man who shot Raisuddin grew up
in that stingier America.
in that stingier America.
99
427595
6295
Człowiek, który postrzelił
Raisuddina wychował się w tej Ameryce.
Raisuddina wychował się w tej Ameryce.
07:25
From a distance, Mark Stroman
was always the spark of parties,
was always the spark of parties,
100
433890
5090
Na pierwszy rzut oka Mark Stroman
był zawsze w centrum imprez,
był zawsze w centrum imprez,
07:30
always making girls feel pretty.
101
438980
3563
przy nim dziewczyny czuły się ładne.
07:34
Always working, no matter what
drugs or fights he'd had the night before.
drugs or fights he'd had the night before.
102
442543
4596
Zawsze pracował, nawet po nocach
spędzonych na używkach i bójkach.
spędzonych na używkach i bójkach.
07:39
But he'd always wrestled with demons.
103
447139
4105
Zawsze zmagał się z demonami.
07:43
He entered the world through
the three gateways
the three gateways
104
451244
2505
Wszedł na ten świat przez 3 portale,
07:45
that doom so many young American men:
105
453749
2722
które prześladują tylu młodych w USA:
07:48
bad parents, bad schools, bad prisons.
106
456471
4869
źli rodzice, złe szkoły, złe więzienia.
07:53
His mother told him, regretfully, as a boy
107
461340
3531
Mama powiedziała mu w dzieciństwie,
07:56
that she'd been just 50 dollars
short of aborting him.
short of aborting him.
108
464871
5343
że zabrakło jej zaledwie
50 dolarów na jego aborcję.
50 dolarów na jego aborcję.
08:02
Sometimes, that little boy
would be at school,
would be at school,
109
470214
5864
Zdarzyło się, że jako chłopiec
08:08
he'd suddenly pull a knife
on his fellow classmates.
on his fellow classmates.
110
476078
4501
wyciągnął nóż na kolegę z klasy.
08:12
Sometimes that same little boy
would be at his grandparents',
would be at his grandparents',
111
480579
3608
Czasami ten sam chłopiec
odwiedzał dziadków,
odwiedzał dziadków,
08:16
tenderly feeding horses.
112
484187
2747
czule karmiąc konie.
08:18
He was getting arrested before he shaved,
113
486934
2445
Do aresztu trafił, zanim zaczął się golić;
08:21
first juvenile, then prison.
114
489379
2426
najpierw poprawczak, potem więzienie.
08:23
He became a casual white supremacist
115
491805
3139
Stał się typowym białym faszystą,
08:26
and, like so many around him,
a drug-addled and absent father.
a drug-addled and absent father.
116
494944
5712
z uzależnieniami i nieobecnym ojcem.
08:32
And then, before long,
he found himself on death row,
he found himself on death row,
117
500656
4908
Niedługo potem został skazany na śmierć,
08:37
for in his 2001 counter-jihad,
he had shot not one mini-mart clerk,
he had shot not one mini-mart clerk,
118
505564
6124
bo w swojej walce z dżihadem w 2001 roku
strzelał do trzech pracowników.
08:43
but three.
119
511688
1908
08:45
Only Raisuddin survived.
120
513596
2288
Tylko Raisuddin przeżył.
08:48
Strangely, death row was
the first institution
the first institution
121
516944
4864
Co niezwykłe, cela śmierci
była pierwszą instytucją,
była pierwszą instytucją,
08:53
that left Stroman better.
122
521808
3533
która poprawiła charakter Stromana.
Oderwał się od starych wpływów.
08:57
His old influences quit him.
123
525341
2228
08:59
The people entering his life
were virtuous and caring:
were virtuous and caring:
124
527569
3656
Spotkał ludzi szlachetnych i opiekuńczych:
09:03
pastors, journalists, European pen-pals.
125
531225
4764
pastorów, dziennikarzy,
korespondencyjnych kolegów z Europy.
korespondencyjnych kolegów z Europy.
09:07
They listened to him, prayed with him,
helped him question himself.
helped him question himself.
126
535989
6293
Słuchali go, modlili się z nim,
pomagali w odnalezieniu siebie.
pomagali w odnalezieniu siebie.
09:14
And sent him on a journey
of introspection and betterment.
of introspection and betterment.
127
542282
5146
Wysłali go w podróż
samo-ulepszenia i introspekcji.
samo-ulepszenia i introspekcji.
Ostatecznie zmierzył się z nienawiścią,
która uformowała jego życie.
która uformowała jego życie.
09:19
He finally faced the hatred
that had defined his life.
that had defined his life.
128
547428
4934
09:24
He read Viktor Frankl,
the Holocaust survivor
the Holocaust survivor
129
552362
2891
Przeczytał Viktora Frankla,
ocalałego z Holokaustu,
ocalałego z Holokaustu,
09:27
and regretted his swastika tattoos.
130
555253
3380
i pożałował, że ma tatuaż ze swastyką.
09:30
He found God.
131
558633
2292
Znalazł Boga.
09:32
Then one day in 2011,
10 years after his crimes,
10 years after his crimes,
132
560925
4227
W 2011 roku, 10 lat po zbrodni,
09:37
Stroman received news.
133
565152
2439
Stroman otrzymał wiadomość.
09:39
One of the men he'd shot, the survivor,
was fighting to save his life.
was fighting to save his life.
134
567591
7793
Człowiek, który przeżył jego strzał,
walczy teraz o jego życie.
09:47
You see, late in 2009,
eight years after that shooting,
eight years after that shooting,
135
575384
5789
W 2009 roku, 8 lat po strzelaninie,
09:53
Raisuddin had gone on his own journey,
a pilgrimage to Mecca.
a pilgrimage to Mecca.
136
581173
6023
Raisuddin odbył własną podróż,
pielgrzymkę do Mekki.
pielgrzymkę do Mekki.
09:59
Amid its crowds,
he felt immense gratitude,
he felt immense gratitude,
137
587196
4254
W otoczeniu tłumu
doznał przeogromnej wdzięczności,
doznał przeogromnej wdzięczności,
10:03
but also duty.
138
591450
1795
a także poczucia obowiązku.
10:05
He recalled promising God,
as he lay dying in 2001,
as he lay dying in 2001,
139
593245
3789
Przypomniała mu się obietnica,
którą złożył Bogu, gdy sądził, że umiera,
którą złożył Bogu, gdy sądził, że umiera,
10:09
that if he lived, he would serve
humanity all his days.
humanity all his days.
140
597034
5200
że jeśli przeżyje,
to spędzi resztę życia
w służbie ludzkości.
w służbie ludzkości.
10:14
Then, he'd gotten busy
relaying the bricks of a life.
relaying the bricks of a life.
141
602234
5295
Potem zajęła go odbudowa własnego życia,
10:19
Now it was time to pay his debts.
142
607529
3383
aż przyszedł czas, by spłacić długi.
10:23
And he decided, upon reflection,
that his method of payment
that his method of payment
143
611982
3890
Po namyśle doszedł do wniosku,
że spłatą będzie
że spłatą będzie
10:27
would be an intervention
in the cycle of vengeance
in the cycle of vengeance
144
615872
3263
interwencja w cykl nienawiści
10:31
between the Muslim and Western worlds.
145
619135
2859
między światem Zachodu a muzułmanami.
10:33
And how would he intervene?
146
621994
2695
Jak zamierzał to zrobić?
10:36
By forgiving Stroman publicly
in the name of Islam
in the name of Islam
147
624689
4302
Najpierw publicznie wybaczył
Stromanowi w imię Islamu
Stromanowi w imię Islamu
10:40
and its doctrine of mercy.
148
628991
1740
i jego nauk.
10:42
And then suing the state of Texas
and its governor Rick Perry
and its governor Rick Perry
149
630731
6561
Następnie pozwał do sądu stan Teksas
i jego gubernatora, Ricka Perry'ego,
i jego gubernatora, Ricka Perry'ego,
10:49
to prevent them from executing Stroman,
150
637292
3705
żeby uniemożliwić im egzekucję Stromana,
10:52
exactly like most people
shot in the face do.
shot in the face do.
151
640997
3114
tak jak to robią inne ofiary postrzałów.
10:56
(Laughter)
152
644111
2364
(Śmiech)
10:58
Yet Raisuddin's mercy was inspired
not only by faith.
not only by faith.
153
646475
7226
Litości Raisuddina
nie motywowała tylko wiara.
nie motywowała tylko wiara.
11:05
A newly minted American citizen,
he had come to believe that Stroman
he had come to believe that Stroman
154
653701
6058
Jako nowo zaprzysiężony obywatel USA
doszedł do wniosku,
doszedł do wniosku,
że Stroman to wytwór problemów Ameryki,
11:11
was the product of a hurting America that
couldn't just be lethally injected away.
couldn't just be lethally injected away.
155
659759
6980
których nie da się pokonać
śmiertelnym zastrzykiem.
śmiertelnym zastrzykiem.
11:18
That insight is what moved me
to write my book "The True American."
to write my book "The True American."
156
666739
4465
To przekonanie zainspirowało mnie
do napisania książki
"Prawdziwy Amerykanin".
"Prawdziwy Amerykanin".
11:23
This immigrant begging America
to be as merciful to a native son
to be as merciful to a native son
157
671204
4647
Historia imigranta błagającego USA
o okazanie rodzonemu synowi
tyle samo łaski,
tyle samo łaski,
11:27
as it had been to an adopted one.
158
675851
3757
ile doświadczył syn przybrany.
11:32
In the mini-mart, all those years earlier,
159
680768
2853
W tym markecie przed laty
11:35
not just two men,
but two Americas collided.
but two Americas collided.
160
683621
4426
zderzyło się nie dwóch ludzi,
ale dwie Ameryki.
ale dwie Ameryki.
11:40
An America that still dreams,
still strives,
still strives,
161
688047
2921
Prosperująca Ameryka, z marzeniami
11:42
still imagines that tomorrow
can build on today,
can build on today,
162
690968
4079
i wiarą, że jutro można budować
w oparciu o dzień dzisiejszy,
w oparciu o dzień dzisiejszy,
11:47
and an America that has resigned to fate,
163
695047
3099
i Ameryka zrezygnowana
11:50
buckled under stress and chaos,
lowered expectations,
lowered expectations,
164
698146
3134
ugięta przez stres i chaos,
o obniżonych oczekiwaniach,
o obniżonych oczekiwaniach,
11:53
an ducked into the oldest of refuges:
165
701280
3138
zepchnięta do ostatniej ostoi:
11:56
the tribal fellowship of one's
own narrow kind.
own narrow kind.
166
704418
3800
wąsko rozumianej plemienności.
12:00
And it was Raisuddin, despite
being a newcomer,
being a newcomer,
167
708218
2670
To Raisuddin, mimo statutu przybysza,
12:02
despite being attacked,
168
710888
1327
mimo ataku,
12:04
despite being homeless and traumatized,
169
712215
2873
mimo bezdomności i traumy, jaką przeżył,
12:07
who belonged to that republic of dreams
170
715088
3404
należał do republiki marzeń,
12:10
and Stroman who belonged to that
other wounded country,
other wounded country,
171
718492
4611
Stroman należał do tej drugiej
połowy kraju, tej zranionej,
połowy kraju, tej zranionej,
12:15
despite being born with the privilege
of a native white man.
of a native white man.
172
723103
5315
choć urodził się
jako uprzywilejowany biały.
jako uprzywilejowany biały.
12:20
I realized these men's stories formed
an urgent parable about America.
an urgent parable about America.
173
728418
6286
Zrozumiałem, że te dwie historie
tworzą parabolę o Ameryce.
tworzą parabolę o Ameryce.
12:26
The country I am so proud to call my own
174
734704
4019
Mój kraj, z którego jestem tak dumny,
12:30
wasn't living through a
generalized decline
generalized decline
175
738723
3866
nie przechodził przez powszechny upadek
12:34
as seen in Spain or Greece,
where prospects were dimming for everyone.
where prospects were dimming for everyone.
176
742589
7094
jak Hiszpania czy Grecja,
gdzie szanse malały równo dla wszystkich.
gdzie szanse malały równo dla wszystkich.
12:41
America is simultaneously the most
and the least successful country
and the least successful country
177
749683
4997
Ameryka jest jednocześnie
najbardziej i najmniej udanym krajem
najbardziej i najmniej udanym krajem
12:46
in the industrialized world.
178
754680
2347
w rozwiniętym świecie.
12:49
Launching the world's best companies,
179
757027
2544
Tu rodzą się najlepsze firmy na świecie,
12:51
even as record numbers
of children go hungry.
of children go hungry.
180
759571
3399
a jednocześnie rekordowa
liczba dzieci głoduje.
liczba dzieci głoduje.
12:54
Seeing life-expectancy drop
for large groups,
for large groups,
181
762970
4155
Dla wielu grup średnia życia spada,
12:59
even as it polishes
the world's best hospitals.
the world's best hospitals.
182
767125
3706
choć są tu najlepsze szpitale na świecie.
13:02
America today is a sprightly young body,
183
770831
4303
Dzisiejsza Ameryka to prężne, młode ciało,
13:07
hit by one of those strokes
that sucks the life from one side,
that sucks the life from one side,
184
775134
5818
któremu wylew wyssał życie
z jednej połowy,
z jednej połowy,
13:12
while leaving the other
worryingly perfect.
worryingly perfect.
185
780952
3488
podczas gdy druga pozostała
niepokojąco idealna.
niepokojąco idealna.
13:17
On July 20, 2011, right after
a sobbing Raisuddin
a sobbing Raisuddin
186
785430
6626
20 lipca 2011 roku,
tuż po tym, jak zapłakany Raisuddin
tuż po tym, jak zapłakany Raisuddin
13:24
testified in defense of Stroman's life,
187
792056
2299
zeznawał w obronie życia Stromana,
13:26
Stroman was killed by lethal injection
by the state he so loved.
by the state he so loved.
188
794355
6324
Stroman otrzymał śmiertelny zastrzyk
od stanu, który tak ukochał.
od stanu, który tak ukochał.
13:32
Hours earlier, when Raisuddin still
thought he could still save Stroman,
thought he could still save Stroman,
189
800679
4553
Kilka godzin wcześniej,
kiedy Raisuddin jeszcze wierzył,
że może go uratować,
że może go uratować,
13:37
the two men got to speak
for the second time ever.
for the second time ever.
190
805232
2968
rozmawiali ze sobą po raz drugi w życiu.
13:40
Here is an excerpt from their phone call.
191
808200
3392
Oto fragmenty ich rozmowy telefonicznej.
13:43
Raisuddin: "Mark, you should know
that I am praying for God,
that I am praying for God,
192
811592
5858
Raisuddin: "Mark, musisz wiedzieć,
że modlę się o Boga,
że modlę się o Boga,
13:49
the most compassionate and gracious.
193
817450
3043
litościwego i łaskawego.
13:52
I forgive you and I do not hate you.
194
820493
2468
Przebaczam ci, nie czuję
do ciebie nienawiści.
do ciebie nienawiści.
13:54
I never hated you."
195
822961
2991
Nigdy nie czułem do ciebie nienawiści".
13:57
Stroman: "You are a remarkable person.
196
825952
4444
Stroman: "Jesteś wyjątkowym człowiekiem.
14:02
Thank you from my heart.
197
830396
2117
Dziękuję ci z całego serca.
14:04
I love you, bro."
198
832513
2887
Kocham cię, bracie".
14:07
Even more amazingly, after the execution,
199
835400
3918
Co więcej, po egzekucji
14:11
Raisuddin reached out to Stroman's
eldest daughter, Amber,
eldest daughter, Amber,
200
839318
4212
Raisuddin skontaktował się
z najstarszą córką Stromana, Amber,
z najstarszą córką Stromana, Amber,
14:15
an ex-convinct and an addict.
201
843530
2743
recydywistką, osobą uzależnioną
14:18
and offered his help.
202
846273
1787
i zaoferował jej pomoc.
14:20
"You may have lost a father,"
he told her,
he told her,
203
848060
2998
Powiedział jej: "Straciłaś ojca,
14:23
"but you've gained an uncle."
204
851058
3542
ale zyskałaś wujka".
14:26
He wanted her, too, to have
a second chance.
a second chance.
205
854600
5883
Chciał, żeby i ona dostała drugą szansę.
14:32
If human history were a parade,
206
860483
5135
Gdyby historia ludzkości
przypominała paradę,
przypominała paradę,
14:37
America's float would be
a neon shrine to second chances.
a neon shrine to second chances.
207
865618
6707
Amerykę reprezentowałby
błyszczący ołtarz drugich szans.
błyszczący ołtarz drugich szans.
14:44
But America, generous with second chances
to the children of other lands,
to the children of other lands,
208
872325
5700
Ale Ameryka hojnie obdarowuje
dzieci z innych krajów,
dzieci z innych krajów,
14:50
today grows miserly with first chances
to the children of its own.
to the children of its own.
209
878025
6216
a swoim własnym coraz bardziej
skąpi szansy na dobre życie.
skąpi szansy na dobre życie.
14:56
America still dazzles at allowing
anybody to become an American.
anybody to become an American.
210
884241
4927
Ameryka ciągle olśniewa tym,
że każdy może dostać obywatelstwo.
że każdy może dostać obywatelstwo.
15:01
But it is losing its luster at allowing
every American to become a somebody.
every American to become a somebody.
211
889168
6643
Ale nie każdy dostaje równe szanse,
by osiągnąć coś w życiu.
by osiągnąć coś w życiu.
15:07
Over the last decade, seven million
foreigners gained American citizenship.
foreigners gained American citizenship.
212
895811
4772
Przez ostatnie 10 lat
7 milionów ludzi
otrzymało obywatelstwo USA.
otrzymało obywatelstwo USA.
15:12
Remarkable.
213
900583
2024
Niesamowite.
15:14
In the meanwhile, how many Americans
gained a place in the middle class?
gained a place in the middle class?
214
902607
5305
Tymczasem ilu Amerykanów
weszło do klasy średniej?
weszło do klasy średniej?
15:19
Actually, the net influx was negative.
215
907912
3770
Okazuje się, że wynik jest ujemny.
15:23
Go back further,
and it's even more striking:
and it's even more striking:
216
911682
2299
Im dalej się zagłębimy,
tym robi się gorzej.
tym robi się gorzej.
15:25
Since the 60s, the middle class
has shrunk by 20 percent,
has shrunk by 20 percent,
217
913981
5231
Od lat 60. klasa średnia
skurczyła się o 20%,
skurczyła się o 20%,
15:31
mainly because of the people
tumbling out of it.
tumbling out of it.
218
919212
3352
głównie z powodu odpływu ludzi.
15:34
And my reporting around the country
tells me the problem is grimmer
tells me the problem is grimmer
219
922564
3662
Raporty z całego kraju mówią,
że problem przerasta
że problem przerasta
15:38
than simple inequality.
220
926226
2413
zwykłą nierówność.
15:40
What I observe is a pair of secessions
from the unifying center of American life.
from the unifying center of American life.
221
928639
5935
Obserwuję rozłam
jednolitego centrum życia w Ameryce.
jednolitego centrum życia w Ameryce.
15:46
An affluent secession of up, up and away,
222
934574
3528
Jedna frakcja idzie coraz wyżej
15:50
into elite enclaves of the educated
and into a global matrix
and into a global matrix
223
938102
3432
w elity wyedukowanych,
w globalną sieć pracy
w globalną sieć pracy
15:53
of work, money and connections,
224
941534
2783
pieniędzy i znajomości.
15:56
and an impoverished secession
of down and out
of down and out
225
944317
4098
Druga frakcja spada coraz niżej,
16:00
into disconnected, dead-end lives
226
948415
2744
w samotne życie bez nadziei,
16:03
that the fortunate scarcely see.
227
951159
4024
które szczęśliwcy rzadko widzą.
16:07
And don't console yourself
that you are the 99 percent.
that you are the 99 percent.
228
955183
5285
Nie pocieszaj się,
że należysz do tych 99%.
że należysz do tych 99%.
16:13
If you live near a Whole Foods,
229
961918
4586
Jeśli mieszkasz w pobliżu Whole Foods,
16:18
if no one in your family serves
in the military,
in the military,
230
966504
3663
jeśli nikt z twoich krewnych
nie służy w wojsku,
nie służy w wojsku,
16:22
if you're paid by the year,
not the hour,
not the hour,
231
970167
5219
jeśli naliczają ci płacę rocznie,
a nie od godziny,
a nie od godziny,
16:27
if most people you know finished college,
232
975386
3397
jeśli większość znajomych
ukończyła studia,
ukończyła studia,
16:30
if no one you know uses meth,
233
978783
2322
jeśli nie znasz żadnych narkomanów,
16:33
if you married once and remain married,
234
981105
2180
jeśli masz na koncie
tylko jedno małżeństwo,
tylko jedno małżeństwo,
16:35
if you're not one of 65 million Americans
with a criminal record --
with a criminal record --
235
983285
4342
jeśli nie masz kryminalnej przeszłości,
w przeciwieństwie do 65 mln Amerykanów,
w przeciwieństwie do 65 mln Amerykanów,
16:39
if any or all of these things
describe you,
describe you,
236
987627
3782
jeśli któryś z tych opisów
pasuje do ciebie,
pasuje do ciebie,
16:43
then accept the possibility that actually,
237
991409
2867
to musisz przyjąć do wiadomości,
16:46
you may not know what's going on
238
994276
2423
że być może nie masz pojęcia,
co się dzieje,
co się dzieje,
16:48
and you may be part of the problem.
239
996699
5889
i że sam jesteś częścią problemu.
16:54
Other generations had to build
a fresh society after slavery,
a fresh society after slavery,
240
1002588
5988
Dawne pokolenia musiały budować
nowe społeczeństwo po upadku niewolnictwa,
nowe społeczeństwo po upadku niewolnictwa,
17:00
pull through a depression,
defeat fascism,
defeat fascism,
241
1008576
4264
przetrwać kryzys, walczyć z faszyzmem,
17:04
freedom-ride in Mississippi.
242
1012840
2729
walczyć o równouprawnienie w Missisipi.
17:07
The moral challenge of
my generation, I believe,
my generation, I believe,
243
1015569
2527
Moralnym wyzwaniem mojego pokolenia
17:10
is to reacquaint these two Americas,
244
1018096
3117
jest połączenie tych dwóch Ameryk,
17:13
to choose union over secession once again.
245
1021213
5179
wybranie jedności nad podziałami.
17:18
This ins't a problem we can tax
or tax-cut away.
or tax-cut away.
246
1026392
3945
Tego nie zmienimy reformą podatków,
17:22
It won't be solved by tweeting harder,
building slicker apps,
building slicker apps,
247
1030337
4190
częstszymi tweetami, zgrabną aplikacją
17:26
or starting one more
artisanal coffee roasting service.
artisanal coffee roasting service.
248
1034527
4438
lub kolejną firmą oferującą
palenie wyselekcjonowanej kawy.
palenie wyselekcjonowanej kawy.
17:30
It is a moral challenge that begs
each of us in the flourishing America
each of us in the flourishing America
249
1038965
6267
Naszym obowiązkiem moralnym
w tej lepszej, kwitnącej Ameryce
w tej lepszej, kwitnącej Ameryce
17:37
to take on the wilting America as our own,
250
1045232
4095
jest pomóc tej, która upada,
17:41
as Raisuddin tried to do.
251
1049327
3015
tak jak próbował to zrobić Raisuddin.
17:44
Like him, we can make pilgrimages.
252
1052342
2581
Tak jak on możemy udać się na pielgrzymkę.
17:46
And there, in Baltimore and Oregon
and Appalachia,
and Appalachia,
253
1054923
3523
Potem gdzieś w Baltimore,
Oregon, Appalachach,
Oregon, Appalachach,
17:50
find new purpose, as he did.
254
1058446
2492
tak jak on odnaleźć nowy cel życia.
17:52
We can immerse ourselves
in that other country,
in that other country,
255
1060938
3259
Możemy wejść w tę inną,
gorszą część naszego kraju,
gorszą część naszego kraju,
17:56
bear witness to its hopes and sorrows,
256
1064197
3777
doświadczyć jej nadziei i smutków,
17:59
and, like Raisuddin, ask what we can do.
257
1067974
6855
i jak Raisuddin zapytać,
co my możemy zrobić.
co my możemy zrobić.
18:06
What can you do?
258
1074829
3126
Co ty możesz zrobić?
18:09
What can you do?
259
1077955
1751
Co ty możesz zrobić?
18:11
What can we do?
260
1079706
1973
Co my możemy zrobić?
18:13
How might we build
a more merciful country?
a more merciful country?
261
1081679
5047
Jak możemy zbudować łaskawszy kraj?
18:18
We, the greatest inventors in the world,
262
1086726
4207
My, najwięksi wynalazcy na świecie
18:22
can invent solutions to the problems
of that America, not only our own.
of that America, not only our own.
263
1090933
5015
możemy znaleźć rozwiązania
dla tej Ameryki.
dla tej Ameryki.
18:27
We, the writers and the journalists,
can cover that America's stories,
can cover that America's stories,
264
1095948
3402
My, pisarze i dziennikarze możemy
spisać historie tej Ameryki,
spisać historie tej Ameryki,
18:31
instead of shutting down
bureaus in its midst.
bureaus in its midst.
265
1099350
3596
zamiast chować się za biurokracją.
18:34
We can finance that America's ideas,
266
1102946
3244
Możemy sfinansować jej rozwiązania,
18:38
instead of ideas from New York
and San Francisco.
and San Francisco.
267
1106190
3215
a nie te z Nowego Jorku, San Francisco.
18:41
We can put our stethoscopes to its backs,
268
1109405
2845
Możemy ją uzdrowić,
18:44
teach there, go to court there,
make there, live there, pray there.
make there, live there, pray there.
269
1112250
6225
nauczać tam, tam sprawować sądy,
tam produkować, mieszkać i modlić się.
tam produkować, mieszkać i modlić się.
18:50
This, I believe, is the calling
of a generation.
of a generation.
270
1118475
4797
To jest, moim zdaniem, prawdziwe
powołanie naszego pokolenia.
powołanie naszego pokolenia.
18:55
An America whose two halves learn again
271
1123272
3486
Ameryka, której dwie połowy
nauczą się ponownie
nauczą się ponownie
18:58
to stride, to plow, to forge,
to dare together.
to dare together.
272
1126758
5646
kroczyć razem, pracować i marzyć razem.
19:06
A republic of chances, rewoven, renewed,
273
1134374
5725
Odnowiona, odtworzona republika
19:12
begins with us.
274
1140099
3678
zaczyna się od nas.
19:15
Thank you.
275
1143777
1839
Dziękuję,
19:17
(Applause)
276
1145616
4947
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Anand Giridharadas - WriterAnand Giridharadas writes about people and cultures caught amid the great forces of our time.
Why you should listen
Anand Giridharadas is a writer. He is a New York Times columnist, writing the biweekly "Letter from America." He is the author, most recently, of The True American: Murder and Mercy in Texas, about a Muslim immigrant’s campaign to spare from Death Row the white supremacist who tried to kill him. In 2011 he published India Calling: An Intimate Portrait of a Nation's Remaking, about returning to the India his parents left.
Giridharadas's datelines include Italy, India, China, Dubai, Norway, Japan, Haiti, Brazil, Colombia, Nigeria, Uruguay and the United States. He is an on-air contributor for NBC News and appears regularly on "Morning Joe." He has given talks on the main stage of TED and at Harvard, Stanford, Columbia, Yale, Princeton, the University of Michigan, the Aspen Institute, Summit at Sea, the Sydney Opera House, the United Nations, the Asia Society, PopTech and Google. He is a Henry Crown fellow of the Aspen Institute.
Giridharadas lives in Brooklyn, New York, with his wife, Priya Parker, and their son, Orion.
Anand Giridharadas | Speaker | TED.com