TED2002
Richard Dawkins: Militant atheism
Riçard Dokins mbi ateizmin luftarak
Filmed:
Readability: 5.3
5,735,087 views
Riçard Dokins iu bën thirrje gjithë ateistëve të shpallin hapur qëndrimin e tyre – dhe të luftojnë kundër ndërhyrjes së kishës në politikë dhe shkencë. Ja një leksion i tronditës, gjithë humor, e forcë.
Richard Dawkins - Evolutionary biologist
Oxford professor Richard Dawkins has helped steer evolutionary science into the 21st century, and his concept of the "meme" contextualized the spread of ideas in the information age. In recent years, his devastating critique of religion has made him a leading figure in the New Atheism. Full bio
Oxford professor Richard Dawkins has helped steer evolutionary science into the 21st century, and his concept of the "meme" contextualized the spread of ideas in the information age. In recent years, his devastating critique of religion has made him a leading figure in the New Atheism. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
That splendid music, the coming-in music --
0
0
5000
Kjo muzikë kaq e bukur, muzika e hyrjes…
00:30
"The Elephant March" from "Aida" -- is the music I've chosen for my funeral --
1
5000
6000
“Marshi i Elefantit” nga Aida – muzika që kam zgjedhur të më luhet në varrim…
00:36
(Laughter)
2
11000
1000
(Të qeshura)
00:37
-- and you can see why. It's triumphal.
3
12000
5000
…besoj e kuptoni pse. Ka tone fitimtare.
00:42
I won't feel anything, but if I could,
4
17000
4000
Unë vetë - s’kam për të ndjerë gjë, por po të mundja,
00:46
I would feel triumphal at having lived at all,
5
21000
4000
do të ndihesha fitimtar që kisha arritur të jetoja,
00:50
and at having lived on this splendid planet,
6
25000
2000
dhe që kisha jetuar në këtë planet të shkëlqyer;
00:52
and having been given the opportunity to understand
7
27000
3000
që më ishte dhënë rasti të kuptoj
00:55
something about why I was here in the first place, before not being here.
8
30000
7000
diçka në lidhje me, e para përse kisha ardhur këtu, përpara se të mos isha .
01:02
Can you understand my quaint English accent?
9
37000
7000
A ma kuptoni aksentin e lehtë britanik?
01:09
Like everybody else, I was entranced yesterday by the animal session.
10
44000
6000
Edhe unë, si gjithë të tjerët, u mahnita dje me prezantimin për kafshët.
01:15
Robert Full and Frans Lanting and others --
11
50000
5000
Robert Full, Frans Langing e të tjerë…
01:20
the beauty of the things they showed.
12
55000
2000
bukuria e gjithçkaje që na treguan.
01:22
The only slight jarring note was when Jeffrey Katzenberg said of the mustang,
13
57000
6000
E vetmja notë e pakëndshme qe komenti i Xhefri Kacenbergut për kalin mustang,
01:28
"the most splendid creatures that God put on this earth."
14
63000
4000
“krijesa më e përsosur që ka vënë Zoti mbi tokë."
01:32
Now of course, we know that he didn't really mean that,
15
67000
3000
Tani, kuptohet, të gjithë e dijmë që ai s’e ka seriozisht,
01:35
but in this country at the moment, you can't be too careful.
16
70000
4000
megjithatë sot, në këtë vend s'mund t’i masësh fjalët mirë
01:39
(Laughter)
17
74000
1000
(të qeshura)
01:40
I'm a biologist, and the central theorem of our subject: the theory of design,
18
75000
7000
Unë jam biolog dhe teorema qendrore e fushës sonë: teoria e krijimit,
01:47
Darwin's theory of evolution by natural selection.
19
82000
5000
teoria darviniane e evolucionit sipas përzgjedhjes natyrore
01:52
In professional circles everywhere, it's of course universally accepted.
20
87000
4000
Natyrisht që pranohet nga rrethet profesionale në të gjithë botën.
01:56
In non-professional circles outside America, it's largely ignored.
21
91000
6000
Në rrethet jo-profesionale jashtë Amerikës, ajo përgjithësisht injorohet.
02:02
But in non-professional circles within America,
22
97000
4000
Ndërsa në rrethet jo-profesionale në Amerikë
02:06
it arouses so much hostility --
23
101000
3000
ngjall aq shumë armiqësi…
02:09
(Laughter)
24
104000
1000
(të qeshura)
02:10
-- that it's fair to say that American biologists are in a state of war.
25
105000
6000
…sa mund të thuhet pa frikë se biologët amerikanë janë në gjendje lufte.
02:16
The war is so worrying at present,
26
111000
2000
Aktualisht, lufta është bërë aq shqetësuese,
02:18
with court cases coming up in one state after another,
27
113000
2000
me gjyqe që hapen sa në një shtet në tjetrin,
02:20
that I felt I had to say something about it.
28
115000
3000
saqë e ndjej të nevojshme të them diçka për të.
02:23
If you want to know what I have to say about Darwinism itself,
29
118000
4000
Nëse keni ardhur të dëgjoni ndonjë leksion për Darvinizmin
02:27
I'm afraid you're going to have to look at my books,
30
122000
3000
atëherë më vjen keq, por duhet të më lexoni librat
02:30
which you won't find in the bookstore outside.
31
125000
3000
që s’keni për t’i gjetur dot në librari këtu rrotull
02:33
(Laughter)
32
128000
3000
(të qeshura)
02:36
Contemporary court cases
33
131000
2000
Gjyqet e sotëm
02:38
often concern an allegedly new version of creationism,
34
133000
4000
merren më së shumti me të ashtuquajturin varjant të ri të kreacionizmit
02:42
called "Intelligent Design," or ID.
35
137000
4000
të quajtur Projektim (Disajn) Inteligjent ose PI.
02:46
Don't be fooled. There's nothing new about ID.
36
141000
4000
Mos u mashtroni. PI nuk sjell asgjë të re.
02:50
It's just creationism under another name,
37
145000
3000
Vazhdon thjesht kreacionizmi me një emër të ri.
02:53
rechristened -- I choose the word advisedly --
38
148000
4000
I ripagëzuar – e kam zgjedhur me vetëdije këtë fjalë -
02:57
(Laughter)
39
152000
1000
(të qeshura)
02:58
-- for tactical, political reasons.
40
153000
2000
… për arsye taktike, politike.
03:00
The arguments of so-called ID theorists
41
155000
2000
Argumentet e të ashtuquajturve teoricinent të PI-së
03:02
are the same old arguments that had been refuted again and again,
42
157000
3000
mbeten po ato argumente që janë hedhur poshtë vazhdimisht,
03:05
since Darwin down to the present day.
43
160000
4000
që nga koha e Darvinit e deri në ditët e sotme.
03:09
There is an effective evolution lobby
44
164000
3000
Një lob i efektshëm evolucionist
03:12
coordinating the fight on behalf of science,
45
167000
2000
po bashkërendon përpjekjet në emër të shkencës,
03:14
and I try to do all I can to help them,
46
169000
3000
dhe unë përpiqem të bëj ç’është e mundur t’i ndihmoj,
03:17
but they get quite upset when people like me dare to mention
47
172000
4000
por ata nervozohen kur njerëz si unë guxojnë të thonë
03:21
that we happen to be atheists as well as evolutionists.
48
176000
4000
se jemi jo vetëm evolucionistë, por edhe ateistë.
03:25
They see us as rocking the boat, and you can understand why.
49
180000
5000
Iu duket sikur po iu prishim terezinë, besoj se e kuptoni pse.
03:30
Creationists, lacking any coherent scientific argument for their case,
50
185000
5000
Duke mos pasur argumente bindëse për teorinë e tyre, kreacionistët
03:35
fall back on the popular phobia against atheism.
51
190000
5000
kapen pas fobisë së përgjithshme ndaj ateizmit.
03:40
Teach your children evolution in biology class,
52
195000
4000
Po t’iu mësosh evolucionin fëmijëve në klasën e biologjisë,
03:44
and they'll soon move on to drugs, grand larceny and sexual pre-version.
53
199000
5000
do t’i kthehen menjëherë drogës, vjedhjeve dhe perversioneve seksuale.
03:49
(Laughter)
54
204000
5000
(të qeshura)
03:54
In fact, of course, educated theologians from the Pope down
55
209000
3000
Në fakt duhet thënë se teologët e shkolluar, duke nisur nga vetë Papa
03:57
are firm in their support of evolution.
56
212000
3000
janë mbështetës të palëkundur të evolucionit.
04:00
This book, "Finding Darwin's God," by Kenneth Miller,
57
215000
3000
Ky libër “Në kërkim të Zotit të Darvinit” nga Keneth Miller
04:03
is one of the most effective attacks on Intelligent Design
58
218000
2000
është një nga sulmet më të efektshëm kundër Krijimit Inteligjent
04:05
that I know, and it's all the more effective
59
220000
3000
që njoh unë, dhe ç’ka e bën edhe më të efektshëm
04:08
because it's written by a devout Christian.
60
223000
3000
është fakti që është shkruar nga një i krishterë i përkushtuar.
04:11
People like Kenneth Miller could be called a "godsend" to the evolution lobby --
61
226000
5000
Njerëz si Keneth Miller mund t’i quash të dërguar nga Zoti në lobin evolucionist...
04:16
(Laughter)
62
231000
1000
(të qeshura)
04:17
-- because they expose the lie that evolutionism is, as a matter of fact,
63
232000
4000
…sepse nxjerrin në pah gënjeshtrën se evolucionizmi, në fund të fundit,
04:21
tantamount to atheism.
64
236000
2000
është i barasvlershëm me ateizmin.
04:23
People like me, on the other hand, rock the boat.
65
238000
5000
Nga ana tjetër, njerëz si unë iu prishin terezinë.
04:28
But here, I want to say something nice about creationists.
66
243000
3000
Sidoqoftë, këtu do desha të thosha një fjalë të mirë për kreacionistët.
04:31
It's not a thing I often do, so listen carefully.
67
246000
3000
Hapni veshët mirë, se s’është gjë që e bëj gjithmonë.
04:34
(Laughter)
68
249000
1000
(të qeshura)
04:35
I think they're right about one thing.
69
250000
3000
Mendoj se ata kanë të drejtë për një gjë.
04:38
I think they're right that evolution
70
253000
2000
Më duket se kanë të drejtë kur thonë që evolucioni
04:40
is fundamentally hostile to religion.
71
255000
3000
është thelbësisht armiqësor ndaj fesë.
04:43
I've already said that many individual evolutionists, like the Pope,
72
258000
4000
E thashë më lart që, të marrë një për një, shumë evolucionistë, si Papa,
04:47
are also religious, but I think they're deluding themselves.
73
262000
3000
janë edhe fetarë, por më duket se gënjejnë veten.
04:50
I believe a true understanding of Darwinism
74
265000
3000
Jam i bindur se të kuptuarit drejt i Darvinizmit
04:53
is deeply corrosive to religious faith.
75
268000
5000
e gërryen nga rrënjët besimin fetar.
04:58
Now, it may sound as though I'm about to preach atheism,
76
273000
6000
Ndoshta mund t’iu duket sikur kam ardhur këtu për të predikuar ateizmin
05:04
and I want to reassure you that that's not what I'm going to do.
77
279000
3000
dhe dua t’iu siguroj që s’kam ndërmend aspak ta bëj një gjë të tillë
05:07
In an audience as sophisticated as this one,
78
282000
4000
Me një auditor kaq të ngritur sa ky – sa ju këtu –
05:11
that would be preaching to the choir.
79
286000
3000
do të ishte njëlloj sikur t’i predikoje korit kishtar.
05:14
No, what I want to urge upon you --
80
289000
4000
Jo, unë vetëm se do të doja t'iu nxisja...
05:18
(Laughter)
81
293000
2000
(të qeshura)
05:20
-- instead what I want to urge upon you is militant atheism.
82
295000
5000
...përkundrazi, unë vetëm sa do të doja të nxisja te ju ateizmin luftarak (Militant).
05:25
(Laughter)
83
300000
2000
(të qeshura)
05:27
(Applause)
84
302000
3000
(duartrokitje)
05:30
But that's putting it too negatively.
85
305000
3000
Megjithëse kjo sikur i jep një ngjyrim të keq.
05:33
If I was a person who were interested in preserving religious faith,
86
308000
5000
Po të doja – po të isha në anën e atyre që luftojnë për ruajtjen e besimit fetar
05:38
I would be very afraid of the positive power of evolutionary science,
87
313000
5000
do t’ia kisha pasur shumë frikën forcës pozitive të shkencës evolucioniste,
05:43
and indeed science generally, but evolution in particular,
88
318000
2000
dhe të çdo lloj shkence në përgjithësi, por evolucionit në veçanti,
05:45
to inspire and enthrall, precisely because it is atheistic.
89
320000
8000
si frymëzuese dhe nxitëse, pikërisht sepse është ateiste.
05:53
Now, the difficult problem for any theory of biological design
90
328000
4000
Vështirësia e çdo teorie të krijimit biologjik qëndon te
05:57
is to explain the massive statistical improbability of living things.
91
332000
6000
shpjegimi i improbabilitetit të madh statistikor të ekzistencës së gjallesave.
06:03
Statistical improbability in the direction of good design --
92
338000
5000
Improbabilitetit statistikor në drejtim të një ndërtimi të qëndrueshëm…
06:08
"complexity" is another word for this.
93
343000
2000
ose, nëse do të kërkonim fjalë tjetër, kompleksitetit.
06:10
The standard creationist argument -- there is only one; they all reduce to this one --
94
345000
5000
Arsyetimi standart kreacionist – faktikisht ka vetëm një, të gjithë aty dalin -
06:15
takes off from a statistical improbability.
95
350000
2000
niset nga improbabiliteti statistikor.
06:17
Living creatures are too complex to have come about by chance;
96
352000
4000
Gjallesat janë tepër të ndërlikuara për t’u pranuar si të krijuara rastësisht;
06:21
therefore, they must have had a designer.
97
356000
2000
prandaj duhet të kenë pasur një projektues.
06:23
This argument of course, shoots itself in the foot.
98
358000
2000
Ky argument s'ka se si të mos i bjerë kokës së vet.
06:25
Any designer capable of designing something really complex
99
360000
4000
Që projektuesi të jetë në gjendje të projektojë diçka tepër të ndërlikuar,
06:29
has to be even more complex himself, and that's before we even start
100
364000
5000
ai duhet të jetë vetë edhe më i ndërlikuar, pa llogaritur këtu
06:34
on the other things he's expected to do,
101
369000
2000
gjithë ato gjëra të tjera që do t'i duhet të bëjë më pas,
06:36
like forgive sins, bless marriages, listen to prayers --
102
371000
3000
si të falë mëkatet, të bekojë martesat, të dëgjojë lutjet…
06:39
favor our side in a war --
103
374000
3000
…të mbështesë anën tonë në luftë…
06:42
(Laughter)
104
377000
2000
(të qeshura)
06:44
-- disapprove of our sex lives and so on.
105
379000
3000
…të kundërshtojë jetën tonë seksuale, e kështu me rradhë.
06:47
(Laughter)
106
382000
2000
(të qeshura)
06:49
Complexity is the problem that any theory of biology has to solve,
107
384000
5000
Kompleksititeti është problem që kërkohet të zgjidhet nga teoria e biologjisë,
06:54
and you can't solve it by postulating an agent that is even more complex,
108
389000
5000
por që s’mund të zgjidhet duke futur një element edhe më kompleks,
06:59
thereby simply compounding the problem.
109
394000
3000
që do ta ndërlikonte edhe më tej problemin.
07:02
Darwinian natural selection is so stunningly elegant
110
397000
4000
Përzgjedhja naturore e Darvinit është kaq çuditërisht elegante,
07:06
because it solves the problem of explaining complexity
111
401000
4000
pikërisht sepse e zgjidh problemin duke shpjeguar kompleksitetin
07:10
in terms of nothing but simplicity.
112
405000
4000
duke u nisur nga thjeshtësia.
07:14
Essentially, it does it by providing a smooth ramp
113
409000
3000
Praktikisht, ajo jep zgjidhje duke na ofruar një rrafsh të pjerrët,
07:17
of gradual step-by-step increment.
114
412000
4000
ngritjeje graduale, hap pas hapi.
07:21
But here, I only want to make the point
115
416000
2000
Sidoqoftë, këtu do të desha të theksoja
07:23
that the elegance of Darwinism is corrosive to religion
116
418000
4000
që elegance e Darvinizmit është shkatërruese për fenë
07:27
precisely because it is so elegant, so parsimonious, so powerful,
117
422000
5000
pikërisht ngaqë është kaq elegante, kaq e patundur, kaq e fuqishme,
07:32
so economically powerful.
118
427000
2000
kaq e fuqishme ekonomikisht.
07:34
It has the sinewy economy of a beautiful suspension bridge.
119
429000
9000
Ajo mbart në vetvete ekonominë muskuloze të një ure të varur.
07:43
The God theory is not just a bad theory.
120
438000
2000
Teoria e Zotit jo vetëm që është teori e gabuar.
07:45
It turns out to be, in principle, incapable of doing the job required of it.
121
440000
6000
por në parim, ajo rezulton e paaftë të kryejë misionin e vet.
07:51
So, returning to tactics and the evolution lobby,
122
446000
3000
Pra, duke iu kthyer taktikës së lobit evolucionist,
07:54
I want to argue that rocking the boat may be just the right thing to do.
123
449000
9000
dua të argumentoj se më e mira që duhet bërë është të prishësh terezinë.
08:03
My approach to attacking creationism is unlike the evolution lobby.
124
458000
6000
Këndvështrim im për sulmin kundër kreacionizmit.ndryshon nga i lobit evolucionist
08:09
My approach to attacking creationism is to attack religion as a whole,
125
464000
5000
Unë dua ta godas kreacionizmin duke sulmuar fenë në përgjithësi,
08:14
and at this point I need to acknowledge the remarkable taboo
126
469000
4000
dhe në këtë pikë do të desha të diskutoja tabunë e fortë
08:18
against speaking ill of religion,
127
473000
3000
ndaj të folurit keq për fenë,
08:21
and I'm going to do so in the words of the late Douglas Adams,
128
476000
3000
gjë që do ta bëj me fjalët e të ndjerit Daglas Adams
08:24
a dear friend who, if he never came to TED,
129
479000
2000
një miku im i dashur i cili, ndonëse s’erdhi kurrë në TED,
08:26
certainly should have been invited.
130
481000
3000
padyshim duhet të ishte ftuar të vinte.
08:29
(Richard Saul Wurman: He was.)
131
484000
2000
(Riçard Saul Urman: Ka qënë ftuar.)
08:31
Richard Dawkins: He was. Good. I thought he must have been.
132
486000
2000
Riçard Dokins: Ka qënë. Mirë. E dija që duhet të ishte ftuar.
08:33
He begins this speech which was tape-recorded in Cambridge
133
488000
3000
Ai e niste një fjalim që regjistroi në Kembrixh,
08:36
shortly before he died.
134
491000
2000
jo shumë kohë para se të vdiste,
08:38
He begins by explaining how science works through the testing of hypotheses
135
493000
4000
duke shpjeguar si vepron shkenca duke provuar hipoteza
08:42
that are framed to be vulnerable to disproof, and then he goes on.
136
497000
4000
të cilat fillimisht janë të hapura për t’u rrëzuar, dhe pastaj vazhdon.
08:46
I quote, "Religion doesn't seem to work like that.
137
501000
4000
Po citoj: “Feja nuk duket se vepron kështu.
08:50
It has certain ideas at the heart of it, which we call 'sacred' or 'holy.'
138
505000
4000
Ajo ka në bazë disa ide, të cilat i quajmë të shenjta ose hyjnore.
08:54
What it means is: here is an idea or a notion
139
509000
3000
Dhe me këtë do të thotë, ja ku keni një ide, ose nocion
08:57
that you're not allowed to say anything bad about.
140
512000
4000
për të cilin nuk jeni të lejuar të thoni asgjë të keqe.
09:01
You're just not. Why not? Because you're not.
141
516000
4000
Thjesht nuk jeni të lejuar. Pse? Sepse nuk jeni.
09:05
(Laughter)
142
520000
4000
(të qeshura)
09:09
Why should it be that it's perfectly legitimate to support the Republicans or Democrats,
143
524000
4000
Pse qënka normale të kesh të drejtë të mbështetësh republikanët apo demokratët,
09:13
this model of economics versus that, Macintosh instead of Windows,
144
528000
5000
këtë apo atë model ekonomik, Makintoshin apo Uindous,
09:18
but to have an opinion about how the universe began,
145
533000
3000
ndërsa që të krijosh një ide se si ka lindur universi,
09:21
about who created the universe -- no, that's holy.
146
536000
4000
kush e krijoji universin – jo, kjo është e shenjtë, e paprekshme.
09:25
So, we're used to not challenging religious ideas
147
540000
3000
Pra jemi mësuar të mos i sfidojmë idetë fetare
09:28
and it's very interesting how much of a furor Richard creates
148
543000
3000
dhe është interesante të shohësh ç’rrëmujë shkakton Riçard
09:31
when he does it." He meant me, not that one.
149
546000
4000
sa herë që hap sfida.” Këtu e ka fjalën për mua, jo për këtë.
09:35
"Everybody gets absolutely frantic about it,
150
550000
3000
“Të gjithëve iu ngrihen qimet përpjetë,
09:38
because you're not allowed to say these things, yet when you look at it rationally,
151
553000
4000
sepse nuk je i lejuar t’i thuash gjëra të tilla, megjithëse po ta shohësh logjikisht
09:42
there is no reason why those ideas shouldn't be as open to debate
152
557000
4000
nuk ka asnjë arsye përse këto ide të mos jenë fushë e hapur debati
09:46
as any other, except that we've agreed somehow between us
153
561000
4000
si të tjerat, përpos asaj që, në një farë mënyre, ne kemi rënë në ujdi
09:50
that they shouldn't be." And that's the end of the quote from Douglas.
154
565000
7000
që s’duhet të jenë.” Këtu mbaron edhe citimi nga Daglas.
09:57
In my view, not only is science corrosive to religion;
155
572000
4000
Mendoj që jo vetëm shkenca është shkatërruese për fenë,
10:01
religion is corrosive to science.
156
576000
4000
por edhe feja është shkatërruese për shkencën.
10:05
It teaches people to be satisfied with trivial, supernatural non-explanations
157
580000
6000
Ajo i mëson njerëzit të ngopen me ca mos-shpjegime të mbinatyrshme vogëlsish,
10:11
and blinds them to the wonderful real explanations that we have within our grasp.
158
586000
6000
e u zë sytë për të mos parë shpjegime të shkëlqyera, të vërteta, të prekshme.
10:17
It teaches them to accept authority, revelation and faith
159
592000
7000
I mëson të pranojnë autoritetin, hyjninë e besimin,
10:24
instead of always insisting on evidence.
160
599000
5000
në vend që të ngulin vazhdimisht këmbë për fakte.
10:29
There's Douglas Adams, magnificent picture from his book, "Last Chance to See."
161
604000
6000
Ja fotografia madhështore e Daglad Adamsit nga libri “Rasti i fundit për të parë.”
10:35
Now, there's a typical scientific journal, the Quarterly Review of Biology.
162
610000
4000
Siç e dini, Pasqyra Tremujore e Biologjisë është një botim tipik shkencor.
10:39
And I'm going to put together, as guest editor,
163
614000
3000
Unë, si redaktor nderi, kam marrë përsipër të përgatit
10:42
a special issue on the question, "Did an asteroid kill the dinosaurs?"
164
617000
5000
një numër special mbi pyetjen: “A ishte një asteroid ai që vrau dinosaurët?”
10:47
And the first paper is a standard scientific paper
165
622000
4000
Studimi i parë është studim standart shkencor
10:51
presenting evidence, "Iridium Layer at the K-T Boundary,
166
626000
4000
që parashtron fakte, “Shtresa Iridiumi në Kufirin K-T,
10:55
Potassium-Argon Dated Crater in Yucatan,
167
630000
2000
Një krater i datuar me Potasium-Argon në Jukatan,
10:57
Indicate That an Asteroid Killed the Dinosaurs."
168
632000
3000
Indikon se Dinosaurët i vrau një Asteroid.
11:00
Perfectly ordinary scientific paper.
169
635000
3000
Studim shkencor fare normal.
11:03
Now, the next one, "The President of The Royal Society
170
638000
4000
Nderkaq tjetri pas tij: “Presidentit të Shoqërisë Mbretërore
11:07
Has Been Vouchsafed a Strong Inner Conviction" -- (Laughter) --
171
642000
4000
i është Frymëzuar Bindja e Thellë – të qeshura –
11:11
"... That an Asteroid Killed the Dinosaurs."
172
646000
3000
“…se Dinosaurët i Vrau një Asteroid”
11:14
(Laughter)
173
649000
4000
(të qeshura)
11:18
"It Has Been Privately Revealed to Professor Huxtane
174
653000
6000
“Profesorit Hakstein i është Ndriçuar në Konfidencë Mendimi
11:24
That an Asteroid Killed the Dinosaurs."
175
659000
2000
Se Dinosaurët i Vrau një Asteroid.
11:26
(Laughter)
176
661000
3000
(të qeshura)
11:29
"Professor Hordley Was Brought Up
177
664000
3000
“Profesor Hordli u Lartësua
11:32
to Have Total and Unquestioning Faith" --
178
667000
3000
Në Besimin e Plotë të Padiskutueshëm
11:35
(Laughter) --
179
670000
1000
(të qeshura)
11:36
"... That an Asteroid Killed the Dinosaurs."
180
671000
7000
Se Dinosaurët i vrau një Asteroid.”
11:43
"Professor Hawkins Has Promulgated an Official Dogma
181
678000
5000
Profesor Hokinsit iu Komunikua Dogma Zyrtare
11:48
Binding on All Loyal Hawkinsians
182
683000
3000
E Detyryeshme për gjithë Hokinsianët
11:51
That an Asteroid Killed the Dinosaurs."
183
686000
3000
Se Dinosaurët i vrau një Asteroid.”
11:54
(Laughter)
184
689000
3000
(të qeshura)
11:57
That's inconceivable, of course.
185
692000
4000
Natyrisht, këto janë ekzagjërime.
12:01
But suppose --
186
696000
2000
Por ja, të marrim këtë tjetrën…
12:03
(Applause)
187
698000
10000
(duartrokitje)
12:13
-- in 1987, a reporter asked George Bush, Sr.
188
708000
3000
…në 1987 një gazetar iu drejtua Xhorxh Bushit të madh dhe e pyeti
12:16
whether he recognized the equal citizenship and patriotism
189
711000
3000
nëse i llogariste si qytetarë dhe patriotë si gjithë të tjerët edhe
12:19
of Americans who are atheists.
190
714000
3000
amerikanët që janë ateistë .
12:22
Mr. Bush's reply has become infamous.
191
717000
3000
Z. Bush dha përgjigjen famëkeqe.
12:25
"No, I don't know that atheists should be considered citizens,
192
720000
4000
“Jo, mendoj se ateistët nuk duhen konsideruar as qytetarë,
12:29
nor should they be considered patriots.
193
724000
2000
as patriotë.
12:31
This is one nation under God."
194
726000
3000
Ky është një komb nën Zot.”
12:34
Bush's bigotry was not an isolated mistake,
195
729000
3000
Mendjengushtësia e Bushit s’ishte aspak gabim i rastit,
12:37
blurted out in the heat of the moment and later retracted.
196
732000
3000
lëshuar ashtu si pa u menduar mirë, që të tërhiqej më vonë.
12:40
He stood by it in the face of repeated calls for clarification or withdrawal.
197
735000
5000
Ai iu mbajt fjalës edhe kur i kërkuan disa herë ta sqaronte ose ta tërhiqte.
12:45
He really meant it.
198
740000
1000
E kishte me gjithë mend.
12:46
More to the point, he knew it posed no threat to his election, quite the contrary.
199
741000
6000
Ose, më saktë, e dinte që kjo nuk i sillte rrezik për zgjedhjet, përkundrazi.
12:52
Democrats as well as Republicans parade their religiousness
200
747000
4000
Demokratë e Republikanë, s’lënë rast pa tundur flamurin e fesë
12:56
if they want to get elected. Both parties invoke "one nation under God."
201
751000
6000
në çdo fushatë që ndodhen. Të dy partitë kapen pas një kombi nën Zot.
13:02
What would Thomas Jefferson have said?
202
757000
5000
Ç’do të kishte thënë për këtë Tomas Xhefersoni?
13:07
Incidentally, I'm not usually very proud of being British,
203
762000
5000
Me që ra fjala, unë s'e mbaj veten me të madh si britanik,
13:12
but you can't help making the comparison.
204
767000
4000
por s’rri dot pa e bërë krahasimin. (£ - portreti i Darvinit; $ - Besojmë te Zoti)
13:16
(Applause)
205
771000
8000
(duartrokitje)
13:24
In practice, what is an atheist?
206
779000
3000
Çfarë është praktikisht ateisti?
13:27
An atheist is just somebody who feels about Yahweh
207
782000
4000
Ateisti është një njeri që, për Jahvein,
13:31
the way any decent Christian feels about Thor or Baal or the golden calf.
208
786000
7000
ka po atë mendim që ka çdo i krishterë normal për Torin, Baalin, apo Viçin e Artë.
13:38
As has been said before, we are all atheists about most of the gods
209
793000
4000
Është thënë me kohë, kur flitet për shumicën e perëndive që njerëzimi ka besuar
13:42
that humanity has ever believed in. Some of us just go one god further.
210
797000
5000
historikisht, ne të gjithë jemi ateistë. Ca nga ne shkojnë thjesht një zot më tej
13:47
(Laughter)
211
802000
3000
qeshura
13:50
(Applause)
212
805000
7000
(duartrokitje)
13:57
And however we define atheism, it's surely the kind of academic belief
213
812000
3000
Sido që ta definosh ateizmin, ai mbetet nga ai lloj besimi akademik
14:00
that a person is entitled to hold without being vilified
214
815000
4000
që ka të drejtë ta mbajë çdo njeri, pa u sulmuar
14:04
as an unpatriotic, unelectable non-citizen.
215
819000
5000
si jo-patriot dhe si jo-qytetar i pazgjedhshëm.
14:09
Nevertheless, it's an undeniable fact that to own up to being an atheist
216
824000
3000
Megjithatë, është fakt i pamohueshëm se po pranove hapur që je ateist,
14:12
is tantamount to introducing yourself as Mr. Hitler or Miss Beelzebub.
217
827000
6000
është njëlloj si ta prezantosh veten si Z. Hitler, ose Zj. Bilzebab.
14:18
And that all stems from the perception of atheists
218
833000
3000
Dhe gjithë kjo buron nga përfytyrimi i ateistëve
14:21
as some kind of weird, way-out minority.
219
836000
5000
si një lloj pakice e çuditshme, e rrallë.
14:26
Natalie Angier wrote a rather sad piece in the New Yorker,
220
841000
3000
Natalie Angier botonte një shkrim pak të trishtueshëm në “New Yorker”
14:29
saying how lonely she felt as an atheist.
221
844000
2000
ku përshkruante sa e vetmuar ndjehet si ateiste.
14:31
She clearly feels in a beleaguered minority,
222
846000
3000
Duket qartë që ajo e sheh veten si një pakicë e sulmuar,
14:34
but actually, how do American atheists stack up numerically?
223
849000
6000
po ku ndodhen aktualisht ateistët amerikanë nga ana numerike?
14:40
The latest survey makes surprisingly encouraging reading.
224
855000
3000
Studimet e fundit japin ca përfundime vërtet frymëzuese.
14:43
Christianity, of course, takes a massive lion's share
225
858000
2000
Natyrisht, të krishterët marin pjesën e luanit në
14:45
of the population, with nearly 160 million.
226
860000
4000
numrin e përgjithshëm të popullsisë, me afro 160 milion.
14:49
But what would you think was the second largest group,
227
864000
3000
Megjithatë, kush do të thoni ju përbën grupimin e dytë më të madh,
14:52
convincingly outnumbering Jews with 2.8 million, Muslims at 1.1 million,
228
867000
6000
duke lënë bindshëm pas 2.8 milion çifutë, 1.1 milion muslimanë,
14:58
and Hindus, Buddhists and all other religions put together?
229
873000
3000
hindutë, budistët dhe gjithë fetë e tjera të marra së bashku?
15:01
The second largest group, of nearly 30 million,
230
876000
3000
Grupi i dytë nga madhësia, me afro 30 milion,
15:04
is the one described as non-religious or secular.
231
879000
5000
është ai që përshkruhet si jo-fetar ose laik.
15:09
You can't help wondering why vote-seeking politicians
232
884000
3000
S’ke se si të mos çuditesh kur sheh politikanët që kërkojnë vota
15:12
are so proverbially overawed by the power of, for example, the Jewish lobby.
233
887000
5000
ndjehen si të trembur përballë, ta zëmë, lobit çifut.
15:17
The state of Israel seems to owe its very existence
234
892000
2000
Vetë shteti i Izraelit duket se ia ka borxh qenien e tij
15:19
to the American Jewish vote, while at the same time
235
894000
4000
votës së çifutëve amerikanë, ndërkohë që jo-fetarët janë të detyruar
15:23
consigning the non-religious to political oblivion.
236
898000
5000
të rrijnë të zhytur në harresë politike.
15:28
This secular non-religious vote, if properly mobilized,
237
903000
4000
Po të mobilizohej si duhet, vota laike jo-fetare,
15:32
is nine times as numerous as the Jewish vote.
238
907000
4000
ajo do të ishte nëntë herë më e fuqishme se vota çifute.
15:36
Why does this far more substantial minority
239
911000
3000
Pse ndodh që kjo pakicë shumë më e madhe,
15:39
not make a move to exercise its political muscle?
240
914000
4000
nuk bën asnjë përpjekje për të treguar dhëmbët e saj politikë?
15:43
Well, so much for quantity. How about quality?
241
918000
4000
Megjithatë, mjaft me sasinë. Po cilësia?
15:47
Is there any correlation, positive or negative,
242
922000
3000
A ka ndonjë lidhje, pozitive apo negative,
15:50
between intelligence and tendency to be religious?
243
925000
3000
midis inteligjencës dhe prirjes për të qënë fetar?
15:53
(Laughter)
244
928000
8000
(të qeshura)
16:01
The survey that I quoted, which is the ARIS survey,
245
936000
3000
Studimi që citova më lart, që është studim i ARIS,
16:04
didn't break down its data by socio-economic class or education,
246
939000
3000
nuk i zbërthen të dhënat sipas shtresave ekonomiko-shoqërore, apo arsimit,
16:07
IQ or anything else.
247
942000
2000
IQ-së apo të tjerave si këto.
16:09
But a recent article by Paul G. Bell in the Mensa magazine
248
944000
4000
Megjithatë, një shkrimi i kohëve të fundit i Pol G. Bell në revistën “Mensa”
16:13
provides some straws in the wind.
249
948000
2000
të krijon një farë ideje për këtë.
16:15
Mensa, as you know, is an international organization
250
950000
2000
“Mensa”, siç e dini, është organizatë ndërkombëtare
16:17
for people with very high IQ.
251
952000
4000
për njerëzit me IQ shumë të lartë.
16:21
And from a meta-analysis of the literature,
252
956000
4000
Dhe nga një qëmtim në shkallë të gjerë i literaturës,
16:25
Bell concludes that, I quote, "Of 43 studies carried out since 1927
253
960000
6000
Bell përfundon se, po citoj: “Nga 43 studime të kryera nga 1927 deri sot
16:31
on the relationship between religious belief and one's intelligence or educational level,
254
966000
4000
mbi lidhjen mes besimit fetar e inteligjencës ose nivelit arsimor
16:35
all but four found an inverse connection.
255
970000
5000
me përjashtim të katër prej tyre, të tjerët gjenë një lidhje të zhdrejtë.
16:40
That is, the higher one's intelligence or educational level,
256
975000
3000
Që do të thotë, sa më i lartë niveli i inteligjencës apo arsimit,
16:43
the less one is likely to be religious."
257
978000
3000
aq më pak ka të ngjarë që njeriu të jetë fetar.
16:46
Well, I haven't seen the original 42 studies and I can't comment on that meta-analysis
258
981000
5000
Nuk i kam lexuar 43 studimet dhe s’mund të komentoj mbi analizën e gjerë
16:51
but I would like to see more studies done along those lines.
259
986000
4000
por do të desha të shihja më shumë studime në këtë drejtim
16:55
And I know that there are, if I could put a little plug here,
260
990000
2000
Dhe, nëse më lejohet t’i shtyj pak më tej gjërat, jam i bindur që,
16:57
there are people in this audience
261
992000
2000
edhe në këtë sallë këtu ka njerëz
16:59
easily capable of financing a massive research survey to settle the question,
262
994000
6000
që s’e kanë të vështirë të financojnë studime kërkimore të mëdha për t’i dhënë
17:05
and I put the suggestion up -- for what it's worth.
263
1000000
2000
përgjigje kësaj pyetjeje, dhe e shtroj propozimin, sepse ka vlerë.
17:07
But let me know show you some data
264
1002000
2000
Ndërkohë, më lejoni t’iu tregoj disa të dhëna
17:09
that have been properly published and analyzed
265
1004000
2000
të botuara dhe analizuara si duhet,
17:11
on one special group, namely, top scientists.
266
1006000
5000
mbi një grup të veçantë, pikërisht mbi shkencëtarët më të shquar.
17:16
In 1998, Larson and Witham
267
1011000
3000
Në 1998, Larson dhe Uitham
17:19
polled the cream of American scientists,
268
1014000
3000
organizuan një anketë me ajkën e shkencëtarëve amerikanë,
17:22
those who'd been honored by election to the National Academy of Sciences,
269
1017000
4000
ata që ishin nderuar duke u zgjedhur në Akademinë Kombëtare të Shkencave.
17:26
and among this select group,
270
1021000
2000
dhe, në këtë grup të përzgjedhur,
17:28
belief in a personal God dropped to a shattering seven percent.
271
1023000
7000
besimi te Zoti vetjak bije në shifrën shkatërruese shtatë përqind.
17:35
About 20 percent are agnostic, and the rest could fairly be called atheists.
272
1030000
5000
Rreth 20 përqind janë agnostikë, dhe pjesa tjetër mund të quhen pa frikë ateistë.
17:40
Similar figures obtained for belief in personal immortality.
273
1035000
3000
Të njëjtat shifra dilnin edhe kur matej besimi te pavdekësia e njeriut.
17:43
Among biological scientists, the figures are even lower:
274
1038000
3000
Kur flitet për shkencëtarët biologë, shifrat janë edhe më të ulta,
17:46
5.5 percent, only, believe in God. Physical scientists: it's 7.5 percent.
275
1041000
7000
Vetëm 5.5 përqind besojnë te Zoti. Shkencëtarët fizikanë 7.5 përqind.
17:53
I've not seen corresponding figures for elite scholars
276
1048000
3000
Nuk kam parë shifrat përkatëse për shkencëtarët elitarë
17:56
in other fields, such history or philosophy,
277
1051000
3000
në fusha të tjera, si historia apo filosofia,
17:59
but I'd be surprised if they were different.
278
1054000
3000
por do të çuditesha po të dilnin ndryshe.
18:02
So, we've reached a truly remarkable situation,
279
1057000
4000
Pra, kemi arritur në një gjendje vërtet të spikatur,
18:06
a grotesque mismatch between the American intelligentsia
280
1061000
5000
në një mospërputhje qesharake midis inteligjencës amerikane,
18:11
and the American electorate.
281
1066000
2000
dhe elektoratit amerikan.
18:13
A philosophical opinion about the nature of the universe,
282
1068000
4000
Mendimi filosofik për natyrën e universit,
18:17
which is held by the vast majority of top American scientists
283
1072000
4000
mbështetur nga shumica dërrmuese e shkencëtarëve më të mirë amerikanë,
18:21
and probably the majority of the intelligentsia generally,
284
1076000
4000
dhe ndoshta nga shumica e inteligjencës në përgjithësi,
18:25
is so abhorrent to the American electorate
285
1080000
2000
është kaq i papranueshëm për zgjedhësit amerikanë,
18:27
that no candidate for popular election dare affirm it in public.
286
1082000
6000
saqë asnjë kandidat që kërkon të zgjidhet nga populli s`guxon ta pranojë publikisht.
18:33
If I'm right, this means that high office
287
1088000
3000
Nëse s’gabohem, kjo do të thotë që postet e larta,
18:36
in the greatest country in the world
288
1091000
2000
në vendin më madhështor të botës,
18:38
is barred to the very people best qualified to hold it -- the intelligentsia --
289
1093000
6000
s’mund të kapen kurrë nga shtresa me e aftë për t’i mbajtur ato, nga inteligjenca
18:44
unless they are prepared to lie about their beliefs.
290
1099000
3000
nëqoftëse kjo nuk është e gatshme të gënjejë për bindjet e veta.
18:47
To put it bluntly, American political opportunities
291
1102000
3000
E thënë troç, mundësitë politike në Amerikë,
18:50
are heavily loaded against those
292
1105000
3000
janë shumë të vogla për njerëzit
18:53
who are simultaneously intelligent and honest.
293
1108000
3000
që janë njëkohësisht edhe inteligjentë, edhe të ndershëm.
18:56
(Applause)
294
1111000
7000
(duartrokitje)
19:03
I'm not a citizen of this country, so I hope it won't be thought unbecoming
295
1118000
4000
Nuk jam qytetar i këtij vendi, ndaj shpresoj të mos më merrej për mendjemadhësi
19:07
if I suggest that something needs to be done.
296
1122000
3000
po të shprehja mendimin se diçka duhet bërë.
19:10
(Laughter)
297
1125000
2000
(të qeshura)
19:12
And I've already hinted what that something is.
298
1127000
3000
Dhe se çfarë është kjo diçka e kam thënë me kohë.
19:15
From what I've seen of TED, I think this may be the ideal place to launch it.
299
1130000
4000
Me aq sa e njoh unë TED, mendoj se ky është mjedisi më ideal për t’ia nisur.
19:19
Again, I fear it will cost money.
300
1134000
3000
Përsëri, kam frikë se do të kushtojë shumë para.
19:22
We need a consciousness-raising,
301
1137000
2000
Na duhet një fushatë ndërgjegjësuese,
19:24
coming-out campaign for American atheists.
302
1139000
4000
që ateistët amerikanë të shpallen hapur.
19:28
(Laughter)
303
1143000
2000
(të qeshura)
19:30
This could be similar to the campaign organized by homosexuals
304
1145000
3000
Kjo ndoshta do të ngjante me fushatën e organizuar para disa vitesh
19:33
a few years ago,
305
1148000
2000
nga homoseksualët
19:35
although heaven forbid that we should stoop to public outing
306
1150000
3000
megjithëse, nuk duhet të biem aq poshtë sa të nxisim
19:38
of people against their will.
307
1153000
2000
që njerëzit të dalin në publik kundër dëshirës së tyre.
19:40
In most cases, people who out themselves
308
1155000
3000
Në shumicën e rasteve, njerëzit që do të shpallen vetë hapur
19:43
will help to destroy the myth that there is something wrong with atheists.
309
1158000
4000
do të ndihmojnë për të rrëzuar mitin se ateistët kanë diçka të keqe.
19:47
On the contrary,
310
1162000
2000
Përkundrazi,
19:49
they'll demonstrate that atheists are often the kinds of people
311
1164000
2000
ata do provojnë që ateistët janë shpesh nga ata lloj njerëzish
19:51
that could serve as decent role models for your children,
312
1166000
3000
që mund të shërbejnë si model i mirë për fëmijët.
19:54
the kinds of people an advertising agent could use to recommend a product,
313
1169000
5000
Nga ata që agjentët e reklamava i përdorin për të ofruar prodhimet e tyre.
19:59
the kinds of people who are sitting in this room.
314
1174000
4000
Nga ata njerëz që kanë mbushur këtë sallë.
20:03
There should be a snowball effect, a positive feedback,
315
1178000
3000
Pra duhet krijuar një efekt orteku, një informacion pozitiv,
20:06
such that the more names we have, the more we get.
316
1181000
3000
i tillë që, sa më shumë emra të kemi, aq më shumë të jemi në gjendje të mbledhim.
20:09
There could be non-linearities, threshold effects.
317
1184000
3000
Kuptohet kurba e ngritjes nuk do jetë e njëtrajtshme, do të ketë pika ngopje.
20:12
When a critical mass has been attained,
318
1187000
2000
Me t’u arritur masa kritike,
20:14
there's an abrupt acceleration in recruitment.
319
1189000
3000
do të pasohet nga një përshpejtim i papritur i rekrutimit.
20:17
And again, it will need money.
320
1192000
3000
Dhe përsëri do të duhen para.
20:20
I suspect that the word "atheist" itself
321
1195000
4000
Më duket se vetë fjala “ateist”
20:24
contains or remains a stumbling block
322
1199000
3000
përmban ose mbetet një pengesë
20:27
far out of proportion to what it actually means, and a stumbling block to people
323
1202000
4000
shumë më e ekzagjeruar se kuptimi i saj i vërtetë, një pengesë për njerëz
20:31
who otherwise might be happy to out themselves.
324
1206000
3000
që në rrethana të tjera do të kishin qënë të gatshëm të shpalleshin vetë si të tillë.
20:34
So, what other words might be used to smooth the path,
325
1209000
3000
Atëherë, ç’fjalë duhet përdorur që t’i prekim telat,
20:37
oil the wheels, sugar the pill? Darwin himself preferred "agnostic" --
326
1212000
7000
t’i lyejmë rrotën, t’i fërkojmë kurrizin? Darvini vetë parapëlqente fjalën agnostik –
20:44
and not only out of loyalty to his friend Huxley, who coined the term.
327
1219000
6000
dhe jo sepse s'donte t'i prishte qejfin mikut të tij Haksli, që e krijoi atë fjalë.
20:50
Darwin said, "I have never been an atheist
328
1225000
2000
Darvini thoshte: “Unë s’kam qënë kurrë ateist,
20:52
in the same sense of denying the existence of a God.
329
1227000
4000
në kuptimin që të mohoj qënien e Zotit.
20:56
I think that generally an 'agnostic'
330
1231000
2000
Mua më duket se fjala që do ta pfjala agnostikrshkruante pak a shumë saktë,
20:58
would be the most correct description of my state of mind."
331
1233000
4000
gjendjen time mendore do të ishte pikfjala agnostikrisht fjala agnostik.”
21:02
He even became uncharacteristically tetchy with Edward Aveling.
332
1237000
5000
Jo vetëm kaq, por ai u kap çuditërisht keq me Eduard Aveling.
21:07
Aveling was a militant atheist
333
1242000
2000
Aveling ishte një ateist luftarak,
21:09
who failed to persuade Darwin
334
1244000
2000
që nuk arriti ta bindte Darvinin
21:11
to accept the dedication of his book on atheism --
335
1246000
3000
të pranonte përkushtimin që i kishte bërë në hyrje të librit të tij mbi ateizmin –
21:14
incidentally, giving rise to a fascinating myth
336
1249000
3000
histori që, rastësisht, nxiti edhe krijimin e mitit fantastik,
21:17
that Karl Marx tried to dedicate "Das Kapital" to Darwin,
337
1252000
3000
sipas të cilit Karl Marksi qe përpjekur t’ia përkushtonte “Kapitalin” Darvinit,
21:20
which he didn't. It was actually Edward Aveling.
338
1255000
2000
gjë që s’është e vërtetë. Në të vërtetë ishte Eduard Aveling.
21:22
What happened was that Aveling's mistress was Marx's daughter,
339
1257000
5000
Ngatërresa erdhi ngaqë vajza e Marksit ishte dashnore e Avelingut,
21:27
and when both Darwin and Marx were dead,
340
1262000
3000
dhe pas vdekjes së të dyve, Darvinit dhe Marksit,
21:30
Marx's papers became muddled up with Aveling's papers
341
1265000
4000
shkrimet e Marksit u përzjenë me ato të Avelingut,
21:34
and a letter from Darwin saying, "My dear sir, thank you very much
342
1269000
5000
dhe rastisi që një letër e Darvinit ku shkruhej: “I dashur zotëri, shumë faleminderit,
21:39
but I don't want you to dedicate your book to me,"
343
1274000
2000
por nuk dua të ma përkushtoni mua librin,”
21:41
was mistakenly supposed to be addressed to Marx,
344
1276000
3000
u muar gabimisht sikur i drejtohej Marksit,
21:44
and that gave rise to this whole myth, which you've probably heard.
345
1279000
3000
dhe kjo krijoji një mit të tërë, të cilin ndoshta e keni dëgjuar.
21:47
It's a sort of urban myth,
346
1282000
2000
Një legjendë tipike,
21:49
that Marx tried to dedicate "Kapital" to Darwin.
347
1284000
3000
sikur Marksi ka dashur t’ia përkushtojë “Kapitalin” Darvinit.
21:52
Anyway, it was Aveling, and when they met, Darwin challenged Aveling,
348
1287000
8000
Sidoqoftë, ishte Aveling, dhe kur u takuan, Darvini e sfidoi Aveling:
22:00
"Why do you call yourselves atheists?"
349
1295000
7000
“Përse e quan veten ateist?”
22:07
"'Agnostic,'" retorted Aveling, "was simply 'atheist' writ respectable,
350
1302000
4000
“Agnostiku,” ia ktheu Aveling, “është thjesht ateist i respektuar,
22:11
and 'atheist' was simply 'agnostic' writ aggressive."
351
1306000
4000
ndërsa ateisti është thjesht agnostik agresiv.”
22:15
Darwin complained, "But why should you be so aggressive?"
352
1310000
4000
Darvin u ngrys, “E përse u dashka të jesh kaq agresiv?”
22:19
Darwin thought that atheism might be well and good for the intelligentsia,
353
1314000
3000
Darvini mendonte se ateizmi do t’i shkonte më tepër për shtat inteligjencës,
22:22
but that ordinary people were not, quote, "ripe for it."
354
1317000
5000
ndërsa njerëzit e zakonshëm nuk ishin ende, citoj, “pjekur për të.”
22:27
Which is, of course, our old friend, the "don't rock the boat" argument.
355
1322000
4000
Që, në thelb, s’është gjë tjetër veçse ai miku ynë i vjetër, “mos na e prish terezinë.”
22:31
It's not recorded whether Aveling told Darwin to come down off his high horse.
356
1326000
5000
S’ka asnjë të dhënë që Aveling t’i ketë kërkuar Darvinit të zbresë nga kali.
22:36
(Laughter)
357
1331000
2000
(të qeshura)
22:38
But in any case, that was more than 100 years ago.
358
1333000
2000
Sidoqoftë, kjo ka ndodhur para më shumë se 100 vjetësh.
22:40
You think we might have grown up since then.
359
1335000
3000
Ta do mendja se ne duhet të jemi rritur që nga ajo kohë.
22:43
Now, a friend, an intelligent lapsed Jew,
360
1338000
5000
Tani, një miku ynë, një çifut inteligjent jo dhe aq i besimtar,
22:48
who incidentally observed the Sabbath
361
1343000
2000
i cili, me që ra fjala, e mban Sabahun
22:50
for reasons of cultural solidarity,
362
1345000
2000
thjesht për solidaritet kulturor,
22:52
describes himself as a "tooth fairy agnostic."
363
1347000
4000
e përshkruan veten si “agnostik i zanës së malit.”
22:56
He won't call himself an atheist
364
1351000
2000
Ai nuk pranon ta quajë veten ateist,
22:58
because it's, in principle, impossible to prove a negative,
365
1353000
4000
sepse, në parim, është e pamundur të provosh diçka negative,
23:02
but agnostic on its own might suggest that God's existence
366
1357000
3000
ndërkohë që agnostik, në vetvete, mund të nënkuptojë që ekzistenca e Zotit
23:05
was therefore on equal terms of likelihood as his non-existence.
367
1360000
4000
do të ishte rrjedhimisht po aq e mundshme sa edhe mos-ekzistenca e tij.
23:09
So, my friend is strictly agnostic about the tooth fairy,
368
1364000
5000
Pra, miku im është thjesht agnostik në lidhje me zanën e malit,
23:14
but it isn't very likely, is it? Like God.
369
1369000
5000
megjithëse edhe kjo s’i dihet, apo jo? Si puna e Zotit.
23:19
Hence the phrase, "tooth fairy agnostic."
370
1374000
2000
Kështu ka dalë shprehja “agnostik i zanës së malit”,
23:21
Bertrand Russell made the same point
371
1376000
2000
Megjithatë, Bertrand Rasëll provon të njëjtën gjë
23:23
using a hypothetical teapot in orbit about Mars.
372
1378000
4000
duke marrë shembullin e një çajniku hipotetik në orbitën e Marsit.
23:27
You would strictly have to be agnostic
373
1382000
2000
Në lidhje me pyetjen a vërtitet apo jo ndonjë çajnik në orbitën e Marsit,
23:29
about whether there is a teapot in orbit about Mars,
374
1384000
2000
duhet të jemi të gjithë agnostikë,
23:31
but that doesn't mean you treat the likelihood of its existence
375
1386000
3000
por kjo s’do të thotë se ne marrim mundësinë e të qënit të një çajniku afër Marsit
23:34
as on all fours with its non-existence.
376
1389000
3000
po aq seriozisht sa edhe mundësinë e të mosqënit.
23:37
The list of things which we strictly have to be agnostic about
377
1392000
3000
Lista e gjërave për të cilat duhet qënë agnostikë
23:40
doesn't stop at tooth fairies and teapots. It's infinite.
378
1395000
4000
nuk mbaron as me zanën e malit, as me çajnikun. Është pafund.
23:44
If you want to believe one particular one of them --
379
1399000
2000
Nëse ti zgjedh të besosh ekzistencën e vetëm njërit prej tyre,
23:46
unicorns or tooth fairies or teapots or Yahweh --
380
1401000
5000
qoftë ky unikorni, zana e malit, çajniku, apo Jahvei,
23:51
the onus is on you to say why.
381
1406000
2000
atëherë të mbetet ty të na shpjegosh përse,
23:53
The onus is not on the rest of us to say why not.
382
1408000
4000
kurse ne të tjerët s’kemi për borxh të të mbushim mendjen pse jo.
23:57
We, who are atheists, are also a-fairiests and a-teapotists.
383
1412000
5000
Ne, që jemi ateistë, jemi edhe a-zanaistë, dhe a-çajnikistë,
24:02
(Laughter)
384
1417000
2000
(të qeshura)
24:04
But we don't bother to say so,
385
1419000
3000
megjithëse nuk e shohim të arsyeshme t’i theksojmë këto,
24:07
and this is why my friend uses "tooth fairy agnostic"
386
1422000
3000
dhe pikërisht për këtë ai miku im përdor shprehjen agnostik i zanës së malit
24:10
as a label for what most people would call atheist.
387
1425000
3000
si etiketë për atë që shumica e njerëzve do ta quanin ateist.
24:13
Nonetheless, if we want to attract deep down atheists to come out publicly,
388
1428000
6000
Megjithatë, nëse duam t’iu bëjmë thirrje ateistëve të fshehur të shpallen hapur
24:19
we're going to have find something better
389
1434000
2000
do të duhej të gjenim diçka më të mirë se sa titulli
24:21
to stick on our banner than "tooth fairy" or "teapot agnostic."
390
1436000
5000
agnostik i zanës së malit apo i çajnikut për ta mbajtur si simbol në flamur.
24:26
So, how about "humanist"?
391
1441000
3000
Si iu duket humanist?
24:29
This has the advantage of a worldwide network of well-organized associations
392
1444000
5000
Kjo fjalë ka mbështetjen e një rrjeti botëror shoqatash të mirëorganizuara,
24:34
and journals and things already in place.
393
1449000
2000
botimesh, dhe gjërash të tjera tashmë të konsoliduara.
24:36
My problem with it only is its apparent anthropocentrism.
394
1451000
3000
I vetmi problem që kam me këtë term është theksi te njeriu.
24:39
One of the things we've learned from Darwin
395
1454000
2000
Një nga gjërat që në ka mësuar Darvini,
24:41
is that the human species is only one
396
1456000
2000
është që specia njerëzore është veçse një,
24:43
among millions of cousins, some close, some distant.
397
1458000
4000
ndër miliona kushërinj, të afërt, e të largët.
24:47
And there are other possibilities like "naturalist,"
398
1462000
3000
Ndërkohë që ka mundësi të tjera si natyralist.
24:50
but that also has problems of confusion,
399
1465000
2000
Megjithëse edhe kjo mund të të ngatërrojë,
24:52
because Darwin would have thought naturalist --
400
1467000
2000
sepse edhe Darvini do ta ketë menduar termin natyralist,
24:54
"naturalist" means, of course, as opposed to "supernaturalist" --
401
1469000
3000
në kuptimin që natyralisti është e kundërta e supernatyralistit.
24:57
and it is used sometimes --
402
1472000
2000
Kuptim në të cilin edhe përdoret nganjëherë.
24:59
Darwin would have been confused by the other sense of "naturalist,"
403
1474000
3000
Por Darvinin do ta kishte ngatërruar kuptimi tjetër i fjalës natyralist, që ai
25:02
which he was, of course, and I suppose there might be others
404
1477000
4000
vetë ishte, padyshim, por jo në kuptimin që e përdorin disa të tjerë,
25:06
who would confuse it with nudism.
405
1481000
2000
që e ngatërrojnë me nudizmin.
25:08
(Laughter)
406
1483000
2000
(të qeshura)
25:10
Such people might be those belonging to the British lynch mob
407
1485000
7000
Dhe këta mund të rastisin të jenë anëtarë të turmave linçuese britanike
25:17
which last year attacked a pediatrician in mistake for a pedophile.
408
1492000
5000
që sulmuan vjet një pediatër duke e ngatërruar për pedofil,
25:22
(Laughter)
409
1497000
5000
(të qeshura)
25:27
I think the best of the available alternatives for "atheist" is simply "non-theist."
410
1502000
5000
Mendoj se alternativa më e mire që mund të gjenim për ateist do të ishte non-teist.
25:32
It lacks the strong connotation that there's definitely no God,
411
1507000
3000
Këtij termi i mungon nënkteksti i fortë se pa dyshim nuk ka Zot,
25:35
and it could therefore easily be embraced by teapot or tooth fairy agnostics.
412
1510000
6000
ndërkohë që mund të përqafohet lehtë nga agnostikët e çajnikut dhe zanës së malit.
25:41
It's completely compatible with the God of the physicists.
413
1516000
4000
Ai është krejtësisht i pajtueshëm me Zotin e fizikanëve.
25:45
When atheists
414
1520000
4000
Kur njerëz si – kur ateistë
25:49
like Stephen Hawking and Albert Einstein use the word "God,"
415
1524000
4000
si Stiven Hokins dhe Albert Ajnshtajn përdorin termin “Zot”,
25:53
they use it of course as a metaphorical shorthand
416
1528000
3000
kuptohet që e përdorin si shkurtim metaforik
25:56
for that deep, mysterious part of physics which we don't yet understand.
417
1531000
5000
për atë pjesë të thellë, misterioze, të fizikës të cilën s’arrijmë ta kuptojmë.
26:01
"Non-theist" will do for all that, yet unlike "atheist,"
418
1536000
6000
Non-teist e mbulon këtë dhe, ndërkohë, në dallim nga ateist,
26:07
it doesn't have the same phobic, hysterical responses.
419
1542000
7000
i shpëton reagimit armiqësor histerik.
26:14
But I think, actually, the alternative
420
1549000
2000
Megjithatë, unë mendoj se rrugëzgjidhja tjetër
26:16
is to grasp the nettle of the word "atheism" itself,
421
1551000
3000
do të ishte të arrije të kapje vetë thelbin e fjalës ateizëm,
26:19
precisely because it is a taboo word
422
1554000
3000
pikërisht sepse ajo është fjalë tabu,
26:22
carrying frissons of hysterical phobia.
423
1557000
4000
që përmban ngarkesën e armiqësisë histerike.
26:26
Critical mass may be harder to achieve with the word "atheist"
424
1561000
4000
Do të ishte e më vështirë ta arrije masën kritike me fjalën ateist
26:30
than with the word "non-theist,"
425
1565000
1000
se sa me fjalën non-teist,
26:31
or some other non-confrontational word.
426
1566000
2000
ose me ndonjë fjalë tjetër jo-sfiduese.
26:33
But if we did achieve it with that dread word -- "atheist" itself --
427
1568000
4000
Por po të mundnim ta arrinim atë që donim me vetë fjalën e tmerrshme ateist,
26:37
the political impact would be even greater.
428
1572000
4000
atëherë ndikimi politik do të ishte edhe më i madh.
26:41
Now, I said that if I were religious, I'd be very afraid of evolution. I'd go further.
429
1576000
4000
E thashë më parë se po të isha fetar do t’i trembesha evolucionit. Po e shtjelloj.
26:45
I would fear science in general if properly understood.
430
1580000
3000
Do t’i trembesha shkencës në përgjithësi, nëse ajo do të kuptohej si duhet.
26:48
And this is because the scientific worldview
431
1583000
4000
Dhe kjo sepse këndvështrimi shkencor
26:52
is so much more exciting, more poetic,
432
1587000
3000
është shumë më emocionues, më poetik,
26:55
more filled with sheer wonder than anything
433
1590000
3000
më i mbushur me mrekullim të pastër se sa çdo gjë që struket
26:58
in the poverty-stricken arsenals of the religious imagination.
434
1593000
6000
në arsenalet e zbrazura të imagjinatës fetare.
27:04
As Carl Sagan, another recently dead hero, put it,
435
1599000
5000
Sipas fjalëve të Karl Sagan, një tjetër hero që vdiq kohët e fundit,
27:09
"How is it that hardly any major religion has looked at science
436
1604000
4000
“Si shpjegohet që thuajse asnjë nga fetë kryesore nuk i është kthyer
27:13
and concluded, 'This is better than we thought!
437
1608000
5000
shkencës duke arritur në përfundimin: ‘Prit, se kjo qënka më e mirë nga ç’e dinim!
27:18
The universe is much bigger than our prophet said,
438
1613000
2000
Universi qënka më i madh nga ç’thoshte profeti ynë,
27:20
grander, more subtle, more elegant?' Instead they say, 'No, no, no!
439
1615000
6000
më madhështor, më i ndërlikuar, më elegant!’”? Përkundrazi, thonë: ‘Jo, jo, jo!
27:26
My god is a little god, and I want him to stay that way.'
440
1621000
5000
Zoti im është një perëndi e vogël, dhe dua të mbetet e tillë.’
27:31
A religion, old or new,
441
1626000
2000
E re apo e vjetër, çdo fe
27:33
that stressed the magnificence of the universe
442
1628000
3000
që do të theksonte madhështinë e universit
27:36
as revealed by modern science
443
1631000
2000
ashtu siç parashtrohet nga shkenca moderne,
27:38
might be able to draw forth reserves of reverence and awe
444
1633000
3000
do të ishte në gjendje të tërhiqte kontigjente nderimi dhe mahnitjeje
27:41
hardly tapped by the conventional faiths."
445
1636000
5000
që vështirë se preken dot nga fetë konvencionale.”
27:46
Now, this is an elite audience,
446
1641000
3000
Tani, këtu është mbledhur një audiencë elitë,
27:49
and I would therefore expect about 10 percent of you to be religious.
447
1644000
7000
prandaj ma do mendja që rreth 10 përqind e juaja duhet të jeni fetarë.
27:56
Many of you probably subscribe to our polite cultural belief that we should respect religion,
448
1651000
7000
Shumë prej jush ndoshta ndiqni normën kulturore se feja duhet respektuar,
28:03
but I also suspect that a fair number of those
449
1658000
4000
megjithatë, dyshoj se një numër i konsiderueshëm juaji,
28:07
secretly despise religion as much as I do.
450
1662000
4000
në thellësi dhe fshehtas e keni po aq zët fenë sa e kam edhe unë.
28:11
(Laughter)
451
1666000
1000
(të qeshura)
28:12
If you're one of them, and of course many of you may not be,
452
1667000
3000
Nëse jeni një prej tyre, dhe natyrisht, shumë prej jush mund të mos jeni,
28:15
but if you are one of them, I'm asking you to stop being polite,
453
1670000
3000
por nëse jeni një prej tyre, po iu kërkoj të mos vazhdoni më të jeni të sjellshëm,
28:18
come out and say so, and if you happen to be rich,
454
1673000
4000
të bëni një hap përpara dhe të shpalleni hapur e, nëse rastis të jeni edhe të pasur,
28:22
give some thought to ways in which you might make a difference.
455
1677000
5000
të nisni të mendoni se ç’mund të bëhet për ta ndryshuar gjendjen.
28:27
The religious lobby in this country
456
1682000
3000
Në këtë vend, lobi fetar
28:30
is massively financed by foundations -- to say nothing of all the tax benefits --
457
1685000
5000
financohet fuqimisht nga fondacione, për të mos folur për fitimet nga taksat,
28:35
by foundations such as the Templeton Foundation and the Discovery Institute.
458
1690000
5000
nga fondacione si Fondacioni Templeton dhe Instituti Zbulimi.
28:40
We need an anti-Templeton to step forward.
459
1695000
6000
Ne kemi nevojë për daljen e një anti-Templetoni.
28:46
If my books sold as well as Stephen Hawking's books,
460
1701000
3000
Nëse librat e mij do të shiteshin aq sa librat e Stiven Hokins,
28:49
instead of only as well as Richard Dawkins' books, I'd do it myself.
461
1704000
6000
dhe jo sa librat e Riçard Dokins, këtë punë do ta kisha bërë vetë.
28:55
People are always going on about, "How did September the 11th change you?"
462
1710000
9000
Njerëzit pyesin vazhdimisht: “Si iu ka ndikuar 11 Shtatori?”
29:04
Well, here's how it changed me.
463
1719000
2000
Ja, pikërisht kjo është mënyra se si më ka ndikuar mua.
29:06
Let's all stop being so damned respectful.
464
1721000
5000
Mjaft më me të qënit të sjellshëm.
29:11
Thank you very much.
465
1726000
2000
Shumë faleminderit.
29:13
(Applause)
466
1728000
5000
(duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Richard Dawkins - Evolutionary biologistOxford professor Richard Dawkins has helped steer evolutionary science into the 21st century, and his concept of the "meme" contextualized the spread of ideas in the information age. In recent years, his devastating critique of religion has made him a leading figure in the New Atheism.
Why you should listen
As an evolutionary biologist, Richard Dawkins has broadened our understanding of the genetic origin of our species; as a popular author, he has helped lay readers understand complex scientific concepts. He's best-known for the ideas laid out in his landmark book The Selfish Gene and fleshed out in The Extended Phenotype: the rather radical notion that Darwinian selection happens not at the level of the individual, but at the level of our DNA. The implication: We evolved for only one purpose — to serve our genes.
Of perhaps equal importance is Dawkins' concept of the meme, which he defines as a self-replicating unit of culture -- an idea, a chain letter, a catchy tune, an urban legend -- which is passed person-to-person, its longevity based on its ability to lodge in the brain and inspire transmission to others. Introduced in The Selfish Gene in 1976, the concept of memes has itself proven highly contagious, inspiring countless accounts and explanations of idea propagation in the information age.
In recent years, Dawkins has become outspoken in his atheism, coining the word "bright" (as an alternate to atheist), and encouraging fellow non-believers to stand up and be identified. His controversial, confrontational 2002 TED talk was a seminal moment for the New Atheism, as was the publication of his 2006 book, The God Delusion, a bestselling critique of religion that championed atheism and promoted scientific principles over creationism and intelligent design.
Richard Dawkins | Speaker | TED.com