TED Talks Live
Juan Enriquez: We can reprogram life. How to do it wisely
Juan Enriquez: Hayatı yeniden programlayabiliriz. Bunu nasıl akıllıca yaparız
Filmed:
Readability: 4
2,107,612 views
Dört milyar yıldır, dünya üzerindeki yaşam ve ölüm iki ilkeye bağlıdır: Doğal seleksiyon ve rastgele mutasyon. Sonra insanlar bir araya geldi ve her şeyi değiştirdiler -- bitki aşılama, hayvan ıslahı, çevreyi değiştirme ve hatta isteyerek kendimizi evrimleştirme. Juan Enriquez, geleceğimiz için hayatımızı seri bir şekilde hızlandırmaya programlamlayacağımız yetenek için beş prensibe sahip olmamız gerektiğini söylüyor. Enriquez, "Bu, insanoğlunun yaşadığı en heyecan verici maceradır" diyor. "İnsanların şimdiye dek sahip olmadığı en büyük süper güç."
Juan Enriquez - Futurist
Juan Enriquez thinks and writes about the profound changes that genomics and other life sciences will bring in business, technology, politics and society. Full bio
Juan Enriquez thinks and writes about the profound changes that genomics and other life sciences will bring in business, technology, politics and society. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So, there's an actor
called Dustin Hoffman.
called Dustin Hoffman.
0
809
2333
Dustin Hoffman adında bir oyuncu var.
00:16
And years ago, he made this movie
which some of you may have heard of,
which some of you may have heard of,
1
4285
3334
Yıllar önce, belki bazılarınızın da
duymuş olabileceği, "Mezuniyet"
duymuş olabileceği, "Mezuniyet"
00:19
called "The Graduate."
2
7643
1190
filmini çekti.
00:21
And there's two key scenes in that movie.
3
9261
2613
Bu filmde iki anahtar sahne var.
00:24
The first one is the seduction scene.
4
12559
2094
Birincisi, baştan çıkarma sahnesi.
00:26
I'm not going to talk about that tonight.
5
14677
1993
Bu gece bunun hakkında konuşmayacağım.
00:28
(Laughter)
6
16694
1467
(Kahkahalar)
00:30
The second scene is where he's taken out
by the old guy to the pool,
by the old guy to the pool,
7
18185
4590
İkinci sahne, yaşlı adam tarafından
havuzdan çıkarıldığı sahne.
havuzdan çıkarıldığı sahne.
00:34
and as a young college graduate,
the old guy basically says one word,
the old guy basically says one word,
8
22799
5019
Yaşlı adam, genç bir üniversite mezununa
sadece bir kelime söylüyor,
sadece bir kelime söylüyor,
00:39
just one word.
9
27842
1189
tek bir kelime.
00:41
And of course, all of you know
what that word is.
what that word is.
10
29835
2292
Tabii ki bu kelimeyi biliyorsunuz.
00:44
It's "plastics."
11
32151
1190
"Plastik".
00:45
(Laughter)
12
33365
1166
(Kahkahalar)
00:47
And the only problem with that is,
it was completely the wrong advice.
it was completely the wrong advice.
13
35190
3932
Buradaki tek sorun, bunun kesinlikle
yanlış bir tavsiye olmasıydı.
yanlış bir tavsiye olmasıydı.
00:51
(Laughter)
14
39146
1487
(Kahkahalar)
00:53
Let me tell you why it was so wrong.
15
41229
2148
Size neyin yanlış olduğunu söyleyeyim.
00:55
The word should have been "silicon."
16
43401
1793
Söylediği kelime "silikon" olmalıydı.
00:58
And the reason it should have been silicon
17
46163
2024
Silikon dememin nedeni,
01:00
is because the basic patents
for semiconductors had already been made,
for semiconductors had already been made,
18
48211
5181
yarı iletkenler için temel patentlerin
zaten alınmış
zaten alınmış
01:05
had already been filed,
19
53416
1377
ve dosyalanmış olmasıydı
01:06
and they were already building them.
20
54817
1765
ve de zaten üretiliyorlardı.
01:08
So Silicon Valley was just
being built in 1967,
being built in 1967,
21
56606
3087
1967'de film piyasaya sürüldüğünde,
Silikon Vadisi
Silikon Vadisi
01:11
when this movie was released.
22
59717
1808
daha yeni kuruluyordu.
01:13
And the year after the movie was released,
23
61549
2088
Film piyasaya sürüldükten bir yıl sonra da
01:15
Intel was founded.
24
63661
1165
Intel kuruldu.
01:17
So had the graduate heard
the right one word,
the right one word,
25
65327
2826
Eğer bu genç
doğru kelimeyi duymuş olsaydı
doğru kelimeyi duymuş olsaydı
01:20
maybe he would have ended up
onstage -- oh, I don't know --
onstage -- oh, I don't know --
26
68177
3532
sahnelerde yerini alabilirdi.
-- bilemiyorum --
-- bilemiyorum --
01:23
maybe with these two.
27
71733
1158
Belki de bunlarla birlikte.
01:24
(Laughter)
28
72915
2879
(Kahkahalar)
01:31
So as you're thinking of that,
29
79955
1711
Şimdi diyorsunuzdur,
01:34
let's see what bit of advice
we might want to give
we might want to give
30
82626
3438
gençlerimize ne tür
bir tavsiye vermeliyiz ki
bir tavsiye vermeliyiz ki
01:38
so that your next graduate doesn't become
a Tupperware salesman.
a Tupperware salesman.
31
86088
3590
bir sonraki mezununuz
Tupperware satıcısı olmasın.
Tupperware satıcısı olmasın.
01:41
(Laughter)
32
89702
1880
(Kahkahalar)
01:43
So in 2015, what word of advice
would you give people,
would you give people,
33
91606
3745
2015'te, insanlara ne tür
bir tavsiye verirdiniz,
bir tavsiye verirdiniz,
01:47
when you took a college
graduate out by the pool
graduate out by the pool
34
95375
2641
üniversite mezunu bir genci
havuza götürüp
havuza götürüp
01:50
and you said one word, just one word?
35
98040
1890
hangi kelimeyi söylerdiniz, tek kelime?
01:52
I think the answer would be "lifecode."
36
100698
2000
Bence cevap "yaşam kodu" olurdu.
01:55
So what is "lifecode?"
37
103312
1159
"Yaşam kodu" nedir peki?
01:56
Lifecode is the various ways
we have of programming life.
we have of programming life.
38
104495
2737
Yaşam kodu, hayatı
programladığımız çeşitli yollardır.
programladığımız çeşitli yollardır.
01:59
So instead of programming computers,
39
107256
1835
Bilgisayarları programlamak yerine,
02:01
we're using things to program viruses
40
109115
2673
virüs programlarını,
02:03
or retroviruses or proteins
41
111812
2024
retrovirüsler veya proteinleri,
02:05
or DNA or RNA
42
113860
1808
DNA veya RNA'yı,
bitki veya hayvanları
ya da bir varlık serisini kullanıyoruz.
ya da bir varlık serisini kullanıyoruz.
02:08
or plants or animals,
or a whole series of creatures.
or a whole series of creatures.
43
116501
2643
02:11
And as you're thinking
about this incredible ability
about this incredible ability
44
119632
2530
Yapmak istediğiniz şeyleri yaptırdığını
02:14
to make life do what you want it to do,
45
122186
2253
düşündüğünüz bu inanılmaz yetenek,
02:16
what it's programmed to do,
46
124463
2117
bunu yapmak için programlanmış,
02:18
what you end up doing
47
126604
1793
aslında yaptığınız şey
02:20
is taking what we've been doing
for thousands of years,
for thousands of years,
48
128421
3445
binlerce yıldır yaptığımız şeyleri
tekrar etmeniz,
tekrar etmeniz,
02:23
which is breeding, changing,
49
131890
3121
üreme, değişim,
02:27
mixing, matching
50
135035
2071
karışım ve bütün yaşam formlarında
02:29
all kinds of life-forms,
51
137130
2009
denklik gibi şeyler
02:31
and we accelerate it.
52
139163
1461
ve biz bunu hızlandırıyoruz.
02:32
And this is not something new.
53
140648
1500
Bu yeni bir şey değil.
02:34
This humble mustard weed has been modified
54
142172
2300
Bu sıradan hardal otunu
02:37
so that if you change it in one way,
you get broccoli.
you get broccoli.
55
145139
3029
bir şekilde değiştirirseniz,
brokoli elde ediyorsunuz.
brokoli elde ediyorsunuz.
02:40
And if you change it
in a second way, you get kale.
in a second way, you get kale.
56
148714
2526
İkinci bir şekil değişimde
lahana ortaya çıkıyor.
lahana ortaya çıkıyor.
02:43
And if you change it in a third way,
57
151764
2016
Eğer üçüncü bir yolla değiştirirseniz,
02:45
you get cauliflower.
58
153804
1269
karnabahar elde ediyorsunuz.
02:47
So when you go to these
all-natural, organic markets,
all-natural, organic markets,
59
155662
3352
Tamamen doğal ve organik olan
bu marketlere gidiyorsanız,
bu marketlere gidiyorsanız,
02:51
you're really going to a place
60
159038
1580
insanların, uzun zamandır
02:52
where people have been changing
the lifecode of plants for a long time.
the lifecode of plants for a long time.
61
160642
3959
bitkilerin yaşam kodunu
değiştirdiği bir yere gidiyorsunuz.
değiştirdiği bir yere gidiyorsunuz.
02:57
The difference today,
62
165464
1164
Bugünkü fark,
02:58
to pick a completely
politically neutral term --
politically neutral term --
63
166652
2245
siyasi olarak tarafsız bir
terim seçersek --
terim seçersek --
03:00
[Intelligent design]
64
168921
1691
[Akıllı tasarım]
03:02
(Laughter)
65
170636
1157
(Kahkahalar)
03:03
We're beginning to practice
intelligent design.
intelligent design.
66
171817
2406
Akıllı tasarım üzerinde
çalışmaya başlıyoruz.
çalışmaya başlıyoruz.
03:06
That means that instead
of doing this at random
of doing this at random
67
174819
2238
Bu demek oluyor ki bu işi
rastgele yapıp
rastgele yapıp
03:09
and seeing what happens over generations,
68
177081
2056
nesillerce ne olacağını
gözlemlemek yerine,
gözlemlemek yerine,
03:11
we're inserting specific genes,
we're inserting specific proteins,
we're inserting specific proteins,
69
179161
3686
özel genler ekliyoruz,
özel proteinler ekliyoruz
özel proteinler ekliyoruz
03:14
and we're changing lifecode
for very deliberate purposes.
for very deliberate purposes.
70
182871
3207
ve yaşam kodunu oldukça
planlanmış amaçlar için değiştiriyoruz.
planlanmış amaçlar için değiştiriyoruz.
03:18
And that allows us to accelerate
how this stuff happens.
how this stuff happens.
71
186745
3094
Bu da bize süreci
hızlandırma imkânı sunuyor.
hızlandırma imkânı sunuyor.
03:22
Let me just give you one example.
72
190473
1738
Size bir örnek vereyim.
03:26
Some of you occasionally
might think about sex.
might think about sex.
73
194928
2895
Bazılarınız arada seksi düşünebilir.
03:31
And we kind of take it for granted
how we've changed sex.
how we've changed sex.
74
199299
3229
Seksi nasıl değiştirdiğimizi kabul edelim.
03:34
So we think it's perfectly normal
and natural to change it.
and natural to change it.
75
202552
2908
Biz değişimin oldukça
normal ve doğal olduğunu düşünüyoruz.
normal ve doğal olduğunu düşünüyoruz.
03:37
What's happened with sex over time is --
76
205960
2339
Sekse yıllar içinde olan şey --
03:40
normally, sex equals baby, eventually.
77
208323
2688
genelde, seks eşittir bebektir, nihayetinde.
03:43
But in today's world,
78
211971
1510
Ama bugünkü dünyada,
03:45
sex plus pill equals no baby.
79
213505
2879
seks artı hap eşittir bebek yok demek.
03:48
(Laughter)
80
216408
1484
(Kahkahalar)
03:49
And again, we think
that's perfectly normal and natural,
that's perfectly normal and natural,
81
217916
2738
Yine, biz bunun gayet
normal ve doğal olduğunu düşünüyoruz,
normal ve doğal olduğunu düşünüyoruz,
03:52
but that has not been the case
for most of human history.
for most of human history.
82
220678
2850
ama insanlık tarihinin çoğunda
durum böyle değildi.
durum böyle değildi.
03:55
And it's not the case for animals.
83
223552
1651
Hayvanlar için de böyle değil.
03:57
What it is does is it gives us control,
84
225608
1982
Bu durum kontolü bize veriyor,
03:59
so sex becomes separate from conception.
85
227614
2439
böylece seks, hamilelikten
bağımsız hâle geliyor.
bağımsız hâle geliyor.
04:02
And as you're thinking
of the consequences of that,
of the consequences of that,
86
230955
2445
Ve bunun sonuçlarına baktığınızda,
04:05
then we've been playing with stuff
87
233424
1664
daha ileri düzeydeki şeyleri de
04:07
that's a little bit more
advanced, like art.
advanced, like art.
88
235112
2311
değiştiriyoruz, sanat gibi.
04:09
Not in the sense
of painting and sculpture,
of painting and sculpture,
89
237447
2078
Resim ya da heykel sanatı değil de
04:11
but in the sense of assisted
reproductive technologies.
reproductive technologies.
90
239549
4677
yardımlı üretken teknolojiler sanatı.
04:17
So what are assisted
reproductive technologies?
reproductive technologies?
91
245405
2436
Peki nedir yardımlı üretken teknolojileri?
04:19
Assisted reproductive technologies
are things like in vitro fertilization.
are things like in vitro fertilization.
92
247865
3718
Yardımlı üretken teknolojileri,
tüp bebektekine benzer şeylerdir.
tüp bebektekine benzer şeylerdir.
04:24
And when you do in vitro fertilization,
there's very good reasons to do it.
there's very good reasons to do it.
93
252289
3549
Tüp bebek yaptırdığınızda
bunun oldukça geçerli bir nedeni var.
bunun oldukça geçerli bir nedeni var.
04:27
Sometimes you just
can't conceive otherwise.
can't conceive otherwise.
94
255862
3120
Bazen başka türlü
hamile kalamazsınız.
hamile kalamazsınız.
04:31
But when you do that,
95
259622
1155
Ama bunu kullandığınızda
04:32
what you’re doing is separating
sex, conception, baby.
sex, conception, baby.
96
260801
4062
yaptığınız şey seks,
hamilelik ve bebeği ayırmaktır.
hamilelik ve bebeği ayırmaktır.
04:37
So you haven't just taken control
of when you have a baby,
of when you have a baby,
97
265786
2904
Yalnızca ne zaman
bebeğiniz olacağını değil,
bebeğiniz olacağını değil,
04:40
you've separated when the baby
and where the baby is fertilized.
and where the baby is fertilized.
98
268714
3324
bebeğin nerede ve ne zaman
dölleneceğini de ayırdınız.
dölleneceğini de ayırdınız.
04:44
So you've separated the baby
99
272730
2192
Yani bebeği vücut ve
04:46
from the body from the act.
100
274946
1705
eylemden ayırdınız.
04:49
And as you're thinking
of other things we've been doing,
of other things we've been doing,
101
277332
3080
Yaptığımız diğer şeyleri düşünün,
04:52
think about twins.
102
280436
1858
ikizleri düşünün mesela.
04:55
So you can freeze sperm,
you can freeze eggs,
you can freeze eggs,
103
283029
2120
Spermi dondurabilir,
yumurtaları dondurabilir,
yumurtaları dondurabilir,
04:57
you can freeze fertilized eggs.
104
285173
1697
döllenmiş yumurtaları dondurabilirsiniz.
04:59
And what does that mean?
105
287778
1765
Peki bu ne anlama geliyor?
05:01
Well, that's a good thing
if you're a cancer patient.
if you're a cancer patient.
106
289567
2494
Eğer bir kanser hastasıysanız,
bu iyi bir şey.
bu iyi bir şey.
05:04
You're about to go under chemotherapy
or under radiation,
or under radiation,
107
292085
3004
Kemoterapi ya da
radyasyona girmek üzereyken
radyasyona girmek üzereyken
05:07
so you save these things.
108
295113
1230
bunları saklayabilirsiniz.
05:08
You don't irradiate them.
109
296367
1237
Radyasyona maruz bırakmazsınız.
05:10
But if you can save them
and you can freeze them,
and you can freeze them,
110
298072
2326
Bunları saklayabilir ve dondurabilirseniz
05:12
and you can have a surrogate mother,
111
300422
2102
ve taşıyıcı anne bulabilirsiniz,
05:14
it means that you've
decoupled sex from time.
decoupled sex from time.
112
302548
2159
seksi zamandan ayırdınız demektir.
05:17
It means you can have twins
born -- oh, in 50 years?
born -- oh, in 50 years?
113
305710
4918
İkizleriniz olabilir demektir.
-- 50 yıl içinde mi?
-- 50 yıl içinde mi?
05:23
(Laughter)
114
311287
3689
(Kahkahalar)
05:27
In a hundred years?
115
315000
1257
100 yıl?
05:29
Two hundred years?
116
317342
1288
200 yıl?
05:31
And these are three
really profound changes
really profound changes
117
319566
2787
Bu üç ciddi derin değişim,
05:34
that are not, like, future stuff.
118
322377
1599
gelecekteki şeyler gibi değildir.
05:36
This is stuff we take for granted today.
119
324000
2117
Bu artık doğal karşıladığımız bir şey.
Böylece yaşam kodu olayı
bir süper güç hâline geliyor.
bir süper güç hâline geliyor.
05:38
So this lifecode stuff
turns out to be a superpower.
turns out to be a superpower.
120
326911
2929
05:42
It turns out to be this incredibly
powerful way of changing viruses,
powerful way of changing viruses,
121
330520
4336
Virüslerdeki, bitkilerdeki
ve hayvanlardaki
ve hayvanlardaki
bu olağanüstü güçlü değişim şekli,
05:46
of changing plants, of changing animals,
122
334880
2184
05:49
perhaps even of evolving ourselves.
123
337840
2254
muhtemelen gelişimimiz hâline geliyor.
05:52
It's something that Steve Gullans and I
have been thinking about for a while.
have been thinking about for a while.
124
340118
3742
Steve Gullans ile bir süredir
düşündüğümüz bir şey.
düşündüğümüz bir şey.
05:56
Let's have some risks.
125
344749
1159
Biraz risk alalım.
05:58
Like every powerful technology,
like electricity, like an automobile,
like electricity, like an automobile,
126
346408
4144
Elektrik, otomobil ve bilgisayar gibi
bütün güçlü teknolojiler,
bütün güçlü teknolojiler,
06:02
like computers, this stuff
potentially can be misused.
potentially can be misused.
127
350576
3309
imkânlar dâhilinde
suistimal edilebilir.
suistimal edilebilir.
06:06
And that scares a lot of people.
128
354631
1571
Bu da birçok insanı korkutuyor.
06:09
And as you apply these technologies,
129
357020
1765
Bu teknolojileri kullandıkça,
06:10
you can even turn human
beings into chimeras.
beings into chimeras.
130
358809
2252
insanları canavarlara
bile dönüştürebilirsiniz.
bile dönüştürebilirsiniz.
06:13
Remember the Greek myth
where you mix animals?
where you mix animals?
131
361815
2539
Hayvanların karıldığı Yunan
efsanesini hatırlıyor musunuz?
efsanesini hatırlıyor musunuz?
06:16
Well, some of these treatments
132
364378
1658
Bu tedavilerin bazıları
aslında kan grubunuzu değiştiriyor.
06:18
actually end up changing your blood type.
133
366388
2246
06:21
Or they'll put male cells
in a female body or vice versa,
in a female body or vice versa,
134
369406
4179
Ya da erkek hücrelerini kadın vücuduna
koyacaklar ya da tam tersini yapacaklar,
koyacaklar ya da tam tersini yapacaklar,
06:26
which sounds absolutely horrible
135
374326
1588
ki bu korkunç duruyor
06:27
until you realize, the reason
you're doing that
you're doing that
136
375938
2277
ta ki bunu yapma sebebinizin
kanser tedavisinde
kanser tedavisinde
06:30
is you're substituting bone marrow
during cancer treatments.
during cancer treatments.
137
378239
3405
kemik iliği nakli
olduğunu fark edene kadar.
olduğunu fark edene kadar.
06:33
So by taking somebody else's bone marrow,
138
381668
2248
Başka birinin kemik iliğini alarak,
06:35
you may be changing
some fundamental aspects of yourself,
some fundamental aspects of yourself,
139
383940
2692
bazı temel özelliklerinizi
değiştiriyor olabilirsiniz
değiştiriyor olabilirsiniz
06:38
but you're also saving your life.
140
386656
1888
ama hayatınızı da kurtarıyorsunuz.
06:40
And as you're thinking about this stuff,
141
388568
2146
Siz bunları düşünürken,
06:42
here's something
that happened 20 years ago.
that happened 20 years ago.
142
390738
2170
20 yıl önce olan bir şeyi göstereyim.
06:45
This is Emma Ott.
143
393337
1525
Bu Emma Ott.
06:46
She's a recent college admittee.
144
394886
2809
Kendisi yeni bir üniversite öğrencisi.
06:49
She's studying accounting.
145
397719
1905
Muhasebe okuyor.
06:51
She played two varsity sports.
She graduated as a valedictorian.
She graduated as a valedictorian.
146
399648
3364
İki üniversite takımında oynadı.
Bölüm birincisi olarak mezun oldu.
Bölüm birincisi olarak mezun oldu.
06:55
And that's not particularly extraordinary,
147
403687
2020
Bu çok da sıradışı değil,
06:57
except that she's the first human being
born to three parents.
born to three parents.
148
405731
3571
üç ebeveyne sahip olan
ilk kişi olması dışında.
ilk kişi olması dışında.
07:02
Why?
149
410244
1151
Neden?
07:03
Because she had a deadly
mitochondrial disease
mitochondrial disease
150
411419
2166
Çünkü kalıtımla almış
olabileceği ölümcül bir
olabileceği ölümcül bir
07:05
that she might have inherited.
151
413609
1485
mitokondrial hastalığı vardı.
07:07
So when you swap out a third person's DNA
152
415118
2381
Üçüncü bir kişinin DNA'sını aldığınızda
07:09
and you put it in there,
153
417523
1728
ve yerine koyduğunuzda,
07:11
you save the lives of people.
154
419275
1557
insanların hayatlarını kurtarırsınız.
07:13
But you also are doing
germline engineering,
germline engineering,
155
421840
2381
Aynı zamanda genetik
mühendislik de yapıyorsunuz,
mühendislik de yapıyorsunuz,
07:16
which means her kids,
if she has kids, will be saved
if she has kids, will be saved
156
424245
4143
yani eğer çocukları olursa
çocukları da kurtulacak
çocukları da kurtulacak
ve bu hastalığı yaşamayacak.
07:20
and won't go through this.
157
428412
1410
Çocuklarının çocukları da
kurtarılmış olacak
kurtarılmış olacak
07:21
And [their] kids will be saved,
158
429846
1491
ve onların torunları da kurtulacak,
07:23
and their grandchildren will be saved,
159
431361
1835
bu böyle sürüp gidecek.
07:25
and this passes on.
160
433220
1197
07:26
That makes people nervous.
161
434929
1625
Bu insanları endişelendiriyor.
07:28
So 20 years ago,
the various authorities said,
the various authorities said,
162
436578
2350
20 yıl önce, çeşitli uzmanlar dedi ki:
07:30
why don't we study this for a while?
163
438952
1919
"Neden bir süre bunun
üzerinde çalışmıyoruz?"
üzerinde çalışmıyoruz?"
07:33
There are risks to doing stuff,
and there are risks to not doing stuff,
and there are risks to not doing stuff,
164
441903
3814
Bu şeyi yapmanın ve
yapmamanın riskleri var,
yapmamanın riskleri var,
07:37
because there were a couple dozen people
saved by this technology,
saved by this technology,
165
445741
3348
çünkü bu teknolojiyle kurtulan
birkaç düzine insan var,
birkaç düzine insan var,
07:41
and then we've been thinking about it
for the next 20 years.
for the next 20 years.
166
449113
2984
sonraki 20 yıl bunun üzerine düşündük.
07:45
So as we think about it,
167
453002
1183
Şimdi baktığımızda,
07:46
as we take the time to say, "Hey,
maybe we should have longer studies,
maybe we should have longer studies,
168
454209
3810
"Belki de daha uzun süre çalışmalıyız,
07:50
maybe we should do this,
maybe we should do that,"
maybe we should do that,"
169
458043
2401
belki şunu da yapmalıyız,
belki bunu da yapmalıyız" diyoruz,
belki bunu da yapmalıyız" diyoruz,
07:52
there are consequences to acting,
and there are consequences to not acting.
and there are consequences to not acting.
170
460468
3809
yapmanın sonuçları var,
yapmamanın sonuçları var.
yapmamanın sonuçları var.
07:57
Like curing deadly diseases --
171
465203
1693
Ölümcül hastalıkların tedavisi --
07:59
which, by the way,
is completely unnatural.
is completely unnatural.
172
467688
2238
bu arada, tamamen yapaydır.
08:02
It is normal and natural
for humans to be felled
for humans to be felled
173
470997
3082
İnsanların çocuk felci salgını,
çiçek hastalığı ve tüberkülozdan
çiçek hastalığı ve tüberkülozdan
08:06
by massive epidemics of polio,
of smallpox, of tuberculosis.
of smallpox, of tuberculosis.
174
474103
4069
hayatlarını kaybetmesi
tamamen normal ve doğal.
tamamen normal ve doğal.
08:10
When we put vaccines into people,
we are putting unnatural things
we are putting unnatural things
175
478196
3643
İnsanlara aşı yaptığımızda,
vücutlarına doğal olmayan şeyler
vücutlarına doğal olmayan şeyler
08:13
into their body
176
481863
1366
enjekte ediyoruz,
08:15
because we think the benefit
outweighs the risk.
outweighs the risk.
177
483253
4109
çünkü yararın, riske
üstün geldiğini düşünüyoruz.
üstün geldiğini düşünüyoruz.
08:20
Because we've built unnatural plants,
unnatural animals,
unnatural animals,
178
488129
3713
Yapay bitkiler ve yapay
hayvanlar ürettiğimiz için
hayvanlar ürettiğimiz için
08:23
we can feed about seven billion people.
179
491866
2173
yaklaşık 7 milyar insanı besleyebiliyoruz.
08:26
We can do things
like create new life-forms.
like create new life-forms.
180
494413
3172
Yeni yaşam formları oluşturmak gibi
şeyleri yapabiliyoruz.
şeyleri yapabiliyoruz.
08:30
And as you create new life-forms,
again, that sounds terribly scary
again, that sounds terribly scary
181
498302
3517
Yeni yaşam formları oluşturdukça,
yine korkutucu
yine korkutucu
08:33
and terribly bothersome,
182
501843
1681
ve rahatsız edici görünüyor,
08:35
until you realize that those life-forms
live on your dining room table.
live on your dining room table.
183
503548
3444
ta ki bu yaşam formlarının yemek
masanızda yaşadığını fark edene dek.
masanızda yaşadığını fark edene dek.
08:39
Those flowers you've got
on your dining room table --
on your dining room table --
184
507539
2497
Yemek masanızın üzerinde
duran o çiçekler --
duran o çiçekler --
08:42
there's not a lot
that's natural about them,
that's natural about them,
185
510060
2169
çok da doğal olduklarını söyleyemeyiz,
08:44
because people have been breeding
the flowers to make this color,
the flowers to make this color,
186
512253
3092
çünkü insanlar, o çiçekleri renk
vermeleri, aynı boyda kalmaları
vermeleri, aynı boyda kalmaları
ve bir hafta dayanmaları için üretirler.
08:47
to be this size, to last for a week.
187
515369
1760
08:49
You don't usually give
your loved one wildflowers
your loved one wildflowers
188
517153
2389
Genelde sevdiğiniz kişiye
yabani çiçek vermezsiniz,
yabani çiçek vermezsiniz,
08:51
because they don't last
a whole lot of time.
a whole lot of time.
189
519566
2967
çünkü çok uzun süre dayanmıyorlar.
08:56
What all this does
190
524532
1238
Tüm bunların hepsi
08:58
is it flips Darwin completely on his head.
191
526421
2175
tamamen Darwin'in kafasında döner.
09:01
See, for four billion years,
192
529159
1741
İşte, dört milyar yıldır,
09:02
what lived and died on this planet
depended on two principles:
depended on two principles:
193
530924
3065
bütün dünyada yaşamış ve ölmüş
her şey iki ilkeye bağlıydı:
her şey iki ilkeye bağlıydı:
09:06
on natural selection and random mutation.
194
534608
2524
Doğal seçim ve rastlantısal mutasyon.
09:10
And so what lived and died,
what was structured,
what was structured,
195
538016
2627
Yaşamış ve ölmüş, yapılanmış şeyler,
09:13
has now been flipped on its head.
196
541167
1683
kafasında dönüp durmuştur.
09:16
And what we've done
197
544262
1199
Ve yaptığımız şey
09:17
is created this completely
parallel evolutionary system
parallel evolutionary system
198
545485
2611
doğal olmayan seçim ve raslantısal olmayan
mutasyonu çalıştığımız
mutasyonu çalıştığımız
09:20
where we are practicing unnatural
selection and non-random mutation.
selection and non-random mutation.
199
548120
3329
bu tamamen paralel
evrimsel sistemi oluşturdu.
evrimsel sistemi oluşturdu.
09:23
So let me explain these things.
200
551473
1695
Size bunları açıklayayım.
09:25
This is natural selection.
201
553192
1389
Bu doğal seçim.
09:27
This is unnatural selection.
202
555090
1405
Bu yapay seçim.
09:28
(Laughter)
203
556519
2622
(Kahkahalar)
09:31
So what happens with this stuff is,
204
559903
2644
Bu sistemin yol açtığı şey şu;
09:34
we started breeding wolves
thousands of years ago
thousands of years ago
205
562571
2714
binlerce yıl önce Orta Asya'da kurtları
köpeklere dönüştürmek için
köpeklere dönüştürmek için
09:37
in central Asia to turn them into dogs.
206
565309
2190
onları üretmeye başladık.
09:39
And then we started
turning them into big dogs
turning them into big dogs
207
567523
2294
Ve onları büyük köpeklere
ve küçük köpeklere
ve küçük köpeklere
09:41
and into little dogs.
208
569841
1751
dönüştürmeye başladık.
Eğer 5. Cadde'de Hermès marka
09:43
But if you take one of the chihuahuas
209
571616
1787
09:45
you see in the Hermès bags on Fifth Avenue
210
573427
2848
bir çantanın içinde gördüğün
Şivava'yı ele alırsak,
Şivava'yı ele alırsak,
09:48
and you let it loose on the African plain,
211
576299
2657
onu Afrika ovasına bırakabilir
09:50
you can watch natural selection happen.
212
578980
1984
ve doğal seleksiyonun meydana
geldiğini izleyebilirsin.
geldiğini izleyebilirsin.
09:52
(Laughter)
213
580988
2681
(Kahkahalar)
09:58
Few things on Earth
are less natural than a cornfield.
are less natural than a cornfield.
214
586419
2817
Dünyadaki birkaç şey mısır tarlasından
daha az doğaldır.
daha az doğaldır.
10:02
You will never, under any scenario,
walk through a virgin forest
walk through a virgin forest
215
590188
3573
Asla hiçbir senaryo dâhilinde
bakir bir ormanda yürüyemeyecek,
bakir bir ormanda yürüyemeyecek,
10:05
and see the same plant
growing in orderly rows
growing in orderly rows
216
593785
2685
bazı bitkilerin benzer zamanlarda
düzenli sıralar hâlinde
düzenli sıralar hâlinde
10:08
at the same time,
217
596494
1324
büyüdüğünü göremeyeceksiniz,
10:09
nothing else living there.
218
597842
1611
orada hiçbir şey yaşamayacak.
10:12
When you do a cornfield,
219
600398
1159
Mısır tarlası ektiğinde,
10:13
you're selecting what lives and what dies.
220
601581
2047
yaşayan ve ölenleri siz seçiyorsunuz.
10:16
And you're doing that
through unnatural selection.
through unnatural selection.
221
604080
2339
Doğal olmayan bir seçim yapıyorsunuz.
10:18
It's the same with a wheat field,
it's the same with a rice field.
it's the same with a rice field.
222
606443
3137
Bu buğday tarlası için de,
pirinç tarlası için de aynıdır.
pirinç tarlası için de aynıdır.
10:21
It's the same with a city,
it's the same with a suburb.
it's the same with a suburb.
223
609604
2615
Bu şehir için de,
varoş semti için de aynıdır.
varoş semti için de aynıdır.
10:24
In fact, half the surface of Earth
224
612243
1895
Aslında, Dünya yüzeyinin yarısı
10:26
has been unnaturally engineered
225
614162
1507
doğal olmayan bir şekilde tasarlanmıştır.
10:27
so that what lives and what dies
there is what we want,
there is what we want,
226
615693
3183
Bu yüzden yaşayanlar ve ölenler
bizim isteğimiz gibidir,
bizim isteğimiz gibidir,
10:30
which is the reason why
you don't have grizzly bears
you don't have grizzly bears
227
618900
2463
Manhattan şehir merkezinde
dolaşan boz ayıların
dolaşan boz ayıların
10:33
walking through downtown Manhattan.
228
621387
1927
yok olmasına sebep olduğumuz gibi.
10:37
How about this random mutation stuff?
229
625077
1859
Rastgele mutasyona ne diyorsunuz?
10:38
Well, this is random mutation.
230
626960
1443
Bu rastgele mutasyon.
10:40
This is Antonio Alfonseca.
231
628427
1340
Bu Antonio Alfonseca.
10:42
He's otherwise known
as the Octopus, his nickname.
as the Octopus, his nickname.
232
630350
2711
Ayrıca Octopus (Ahtapot)
rumuzuyla da biliniyor.
rumuzuyla da biliniyor.
10:45
He was the Relief Pitcher
of the Year in 2000.
of the Year in 2000.
233
633085
2274
2000 yılının yardımcı atıcısı seçilmişti.
10:47
And he had a random mutation
that gave him six fingers
that gave him six fingers
234
635955
2764
Rastgele mutasyona sahipti ve
her iki elinde de
her iki elinde de
10:50
on each hand,
235
638743
2228
altı parmağı vardı,
10:52
which turns out to be really useful
if you're a pitcher.
if you're a pitcher.
236
640995
2642
eğer bir atıcıysanız, gerçekten
faydası olduğu ortaya çıkıyor.
faydası olduğu ortaya çıkıyor.
10:55
(Laughter)
237
643661
1640
(Kahkahalar)
10:58
How about non-random mutation?
238
646119
1730
Ya rastgele olmayan mutasyon?
11:00
A non-random mutation is beer.
239
648415
2973
Rastgele olmayan mutasyonlardan
birisi biradır.
birisi biradır.
11:03
It's wine. It's yogurt.
240
651412
1698
Şaraptır. Yoğurttur.
11:05
How many times have you walked
through the forest
through the forest
241
653928
2336
Kaç kez bir ormanın içinden
yürüdünüz ve
yürüdünüz ve
11:08
and found all-natural cheese?
242
656288
1563
tamamen doğal peynir buldunuz?
11:10
Or all-natural yogurt?
243
658859
1243
Tamamen doğal bir yoğurt?
11:13
So we've been engineering this stuff.
244
661046
1785
Bu yüzden bu şeyleri tasarlıyorduk.
11:14
Now, the interesting thing is,
245
662855
1468
Şu an ilginç olan şey,
11:16
we get to know the stuff better.
246
664347
1618
daha iyi şeyler bilmemiz.
11:18
We found one of the single most powerful
gene-editing instruments,
gene-editing instruments,
247
666364
3713
Yoğurdun içinde, en güçlü gen
düzenleme araçlarından biri olan
düzenleme araçlarından biri olan
11:22
CRISPR, inside yogurt.
248
670101
1787
CRISPR'i bulduk.
11:25
And as we start engineering cells,
249
673028
1990
Hücre mühendisliğine başlarken,
11:27
we're producing eight out of the top 10
pharmaceutical products,
pharmaceutical products,
250
675042
4280
arterit hastalığı tedavisinde kullanılan
maddeleri de içeren,
maddeleri de içeren,
11:32
including the stuff that you use
to treat arthritis,
to treat arthritis,
251
680246
2525
en iyi 10 eczacılık ürünü dışında,
8 ürün üretiyorduk.
8 ürün üretiyorduk.
11:34
which is the number one
best-selling drug, Humira.
best-selling drug, Humira.
252
682795
2426
Bir numara olanı ve
en çok satan ilaç, Humira.
en çok satan ilaç, Humira.
11:37
So this lifecode stuff.
253
685985
1451
Yaşam kodu işleri.
11:40
It really is a superpower.
254
688229
1376
Gerçekten de süper bir güç.
11:42
It really is a way of programming stuff,
255
690156
1914
Gerçekten de programlamanın bir yolu
11:44
and there's nothing
that's going to change us
that's going to change us
256
692094
2557
ve bizi yaşam kodundan daha fazla
11:46
more than this lifecode.
257
694675
2126
değiştirecek bir şey yok.
11:49
So as you're thinking of lifecode,
258
697597
1981
Bu yüzden yaşam kodunu düşünürken,
11:51
let's think of five principles
259
699602
1689
rehberliğe başlarkenki
11:54
as to how we start guiding,
260
702231
1855
beş prensibi düşünelim,
11:56
and I'd love you to give me more.
261
704110
1619
daha fazlasını vermek isterdim.
11:58
So, principle number one:
262
706315
1502
Bir numaralı prensip:
12:00
we have to take responsibility
for this stuff.
for this stuff.
263
708282
2143
Bu şeyler için sorumluluk
almak zorundayız.
almak zorundayız.
12:03
The reason we have to take responsibility
264
711042
2551
Sorumlu olduğumuz için
12:05
is because we're in charge.
265
713617
1361
sorumluluk almak zorundayız.
12:07
These aren't random mutations.
266
715002
1913
Bunlar rastgele mutasyonlar değil.
12:08
This is what we are doing,
what we are choosing.
what we are choosing.
267
716939
2303
Bunları yapıyor ve seçiyoruz.
12:11
It's not, "Stuff happened."
268
719266
1699
"Bunlar olabilir" değil.
12:12
It didn't happen at random.
269
720989
1473
Bu rastgele olmadı.
12:14
It didn't come down
by a verdict of somebody else.
by a verdict of somebody else.
270
722486
2604
Başka birinin kararıyla dayatılmadı.
12:17
We engineer this stuff,
271
725114
1817
Bu şeyi biz düzenliyoruz
12:18
and it's the Pottery Barn rule:
you break it, you own it.
you break it, you own it.
272
726955
3245
ve bu Pottery Barn Kuralı:
Parçala ve sahip ol.
Parçala ve sahip ol.
12:22
Principle number two:
273
730962
1529
İki numaralı prensip:
12:24
we have to recognize and celebrate
diversity in this stuff.
diversity in this stuff.
274
732515
3128
Bu çeşitliliğin farkına varmalı
ve kutlamalıyız.
ve kutlamalıyız.
12:27
There have been at least
33 versions of hominids
33 versions of hominids
275
735667
3134
Dünya üzerinde yaşayan
en azından 33 farklı
en azından 33 farklı
12:30
that have walked around this Earth.
276
738825
1722
insana benzeyen canlı modeli vardı.
12:32
Most all of them went extinct except us.
277
740912
2306
Bizim dışımızda çoğunun nesli tükendi.
12:35
But the normal and natural
state of this Earth
state of this Earth
278
743804
2161
Aynı zaman diliminde çeşitli
insan versiyonlarının
insan versiyonlarının
12:37
is we have various versions of humans
walking around at the same time,
walking around at the same time,
279
745989
3387
var olması, dünyanın
normal ve doğal bir hâlidir.
normal ve doğal bir hâlidir.
Çoğumuzun içinde ilkel
bir insan (Neanderthal) olduğu gibi.
bir insan (Neanderthal) olduğu gibi.
12:41
which is why most of us
have some Neanderthal in us.
have some Neanderthal in us.
280
749400
2657
12:44
Some of us have some Denisova in us.
281
752559
2440
Bazılarımızın içinde biraz Denisova var.
12:47
And some in Washington
have a lot more of it.
have a lot more of it.
282
755023
2349
Washington'dakilerde biraz daha fazla.
12:49
(Laughter)
283
757396
2578
(Kahkahalar)
12:51
Principle number three:
284
759998
1885
Üç numaralı prensip:
12:53
we have to respect other people's choices.
285
761907
2165
Diğer insanların seçimlerine
saygı duymalıyız.
saygı duymalıyız.
12:56
Some people will choose to never alter.
286
764608
2275
Bazı insanlar asla değiştirmeyi onaylamaz.
12:58
Some people will choose to alter all.
287
766907
1810
Bazıları her zaman
değiştirmeyi onaylar.
değiştirmeyi onaylar.
13:00
Some people will choose
to alter plants but not animals.
to alter plants but not animals.
288
768741
2626
Bazıları bitkileri
değiştirmeyi onaylayacak
değiştirmeyi onaylayacak
fakat hayvanlardakini onaylamayacak.
13:03
Some people will choose
to alter themselves.
to alter themselves.
289
771391
2051
Bazıları kendini değiştirmeyi seçecekler.
13:05
Some people will choose
to evolve themselves.
to evolve themselves.
290
773466
2263
Bazıları evrim geçirmeyi seçecekler.
13:07
Diversity is not a bad thing,
291
775753
1569
Çeşitlilik kötü bir şey değildir,
13:09
because even though we think
of humans as very diverse,
of humans as very diverse,
292
777346
2642
çünkü böylece biz insanlar,
çok çeşitli düşünürüz.
çok çeşitli düşünürüz.
13:12
we came so close to extinction
293
780012
2285
Hepimiz nesli tükenmeye yakın olan
13:14
that all of us descend
from a single African mother
from a single African mother
294
782321
2615
Afrikalı bir annenin soyundan geldik.
13:16
and the consequence of that
295
784960
1325
Bunun sonucu olarak da,
13:18
is there's more genetic diversity
in 55 African chimpanzees
in 55 African chimpanzees
296
786309
4505
55 Afrika şempazesinde olan
genetik çeşitlilik
genetik çeşitlilik
13:22
than there are in seven billion humans.
297
790838
1875
yedi milyar insandan daha fazla.
13:26
Principle number four:
298
794254
2002
Dört numaralı prensip:
13:29
we should take about
a quarter of the Earth
a quarter of the Earth
299
797079
2000
Dünya'nın çeyreğini almalı
13:31
and only let Darwin run the show there.
300
799780
2280
ve sadece Darwin'in teorisini
uygulamalıyız.
uygulamalıyız.
13:34
It doesn't have to be contiguous,
301
802981
1601
Bu yer bitişik olmak zorunda değil,
13:36
doesn't have to all be tied together.
302
804606
1774
birbirine bağlı olmak zorunda değil.
13:38
It should be part
in the oceans, part on land.
in the oceans, part on land.
303
806404
2206
Bir kısmı okyanustan bir kısmı
karadan olmalı.
karadan olmalı.
13:40
But we should not run every
evolutionary decision on this planet.
evolutionary decision on this planet.
304
808634
3383
Gezegendeki tüm evrimsel kararları
uygulamamalıyız.
uygulamamalıyız.
13:44
We want to have
our evolutionary system running.
our evolutionary system running.
305
812474
2438
Evrimsel sistemin çalışmasını istiyoruz.
13:46
We want to have Darwin's
evolutionary system running.
evolutionary system running.
306
814936
2577
Darwin'in evrimsel sisteminin
çalışmasını istiyoruz.
çalışmasını istiyoruz.
13:49
And it's just really important to have
these two things running in parallel
these two things running in parallel
307
817537
3676
Parelel olarak bu iki çalışmaya sahip
olmak ve evrimi bastırmamak
olmak ve evrimi bastırmamak
13:53
and not overwhelm evolution.
308
821237
1517
gerçekten de önemli.
13:54
(Applause)
309
822778
4110
(Alkış)
14:02
Last thing I'll say.
310
830307
1394
Sonuncuyu söyleyeceğim.
14:04
This is the single most exciting
adventure human beings have been on.
adventure human beings have been on.
311
832654
3262
Bu, insanoğlu üzerinde oluşmuş
en heyecan verici tek maceradır.
en heyecan verici tek maceradır.
14:07
This is the single greatest superpower
humans have ever had.
humans have ever had.
312
835940
3041
Bu, insanların sahip olduğu
tek büyük süper güçtür.
tek büyük süper güçtür.
14:11
It would be a crime for you
not to participate in this stuff
not to participate in this stuff
313
839005
2868
Bu konulara katılmadığın için
suçlu olabilirdiniz,
suçlu olabilirdiniz,
14:13
because you're scared of it,
314
841897
1412
çünkü ondan korktunuz
14:15
because you're hiding from it.
315
843333
1739
ve ondan saklanıyordunuz.
14:17
You can participate in the ethics.
You can participate in the politics.
You can participate in the politics.
316
845096
3371
Ahlak kurallarına katılabilirsiniz.
Siyasete katılabilirsiniz.
Siyasete katılabilirsiniz.
14:20
You can participate in the business.
317
848491
1749
Ticarete katılabilirsiniz.
14:22
You can participate in just thinking
about where medicine is going,
about where medicine is going,
318
850264
3158
Tıbbın nereye gittiği,
sanayinin nereye gittiği
sanayinin nereye gittiği
14:25
where industry is going,
319
853446
1161
ve dünyanın ne olacağı
14:26
where we're going to take the world.
320
854631
1803
fikirlerine de katılabilirdiniz.
14:28
It would be a crime for all of us
321
856458
1865
Farkında olmadan birisi bize,
14:30
not to be aware when somebody
shows up at a swimming pool
shows up at a swimming pool
322
858347
4058
yüzme havuzunu gösterir ve
bir kelime söylerse, sadece bir kelime,
bir kelime söylerse, sadece bir kelime,
14:34
and says one word, just one word,
323
862429
2579
eğer dinlemezsen ve
bu kelime "hayat şifresi" ise,
bu kelime "hayat şifresi" ise,
14:37
if you don't listen
if that word is "lifecode."
if that word is "lifecode."
324
865499
2399
bu bizim suçumuz olabilir.
14:39
Thank you very much.
325
867922
1278
Çok teşekkür ederim.
14:41
(Applause)
326
869224
7213
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Juan Enriquez - FuturistJuan Enriquez thinks and writes about the profound changes that genomics and other life sciences will bring in business, technology, politics and society.
Why you should listen
A broad thinker who studies the intersections of these fields, Enriquez has a talent for bridging disciplines to build a coherent look ahead. He is the managing director of Excel Venture Management, a life sciences VC firm. He recently published (with Steve Gullans) Evolving Ourselves: How Unnatural Selection and Nonrandom Mutation Are Shaping Life on Earth. The book describes a world where humans increasingly shape their environment, themselves and other species.
Enriquez is a member of the board of Synthetic Genomics, which recently introduced the smallest synthetic living cell. Called “JCVI-syn 3.0,” it has 473 genes (about half the previous smallest cell). The organism would die if one of the genes is removed. In other words, this is the minimum genetic instruction set for a living organism.
Juan Enriquez | Speaker | TED.com