TEDxUSC
Johanna Blakley: Lessons from fashion's free culture
Modanın özgürlük kültüründen alınan dersler
Filmed:
Readability: 4.2
1,253,227 views
"Film, müzik ve yazılımlar üzerinde ciddi yaptırımları olan telif hakkı koruma kanunu moda endüstrisini teğet geçiyor ve moda da bu sayede hem yenilikçi olabilip hem de satışları artırıyor," diyor Johanna Blakley. Johanna Blakley'i TEDXUSC 2010'da tüm kreatif endüstrilerin modanın serbest kültür anlayışından öğrenebileceklerini anlatırken izliyoruz.
Johanna Blakley - Media maven
Johanna Blakley studies the impact of mass media and entertainment on our world. Full bio
Johanna Blakley studies the impact of mass media and entertainment on our world. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
I heard this amazing story about Miuccia Prada.
0
1000
2000
Miuccia Prada'nın inanılmaz hikayesini okudum.
00:18
She's an Italian fashion designer.
1
3000
2000
Kendisi İtalyan bir modacı.
00:20
She goes to this vintage store in Paris
2
5000
2000
Bir arkadaşıyla birlikte...
00:22
with a friend of hers.
3
7000
2000
...Paris'te bir vintage dükkanına gidiyor.
00:24
She's rooting around, she finds this one jacket by Balenciaga --
4
9000
3000
Dükkanın altını üstüne getirip Balenciaga marka bir ceket buluyor.
00:28
she loves it.
5
13000
2000
Bayılıyor bu cekete.
00:30
She's turning it inside out.
6
15000
2000
İçini dışını kontrol ediyor.
00:32
She's looking at the seams. She's looking at the construction.
7
17000
3000
Dikişlerine bakıyor, modeline bakıyor.
00:35
Her friend says, "Buy it already."
8
20000
2000
Arkadaşı "Hemen al", diyor.
00:37
She said, "I'll buy it, but I'm also going to replicate it."
9
22000
3000
"Alacağım" diyor, "bir de taklidini yapacağım."
00:42
Now, the academics in this audience may think,
10
27000
3000
Seyirciler arasındaki akademisyenler bunun...
00:45
"Well, that sounds like plagiarism."
11
30000
2000
...intihal olduğunu düşünebilir.
00:47
But to a fashionista, what it really is
12
32000
2000
Fakat kendini gerçek modaya adamış biri için bu...
00:49
is a sign of Prada's genius:
13
34000
2000
...Prada'nın dehasının bir göstergesidir...
00:51
that she can root through the history of fashion
14
36000
2000
...ki böyle bir deha moda tarihinin de altını üstüne getirebilir...
00:53
and pick the one jacket
15
38000
2000
...ve bir düğmesi bile değişmesi gerekmeyen...
00:55
that doesn't need to be changed by one iota,
16
40000
2000
...bir ceketi alıp...
00:57
and to be current and to be now.
17
42000
3000
...bugünün trendi haline getirebilir.
01:00
You might also be asking whether it's possible
18
45000
3000
Kendi kendinize Prada'nın yaptığının...
01:03
that this is illegal for her to do this.
19
48000
3000
...yasal olup olmadığını soruyor olabilirsiniz.
01:06
Well, it turns out that it's actually not illegal.
20
51000
3000
Durum o ki, bu hareket yasalara aykırı değil.
01:09
In the fashion industry, there's very little
21
54000
2000
Moda endüstrisinde çok az...
01:11
intellectual property protection.
22
56000
3000
...telif hakkı korunuyor.
01:14
They have trademark protection,
23
59000
2000
Ticari markalar korunuyor...
01:16
but no copyright protection
24
61000
2000
...fakat telif hakları...
01:18
and no patent protection to speak of.
25
63000
3000
...ya da patent hakları korunmuyor.
01:21
All they have, really, is trademark protection,
26
66000
2000
Sahip oldukları tek şey ticari marka koruma kanunu.
01:23
and so it means that anybody
27
68000
2000
Yani bu salondaki herkes...
01:25
could copy any garment
28
70000
2000
...herhangi birinin üzerindeki...
01:27
on any person in this room
29
72000
2000
herhangi bir şeyi alıp...
01:29
and sell it as their own design.
30
74000
2000
kendi tasarımlarıymış gibi satabilir.
01:31
The only thing that they can't copy
31
76000
2000
Taklit edemeyecekleri tek şey...
01:33
is the actual trademark label
32
78000
2000
o giysinin üzerindeki...
01:35
within that piece of apparel.
33
80000
2000
asli ticari marka etiketidir.
01:37
That's one reason that you see logos
34
82000
2000
Bu ürünlerin her yerinde...
01:39
splattered all over these products.
35
84000
2000
logo görmenizin bir nedeni budur.
01:41
It's because it's a lot harder for knock-off artists
36
86000
2000
Çünkü korsancıların bu tarz tasarımları...
01:43
to knock off these designs
37
88000
2000
kopyalaması zordur...
01:45
because they can't knock off the logo.
38
90000
3000
çünkü logodan kurtulamazlar.
01:48
But if you go to Santee Alley, yeah.
39
93000
3000
Fakat Santee Alley'e giderseniz, evet.
01:51
(Laughter) Well, yeah.
40
96000
2000
Evet böyle işte.
01:53
Canal Street, I know.
41
98000
2000
Canal Street, ah, biliyorum.
01:55
And sometimes these are fun, right?
42
100000
2000
Bazen komik de olabiliyor, doğru.
01:57
Now, the reason for this, the reason that the fashion industry
43
102000
3000
Ve tüm bunların nedeni...
02:00
doesn't have any copyright protection
44
105000
2000
moda endüstrisinin telif hakkı korumasının olmamasının nedeni...
02:02
is because the courts decided long ago
45
107000
3000
mahkemelerin uzun zaman önce...
02:05
that apparel is too utilitarian
46
110000
2000
kıyafetlerin telif hakkı korumasına sahip olmak için...
02:07
to qualify for copyright protection.
47
112000
2000
gereğinden fazla faydacı bir anlayışla üretildiklerine karar vermesi.
02:09
They didn't want a handful of designers
48
114000
2000
Bir avuç tasarımcının kıyafetlerimizin kaderini...
02:11
owning the seminal building blocks of our clothing.
49
116000
3000
belirlemesine izin vermek istememesi.
02:14
And then everybody else would have to license this cuff or this sleeve
50
119000
3000
Eğer izin verselerdi herkes bu yakayı veya şu gömleği...
02:17
because Joe Blow owns it.
51
122000
3000
kullanmak için, falanca bunun sahibi diye, ruhsat almak zorunda kalırdı.
02:21
But too utilitarian? I mean is that the way you think of fashion?
52
126000
3000
Fazla mı faydacı buldunuz? Yani modadan anladığınız bu mu?
02:24
This is Vivienne Westwood. No!
53
129000
3000
Vivienne Westwood tasarımı bu.
02:27
We think of it as maybe too silly,
54
132000
2000
Çok aptal, çok gereksiz bir tasarım olduğunu...
02:29
too unnecessary.
55
134000
2000
düşünebiliriz.
02:31
Now, those of you who are familiar with the logic
56
136000
2000
Telif hakkı koruma kanunun mantığını bilenleriniz...
02:33
behind copyright protection --
57
138000
2000
yani, ancak bir şeyin telifine sahip olunca yenisini üretme...
02:35
which is that without ownership, there is no incentive to innovate --
58
140000
3000
isteği olacağını sanan mantığı bilenleriniz...
02:38
might be really surprised
59
143000
2000
bayağı şaşırabilir...
02:40
by both the critical success of the fashion industry
60
145000
3000
çünkü moda endüstrisinde telif hakkı yok ve...
02:43
and the economic success of this industry.
61
148000
3000
bu endüstri hem ekonomik açıdan hem de diğer açılardan gayet başarılı.
02:46
What I'm going to argue today is that
62
151000
2000
Bugünkü konumuz şu:
02:48
because there's no copyright protection
63
153000
2000
moda endüstrisinde...
02:50
in the fashion industry,
64
155000
2000
telif hakkı koruma kanunu olmadığından...
02:52
fashion designers have actually been able to elevate
65
157000
3000
moda tasarımcıları faydacı tasarımı kullanarak...
02:55
utilitarian design,
66
160000
2000
çıplak bedenlerimizi...
02:57
things to cover our naked bodies,
67
162000
2000
bizim "sanat" olarak adlandırdığımız şeylerle...
02:59
into something that we consider art.
68
164000
2000
örtmeyi başarageldiler.
03:01
Because there's no copyright protection
69
166000
2000
Bu endüstride telif hakkı koruma kanunu olmadığı için...
03:03
in this industry,
70
168000
2000
çok açık ve
03:05
there's a very open and creative
71
170000
2000
yaratıcılığın yaratıcı
03:07
ecology of creativity.
72
172000
2000
ekeolojisi vardır.
03:09
Unlike their creative brothers and sisters,
73
174000
2000
Heykeltraşlar, fotoğrafçılar, film yapımcıları veya müzisyenler gibi...
03:11
who are sculptors or photographers
74
176000
3000
yaratıcı kardeşlerinden farklı olarak moda tasarımcıları...
03:14
or filmmakers or musicians,
75
179000
3000
tüm diğer moda tasarımcılarının tasarımlarından...
03:17
fashion designers can sample
76
182000
2000
numuneler kullanabilirler.
03:19
from all their peers' designs.
77
184000
2000
Moda tarihindeki herhangi bir giysiden...
03:21
They can take any element from any garment
78
186000
2000
herhangi bir öğeyi alıp...
03:23
from the history of fashion
79
188000
2000
kendi tasarımlarına
03:25
and incorporate it into their own design.
80
190000
2000
ekleyebilirler.
03:27
They're also notorious for riffing off of the zeitgeist.
81
192000
3000
Ayrıca modacıların zamanın ruhundan çalmak gibi kötü bir ünleri de var biliyorsunuz.
03:30
And here, I suspect,
82
195000
2000
Mesela ben burada...
03:32
they were influenced by the costumes in Avatar.
83
197000
3000
Avatar filmindeki kostümlerden esinlendiklerini düşünüyorum.
03:35
Maybe just a little.
84
200000
2000
Belki sadece biraz.
03:37
Can't copyright a costume either.
85
202000
2000
Bir kostümün de telif hakkı yok.
03:39
Now, fashion designers have
86
204000
2000
Yani modacılar bu yaratıcı endüstride...
03:41
the broadest palette imaginable
87
206000
2000
hayal edilebilecek en geniş...
03:43
in this creative industry.
88
208000
2000
palete sahip olan kişiler.
03:45
This wedding dress here
89
210000
2000
Mesela bu gelinlik...
03:47
is actually made of sporks,
90
212000
3000
"çatal-kaşıklardan yapılmış.
03:50
and this dress is actually made of aluminum.
91
215000
3000
Bu gelinlik de alüminyumdan.
03:53
I've heard this dress actually sort of sounds like wind chimes
92
218000
2000
Bunun da yürürken rüzgar çanı gibi ses çıkardığını duydum.
03:55
as they walk through.
93
220000
2000
Taklit kültürüne sahip olmanın...
03:57
So, one of the magical side effects
94
222000
2000
sihirli yan etkilerinden
03:59
of having a culture of copying,
95
224000
2000
bir tanesi...
04:01
which is really what it is,
96
226000
2000
gerçekten ne olduğu,
04:03
is the establishment of trends.
97
228000
2000
trendlerin belirlenebilmesi.
04:05
People think this is a magical thing. How does it happen?
98
230000
2000
İnsanlar bunun sihirli olduğunu düşünüyor. Nasıl oluyor bu?
04:07
Well, it's because it's legal for people to copy one another.
99
232000
3000
Basbayağı, çünkü birinin diğerini taklit etmesi yasal.
04:10
Some people believe that
100
235000
2000
Bazıları moda dünyası zincirinin başında...
04:12
there are a few people at the top of the fashion food chain
101
237000
3000
bize ne giyeceğimizi dikte eden
04:15
who sort of dictate to us what we're all going to wear,
102
240000
3000
birkaç kişi olduğuna inanıyor.
04:18
but if you talk to any designer at any level,
103
243000
2000
Ama aslında bu en üst seviyedekiler de dahil olmak üzere...
04:20
including these high-end designers,
104
245000
2000
herhangi bir klasmandaki modacıyla konuşursanız...
04:22
they always say
105
247000
2000
size her zaman ilhamlarını...
04:24
their main inspiration comes from the street:
106
249000
2000
sokaktan aldıklarını söyleceklerdir.
04:26
where people like you and me remix and match
107
251000
2000
Sokaklar da sizin benim gibi insanların...
04:28
our own fashion looks.
108
253000
2000
kendi moda anlayışlarının harmanlandığı yerdir ve...
04:30
And that's where they really get a lot of their
109
255000
2000
modacılar ilhamlarının
04:32
creative inspiration,
110
257000
3000
çoğunu buradan alırlar.
04:35
so it's both a top-down and a bottom-up kind of industry.
111
260000
3000
Moda gerçekten sınıflar arasında geçişe izin veren türden bir endüstri.
04:39
Now, the fast fashion giants have
112
264000
2000
Moda devi mağazalar en çok moda endüstrisindeki
04:41
probably benefited the most
113
266000
2000
telif hakkı yokluğundan
04:43
from the lack of copyright protection in the fashion industry.
114
268000
3000
faydalandılar.
04:46
They are notorious for knocking off high-end designs
115
271000
3000
En yüksek kalitedeki tasarımları alıp
04:49
and selling them at very low prices.
116
274000
2000
çok ucuza satmak gibi kötü bir ünleri var.
04:51
And they've been faced with a lot of lawsuits,
117
276000
3000
Ve moda tasarımcıları tarafından açılan birçok davayla da karşı karşıya kaldılar
04:54
but those lawsuits are usually not won by fashion designers.
118
279000
3000
fakat o davalar genelde moda tasarımcıları tarafından kazanılmaz.
04:57
The courts have said over and over again, "You don't need
119
282000
2000
Her seferinde mahkemeler "Telif hakkı koruma kanununa ihtiyacınız yok!"
04:59
any more intellectual property protection."
120
284000
3000
diye defalarca tekrarlar.
05:02
When you look at copies like this,
121
287000
3000
Bunun gibi taklitlere baktığınızda
05:05
you wonder: How do the luxury high-end brands
122
290000
2000
bu lüks markaların nasıl olup da hala
05:07
remain in business?
123
292000
2000
batmadığını düşünebilirsiniz?
05:09
If you can get it for 200 bucks, why pay a thousand?
124
294000
3000
Taklidini 200 dolara almak varken neden 1000 dolar ödeyesiniz?
05:12
Well, that's one reason we had a conference here at USC a few years ago.
125
297000
3000
Bu soruya cevap bulmak için birkaç yıl önce USC'de bir konferans düzenledik.
05:15
We invited Tom Ford to come --
126
300000
2000
Tom Ford'u davet ettik.
05:17
the conference was called, "Ready to Share:
127
302000
2000
Konferansın adı: "Paylaşmaya Hazırız:
05:19
Fashion and the Ownership of Creativity" --
128
304000
3000
"Moda ve Yaratı Mülkiyeti".
05:22
and we asked him exactly this question.
129
307000
2000
Kendisine aynen biraz önceki soruyu sorduk.
05:24
Here's what he had to say.
130
309000
2000
Şöyle dedi:
05:26
He had just come off a successful stint as the lead designer at Gucci,
131
311000
3000
O sıralarda Gucci'nin baş tasarımcısı olarak başarıyı yakalamıştı,
05:29
in case you didn't know.
132
314000
2000
bilmiyorsanız belirteyim.
05:31
Tom Ford: And we found after much research
133
316000
3000
Ve uzun araştırmalardan sonra,
05:34
that -- actually not much research, quite simple research --
134
319000
2000
aslında uzun da değil, biraz araştırmadan sonra öğrendik ki
05:36
that the counterfeit customer was not our customer.
135
321000
3000
bizim müşterilerimiz taklit giymiyormuş.
05:39
Johanna Blakley: Imagine that.
136
324000
2000
Düşünün.
05:41
The people on Santee Alley
137
326000
2000
Santee Alley'deki insanlar
05:43
are not the ones who shop at Gucci.
138
328000
2000
Gucci'den alışveriş etmiyor.
05:45
(Laughter)
139
330000
3000
(Gülüşmeler)
05:48
This is a very different demographic.
140
333000
3000
Ama bu demografik öyle demiyor.
05:52
And, you know, a knock-off is never the same
141
337000
3000
Yani bir taklit hiçbir zaman
05:55
as an original high-end design,
142
340000
3000
orijinali gibi kaliteli bir tasarım olamaz
05:58
at least in terms of the materials; they're always made of cheaper materials.
143
343000
3000
en azından kullanılan malzeme açısından: hep daha ucuz malzeme kullanırlar.
06:01
But even sometimes a cheaper version
144
346000
3000
Fakat bazen daha ucuz olan versiyon
06:04
can actually have some charming aspects,
145
349000
2000
daha çekici gelebilir
06:06
can breathe a little extra life into a dying trend.
146
351000
3000
ve yitmekte olan bir trende biraz hayat verebilir.
06:10
There's lots of virtues of copying.
147
355000
2000
Taklidin birçok güzel yanları vardır.
06:12
One that a lot of cultural critics have pointed to
148
357000
3000
Birçok kültürel inceleme araştırmacısının işaret ettiklerinden biri
06:15
is that we now have
149
360000
2000
şimdi daha geniş bir palete sahip olduğumuzdur.
06:17
a much broader palette
150
362000
2000
Daha önce sahip olduğumuzdan
06:19
of design choices to choose from than we ever have before,
151
364000
3000
çok daha fazla seçeneğimiz vardır.
06:22
and this is mainly because of the fast fashion industry, actually.
152
367000
3000
Bunun nedeni de hızlı moda endüstrisidir aslında.
06:25
And this is a good thing. We need lots of options.
153
370000
2000
Ve bu iyi bir şey. Birçok seçeneğe ihtiyacımız var.
06:27
Fashion, whether you like it or not,
154
372000
2000
Moda, ister hoşunuza gitsin ister gitmesin,
06:29
helps you project who you are to the world.
155
374000
3000
kendinizi dünyaya anlatmanıza yardımcı olur.
06:33
Because of fast fashion,
156
378000
2000
Hızlı moda sayesinde
06:35
global trends actually get established much more quickly than they used to.
157
380000
3000
küresel trendler eskisinden çok daha hızlı şekilde belirleniyor.
06:38
And this, actually, is good news to trendsetters;
158
383000
3000
Ve bu da trend belirleyicileri için iyi haber.
06:41
they want trends to be set
159
386000
2000
Trendlerin belirlenmesini istiyorlar ki
06:43
so that they can move product.
160
388000
3000
üretime başlayabilsinler.
06:46
For fashionistas,
161
391000
2000
Gerçek moda tutkunları ise bu çan
06:48
they want to stay ahead of the curve.
162
393000
2000
eğrisinin dışında kalmak istiyorlar.
06:50
They don't want to be wearing what everybody else is wearing.
163
395000
3000
Herkesin giydiğini giymek istemiyorlar.
06:53
And so, they want to move on to the next trend
164
398000
3000
Hemen bir diğer trende
06:56
as soon as possible.
165
401000
2000
geçmek istiyorlar.
06:58
I tell you, there is no rest for the fashionable.
166
403000
3000
Modacılara hiçbir zaman huzur yok.
07:01
Every season, these designers have to struggle
167
406000
2000
Her sezon herkesin seveceği süper bir fikirle ortaya çıkmak için
07:03
to come up with the new fabulous idea that everybody's going to love.
168
408000
3000
çabalamak zorundalar.
07:06
And this, let me tell you,
169
411000
2000
Ve bu durumda alınacak sonuç açısından
07:08
is very good for the bottom line.
170
413000
3000
çok iyi bir durum.
07:11
Now of course, there's a bunch of effects
171
416000
2000
Tabii ki bu taklit kültürünün yaratıcı süreç
07:13
that this culture of copying has
172
418000
2000
üzerinden bir takım etkileri de var.
07:15
on the creative process.
173
420000
2000
...
07:17
And Stuart Weitzman is a very successful shoe designer.
174
422000
2000
Stuart Weitzman çok başarılı bir ayakkabı tasarımcısı.
07:19
He has complained a lot about people copying him,
175
424000
3000
Kendisini taklit edenlerden çok şikayetçi.
07:22
but in one interview I read,
176
427000
2000
Okuduğum bir röportajında,
07:24
he said it has really forced him to up his game.
177
429000
3000
bu durumun kendisini daha iyisini yapmaya yönelttiğini söylediğini okumuştum.
07:27
He had to come up with new ideas,
178
432000
2000
Sürekli yeni fikirler
07:29
new things that would be hard to copy.
179
434000
2000
ve kopyalaması zor olan yeni şeyler bulmak zorundaydı.
07:31
He came up with this Bowden-wedge heel
180
436000
3000
Kendisi bu çelikten veya titanyumdan yapılmak zorunda olan
07:34
that has to be made out of steel or titanium;
181
439000
2000
Bowden-topuk ayakkabıyı tasarladı.
07:36
if you make it from some sort of cheaper material,
182
441000
2000
Bu ayakkabıyı daha ucuz malzemeden yaparsanız
07:38
it'll actually crack in two.
183
443000
2000
topuğu kırılır gider.
07:40
It forced him to be a little more innovative. (Music)
184
445000
3000
Taklitçilik Weitzman'ı biraz daha yenilikçi olmaya zorladı.
07:43
And that actually reminded me
185
448000
2000
Bu aslında bana
07:45
of jazz great, Charlie Parker.
186
450000
2000
jazz dehası Charlie Parker'ı hatırlattı.
07:47
I don't know if you've heard this anecdote, but I have.
187
452000
3000
Kendisiyle ilgili bu anektodu duymuş muydunuz bilmiyorum ama ben size aktarayım.
07:50
He said that one of the reasons he invented bebop
188
455000
3000
"Bebop"u icat etmesinin nedenlerinden biri
07:53
was that he was pretty sure
189
458000
2000
beyaz müzisyenlerin bu aletin
07:55
that white musicians wouldn't be able to replicate the sound. (Laughter)
190
460000
3000
sesini taklit edemeyeceklerine emin olmasıymış.
08:01
He wanted to make it too difficult to copy,
191
466000
3000
Bebop'u taklit etmesi çok zor olmasını istemiş.
08:05
and that's what fashion designers are doing all the time.
192
470000
2000
Modacıların da yaptıkları bu işte.
08:07
They're trying to put together
193
472000
2000
Kimliklerini yansıtan estetik
08:09
a signature look, an aesthetic
194
474000
2000
imza niteliğinde bir görünüş
08:11
that reflects who they are.
195
476000
2000
yaratmaya çalışıyorlar.
08:13
When people knock it off, everybody knows
196
478000
3000
Ve bunlar taklit edilince herkes anlıyor çünkü
08:16
because they've put that look out on the runway,
197
481000
2000
bunu podyumda gösteriyor,
08:18
and it's a coherent aesthetic.
198
483000
3000
ve uyumlu bir estetik.
08:22
I love these Gallianos.
199
487000
2000
Gallianos tasarımlarına bayılıyorum.
08:24
Okay, we'll move on. (Laughter)
200
489000
2000
Neyse devam edelim.
08:26
This is not unlike the world of comedy.
201
491000
3000
Mesela komedi dünyası da böyle.
08:29
I don't know if you know that jokes
202
494000
2000
Esprilerin de telif hakkıyla korunamayacağını
08:31
also can't be copyright protected.
203
496000
2000
biliyor musunuz bilmiyorum.
08:33
So when one-liners were really popular,
204
498000
3000
Tek cümlelik espriler çok popülerken
08:36
everybody stole them from one another.
205
501000
2000
herkes birbirinden çalıyordu.
08:38
But now, we have a different kind of comic.
206
503000
2000
Ama artık farklı bir komedyen türümüz var
08:40
They develop a persona,
207
505000
2000
Moda tasarımcıları gibi, bir tarz ediniyorlar kendilerine
08:42
a signature style, much like fashion designers.
208
507000
3000
bir persona oluşturuyorlar.
08:45
And their jokes,
209
510000
2000
Ve esprileri de
08:47
much like the fashion designs by a fashion designer,
210
512000
2000
tıpkı bir moda tasarımcısınınkini gibi
08:49
really only work within that aesthetic.
211
514000
2000
sadece o estetik içerisinde bir anlam ifade ediyor.
08:51
If somebody steals a joke
212
516000
2000
Eğer biri, örneğin Larry David'in
08:53
from Larry David, for instance,
213
518000
2000
bir esprisini çalarsa, Larry David'inki kadar
08:55
it's not as funny.
214
520000
2000
komik olmuyor.
08:57
Now, the other thing that fashion designers have done
215
522000
2000
Başka bir şey daha var o da moda tasarımcılarının
08:59
to survive in this culture of copying
216
524000
2000
bu taklit kültüründe ayakta kalabilmek için
09:01
is they've learned how to copy themselves.
217
526000
2000
kendilerini taklit edebilmeyi öğrenmiş olmaları.
09:03
They knock themselves off.
218
528000
2000
Evet kendilerini taklit ediyorlar.
09:05
They make deals with the fast fashion giants
219
530000
3000
Moda devi mağazalarla anlaşmalar yapıp
09:08
and they come up with a way to sell their product
220
533000
2000
ürünlerini yeni bir nüfus kesimine satacak
09:10
to a whole new demographic:
221
535000
2000
yollar buluyorlar,
09:12
the Santee Alley demographic.
222
537000
2000
örneğin Santee Alley'daki nüfusa.
09:14
Now, some fashion designers will say,
223
539000
3000
Şimdi bazı tasarımcılar diyecek ki
09:17
"It's only in the United States that we don't have any respect.
224
542000
3000
"Sadece ABD'de böyle bir durum var."
09:20
In other countries there is protection
225
545000
2000
"Diğer ülkelerde sanatsal tasarımlar için
09:22
for our artful designs."
226
547000
3000
telif hakları korunuyor."
09:25
But if you take a look at the two other biggest markets in the world,
227
550000
2000
Fakat dünyanın diğer en büyük pazarına bakarsanız
09:27
it turns out that the protection that's offered
228
552000
3000
sağlanan korumanın
09:30
is really ineffectual.
229
555000
2000
gerçekten etkisiz olduğunu görürsünüz.
09:32
In Japan, for instance, which I think is the third largest market,
230
557000
3000
Örneğin, sanırım 3. en büyük pazar olan Japonya'da
09:35
they have a design law; it protects apparel,
231
560000
3000
bir tasarım kanunu var, kıyafetleri koruyor
09:38
but the novelty standard is so high,
232
563000
2000
fakat yenilik standardı o kadar yüksek ki
09:40
you have to prove that your garment has never existed before,
233
565000
3000
tasarladığınız kıyafetin daha önce var olmadığını
09:43
it's totally unique.
234
568000
2000
tamamen eşsiz olduğunu kanıtlamanız gerekiyor.
09:45
And that's sort of like
235
570000
2000
Bu biraz ABD patenti almak için gereken yenilik standardına
09:47
the novelty standard for a U.S. patent,
236
572000
2000
benziyor, moda tasarımcıları bu patenti hiçbir zaman alamıyor,
09:49
which fashion designers never get --
237
574000
2000
ya da çok nadiren alabiliyor.
09:51
rarely get here in the states.
238
576000
2000
...
09:53
In the European Union, they went in the other direction.
239
578000
3000
Avrupa Birliği'nde ise farklı bir yol izlemişler.
09:56
Very low novelty standard,
240
581000
2000
Çok düşük bir yenilik standardı var,
09:58
anybody can register anything.
241
583000
2000
herkes her şeyi tescilletebiliyor.
10:00
But even though it's the home of the fast fashion industry
242
585000
2000
Avrupa hızlı moda endüstrisinin anavatanı olmasına rağmen
10:02
and you have a lot of luxury designers there,
243
587000
2000
ve birçok lüks tasarımcılar bulunmasına rağmen
10:04
they don't register their garments, generally,
244
589000
3000
genelde kıyafetlerini tescil etmezler ve
10:07
and there's not a lot of litigation.
245
592000
2000
ve çok fazla açılmış dava yok.
10:09
It turns out it's because the novelty standard is too low.
246
594000
3000
Sonuçta yeni standartların düşük olması yüzünden.
10:12
A person can come in and take somebody else's gown,
247
597000
3000
Biri gelip bir diğerinin sabahlığını alabilir,
10:15
cut off three inches from the bottom,
248
600000
3000
10 cm kısaltabilir,
10:18
go to the E.U. and register it as a new, original design.
249
603000
3000
Avrupa Birliği'ne gidebilir ve bunu yeni, orijinal bir tasarım diye tescil edebilir.
10:21
So, that does not stop the knock-off artists.
250
606000
2000
Yani bu da taklitçi sanatkarları durdurmaya yetmiyor..
10:23
If you look at the registry, actually,
251
608000
2000
Aslında tescil kaydına bakarsanız,
10:25
a lot of the registered things in the E.U.
252
610000
2000
AB'de tescillenmiş ürünlerin çoğu,
10:27
are Nike T-shirts
253
612000
2000
Nike T-shirtlerdir.
10:29
that are almost identical to one another.
254
614000
3000
hepsi de birbirine benziyor.
10:32
But this has not stopped Diane von Furstenberg.
255
617000
2000
Fakat bu da Diane von Furstenberg'i durdurmaya yetmedi.
10:34
She is the head of
256
619000
2000
Kendisi Amerika Moda Tasarımcıları Konseyi başkanı
10:36
the Council of Fashion Designers of America,
257
621000
3000
ve kendi seçmenlerine
10:39
and she has told her constituency that
258
624000
2000
moda tasarımları için
10:41
she is going to get copyright protection
259
626000
3000
telif hakkı korunması alacağı
10:44
for fashion designs.
260
629000
2000
sözünü verdi.
10:46
The retailers have kind of quashed this notion though.
261
631000
2000
Perakendeciler gerçi buna karşı olduklarını belli ettiler gibi.
10:48
I don't think the legislation is going anywhere,
262
633000
2000
Mevzuatın hiçbir yere varacağını sanmıyorum çünkü
10:50
because they realized it is so hard
263
635000
3000
mevzuatı değiştirecek olanlar korsan bir tasarımla
10:53
to tell the difference between a pirated design
264
638000
2000
küresel trendin bir parçası olan bir tasarımı
10:55
and something that's just part of a global trend.
265
640000
3000
ayırt etmenin çok zor olduğunun farkındalar.
10:58
Who owns a look?
266
643000
2000
Kim tasarladığı şeye gerçekten sahip?
11:00
That is a very difficult question to answer.
267
645000
2000
Bu cevaplanması çok zor bir soru.
11:02
It takes lots of lawyers and lots of court time,
268
647000
3000
Sahip olabilmek için bir düzine avukat ve mahkeme kapılarında geçirilecek zaman gerekiyor.
11:05
and the retailers decided that would be way too expensive.
269
650000
3000
Perakendeciler de astarın yüzünden pahalıya geleceğine karar verdiler.
11:10
You know, it's not just the fashion industry
270
655000
2000
Telif hakkı koruması olmayan tek endüstrinin moda
11:12
that doesn't have copyright protection.
271
657000
2000
endüstrisi olmadığını belirtmiştik.
11:14
There's a bunch of other industries that don't have copyright protection,
272
659000
3000
Moda endüstrisi gibi birkaç endüstri daha var
11:17
including the food industry.
273
662000
2000
örneğin yemek endüstrisi.
11:19
You cannot copyright a recipe
274
664000
2000
Bir yemek tarifinin telif hakkını alamazsınız
11:21
because it's a set of instructions, it's fact,
275
666000
3000
çünkü içinde yazanlar, birtakım talimatlardır, gerçeklerdir.
11:24
and you cannot copyright the look and feel
276
669000
2000
En benzersiz yemeğin görünümü ve tadının da telif hakkını alamazsınız.
11:26
of even the most unique dish.
277
671000
3000
Otomobillerde de durum aynı.
11:29
Same with automobiles.
278
674000
2000
Otomobillerde de durum aynı.
11:31
It doesn't matter how wacky they look or how cool they look,
279
676000
3000
Ne kadar ilginç ya da "cool" görünürlerse görünsünler
11:34
you cannot copyright the sculptural design.
280
679000
3000
bir heykeltraşın tasarımının da telif hakkını alamazsınız.
11:37
It's a utilitarian article, that's why.
281
682000
3000
çünkü o heykel faydacı zihniyetle tasarlanmış bir obje.
11:40
Same with furniture,
282
685000
2000
Mobilyada da durum aynı.
11:42
it's too utilitarian.
283
687000
3000
Gereğinden fazla faydacı.
11:45
Magic tricks, I think they're instructions, sort of like recipes:
284
690000
3000
İllüzyonistlerin yaptıkları numaralar, bence yemek tariflerine benziyorlar.
11:48
no copyright protection.
285
693000
2000
Telif hakkı alamazsınız.
11:50
Hairdos, no copyright protection.
286
695000
2000
Saç modelleri, alamazsınız.
11:52
Open source software, these guys decided
287
697000
2000
Açık-kaynak yazılımlar. Yazılımcılar zaten telif hakkı koruması
11:54
they didn't want copyright protection.
288
699000
2000
istemediklerini söylediler.
11:56
They thought it'd be more innovative without it.
289
701000
3000
Telif hakkı olmadan daha yaratıcı oluyorlarmış.
11:59
It's really hard to get copyright for databases.
290
704000
3000
Veritabanlarının telif hakkını almak da gerçekten çok zor.
12:02
Tattoo artists, they don't want it; it's not cool.
291
707000
3000
Dövme sanatçıları, telif hakkı istemiyorlar, bir karizması yok.
12:05
They share their designs.
292
710000
3000
Tasarımlarını paylaşıyorlar.
12:08
Jokes, no copyright protection.
293
713000
2000
Espriler, telif hakkı koruması yok.
12:10
Fireworks displays,
294
715000
2000
Havai fişek gösterileri.
12:12
the rules of games,
295
717000
2000
Oyunların kuralları.
12:14
the smell of perfume: no.
296
719000
3000
Parfümlerin kokuları, hayır.
12:17
And some of these industries may seem
297
722000
2000
Bu endüstrilerden bazıları size
12:19
sort of marginal to you,
298
724000
2000
marjinal gelebilir.
12:21
but these are the gross sales
299
726000
3000
fakat bunlar düşük IP endüstriler
12:24
for low I.P. industries,
300
729000
2000
yani çok az telif hakkı korumasına sahip
12:26
industries with very little copyright protection,
301
731000
2000
endüstrilerin gayri safi satış rakamları.
12:28
and there's the gross sales of
302
733000
2000
Bunlar da film ve kitapların
12:30
films and books.
303
735000
2000
satış rakamları.
12:32
(Applause)
304
737000
3000
(Alkış)
12:35
It ain't pretty.
305
740000
2000
Hiç hoş değil.
12:37
(Applause)
306
742000
2000
(Alkış)
12:39
So you talk to people in the fashion industry
307
744000
2000
Yani gidip moda endüstrisinden kişilerle konuştuğunuzda
12:41
and they're like, "Shhh!
308
746000
2000
"Sus!",
12:43
Don't tell anybody
309
748000
2000
"Sakın birbirimizin tasarımlarından çalabildiğimizi
12:45
we can actually steal from each other's designs.
310
750000
2000
"kimseye söyleme", diyorlar.
12:47
It's embarrassing."
311
752000
2000
Utanç verici.
12:49
But you know what? It's revolutionary,
312
754000
2000
Ama biliyor musunuz, gayet devrim niteliğinde bir şey bu aslında.
12:51
and it's a model that a lot of other industries --
313
756000
3000
Ve grafikte çok küçük paylara sahip
12:54
like the ones we just saw with the really small bars --
314
759000
3000
diğer bir çok endüstri için de örnek teşkil edecek nitelikte.
12:57
they might have to think about this.
315
762000
2000
Bunu gerçekten dikkate almaları gerekebilir
12:59
Because right now, those industries with a lot of copyright protection
316
764000
3000
çünkü şu anda telif hakkı korumasına sahip bir çok endüstri
13:02
are operating in an atmosphere
317
767000
2000
kendilerine öyle bir korumaya sahip değillermiş
13:04
where it's as if they don't have any protection,
318
769000
3000
gibi davranılan bir atmosferde soluk alıp veriyorlar.
13:07
and they don't know what to do.
319
772000
3000
Ve ne yapacaklarını şaşırmış durumdalar.
13:11
When I found out that there are a whole bunch of industries
320
776000
3000
Telif hakkı koruması olmayan birçok endüstri olduğunu öğrendiğimde
13:14
that didn't have copyright protection,
321
779000
2000
bunun altında yatan mantık nedir
13:16
I thought, "What exactly is the underlying logic?
322
781000
3000
diye düşündüm.
13:19
I want a picture." And the lawyers do not provide a picture,
323
784000
3000
Resmi kafamda canlandırmak istedim fakat avukatlar gösteremedi.
13:22
so I made one.
324
787000
2000
Ben de kendim bir tane yaptım.
13:24
These are the two main
325
789000
3000
Bunlar telif hakları yasası mantığının
13:27
sort of binary oppositions within the logic of copyright law.
326
792000
3000
arz ettiği ikili karşıtlık.
13:30
It is more complex than this, but this will do.
327
795000
3000
Aslında gerçekte durum bundan daha karmaşık ama bu da işimizi görür.
13:33
First: Is something an artistic object?
328
798000
3000
Öncelikle, bir şey sanatsal bir obje midir?
13:36
Then it deserves protection.
329
801000
2000
O halde korunmayı hak eder.
13:38
Is it a utilitarian object?
330
803000
2000
Faydacı zihniyetle mi hazırlanmıştır?
13:40
Then no, it does not deserve protection.
331
805000
2000
O halde korunmayı hak etmez.
13:42
This is a difficult, unstable binary.
332
807000
3000
Bu zor, değişken bir karşıtlık.
13:45
The other one is: Is it an idea?
333
810000
3000
Diğer karşıtlık da şu: mesela sözkonusu olan bir fikir mi?
13:48
Is it something that needs to
334
813000
2000
Özgür bir toplumda özgürce dolaşmaya mı
13:50
freely circulate in a free society?
335
815000
2000
ihtiyacı var?
13:52
No protection.
336
817000
2000
O halde koruma yok.
13:54
Or is it a physically fixed
337
819000
2000
Ya da sözkonusu bir fikrin
13:56
expression of an idea:
338
821000
2000
fiziksel olarak vücut bulmuş, ifade edilmiş hali mi?
13:58
something that somebody made
339
823000
2000
birinin "yaptığı" bir şey mi?
14:00
and they deserve to own it for a while and make money from it?
340
825000
3000
o halde buna bir süreliğine sahip olup bundan para kazanabilirler.
14:03
The problem is that digital technology
341
828000
2000
Sorun dijital teknolojinin bu
14:05
has completely subverted the logic
342
830000
2000
fikre karşı fikrin fiziksel olarak sabitlenmiş ifadesi
14:07
of this physically fixed, expression
343
832000
2000
konseptini tamamen
14:09
versus idea concept.
344
834000
3000
tersyüz etmiş olmasıdır.
14:12
Nowadays,
345
837000
2000
Bugünlerde,
14:14
we don't really recognize a book
346
839000
2000
bir kitap bizim için sadece rafta duran
14:16
as something that sits on our shelf
347
841000
2000
bir şey değil ya da bir albüm
14:18
or music as something that is
348
843000
2000
elle tutabildiğimiz fiziksel bir objeden daha fazlası
14:20
a physical object that we can hold.
349
845000
2000
dijital bir dosya
14:22
It's a digital file.
350
847000
2000
Dijital bir dosya aynı zamanda.
14:24
It is barely tethered to any sort of
351
849000
2000
Kafamızda fiziksel bir gerçeklik olarak
14:26
physical reality in our minds.
352
851000
2000
çok az yer işgal ediyor.
14:28
And these things, because we can copy and transmit them so easily,
353
853000
3000
ve bu gibi şeyler, onları kolayca kopyalayıp paylaşabildiğimiz için
14:31
actually circulate within our culture
354
856000
3000
aslında kültürümüz içerisinde
14:34
a lot more like ideas
355
859000
2000
fiziksel objelerden ziyade fikirler gibi
14:36
than like physically instantiated objects.
356
861000
3000
dolaşım yapıyorlar.
14:39
Now, the conceptual issues are truly profound
357
864000
3000
Yaratıcılıktan ve mülkiyetten söz ettiğinizde
14:42
when you talk about creativity
358
867000
2000
kavramsal meseleler
14:44
and ownership
359
869000
2000
gerçekten önemlidir
14:46
and, let me tell you, we don't want to leave this just to lawyers to figure out.
360
871000
3000
ve inanın bana bu konuyu avukatların çözümüne bırakmak istemiyoruz.
14:49
They're smart.
361
874000
2000
Gerçekten zekiler.
14:51
I'm with one. He's my boyfriend, he's okay.
362
876000
3000
Sevgilim de avukat. İdare eder.
14:54
He's smart, he's smart.
363
879000
2000
Tamam o da zeki.
14:56
But you want an interdisciplinary team of people
364
881000
2000
İstenen daha çok farklı disiplinlerden insanların biraraya gelip
14:58
hashing this out,
365
883000
2000
bu konuyu görüşmesi, tartışması,
15:00
trying to figure out: What is the kind of ownership model,
366
885000
3000
ve dijital bir dünyada en fazla yeniliğe sahip olmamızı
15:03
in a digital world,
367
888000
2000
sağlayacak mülkiyet modelinin
15:05
that's going to lead to the most innovation?
368
890000
2000
hangisi olduğunu bulması.
15:07
And my suggestion is that
369
892000
2000
Benim önerim şu:
15:09
fashion might be a really good place
370
894000
2000
Moda gelecekteki yaratıcı endüstriler için
15:11
to start looking for a model
371
896000
2000
bir model aramaya başlanacak
15:13
for creative industries in the future.
372
898000
3000
yer olabilir.
15:16
If you want more information about this research project,
373
901000
3000
Bu proje hakkında daha fazla bilgi
15:19
please visit our website: it's ReadyToShare.org.
374
904000
3000
isterseniz lütfen websitemizi ziyaret edin, adresi: ReadyToShare.org
15:23
And I really want to thank Veronica Jauriqui
375
908000
2000
Veronica Jauriqui'ye bu çok şık sunumu
15:25
for making this very fashionable presentation.
376
910000
2000
hazırladığı için teşekkür etmek istiyorum.
15:27
Thank you so much. (Applause)
377
912000
2000
Çok teşekkür ederim.
ABOUT THE SPEAKER
Johanna Blakley - Media mavenJohanna Blakley studies the impact of mass media and entertainment on our world.
Why you should listen
As the Deputy Director of the Norman Lear Center (a media-focused think tank at the University of Southern California) Johanna Blakley spends much of her time exploring how our entertainment interacts with our political, commercial and social habits. She is especially interested in the surprising impact of intellectual property rights on innovation, organizing conferences around the lack of creative ownership in fashion as well as technology and the ownership of creative content.
Blakley has worked across a huge variety of media platforms -- producing for the web on a large scale, conducting gaming research, coordinating events for film festivals and executing consumer research on entertainment and politics. Drawing on this vast body of experience, she also lectures at USC and helped develop their masters program in Public Diplomacy.
Johanna Blakley | Speaker | TED.com