TEDGlobalLondon
Frances Larson: Why public beheadings get millions of views
Frances Larson: Dlaczego publiczne egzekucje przyciągają miliony widzów
Filmed:
Readability: 4.9
1,187,917 views
Frances Larson w niepokojącej, ale też fascynującej wędrówce po kartach historii, bada dziwną relację ludzkości z publicznymi egzekucjami, zwłaszcza ze ścinaniem głów. Udowadnia, że gapie byli zawsze, najpierw na placu, a teraz na YouTube. Dlaczego jest to równie straszliwe jak istotne?
Frances Larson - Anthropologist
Frances Larson explores the dark and varied obsessions that our culture has had with decapitated heads and skulls throughout history. Full bio
Frances Larson explores the dark and varied obsessions that our culture has had with decapitated heads and skulls throughout history. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
For the last year,
0
960
1256
Przez ostatni rok
00:14
everyone's been watching the same show,
1
2240
2656
każdy oglądał ten sam spektakl.
00:16
and I'm not talking
about "Game of Thrones,"
about "Game of Thrones,"
2
4920
2216
Nie mówię tutaj o "Grze o tron",
00:19
but a horrifying, real-life drama
3
7160
2936
ale o okropnym przedstawieniu
z prawdziwego życia,
z prawdziwego życia,
00:22
that's proved too fascinating to turn off.
4
10120
3256
które jest zbyt fascynujące,
by z niego zrezygnować.
by z niego zrezygnować.
00:25
It's a show produced by murderers
5
13400
2696
Spektakl wyprodukowali mordercy
00:28
and shared around the world
via the Internet.
via the Internet.
6
16120
2760
i publikują go w Internecie.
00:32
Their names have become familiar:
7
20080
2456
Imiona ofiar stały się znane:
00:34
James Foley, Steven Sotloff,
David Haines, Alan Henning, Peter Kassig,
David Haines, Alan Henning, Peter Kassig,
8
22560
6896
James Foley, Steven Sotloff,
David Haines, Alan Henning, Peter Kassig,
00:41
Haruna Yukawa, Kenji Goto Jogo.
9
29480
3616
Haruna Yukawa, Kenji Goto Jogo.
00:45
Their beheadings by the Islamic State
10
33120
2696
Państwo Islamskie ścięło im głowy,
00:47
were barbaric,
11
35840
1616
co było barbarzyństwem,
00:49
but if we think they were archaic,
12
37480
2920
jednak myśl, że to coś archaicznego,
00:53
from a remote, obscure age,
13
41280
2856
z dalekich, ponurych czasów,
00:56
then we're wrong.
14
44160
1656
to pomyłka.
00:57
They were uniquely modern,
15
45840
2736
Morderstwa były wyjątkowo nowoczesne,
01:00
because the murderers acted knowing well
16
48600
2856
bo mordercy doskonale wiedzieli,
01:03
that millions of people
would tune in to watch.
would tune in to watch.
17
51480
2680
że obejrzą go miliony ludzi.
01:07
The headlines called them
savages and barbarians,
savages and barbarians,
18
55680
3336
Nagłówki krzyczały
o dzikusach i barbarzyńcach,
o dzikusach i barbarzyńcach,
01:11
because the image of one man
overpowering another,
overpowering another,
19
59040
3456
bo widok człowieka,
który obezwładnia ofiarę
który obezwładnia ofiarę
01:14
killing him with a knife to the throat,
20
62520
2255
i morduje ją, podrzynając gardło nożem,
01:16
conforms to our idea
of ancient, primitive practices,
of ancient, primitive practices,
21
64800
4296
odpowiada naszym wyobrażeniom
o starożytnych, prymitywnych obrzędach,
o starożytnych, prymitywnych obrzędach,
01:21
the polar opposite
of our urban, civilized ways.
of our urban, civilized ways.
22
69120
3680
przeciwieństwie naszego zurbanizowanego,
cywilizowanego zachowania.
cywilizowanego zachowania.
01:26
We don't do things like that.
23
74240
2680
Nie robimy takich rzeczy.
01:29
But that's the irony.
24
77960
1816
Tu jednak kryje się ironia.
01:31
We think a beheading
has nothing to do with us,
has nothing to do with us,
25
79800
2656
Sądzimy, że ścinanie głów
nie ma z nami nic wspólnego,
nie ma z nami nic wspólnego,
01:34
even as we click on the screen to watch.
26
82480
2840
nawet jeśli klikamy, by obejrzeć film.
01:38
But it is to do with us.
27
86280
1880
Ale to nas dotyczy.
01:41
The Islamic State beheadings
28
89840
2456
Ścinanie głów przez Państwo Islamskie
01:44
are not ancient or remote.
29
92320
2696
wcale nie jest dawne czy odległe.
01:47
They're a global, 21st century event,
30
95040
3016
To wydarzenia XXI wieku na skalę światową,
01:50
a 21st century event that takes place
in our living rooms, at our desks,
in our living rooms, at our desks,
31
98080
4936
odgrywające się w naszych salonach,
na naszych biurkach,
na naszych biurkach,
01:55
on our computer screens.
32
103040
2336
na ekranach naszych komputerów.
01:57
They're entirely dependent
on the power of technology to connect us.
on the power of technology to connect us.
33
105400
4320
Polegają na technice,
która zapewnia nam łączność.
która zapewnia nam łączność.
02:02
And whether we like it or not,
34
110880
1576
Chcąc nie chcąc,
02:04
everyone who watches
is a part of the show.
is a part of the show.
35
112480
3080
każdy widz jest częścią spektaklu.
02:09
And lots of people watch.
36
117280
2240
Mnóstwo ludzi jest widzami.
02:13
We don't know exactly how many.
37
121560
1536
Nie wiemy dokładnie ile.
02:15
Obviously, it's difficult to calculate.
38
123120
2656
Oczywiście trudno to oszacować.
02:17
But a poll taken in the UK,
for example, in August 2014,
for example, in August 2014,
39
125800
5656
Sondaż w Wielkiej Brytanii
w sierpniu 2014 roku
w sierpniu 2014 roku
02:23
estimated that 1.2 million people
40
131480
4840
oszacował, że 1,2 miliona osób
02:29
had watched the beheading of James Foley
41
137320
3456
obejrzało zabójstwo Jamesa Foleya
02:32
in the few days after it was released.
42
140800
2640
w ciągu kilku dni od publikacji.
02:36
And that's just the first few days,
43
144600
2456
A to tylko pierwsze dni
02:39
and just Britain.
44
147080
1200
i tylko Wielka Brytania.
02:41
A similar poll taken in the United States
45
149680
2416
Podobny sondaż przeprowadzono w USA,
02:44
in November 2014
46
152120
1720
w listopadzie 2014 roku.
02:46
found that nine percent of those surveyed
47
154960
2736
Okazało się, że 9% ankietowanych
02:49
had watched beheading videos,
48
157720
2080
oglądało nagrania z egzekucji,
02:52
and a further 23 percent
49
160520
2256
a kolejne 23% oglądało film,
02:54
had watched the videos but had stopped
just before the death was shown.
just before the death was shown.
50
162800
4000
ale przerwało go
tuż przed śmiercią ofiary.
tuż przed śmiercią ofiary.
03:00
Nine percent may be a small minority
of all the people who could watch,
of all the people who could watch,
51
168720
4976
9% to może niewielka
część potencjalnych widzów,
część potencjalnych widzów,
03:05
but it's still a very large crowd.
52
173720
3056
ale to i tak tłum ludzi.
03:08
And of course that crowd
is growing all the time,
is growing all the time,
53
176800
2736
Oczywiście ten tłum wciąż rośnie,
03:11
because every week, every month,
54
179560
2136
bo co tydzień, co miesiąc,
03:13
more people will keep downloading
and keep watching.
and keep watching.
55
181720
3160
coraz więcej osób
będzie pobierać i oglądać filmy.
będzie pobierać i oglądać filmy.
03:18
If we go back 11 years,
56
186600
1936
Jeśli cofniemy się o 11 lat,
03:20
before sites like YouTube
and Facebook were born,
and Facebook were born,
57
188560
3456
do czasów bez YouTube czy Facebooka,
03:24
it was a similar story.
58
192040
1736
działo się podobnie.
03:25
When innocent civilians like Daniel Pearl,
59
193800
3376
Niewinni cywile jak Daniel Pearl,
03:29
Nick Berg, Paul Johnson, were beheaded,
60
197200
3936
Nick Berg, Paul Johnson zostali ścięci.
03:33
those videos were shown
during the Iraq War.
during the Iraq War.
61
201160
3616
Nagrania pokazano podczas wojny w Iraku.
03:36
Nick Berg's beheading
62
204800
1656
Ścięcie Nicka Berga
03:38
quickly became one of the most
searched for items on the Internet.
searched for items on the Internet.
63
206480
4800
stało się jednym z najczęściej
szukanych haseł w Internecie.
szukanych haseł w Internecie.
03:44
Within a day, it was the top search term
64
212200
3016
W ciągu dnia stało się
najpopularniejszym hasłem
najpopularniejszym hasłem
03:47
across search engines
like Google, Lycos, Yahoo.
like Google, Lycos, Yahoo.
65
215240
5096
w wyszukiwarkach
typu Google, Lycos czy Yahoo.
typu Google, Lycos czy Yahoo.
03:52
In the week after Nick Berg's beheading,
66
220360
3176
W tydzień po ścięciu Nicka Berga
03:55
these were the top 10 search terms
in the United States.
in the United States.
67
223560
4240
nagranie było w pierwszej dziesiątce
haseł szukanych w USA.
haseł szukanych w USA.
04:00
The Berg beheading video remained
the most popular search term for a week,
the most popular search term for a week,
68
228880
4896
Film ze ścięcia Berga przez tydzień
był najpopularniejszym hasłem,
był najpopularniejszym hasłem,
04:05
and it was the second most popular
search term for the whole month of May,
search term for the whole month of May,
69
233800
4616
a drugim przez cały miesiąc maj,
04:10
runner-up only to "American Idol."
70
238440
2720
ustępując tylko "American Idol".
04:14
The al-Qaeda-linked website
that first showed Nick Berg's beheading
that first showed Nick Berg's beheading
71
242640
4696
Stronę internetową Al-Kaidy,
która jako pierwsza
zamieściła ścięcie Berga,
zamieściła ścięcie Berga,
04:19
had to close down within a couple of days
due to overwhelming traffic to the site.
due to overwhelming traffic to the site.
72
247360
5320
zamknięto po paru dniach
z powodu przeciążenia serwera.
z powodu przeciążenia serwera.
04:25
One Dutch website owner said
that his daily viewing figures
that his daily viewing figures
73
253600
4136
Jeden holenderski właściciel strony
powiedział, że liczba dziennych odsłon
powiedział, że liczba dziennych odsłon
04:29
rose from 300,000 to 750,000
74
257760
4816
rosła z 300 000 do 750 000
za każdym razem,
za każdym razem,
04:34
every time a beheading in Iraq was shown.
75
262600
2960
gdy pokazywano film
z nowego zabójstwa w Iraku.
z nowego zabójstwa w Iraku.
04:38
He told reporters 18 months later
76
266440
3136
18 miesięcy później powiedział reporterom,
04:41
that it had been downloaded
many millions of times,
many millions of times,
77
269600
3376
że film ściągnięto miliony razy,
04:45
and that's just one website.
78
273000
1920
a to tylko jeden portal.
04:47
A similar pattern was seen again and again
79
275760
2496
Podobne sytuacje się powtarzały,
04:50
when videos of beheadings
were released during the Iraq War.
were released during the Iraq War.
80
278280
4640
gdy publikowano nagrania
ze ścięć z wojny w Iraku.
ze ścięć z wojny w Iraku.
04:56
Social media sites have made these images
more accessible than ever before,
more accessible than ever before,
81
284880
5016
Portale społecznościowe sprawiły,
że dostęp do obrazów jest łatwiejszy,
że dostęp do obrazów jest łatwiejszy,
05:01
but if we take
another step back in history,
another step back in history,
82
289920
3536
ale jeśli cofniemy się w czasie,
05:05
we'll see that it was the camera
that first created a new kind of crowd
that first created a new kind of crowd
83
293480
5136
okaże się, że kamera
ukształtowała nowy typ widzów
ukształtowała nowy typ widzów
05:10
in our history of beheadings
as public spectacle.
as public spectacle.
84
298640
4176
w historii egzekucji
jako publicznego przedstawienia.
jako publicznego przedstawienia.
05:14
As soon as the camera
appeared on the scene,
appeared on the scene,
85
302840
3056
Jak tylko pojawiła się kamera,
05:17
a full lifetime ago on June 17, 1939,
86
305920
3736
17. czerwca 1939 roku,
05:21
it had an immediate
and unequivocal effect.
and unequivocal effect.
87
309680
3696
wywarła natychmiastowy
i jednoznaczny wpływ.
i jednoznaczny wpływ.
05:25
That day, the first film of a public
beheading was created in France.
beheading was created in France.
88
313400
5120
Wtedy pokazano pierwszy film
z egzekucji, nakręcony Francji.
z egzekucji, nakręcony Francji.
05:31
It was the execution, the guillotining,
of a German serial killer, Eugen Weidmann,
of a German serial killer, Eugen Weidmann,
89
319680
5736
Zgilotynowano niemieckiego
seryjnego zabójcę, Eugena Weidmanna,
seryjnego zabójcę, Eugena Weidmanna,
05:37
outside the prison
Saint-Pierre in Versailles.
Saint-Pierre in Versailles.
90
325440
2720
przed więzieniem Saint-Pierre w Wersalu.
05:42
Weidmann was due to be executed
at the crack of dawn,
at the crack of dawn,
91
330240
2976
Weidemanna mieli ściąć bladym świtem,
05:45
as was customary at the time,
92
333240
2176
co było zgodne ze zwyczajem,
05:47
but his executioner was new to the job,
93
335440
2576
ale jego kat dopiero co zaczął pracę
05:50
and he'd underestimated
how long it would take him to prepare.
how long it would take him to prepare.
94
338040
3856
i nie oszacował właściwie,
ile czasu potrzeba na przygotowanie.
ile czasu potrzeba na przygotowanie.
05:53
So Weidmann was executed
at 4:30 in the morning,
at 4:30 in the morning,
95
341920
4136
Weidemanna ścięto o 4:30,
05:58
by which time on a June morning,
96
346080
2376
a w czerwcu o tej porze
06:00
there was enough light
to take photographs,
to take photographs,
97
348480
2560
było wystarczająco jasno na zdjęcia.
06:03
and a spectator in the crowd
filmed the event,
filmed the event,
98
351880
4136
Jeden z widzów sfilmował wydarzenie
06:08
unbeknownst to the authorities.
99
356040
2976
bez wiedzy władz.
06:11
Several still photographs
were taken as well,
were taken as well,
100
359040
4296
Zrobiono nawet parę zdjęć ze statywem.
06:15
and you can still watch
the film online today
the film online today
101
363360
4136
Nadal można obejrzeć film w Internecie
06:19
and look at the photographs.
102
367520
2120
i obejrzeć zdjęcia.
06:22
The crowd on the day
of Weidmann's execution
of Weidmann's execution
103
370960
3416
Tłum obecny na egzekucji Weidmanna
06:26
was called "unruly"
and "disgusting" by the press,
and "disgusting" by the press,
104
374400
3976
był według prasy
"niesforny" i "odrażający",
"niesforny" i "odrażający",
06:30
but that was nothing compared
to the untold thousands of people
to the untold thousands of people
105
378400
4176
ale to nic w porównaniu
do niezliczonej liczby ludzi,
do niezliczonej liczby ludzi,
06:34
who could now study the action
106
382600
2616
która teraz może analizować film
06:37
over and over again,
107
385240
1216
ciągle na nowo,
06:38
freeze-framed in every detail.
108
386480
2280
klatka po klatce.
06:43
The camera may have made these scenes
more accessible than ever before,
more accessible than ever before,
109
391120
4856
Kamera ułatwiła dostęp do tych scen,
06:48
but it's not just about the camera.
110
396000
2656
ale to nie tylko kwestia kamery.
06:50
If we take a bigger leap back in history,
111
398680
2416
Jeśli jeszcze bardziej
cofniemy się w czasie,
cofniemy się w czasie,
06:53
we'll see that for as long
as there have been
as there have been
112
401120
2176
dowiemy się, że od samego początku
06:55
public judicial executions and beheadings,
113
403320
3096
na egzekucje sądowe i ścięcia
06:58
there have been the crowds to see them.
114
406440
2080
ściągały tłumy widzów.
07:01
In London, as late as
the early 19th century,
the early 19th century,
115
409920
3136
W Londynie jeszcze na początku XIX wieku
07:05
there might be four or five thousand
people to see a standard hanging.
people to see a standard hanging.
116
413080
4656
na zwyczajną egzekucję przez powieszenie
przychodziło 4 do 5 tysięcy osób.
przychodziło 4 do 5 tysięcy osób.
07:09
There could be 40,000 or 50,000
to see a famous criminal killed.
to see a famous criminal killed.
117
417760
4320
Gdy mordowano znanych przestępców,
tłum liczył nawet 40 lub 50 tysięcy osób.
tłum liczył nawet 40 lub 50 tysięcy osób.
07:15
And a beheading, which was
a rare event in England at the time,
a rare event in England at the time,
118
423080
4416
Śmierć przez ścięcie, którą w Anglii
rzadko wówczas stosowano,
rzadko wówczas stosowano,
07:19
attracted even more.
119
427520
1320
przyciągała nawet bardziej.
07:21
In May 1820,
120
429840
2360
W maju 1820 roku
07:24
five men known as
the Cato Street Conspirators
the Cato Street Conspirators
121
432920
4016
pięciu mężczyzn znanych jako
Spiskowcy z Cato Street
Spiskowcy z Cato Street
07:28
were executed in London for plotting
122
436960
2136
stracono w Londynie, bo zmówili się,
07:31
to assassinate members
of the British government.
of the British government.
123
439120
2600
że zamordują członków brytyjskiego rządu.
07:34
They were hung and then decapitated.
124
442440
3656
Powieszono ich, a następnie ścięto.
07:38
It was a gruesome scene.
125
446120
1976
To był makabryczny widok.
07:40
Each man's head was hacked off in turn
and held up to the crowd.
and held up to the crowd.
126
448120
4376
Każdemu skazańcowi
odrąbano głowę i pokazano tłumowi.
odrąbano głowę i pokazano tłumowi.
07:44
And 100,000 people,
127
452520
2176
100 000 osób,
07:46
that's 10,000 more than can fit
into Wembley Stadium,
into Wembley Stadium,
128
454720
3616
to o 10 tysięcy osób więcej,
niż może pomieścić Stadion Wembley,
niż może pomieścić Stadion Wembley,
07:50
had turned out to watch.
129
458360
1936
zjawiło się, by patrzeć.
07:52
The streets were packed.
130
460320
2256
Ulice były zatłoczone.
07:54
People had rented out
windows and rooftops.
windows and rooftops.
131
462600
4216
Ludzie wynajmowali okna
i miejsca na dachu.
i miejsca na dachu.
07:58
People had climbed onto carts
and wagons in the street.
and wagons in the street.
132
466840
3016
Ludzie wspinali się na wozy
i furmanki stojące na ulicy.
i furmanki stojące na ulicy.
08:01
People climbed lamp posts.
133
469880
2096
Wspinali się nawet na słupy latarni.
08:04
People had been known to have died
in the crush on popular execution days.
in the crush on popular execution days.
134
472000
4800
Kilka osób tłum zadeptał na śmierć.
08:10
Evidence suggests
that throughout our history
that throughout our history
135
478120
3416
Dowody wskazują na to,
że przez całą historię
że przez całą historię
08:13
of public beheadings
and public executions,
and public executions,
136
481560
3336
publicznego ucinania głów
i publicznych egzekucji
i publicznych egzekucji
08:16
the vast majority of the people
who come to see
who come to see
137
484920
3336
znaczna większość widzów
08:20
are either enthusiastic
or, at best, unmoved.
or, at best, unmoved.
138
488280
4200
albo tryska entuzjazmem,
albo pozostaje niewzruszona.
albo pozostaje niewzruszona.
08:25
Disgust has been comparatively rare,
139
493520
3616
Niesmak był stosunkowo rzadki,
08:29
and even when people
are disgusted and are horrified,
are disgusted and are horrified,
140
497160
4216
a nawet gdy ludzie są
zniesmaczeni i przerażeni,
zniesmaczeni i przerażeni,
08:33
it doesn't always stop them
from coming out all the same to watch.
from coming out all the same to watch.
141
501400
4040
to nie rezygnują z chodzenia na egzekucje.
08:38
Perhaps the most striking example
142
506600
3216
Najbardziej uderzającym przykładem
08:41
of the human ability to watch
a beheading and remain unmoved
a beheading and remain unmoved
143
509840
5295
ludzkiej zdolności do oglądania ścięć
z obojętnością, czy wręcz z zawodem,
08:47
and even be disappointed
144
515159
2337
08:49
was the introduction in France
in 1792 of the guillotine,
in 1792 of the guillotine,
145
517520
5456
było wprowadzenie we Francji
w 1792 roku gilotyny,
w 1792 roku gilotyny,
08:55
that famous decapitation machine.
146
523000
3216
słynnej machiny do obcinania głów.
08:58
To us in the 21st century,
147
526240
2616
Ludziom żyjącym w XXI wieku
09:00
the guillotine may seem
like a monstrous contraption,
like a monstrous contraption,
148
528880
3496
gilotyna może się wydawać
koszmarnym urządzeniem,
koszmarnym urządzeniem,
09:04
but to the first crowds who saw it,
it was actually a disappointment.
it was actually a disappointment.
149
532400
5160
jednak pierwsi świadkowie
gilotynowania byli wręcz zawiedzeni.
gilotynowania byli wręcz zawiedzeni.
09:10
They were used to seeing long, drawn-out,
torturous executions on the scaffold,
torturous executions on the scaffold,
150
538880
6536
Przyzwyczaili się do długich
i makabrycznych egzekucji na szafocie,
i makabrycznych egzekucji na szafocie,
09:17
where people were mutilated
and burned and pulled apart slowly.
and burned and pulled apart slowly.
151
545440
5456
gdzie ludzi kaleczono,
przypalano i powoli rozrywano.
przypalano i powoli rozrywano.
09:22
To them, watching
the guillotine in action,
the guillotine in action,
152
550920
2976
Dla nich gilotynowanie
09:25
it was so quick, there was nothing to see.
153
553920
3176
było zbyt szybkie, nic do oglądania.
09:29
The blade fell, the head fell
into a basket, out of sight immediately,
into a basket, out of sight immediately,
154
557120
5216
Ostrze opadało, głowa wpadała
do koszyka, znikając z oczu.
do koszyka, znikając z oczu.
09:34
and they called out,
155
562360
1696
Tłum wołał,
09:36
"Give me back my gallows,
give me back my wooden gallows."
give me back my wooden gallows."
156
564080
3840
że chce z powrotem drewniane szubienice.
09:41
The end of torturous public
judicial executions in Europe and America
judicial executions in Europe and America
157
569360
5176
Koniec straszliwych publicznych egzekucji
sądowych w Europie i w USA
sądowych w Europie i w USA
09:46
was partly to do with being
more humane towards the criminal,
more humane towards the criminal,
158
574560
3936
nastąpił z powodu bardziej
ludzkiego podejścia do zbrodniarzy.
ludzkiego podejścia do zbrodniarzy.
09:50
but it was also partly because the crowd
obstinately refused to behave
obstinately refused to behave
159
578520
4736
Stało się też tak z powodu tłumów,
które z uporem maniaka odmawiały zachowań,
które z uporem maniaka odmawiały zachowań,
09:55
in the way that they should.
160
583280
2256
których od nich oczekiwano.
09:57
All too often, execution day
161
585560
2336
Bardzo często dzień egzekucji
09:59
was more like a carnival
than a solemn ceremony.
than a solemn ceremony.
162
587920
3160
stawał się wręcz karnawałem,
a nie poważną ceremonią.
a nie poważną ceremonią.
10:04
Today, a public judicial execution
in Europe or America is unthinkable,
in Europe or America is unthinkable,
163
592520
4816
Dzisiaj publiczne egzekucje sądowe
w Europie czy USA są nie do pomyślenia,
w Europie czy USA są nie do pomyślenia,
10:09
but there are other scenarios
that should make us cautious
that should make us cautious
164
597360
2736
ale wciąż są sytuacje,
które burzą przekonanie,
które burzą przekonanie,
10:12
about thinking
that things are different now
that things are different now
165
600120
2056
że teraz jest inaczej,
10:14
and we don't behave like that anymore.
166
602200
2320
że już tak nie postępujemy.
10:17
Take, for example,
the incidents of suicide baiting.
the incidents of suicide baiting.
167
605560
4616
Weźmy pod uwagę przypadki
namawiania do samobójstwa.
namawiania do samobójstwa.
10:22
This is when a crowd gathers
168
610200
2176
Tłum się zbiera, żeby obserwować osobę,
10:24
to watch a person who has climbed
to the top of a public building
to the top of a public building
169
612400
3616
która weszła na dach budynku,
10:28
in order to kill themselves,
170
616040
2416
chcąc się zabić.
10:30
and people in the crowd shout and jeer,
171
618480
2976
Tłum krzyczy i szydzi:
10:33
"Get on with it! Go on and jump!"
172
621480
2080
"Dalej! Dalej, skacz!".
10:36
This is a well-recognized phenomenon.
173
624600
3496
To bardzo znane zjawisko.
10:40
One paper in 1981 found that in 10
out of 21 threatened suicide attempts,
out of 21 threatened suicide attempts,
174
628120
6256
Artykuł z 1981 roku ukazał,
że w 10 na 21 prób samobójczych
że w 10 na 21 prób samobójczych
10:46
there was incidents of suicide baiting
and jeering from a crowd.
and jeering from a crowd.
175
634400
4856
drwiący tłum namawiał do samobójstwa.
10:51
And there have been incidents
reported in the press this year.
reported in the press this year.
176
639280
5576
Prasa również w tym roku
informowała o podobnych przypadkach.
informowała o podobnych przypadkach.
10:56
This was a very widely reported incident
177
644880
2776
Sławne stało się zajście
10:59
in Telford and Shropshire
in March this year.
in March this year.
178
647680
2976
w Telford i Shropshire w marcu tego roku.
11:02
And when it happens today,
179
650680
1616
Jeśli dziś coś takiego się zdarza,
11:04
people take photographs
and they take videos on their phones
and they take videos on their phones
180
652320
3416
ludzie robią zdjęcia
i nagrywają filmiki swoim telefonem,
i nagrywają filmiki swoim telefonem,
11:07
and they post those videos online.
181
655760
2200
żeby potem je wrzucić do Internetu.
11:12
When it comes to brutal murderers
who post their beheading videos,
who post their beheading videos,
182
660120
3696
Brutalni mordercy wrzucają
filmy z egzekucji przez ścięcie,
filmy z egzekucji przez ścięcie,
11:15
the Internet has created
a new kind of crowd.
a new kind of crowd.
183
663840
3696
a internauci stali się
nowym rodzajem tłumu.
nowym rodzajem tłumu.
11:19
Today, the action takes place
in a distant time and place,
in a distant time and place,
184
667560
5016
Morderstwa dzieją się
w odległych miejscach i czasie,
w odległych miejscach i czasie,
11:24
which gives the viewer a sense
of detachment from what's happening,
of detachment from what's happening,
185
672600
3296
przez co widzowi wydaje się,
że coś go dzieli od tych wydarzeń,
że coś go dzieli od tych wydarzeń,
11:27
a sense of separation.
186
675920
1256
poczucie oderwania.
11:29
It's nothing to do with me.
187
677200
1736
To nie ma ze mną nic wspólnego.
11:30
It's already happened.
188
678960
1280
To już się stało.
11:33
We are also offered
an unprecedented sense of intimacy.
an unprecedented sense of intimacy.
189
681400
3536
Mamy też nieznane dotąd
poczucie bliskości.
poczucie bliskości.
11:36
Today, we are all offered front row seats.
190
684960
2696
Wszyscy siedzą w pierwszym rzędzie.
11:39
We can all watch in private,
in our own time and space,
in our own time and space,
191
687680
3736
Oglądamy filmiki w domowych pieleszach,
11:43
and no one need ever know
that we've clicked on the screen to watch.
that we've clicked on the screen to watch.
192
691440
5056
klikamy bez niczyjej wiedzy.
11:48
This sense of separation --
193
696520
1976
To uczucie oderwania od innych ludzi,
11:50
from other people,
from the event itself --
from the event itself --
194
698520
2976
od samego wydarzenia,
11:53
seems to be key to understanding
our ability to watch,
our ability to watch,
195
701520
3576
wydaje się kluczem do zrozumienia
naszej zdolności do patrzenia.
naszej zdolności do patrzenia.
11:57
and there are several ways
196
705120
1256
Internet na wiele sposobów
11:58
in which the Internet
creates a sense of detachment
creates a sense of detachment
197
706400
3256
daje poczucie oderwania,
12:01
that seems to erode
individual moral responsibility.
individual moral responsibility.
198
709680
3600
co narusza indywidualne poczucie
odpowiedzialności moralnej.
odpowiedzialności moralnej.
12:06
Our activities online
are often contrasted with real life,
are often contrasted with real life,
199
714680
3696
Nasze działania w Internecie
i prawdziwym życiu często się różnią,
i prawdziwym życiu często się różnią,
12:10
as though the things we do online
are somehow less real.
are somehow less real.
200
718400
3080
jako że aktywność w sieci
jest jakby mniej rzeczywista.
jest jakby mniej rzeczywista.
12:14
We feel less accountable for our actions
201
722280
2976
W mniejszym stopniu
odpowiadamy za nasze czyny,
odpowiadamy za nasze czyny,
12:17
when we interact online.
202
725280
3336
gdy surfujemy w Internecie.
12:20
There's a sense of anonymity,
a sense of invisibility,
a sense of invisibility,
203
728640
4096
Istnieje poczucie
anonimowości, niewidzialności,
anonimowości, niewidzialności,
12:24
so we feel less accountable
for our behavior.
for our behavior.
204
732760
2640
więc czujemy się mniej
odpowiedzialni za zachowanie.
odpowiedzialni za zachowanie.
12:28
The Internet also makes it far easier
to stumble upon things inadvertently,
to stumble upon things inadvertently,
205
736800
4616
Internet pozwala nam
niechcący natykać się na rzeczy,
niechcący natykać się na rzeczy,
12:33
things that we would usually avoid
in everyday life.
in everyday life.
206
741440
3616
których w normalnym życiu
raczej byśmy unikali.
raczej byśmy unikali.
12:37
Today, a video can start playing
before you even know what you're watching.
before you even know what you're watching.
207
745080
4856
Dzisiaj film może się włączyć,
zanim w ogóle wiemy, o czym jest.
zanim w ogóle wiemy, o czym jest.
12:41
Or you may be tempted to look at material
that you wouldn't look at in everyday life
that you wouldn't look at in everyday life
208
749960
4016
Może kusić obejrzenie materiału,
na który normalnie byśmy nie spojrzeli,
na który normalnie byśmy nie spojrzeli,
12:46
or you wouldn't look at if you
were with other people at the time.
were with other people at the time.
209
754000
3120
albo którego nie oglądałoby się
w towarzystwie.
w towarzystwie.
12:50
And when the action is pre-recorded
210
758120
2896
Gdy akcję nagrano wcześniej,
12:53
and takes place
in a distant time and space,
in a distant time and space,
211
761040
4216
gdy odbywa się ona
w odległym czasie i miejscu,
w odległym czasie i miejscu,
12:57
watching seems like a passive activity.
212
765280
3976
oglądanie wydaje się czynnością bierną.
13:01
There's nothing I can do about it now.
213
769280
1810
Nic nie mogę na to poradzić.
13:03
It's already happened.
214
771120
1550
Przecież już się stało.
13:05
All these things make it easier
as an Internet user
as an Internet user
215
773160
3296
Dlatego Internet pozwala
nam, użytkownikom,
nam, użytkownikom,
13:08
for us to give in to our sense
of curiosity about death,
of curiosity about death,
216
776480
3816
ulec ciekawości na temat śmierci,
13:12
to push our personal boundaries,
217
780320
2696
przesunąć wewnętrzne granice,
13:15
to test our sense of shock,
to explore our sense of shock.
to explore our sense of shock.
218
783040
4920
sprawdzić reakcję na szok,
zbadać to uczucie.
zbadać to uczucie.
13:21
But we're not passive when we watch.
219
789360
2336
Jednak jako widzowie
nie jesteśmy wcale bierni.
nie jesteśmy wcale bierni.
13:23
On the contrary, we're fulfilling
the murderer's desire to be seen.
the murderer's desire to be seen.
220
791720
4496
Wręcz spełniamy marzenie
mordercy o tym, że ktoś go zobaczy.
mordercy o tym, że ktoś go zobaczy.
13:28
When the victim of a decapitation
is bound and defenseless,
is bound and defenseless,
221
796240
4456
ofiara egzekucji jest
obezwładniona i bezbronna,
obezwładniona i bezbronna,
13:32
he or she essentially becomes
a pawn in their killer's show.
a pawn in their killer's show.
222
800720
4480
staje się pionkiem
w spektaklu mordercy.
w spektaklu mordercy.
13:38
Unlike a trophy head
that's taken in battle,
that's taken in battle,
223
806520
2856
Nie jest to trofeum z bitwy,
13:41
that represents the luck and skill
it takes to win a fight,
it takes to win a fight,
224
809400
4320
odzwierciedlenie fartu i wprawy
potrzebnej do zwycięstwa.
potrzebnej do zwycięstwa.
13:47
when a beheading is staged,
225
815200
2136
Jeśli egzekucja odbywa się na scenie,
13:49
when it's essentially a piece of theater,
226
817360
2936
kiedy jest częścią przedstawienia,
13:52
the power comes from the reception
the killer receives as he performs.
the killer receives as he performs.
227
820320
5480
morderca czerpie siłę z odbioru
jego dzieła przez publiczność.
jego dzieła przez publiczność.
13:58
In other words, watching
is very much part of the event.
is very much part of the event.
228
826880
4736
Oglądanie jest częścią tego wydarzenia.
14:03
The event no longer takes place
in a single location
in a single location
229
831640
3536
Wydarzenie nie dzieje się już
w jednym miejscu,
w jednym miejscu,
14:07
at a certain point in time as it used to
and as it may still appear to.
and as it may still appear to.
230
835200
5160
w określonym czasie, jak to było wcześniej
i jak się może nadal wydawać.
i jak się może nadal wydawać.
14:13
Now the event is stretched out
in time and place,
in time and place,
231
841200
3936
Wydarzenia rozciągają się
w czasie i przestrzeni,
w czasie i przestrzeni,
14:17
and everyone who watches plays their part.
232
845160
2960
każdy widz jest jego częścią.
14:21
We should stop watching,
233
849520
1880
Trzeba przestać oglądać,
14:24
but we know we won't.
234
852120
1560
ale wiadomo, że tego nie zrobimy.
Historia uczy nas, że tak nie będzie,
14:26
History tells us we won't,
235
854440
2456
14:28
and the killers know it too.
236
856920
1600
mordercy też o tym wiedzą.
14:31
Thank you.
237
859240
1216
Dziękuję.
14:32
(Applause)
238
860480
4496
(Brawa)
14:37
Bruno Giussani: Thank you.
Let me get this back. Thank you.
Let me get this back. Thank you.
239
865000
2896
Bruno Giussani: Dziekuję.
Wezmę to od ciebie. Dziękuję.
Wezmę to od ciebie. Dziękuję.
14:39
Let's move here. While they install
for the next performance,
for the next performance,
240
867920
2896
Póki szykują scenę na następną prelekcję,
14:42
I want to ask you the question
that probably many here have,
that probably many here have,
241
870840
2856
chcę cię zapytać, inni pewnie też,
14:45
which is how did you
get interested in this topic?
get interested in this topic?
242
873720
2600
co cię skłoniło
do zajęcia się tym tematem?
do zajęcia się tym tematem?
14:50
Frances Larson: I used to work at a museum
243
878360
2016
Frances Larson: Pracowałam w muzeum
14:52
called the Pitt Rivers Museum in Oxford,
244
880400
1936
Pitt Rivers Museum w Oxfordzie,
14:54
which was famous for its display
of shrunken heads from South America.
of shrunken heads from South America.
245
882360
3856
znanego z wystawy
spreparowanych głów z Ameryki Południowej.
14:58
People used to say, "Oh, the shrunken head
museum, the shrunken head museum!"
museum, the shrunken head museum!"
246
886240
3936
Mówiono: "Muzeum spreparowanych głów!".
15:02
And at the time,
I was working on the history
I was working on the history
247
890200
3616
Wówczas zajmowałam się historią
15:05
of scientific collections of skulls.
248
893840
2016
zbioru czaszek na cele naukowe.
15:07
I was working on the cranial collections,
249
895880
2576
Zajmowałam się kolekcją czaszek,
15:10
and it just struck me as ironic
250
898480
1816
wydało mi się ironicznie,
15:12
that here were people coming to see
this gory, primitive, savage culture
this gory, primitive, savage culture
251
900320
4776
że ludzie przychodzą oglądać
tę brutalną i dziką kulturę,
tę brutalną i dziką kulturę,
15:17
that they were almost
fantasizing about and creating
fantasizing about and creating
252
905120
3520
niemal o niej fantazjują,
15:21
without really understanding
what they were seeing,
what they were seeing,
253
909960
2381
nie rozumiejąc, co oglądają.
15:24
and all the while these vast --
I mean hundreds of thousands
I mean hundreds of thousands
254
912365
3571
Tymczasem te ogromne
zbiory czaszek, idące w setki i tysiące,
zbiory czaszek, idące w setki i tysiące,
15:27
of skulls in our museums,
all across Europe and the States --
all across Europe and the States --
255
915960
4136
w muzeach Europy i USA
15:32
were kind of upholding this Enlightenment
pursuit of scientific rationality.
pursuit of scientific rationality.
256
920120
5256
miały za zadanie wspierać
naukową racjonalność.
naukową racjonalność.
15:37
So I wanted to kind of twist it round
and say, "Let's look at us."
and say, "Let's look at us."
257
925400
5056
Chciałam rzucić na to inne światło,
żebyśmy spojrzeli na siebie samych.
żebyśmy spojrzeli na siebie samych.
15:42
We're looking through the glass case
at these shrunken heads.
at these shrunken heads.
258
930480
2896
Patrzymy przez szybę
na spreparowane głowy.
na spreparowane głowy.
15:45
Let's look at our own history and our own
cultural fascination with these things.
cultural fascination with these things.
259
933400
4536
Spójrzmy na własną historię
i zainteresowanie takimi sprawami.
i zainteresowanie takimi sprawami.
15:49
BG: Thank you for sharing that.
260
937960
1817
BG: Dziękuję za wystąpienie.
15:51
FL: Thank you.
261
939802
1174
FL: Dziękuję.
15:53
(Applause)
262
941000
3080
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Frances Larson - AnthropologistFrances Larson explores the dark and varied obsessions that our culture has had with decapitated heads and skulls throughout history.
Why you should listen
Oxford anthropologist Frances Larson wrote Severed: A History of Heads Lost and Heads Found. The book, which she describes as a survey of our “traditions of decapitation,” was published in 2014, just before beheadings sadly started populating the front pages of the news once more. She previously wrote an acclaimed biography of Sir Henry Wellcome.
More profile about the speakerFrances Larson | Speaker | TED.com