TEDGlobalLondon
Jamie Bartlett: How the mysterious dark net is going mainstream
Jamie Bartlett: Gizemli karanlık net nasıl ana akım haline geliyor
Filmed:
Readability: 4.7
5,572,598 views
Karşılaşmamız olabileceğiniz paralel bir internet var -- özel bir tarayıcı ile erişilebilen ve gizli aktivizmden yasa dışı aktivitelere kadar her konuda kayıtsız siteye ev sahipliği yapıyor. Jamie Bartlett karanlık netten bildiriyor.
Jamie Bartlett - Social media analyst
In his book "The Dark Net," Jamie Bartlett investigates Internet subcultures, both legal and illegal. Full bio
In his book "The Dark Net," Jamie Bartlett investigates Internet subcultures, both legal and illegal. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
If you want to buy high-quality,
low-price cocaine,
low-price cocaine,
0
999
5519
Düşük fiyata yüksek kaliteli
kokain almak isterseniz,
kokain almak isterseniz,
00:18
there really is only one place to go,
1
6542
2837
gidilecek tek bir yer var,
00:21
and that is the dark net
anonymous markets.
anonymous markets.
2
9403
3479
karanlık internetin anonim piyasası.
00:25
Now, you can't get to these sites
3
13664
1624
Bu sitelere Chrome ve Firefox gibi
00:27
with a normal browser --
Chrome or Firefox --
Chrome or Firefox --
4
15312
4463
normal tarayıcılarla ulaşamazsınız,
00:31
because they're on this
hidden part of the Internet,
hidden part of the Internet,
5
19799
3133
çünkü internetin,
Tor gizli servisleri olarak bilinen,
Tor gizli servisleri olarak bilinen,
00:34
known as Tor hidden services,
6
22956
2102
gizli kısmındalar.
00:37
where URLs are a string of meaningless
numbers and letters that end in .onion,
numbers and letters that end in .onion,
7
25082
4693
Burada URL'ler .onion ile biten
anlamsız sayı ve harf dizilerinden ibaret
anlamsız sayı ve harf dizilerinden ibaret
00:41
and which you access
with a special browser
with a special browser
8
29799
2806
ve bu kısma Tor adı verilen özel bir
00:44
called the Tor browser.
9
32629
1445
tarayıcıyla ulaşılıyor.
00:46
Now, the Tor browser was originally
a U.S. Naval intelligence project.
a U.S. Naval intelligence project.
10
34799
4576
Tor tarayıcısı aslında
Amerikan Donanması'na ait bir
Amerikan Donanması'na ait bir
00:51
It then became open source,
11
39399
1881
istihbarat projesiydi.
Sonradan açık kaynaklı oldu
Sonradan açık kaynaklı oldu
00:53
and it allows anybody to browse the net
12
41304
2587
ve herhangi bir kişinin,
yerini belli etmeden,
yerini belli etmeden,
00:55
without giving away their location.
13
43915
2452
internette dolaşmasına olanak sağlıyor.
00:58
And it does this
by encrypting your IP address
by encrypting your IP address
14
46955
3540
Bunu, IP adresinizi şifreleyip
01:02
and then routing it via several
other computers around the world
other computers around the world
15
50519
3776
dünya üzerindeki aynı programı kullanan
01:06
that use the same software.
16
54319
2339
farklı bilgisayarlar üzerinden
göndererek yapıyor.
göndererek yapıyor.
01:09
You can use it on the normal Internet,
17
57508
2267
Tor'u normal internette de
kullanabilirsiniz,
kullanabilirsiniz,
01:11
but it's also your key to the dark net.
18
59799
3715
ama o aynı zamanda karanlık internete
girmek için kullanacağınız anahtar.
girmek için kullanacağınız anahtar.
01:16
And because of this fiendishly
clever encryption system,
clever encryption system,
19
64438
3070
Böylesi şeytani bir zekaya sahip
şifreleme sistemi sayesinde
şifreleme sistemi sayesinde
01:19
the 20 or 30 -- we don't know exactly --
thousand sites that operate there
thousand sites that operate there
20
67532
5419
oradaki 20 ya da 30 bin sitenin
--tam sayıyı bilmiyoruz--
--tam sayıyı bilmiyoruz--
01:24
are incredibly difficult to shut down.
21
72975
3207
kapatılması çok zor.
01:28
It is a censorship-free world
visited by anonymous users.
visited by anonymous users.
22
76642
5453
Kimliği gizli kullanıcılar tarafından
ziyaret edilen sansürsüz bir dünya.
ziyaret edilen sansürsüz bir dünya.
01:35
Little wonder, then,
that it's a natural place to go
that it's a natural place to go
23
83268
4318
Saklayacak bir şeyi olan
herhangi birinin
herhangi birinin
01:39
for anybody with something to hide,
24
87610
1912
oraya gitmesi çok doğal.
01:41
and that something, of course,
need not be illegal.
need not be illegal.
25
89546
4591
Elbette, bu saklanacak şeyin
yasa dışı olması gerekmiyor.
yasa dışı olması gerekmiyor.
01:46
On the dark net, you will find
26
94799
1839
Karanlık internette
The New Yorker gibi
The New Yorker gibi
01:48
whistle-blower sites, The New Yorker.
27
96662
2238
yolsuzlukları açığa vuran
siteler bulabilirsiniz.
siteler bulabilirsiniz.
01:51
You will find political activism blogs.
28
99225
2486
Politik aktivizm blogları bulabilirsiniz.
01:53
You will find libraries of pirated books.
29
101735
3108
Korsan kitap kütüphaneleri bulabilirsiniz.
01:56
But you'll also find the drugs markets,
30
104867
3623
Ama aynı zamanda uyuşturucu dükkanları,
02:00
illegal pornography,
commercial hacking services,
commercial hacking services,
31
108514
4105
yasa dışı pornografi, ticari
bilgisayar korsanlığı hizmetleri ve
bilgisayar korsanlığı hizmetleri ve
02:04
and much more besides.
32
112643
1597
başka birçok şey bulabilirsiniz.
02:06
Now, the dark net is one of the most
interesting, exciting places
interesting, exciting places
33
114264
5810
Karanlık internet, internetin
en ilginç, en heyecan veren
en ilginç, en heyecan veren
02:12
anywhere on the net.
34
120098
1677
yerlerinden biri.
02:13
And the reason is, because
although innovation, of course,
although innovation, of course,
35
121799
3676
Sebebi de şu: yenileşme, elbette,
02:17
takes place in big businesses,
36
125499
2276
büyük iş yerlerinde,
02:19
takes place in world-class universities,
37
127799
2399
dünya çapındaki
üniversitelerde gerçekleşiyor,
üniversitelerde gerçekleşiyor,
02:22
it also takes place in the fringes,
38
130222
2553
ama aynı zamanda
uçlarda da gerçekleşiyor,
uçlarda da gerçekleşiyor,
02:24
because those on the fringes --
the pariahs, the outcasts --
the pariahs, the outcasts --
39
132799
4543
çünkü uçlardakiler
--paryalar, toplumdan dışlananlar--
--paryalar, toplumdan dışlananlar--
02:29
they're often the most creative,
because they have to be.
because they have to be.
40
137366
3237
genelde en yaratıcı kişiler oluyor,
çünkü öyle olmak zorundalar.
çünkü öyle olmak zorundalar.
02:33
In this part of the Internet,
41
141619
2433
İnternetin bu bölümünde
02:36
you will not find a single lolcat,
42
144076
2279
tek bir altı komik yazılı kedi resmi,
02:38
a single pop-up advert anywhere.
43
146379
2181
tek bir açılır pencere
reklamı bulamazsınız.
reklamı bulamazsınız.
02:41
And that's one of the reasons why I think
44
149449
2413
Pek çoğunuzun yakında
02:43
many of you here will be
on the dark net fairly soon.
on the dark net fairly soon.
45
151886
3689
karanlık internette olacağını
düşünmemin sebeplerinden biri de bu.
düşünmemin sebeplerinden biri de bu.
02:47
(Laughter)
46
155599
2000
(Gülüşme)
02:50
Not that I'm suggesting
anyone in this audience would use it
anyone in this audience would use it
47
158177
3292
Hiçbirinizin karanlık interneti
yüksek kalite narkotik elde etmek için
yüksek kalite narkotik elde etmek için
02:53
to go and procure high-quality narcotics.
48
161493
2277
kullanacağınızı ima ettiğimden değil.
02:56
But let's say for a moment that you were.
49
164405
1985
Ama bir an orada olduğunuzu hayal edelim.
02:58
(Laughter)
50
166414
1573
(Gülüşme)
03:00
Bear with me.
51
168440
1151
Bana katlanın.
03:02
The first thing you will notice
on signing up to one of these sites
on signing up to one of these sites
52
170868
4576
Bu sitelerden birine kayıt olurken
fark edeceğiniz ilk şey
fark edeceğiniz ilk şey
03:07
is how familiar it looks.
53
175468
1585
ne kadar tanıdık göründüğü.
03:10
Every single product --
54
178299
2966
Her bir ürünün --
03:13
thousands of products --
55
181289
1864
binlerce ürünün --
03:15
has a glossy, high-res image,
56
183177
4016
gösterişli, yüksek çözünürlüklü
bir fotoğrafı,
bir fotoğrafı,
03:19
a detailed product description, a price.
57
187217
2848
detaylı bir ürün açıklaması,
bir fiyatı var.
bir fiyatı var.
03:22
There's a "Proceed to checkout" icon.
58
190414
3080
Bir "Alışverişi tamamla" düğmesi var.
03:25
There is even, most beautifully of all,
59
193518
2758
Hatta, hepsinden daha güzeli,
03:28
a "Report this item" button.
60
196300
2158
bir "Bu ürünü bildir" düğmesi var.
03:30
(Laughter)
61
198482
2707
(Gülüşme)
03:33
Incredible.
62
201213
1926
İnanılmaz.
03:35
You browse through the site,
you make your choice,
you make your choice,
63
203163
2387
Sitede dolaşıyorsunuz,
seçiminizi yapıyorsunuz,
seçiminizi yapıyorsunuz,
03:37
you pay with the crypto-currency bitcoin,
64
205574
2419
şifreli para birimi bitcoin ile
ödemenizi yapıyor,
ödemenizi yapıyor,
03:40
you enter an address --
preferably not your home address --
preferably not your home address --
65
208017
3029
bir adres giriyorsunuz --
mümkünse ev adresinizi değil --
mümkünse ev adresinizi değil --
03:43
and you wait for your product
to arrive in the post,
to arrive in the post,
66
211070
2705
ve ürününüzün gelmesini bekliyorsunuz,
03:45
which it nearly always does.
67
213799
2863
ki hemen hemen her zaman geliyor.
03:49
And the reason it does
is not because of the clever encryption.
is not because of the clever encryption.
68
217281
3858
Gelmesinin sebebi
zeki şifreleme sistemi değil.
zeki şifreleme sistemi değil.
03:53
That's important.
69
221163
1165
Bu önemli.
03:54
Something far simpler than that.
70
222674
3329
Çok daha basit bir şey.
03:58
It's the user reviews.
71
226027
1225
Kullanıcı yorumları.
03:59
(Laughter)
72
227944
1315
(Gülüşme)
04:01
You see, every single vendor
on these sites
on these sites
73
229283
3771
Doğal olarak,
bu sitelerdeki her satıcı
bu sitelerdeki her satıcı
04:05
uses a pseudonym, naturally enough,
74
233078
2318
takma isim kullanıyor,
04:07
but they keep the same pseudonym
to build up a reputation.
to build up a reputation.
75
235420
3793
ama ün kazanmak için
aynı takma ismi koruyorlar.
aynı takma ismi koruyorlar.
04:11
And because it's easy for the buyer
to change allegiance whenever they want,
to change allegiance whenever they want,
76
239610
5300
Alıcının istediği zaman bağlılığını
değiştirmesi kolay olduğu için de
değiştirmesi kolay olduğu için de
04:16
the only way of trusting a vendor
77
244934
4273
bir satıcıya güvenmenin tek yolu
04:21
is if they have a good history
of positive feedback
of positive feedback
78
249231
3638
sitenin diğer kullanıcılarından
04:24
from other users of the site.
79
252893
1590
olumlu dönüşler almış olması.
04:27
And this introduction
of competition and choice
of competition and choice
80
255396
4477
Rekabet ve seçimin işin içine girmesi
04:31
does exactly what
the economists would predict.
the economists would predict.
81
259897
4269
tam olarak ekonomistlerin
tahmin edeceği şeyi yapıyor.
tahmin edeceği şeyi yapıyor.
04:37
Prices tend to go down,
product quality tends to go up,
product quality tends to go up,
82
265346
4686
Fiyatlar düşüyor, ürün kalitesi artıyor,
04:42
and the vendors are attentive,
83
270056
2373
satıcılar özenli, kibar,
tüketici merkezli oluyor,
tüketici merkezli oluyor,
04:44
they're polite, they're consumer-centric,
84
272453
2431
memnun kalmanızı sağlamak için
04:46
offering you all manner
of special deals, one-offs,
of special deals, one-offs,
85
274908
4312
çeşit çeşit özel, tek seferlik indirimler,
04:51
buy-one-get-one-frees, free delivery,
86
279244
3171
bir alana bir bedava kampanyaları,
ücretsiz kargo fırsatları
ücretsiz kargo fırsatları
04:54
to keep you happy.
87
282439
1184
teklif ediyorlar.
04:56
I spoke to Drugsheaven.
88
284953
2918
Drugsheaven'la konuştum.
04:59
Drugsheaven was offering
excellent and consistent marijuana
excellent and consistent marijuana
89
287895
5890
Uygun bir fiyata
mükemmel, kıvamlı esrar
mükemmel, kıvamlı esrar
05:05
at a reasonable price.
90
293809
1542
teklif ediyordu.
05:08
He had a very generous refund policy,
91
296154
3809
Geri ödeme konusunda çok cömertti,
05:11
detailed T's and C's,
92
299987
1788
"hüküm ve şartlar"ı detaylıydı,
05:13
and good shipping times.
93
301799
1412
kargolama süreleri iyiydi.
05:15
"Dear Drugsheaven," I wrote,
94
303608
2261
"Sayın Drugsheaven," yazdım,
05:17
via the internal emailing system
that's also encrypted, of course.
that's also encrypted, of course.
95
305893
3814
doğal olarak şifreli olan
dahili mesajlaşma sisteminden.
dahili mesajlaşma sisteminden.
05:22
"I'm new here. Do you mind
if I buy just one gram of marijuana?"
if I buy just one gram of marijuana?"
96
310397
4141
"Burada yeniyim. Yalnızca bir gram
esrar alsam sorun olur mu?"
esrar alsam sorun olur mu?"
05:27
A couple of hours later, I get a reply.
97
315450
2124
Birkaç saat sonra cevap geldi.
05:29
They always reply.
98
317598
1186
Her zaman cevap gelir.
05:31
"Hi there, thanks for your email.
99
319230
1796
"Merhaba, e-postan için teşekkürler
05:34
Starting small is a wise thing to do.
I would, too, if I were you."
I would, too, if I were you."
100
322154
5268
Azar azar başlamak iyi bir şey.
Ben olsam ben de öyle yapardım."
Ben olsam ben de öyle yapardım."
05:39
(Laughter)
101
327446
1762
(Gülüşme)
05:41
"So no problem if you'd like to start
with just one gram.
with just one gram.
102
329232
3121
"Yalnızca bir gramla başlamak istiyorsan sorun yok.
05:44
I do hope we can do business together.
103
332377
2511
Umarım birlikte çalışabiliriz.
05:46
Best wishes, Drugsheaven."
104
334912
1863
En iyi dileklerimle, Drugsheaven."
05:48
(Laughter)
105
336799
1976
(Gülüşme)
05:50
I don't know why he had a posh
English accent, but I assume he did.
English accent, but I assume he did.
106
338799
3264
Neden bilmiyorum ama gösterişli bir
İngiliz aksanı olduğunu varsaydım.
İngiliz aksanı olduğunu varsaydım.
05:56
Now, this kind
of consumer-centric attitude
of consumer-centric attitude
107
344279
4496
Satıcının tüketici odaklı bu tutumu,
06:00
is the reason why, when I reviewed
120,000 pieces of feedback
120,000 pieces of feedback
108
348799
5436
bu tarz sitelerden birine bırakılan
son 3 aydaki 120.000 yorumdan
son 3 aydaki 120.000 yorumdan
06:06
that had been left on one of these sites
over a three-month period,
over a three-month period,
109
354259
3980
yüzde 95'inin, beş üzerinden beş
06:10
95 percent of them were five out of five.
110
358263
3129
puan olmasına sebep oluyor.
06:14
The customer, you see, is king.
111
362563
2541
Görüyorsun ki, müşteri velinimettir.
06:17
But what does that mean?
112
365799
1210
Peki bu ne anlama geliyor?
06:19
Well, on the one hand,
113
367033
1941
Şimdi bir yandan,
06:20
that means there are more drugs,
more available, more easily,
more available, more easily,
114
368998
4034
daha çok uyuşturucu, daha uygun,
daha kolaylıkla
daha kolaylıkla
06:25
to more people.
115
373056
1151
daha çok insana ulaşıyor.
06:26
And by my reckoning,
that is not a good thing.
that is not a good thing.
116
374799
2930
Benim açımdan, bu iyi bir şey değil.
06:30
But, on the other hand,
if you are going to take drugs,
if you are going to take drugs,
117
378799
3713
Fakat, diğer yandan,
eğer uyuşturucu almaya niyetliyseniz,
eğer uyuşturucu almaya niyetliyseniz,
06:34
you have a reasonably good way
118
382536
3061
uyuşturucunun kalitesini ve saflığını
belli ölçüde garantiye
belli ölçüde garantiye
06:37
of guaranteeing a certain level
of purity and quality,
of purity and quality,
119
385621
4414
almak için oldukça makul
ve iyi bir yol.
ve iyi bir yol.
06:42
which is incredibly important
if you're taking drugs.
if you're taking drugs.
120
390059
3716
Ki eğer uyuşturucu alacaksanız,
bu oldukça önemlidir.
bu oldukça önemlidir.
06:45
And you can do so
from the comfort of your own home,
from the comfort of your own home,
121
393799
3118
Ve ayrıca bütün işlemleri
evinizin rahatlığında,
evinizin rahatlığında,
06:48
without the risks associated
with buying on the streets.
with buying on the streets.
122
396941
4187
sokaktan almanın getirdiği risklerden
uzak bir şekilde gerçekleştirebilirsiniz.
uzak bir şekilde gerçekleştirebilirsiniz.
06:53
Now, as I said,
123
401961
1476
Daha önce söylediğim gibi,
06:55
you've got to be creative and innovative
to survive in this marketplace.
to survive in this marketplace.
124
403461
4102
bu piyasada tutunmak için
yaratıcı ve yenilikçi olmalısın.
yaratıcı ve yenilikçi olmalısın.
07:00
And the 20 or so sites
that are currently in operation --
that are currently in operation --
125
408277
3094
Ve şu anda kullanıma açık olan
yaklaşık 20 siteden,
yaklaşık 20 siteden,
07:03
by the way, they don't always work,
they're not always perfect;
they're not always perfect;
126
411395
3705
ki bunların da mükemmel bir
şekilde işlediği söylenemez,
şekilde işlediği söylenemez,
07:07
the site that I showed you
was shut down 18 months ago,
was shut down 18 months ago,
127
415124
2602
size göstediğim site 18 ay önce
kapatıldı.
kapatıldı.
07:09
but not before it had turned
over a billion dollars' worth of trade.
over a billion dollars' worth of trade.
128
417750
5151
Fakat kapatılmadan önce de milyar
doların üzerinde para akışına sebep oldu.
doların üzerinde para akışına sebep oldu.
07:17
But these markets,
129
425470
1153
Fakat bu markette,
07:18
because of the difficult conditions
in which they are operating,
in which they are operating,
130
426647
3062
çalışmakta oldukları ortamın
zor koşulları,
zor koşulları,
07:21
the inhospitable conditions,
131
429733
1488
düşmanca şartları sebebiyle,
07:23
are always innovating, always
thinking of ways of getting smarter,
thinking of ways of getting smarter,
132
431245
3348
sürekli yenileniyorlar, daha
akıllı olmanın yollarını düşünüyorlar,
akıllı olmanın yollarını düşünüyorlar,
07:26
more decentralized, harder to censor,
133
434617
2238
daha dağınık,
sansürlenmesi daha zor
sansürlenmesi daha zor
07:28
and more customer-friendly.
134
436879
2356
ve daha kullanıcı dostu bir biçimde.
07:32
Let's take the payment system.
135
440346
1429
Ödeme sistemini ele alalım.
Doğal olarak ödemeler
kredi kartıyla olmuyor.
kredi kartıyla olmuyor.
07:34
You don't pay with your credit card,
136
442383
1798
07:36
of course -- that would lead
directly back to you.
directly back to you.
137
444205
2345
Böyle olsa size ulaşabilirlerdi.
07:38
So you use the crypto-currency bitcoin,
138
446574
1977
Bu yüzden şifreli para birimi
bitcoin kullanılıyor.
bitcoin kullanılıyor.
07:40
which is easily exchanged
for real-world currencies
for real-world currencies
139
448575
4455
Bitcoinler kolaylıkla gerçek dünyada
kullanılan para birimlerine çevrilebiliyor
kullanılan para birimlerine çevrilebiliyor
07:45
and gives quite a high degree
of anonymity to its users.
of anonymity to its users.
140
453054
3745
ve kullanıcıya gayet yüksek bir
anonimlik sağlıyor.
anonimlik sağlıyor.
07:49
But at the beginning of these sites,
people noticed a flaw.
people noticed a flaw.
141
457367
2927
Fakat bu sitelerin başlangıcında
insanlar bir açığın farkına vardı.
insanlar bir açığın farkına vardı.
07:52
Some of the unscrupulous dealers
were running away with peoples' bitcoin
were running away with peoples' bitcoin
142
460318
4065
Bazı ahlaksız satıcılar,
insanların bitcoinlerini alıp
insanların bitcoinlerini alıp
07:56
before they'd mailed the drugs out.
143
464407
1805
uyuşturucuları göndermeden kaçıyordu.
07:59
The community came up with a solution,
called multi-signature escrow payments.
called multi-signature escrow payments.
144
467155
5895
Sonrasında topluluk, çoklu-imzalı aracılı
bir ödeme yöntemi fikriyle ortaya çıktı.
bir ödeme yöntemi fikriyle ortaya çıktı.
08:07
So on purchasing my item,
145
475135
3493
Basitçe, ben ürünü satın alırken,
08:10
I would send my bitcoin
146
478652
3026
gereken bitcoini tarafsız
ve güvenli bir
ve güvenli bir
08:13
to a neutral, secure third digital wallet.
147
481702
4292
dijital cüzdana yolluyorum.
08:18
The vendor, who would see
that I'd sent it,
that I'd sent it,
148
486799
2589
Sonra parayı aktardığımı gören satıcı
08:21
would be confident that they
could then send the product to me,
could then send the product to me,
149
489412
2956
ürünü bana yollayabileceğine güveniyor ve
08:24
and then when I received it,
150
492392
1383
ben ürünü teslim alırken
08:25
at least two of the three people
engaged in the transaction --
engaged in the transaction --
151
493799
2976
alışverişe dahil olan 3 kişiden
08:28
vendor, buyer, site administrator --
152
496799
2540
(satıcı, alıcı, site yönetimi)
08:31
would have to sign the transaction off
153
499363
2412
ikisi işlemi kişiye özel dijital imzalarıyla
08:33
with a unique digital signature,
154
501799
2078
onayladığında,
08:35
and then the money would be transferred.
155
503901
1975
para transferi gerçekleşiyor.
08:38
Brilliant!
156
506263
1300
Çok akıllıca!
08:39
Elegant.
157
507587
1151
Zarif.
08:40
It works.
158
508762
1151
Ve çalışıyor.
08:42
But then they realized there was
a problem with bitcoin,
a problem with bitcoin,
159
510877
2651
Fakat bitcoinde de bir problem olduğunun
farkına vardılar.
farkına vardılar.
08:45
because every bitcoin transaction
160
513552
1701
Çünkü her bitcoin transferi,
08:47
is actually recorded publicly
in a public ledger.
in a public ledger.
161
515277
2498
aslında herkesin gözü önünde
muhasebe altında tutuluyor.
muhasebe altında tutuluyor.
08:49
So if you're clever, you can try
and work out who's behind them.
and work out who's behind them.
162
517799
3277
Yani eğer biraz akıllıysanız, işlemleri
gerçekleştirenleri bulmayı deneyebilirsiniz.
gerçekleştirenleri bulmayı deneyebilirsiniz.
08:53
So they came up with a tumbling service.
163
521100
3285
Sonra yeni bir servisle ortaya çıktılar.
08:56
Hundreds of people send
their bitcoin into one address,
their bitcoin into one address,
164
524409
3391
Yüzlerce insan bitcoinlerini
tek bir adrese gönderiyor ve
tek bir adrese gönderiyor ve
08:59
they're tumbled and jumbled up,
165
527824
1975
burada karıştırılıp altüst ediliyor.
09:01
and then the right amount
is sent on to the right recipients,
is sent on to the right recipients,
166
529823
3790
Ardından doğru alıcılara, doğru miktarlar
aktarılırken,
aktarılırken,
09:05
but they're different bitcoins:
167
533637
1822
farklı bitcoinler kullanılıyor.
09:07
micro-laundering systems.
168
535483
1690
Küçük bir kara para aklama yöntemi.
09:09
(Laughter)
169
537197
1534
(Gülüşme)
09:10
It's incredible.
170
538755
1156
İnanılmaz.
09:11
Interested in what drugs are trending
right now on the dark net markets?
right now on the dark net markets?
171
539935
5193
Karanlık internette hangi uyuşturucuların
trend olduğunu bilmek istiyor musun?
trend olduğunu bilmek istiyor musun?
09:17
Check Grams, the search engine.
172
545152
2077
O zaman Grams arama motoruna bakabilirsin.
09:19
You can even buy some advertising space.
173
547253
2165
Reklam alanı bile satın alabiliyorsun.
09:21
(Laughter)
174
549442
2065
(Gülüşme)
09:23
Are you an ethical consumer worried
about what the drugs industry is doing?
about what the drugs industry is doing?
175
551531
4938
Uyuşturucu endüstrisinin işleyişinden endişelenen,
etikleri olan bir tüketici misin?
etikleri olan bir tüketici misin?
09:29
Yeah.
176
557064
1151
Evet.
09:30
One vendor will offer you
fair trade organic cocaine.
fair trade organic cocaine.
177
558592
3394
Bir satıcı size organik ve adil ticaret
kokain sunuyor.
kokain sunuyor.
09:34
(Laughter)
178
562010
1142
(Gülüşme)
09:35
That's not being sourced
from Colombian druglords,
from Colombian druglords,
179
563176
3295
Bu kokain Kolombiyalı uyuşturucu
baronlarından değil de,
baronlarından değil de,
09:38
but Guatemalan farmers.
180
566495
1429
Guatemalalı çiftçilerden geliyor.
09:39
They even promised to reinvest
20 percent of any profits
20 percent of any profits
181
567948
3312
Hatta kârlarından yüzde 20'sini bölgesel
09:43
into local education programs.
182
571284
1790
eğitim programlarına yatırıyorlar.
09:45
(Laughter)
183
573098
1022
(Gülüşme)
09:46
There's even a mystery shopper.
184
574144
1979
Gizli müşteriler bile var.
09:48
Now, whatever you think
about the morality of these sites --
about the morality of these sites --
185
576936
3384
Şimdi, bu sitelerin ahlaklılığı hakkında
ne düşünürseniz düşünün,
ne düşünürseniz düşünün,
09:52
and I submit that it's not
actually an easy question --
actually an easy question --
186
580344
3315
ki kabul ediyorum aslında
kolay bir soru değil,
kolay bir soru değil,
09:55
the creation of functioning,
competitive, anonymous markets,
competitive, anonymous markets,
187
583683
5502
kimsenin diğerinin kim olduğunu
bilmediği, işleyen,
bilmediği, işleyen,
10:01
where nobody knows who anybody else is,
188
589209
2566
rekabetçi ve anonim,
yetkililer tarafından
yetkililer tarafından
10:03
constantly at risk of being shut down
by the authorities,
by the authorities,
189
591799
3099
sürekli kapatılma tehlikesi bulunan
bir pazaryerinin yaratılması
bir pazaryerinin yaratılması
10:06
is a staggering achievement,
190
594922
2534
şok edici bir başarıdır,
10:09
a phenomenal achievement.
191
597480
2038
olağanüstü bir başarıdır.
10:12
And it's that kind of innovation
192
600579
3414
Ve bu öyle bir yeniliktir ki
10:16
that's why those on the fringes
193
604017
2758
sınırlarda yaşayan insanların
10:18
are often the harbingers
of what is to come.
of what is to come.
194
606799
2847
genellikle geleceğin habercileri
olduklarını gösterir.
olduklarını gösterir.
10:22
It's easy to forget
195
610360
2104
Kısa hayatı sebebiyle
10:24
that because of its short life,
196
612488
2062
unutulması kolaydır ama
10:26
the Internet has actually
changed many times
changed many times
197
614574
3647
İnternet son 30 yılda
10:30
over the last 30 years or so.
198
618245
1530
birçok kez değişmiştir.
10:31
It started in the '70s
as a military project,
as a military project,
199
619799
2976
70'lerde askeri bir proje olarak
başladı,
başladı,
10:34
morphed in the 1980s
to an academic network,
to an academic network,
200
622799
3976
1980'lerde akademik bir ağa
dönüştü,
dönüştü,
10:38
co-opted by commercial
companies in the '90s,
companies in the '90s,
201
626799
2462
90'larda ticari şirketler tarafından
ele geçirildi,
ele geçirildi,
10:41
and then invaded by all of us
via social media in the noughties,
via social media in the noughties,
202
629285
3455
2000'lerde ise sosyal medya aracılığıyla
hepimiz tarafından işgal edildi
hepimiz tarafından işgal edildi
10:44
but I think it's going to change again.
203
632764
1929
fakat bence bir daha değişecek.
10:47
And I think things
like the dark net markets --
like the dark net markets --
204
635179
2596
Ve bence işler karanlık internetteki
gibi
gibi
10:49
creative, secure, difficult to censor --
205
637799
3976
yaratıcı, güvenli, sansürlemesi zor bir
şekilde olacak.
şekilde olacak.
10:53
I think that's the future.
206
641799
1602
Bence gelecek böyle olacak.
10:56
And the reason it's the future
207
644929
1628
Böyle olacak çünkü
10:58
is because we're all worried
about our privacy.
about our privacy.
208
646581
2668
hepimiz mahremiyetimiz
hakkında endişeliyiz.
hakkında endişeliyiz.
11:01
Surveys consistently show
concerns about privacy.
concerns about privacy.
209
649273
3225
Araştırmalar sürekli bu endişeleri
ortaya koyuyor.
ortaya koyuyor.
11:04
The more time we spend online,
the more we worry about them,
the more we worry about them,
210
652522
3959
İnternette daha çok zaman geçirdikçe,
bunun hakkında daha çok endişeleniyoruz.
bunun hakkında daha çok endişeleniyoruz.
11:08
and those surveys show
our worries are growing.
our worries are growing.
211
656505
2270
Ve araştırmalar gösteriyor ki,
endişelerimiz giderek artıyor.
endişelerimiz giderek artıyor.
11:10
We're worried about
what happens to our data.
what happens to our data.
212
658799
2116
Kendimize ait verilerimize
ne olduğu hakkında endişeliyiz.
ne olduğu hakkında endişeliyiz.
11:12
We're worried about
who might be watching us.
who might be watching us.
213
660939
2109
Bizi izlediğini düşündüğümüz
kişiler hakkında endişeliyiz.
kişiler hakkında endişeliyiz.
11:15
Since the revelations from Edward Snowden,
214
663072
2568
Edward Snowden tarafından
açığa çıkarılanlardan beri,
açığa çıkarılanlardan beri,
11:17
there's been a huge increase
in the number of people
in the number of people
215
665664
2446
gizliliği arttıran
çeşitli araçların kullanımında
çeşitli araçların kullanımında
11:20
using various privacy-enhancing tools.
216
668134
3092
büyük bir artış meydana geldi.
11:23
There are now between two
and three million daily users
and three million daily users
217
671250
3237
Şimdilerde iki ila üç milyon arasında kişi
Tor internet tarayıcısını
Tor internet tarayıcısını
11:26
of the Tor browser,
218
674511
1275
günlük olarak kullanıyor.
11:27
the majority of which use
is perfectly legitimate,
is perfectly legitimate,
219
675810
5167
Kullananların çoğu tamamen yasal hatta
11:33
sometimes even mundane.
220
681001
1759
bazen sıradan işler için kullanıyor.
11:35
And there are hundreds of activists
around the world
around the world
221
683658
3151
Ve dünya genelinde yüzlerce aktivist sizin
internette gizlilikle
internette gizlilikle
11:38
working on techniques and tools
to keep you private online --
to keep you private online --
222
686833
5266
gezebilmeniz için araçlar ve teknikler
üzerinde çalışıyorlar.
üzerinde çalışıyorlar.
11:45
default encrypted messaging services.
223
693111
2481
Varsayılan olarak şifrelenmiş
mesajlaşma servisleri.
mesajlaşma servisleri.
11:47
Ethereum, which is a project
which tries to link up
which tries to link up
224
695616
4023
Ethereum projesi, internete bağlı
ama kullanılmayan milyonlarca
ama kullanılmayan milyonlarca
11:51
the connected but unused hard drives
of millions of computers around the world,
of millions of computers around the world,
225
699663
5078
sabit diski birleştirerek,
11:56
to create a sort of distributed Internet
that no one really controls.
that no one really controls.
226
704765
3871
kimsenin kontrolünde olmayan, dağınık bir
İnternet ağı oluşturmayı sağlıyor.
İnternet ağı oluşturmayı sağlıyor.
12:00
Now, we've had distributed
computing before, of course.
computing before, of course.
227
708660
2893
Daha önceden de dağınık hesaplama vardı
elbette.
elbette.
12:03
We use it for everything from Skype
to the search for extraterrestrial life.
to the search for extraterrestrial life.
228
711577
4198
Hatta her şeyde kullanıyoruz. Skype'tan
tutun da uzayda yaşam var mı ya kadar.
tutun da uzayda yaşam var mı ya kadar.
12:07
But you add distributed computing
and powerful encryption --
and powerful encryption --
229
715799
4489
Fakat dağınık hesaplamaya güçlü
bir şifreleme sistemi eklersen,
bir şifreleme sistemi eklersen,
12:12
that's very, very hard
to censor and control.
to censor and control.
230
720312
3887
konrol edilmesi ve sansürlenmesi çok
daha zor bir şey elde edersin.
daha zor bir şey elde edersin.
12:16
Another called MaidSafe
works on similar principles.
works on similar principles.
231
724625
2813
MaidSafe projesi de
benzer prensiplerle çalışıyor.
benzer prensiplerle çalışıyor.
12:19
Another called Twister,
and so on and so on.
and so on and so on.
232
727462
3448
Twister vb...
gibileri de.
gibileri de.
12:23
And here's the thing --
233
731396
1990
Ve şöyle ki,
12:25
the more of us join,
234
733410
1464
biz ne kadar fazla katılırsak
12:26
the more interesting those sites become,
235
734898
2451
bu siteler o kadar ilginç hale gelir
ve bu sayede
ve bu sayede
12:29
and then the more of us join, and so on.
236
737373
2488
daha çok insan katılır.
Ve bu böyle devam eder.
Ve bu böyle devam eder.
12:32
And I think that's what's going to happen.
237
740268
2025
Ve bence de böyle olacak.
12:34
In fact, it's already happening.
238
742317
2148
Hatta şu anda bile oluyor.
12:36
The dark net is no longer
a den for dealers
a den for dealers
239
744489
3876
Karanlık internet artık sadece uyuşturucu
satıcılarının ve
satıcılarının ve
12:40
and a hideout for whistle-blowers.
240
748389
2567
köstebeklerin deliği olmaktan çıktı.
12:42
It's already going mainstream.
241
750980
1687
Çoktan ana akım bir yer haline
gelmeye başladı.
gelmeye başladı.
12:45
Just recently, the musician Aphex Twin
released his album as a dark net site.
released his album as a dark net site.
242
753698
6574
Geçenlerde Aphex Twin adlı müzisyen yeni
albümünü karanlık internette yayınladı.
albümünü karanlık internette yayınladı.
12:52
Facebook has started a dark net site.
243
760296
3953
Facebook karanlık internet
versiyonunu yayınladı.
versiyonunu yayınladı.
12:56
A group of London architects
have opened a dark net site
have opened a dark net site
244
764273
3633
Bir grup Londralı mimar, restorasyon
projeleri hakkında endişelenen
projeleri hakkında endişelenen
12:59
for people worried
about regeneration projects.
about regeneration projects.
245
767930
2845
insanlar için karanlık internet sitelerini
açtılar.
açtılar.
13:02
Yes, the dark net is going mainstream,
246
770799
2573
Karanlık internet
ana akım olma yolunda ilerliyor ki
ana akım olma yolunda ilerliyor ki
13:05
and I predict that fairly soon,
every social media company,
every social media company,
247
773396
3617
tahmin ediyorum yakında bütün
sosyal medya şirketleri
sosyal medya şirketleri
13:09
every major news outlet,
248
777037
1435
bütün büyük haber siteleri
13:10
and therefore most of you
in this audience,
in this audience,
249
778496
3084
ve siz izleyicilerden bir çoğu da
13:13
will be using the dark net, too.
250
781604
2356
Karanlık internet kullanıcısı olacak.
13:16
So the Internet is about to get
more interesting,
more interesting,
251
784942
3029
İnternet git gide daha ilginç,
13:19
more exciting, more innovative,
252
787995
2780
daha heyecanlı, daha yenilikçi
13:22
more terrible,
253
790799
1725
daha korkunç,
13:24
more destructive.
254
792548
1354
daha yıkıcı hal alıyor.
13:27
That's good news
if you care about liberty.
if you care about liberty.
255
795140
2273
Eğer özgürlüğünüzü düşünüyorsanız
bu iyi haber.
bu iyi haber.
13:29
It's good news if you care about freedom.
256
797437
1970
Bağımsızlığınızı düşünüyorsanız
bu iyi haber.
bu iyi haber.
13:31
It's good news if you care
about democracy.
about democracy.
257
799431
2119
Demokrasiyi düşünüyorsanız
bu iyi haber.
bu iyi haber.
13:33
It's also good news
258
801574
1378
Ayrıca,
13:34
if you want to browse
for illegal pornography
for illegal pornography
259
802976
2446
ceza almadan illegal pornografi izlemek,
13:37
and if you want to buy and sell drugs
260
805446
2329
uyuşturucu alıp satmak istiyorsanız da
13:39
with impunity.
261
807799
1293
iyi bir haber.
13:41
Neither entirely dark, nor entirely light.
262
809876
3899
Tamamen aydınlık da değil,
tamamen karanlık da.
tamamen karanlık da.
13:45
It's not one side or the other
that's going to win out, but both.
that's going to win out, but both.
263
813799
3677
Herhangi bir taraf kazanmayacak,
ama ikisi de kazanacak.
ama ikisi de kazanacak.
13:50
Thank you very much, indeed.
264
818352
1888
Çok teşekkürler, gerçekten.
13:52
(Applause)
265
820240
3710
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Jamie Bartlett - Social media analystIn his book "The Dark Net," Jamie Bartlett investigates Internet subcultures, both legal and illegal.
Why you should listen
As the director of the Centre for the Analysis of Social Media at Demos, a leading UK think tank, Jamie Bartlett is currently involved in projects on crypto-currencies, surveillance and counter-surveillance methods and ISIS’s use of social media for propaganda and recruitment. He is a vocal columnist and commentator and the author of The Dark Net, a book on legal and illegal internet subcultures. Previously, he conducted field research in Pakistan and Bangladesh.
Jamie Bartlett | Speaker | TED.com