TEDxNewy
Peter Saul: Let's talk about dying
Peter Saul: Hãy nói về cái chết
Filmed:
Readability: 3.4
1,072,759 views
Chúng ta không thể kiểm soát cái chết của mình, nhưng chúng ta có thể "chế ngự cái chết", theo bác sỹ Peter Saul. Ông kêu gọi chúng ta đặt ra những lựa chọn tham khảo rõ ràng cho việc chăm sóc y tế lúc cuối đời--và gợi ý hai câu hỏi để bắt đầu cuộc trò chuyện. (Được ghi hình tại TEDxNewy.)
Peter Saul - Doctor, intensive care specialist
Over the past 35 years Peter Saul has been intimately involved in the dying process for over 4,000 patients. He is passionate about improving the ways we die. Full bio
Over the past 35 years Peter Saul has been intimately involved in the dying process for over 4,000 patients. He is passionate about improving the ways we die. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
Look, I had second thoughts, really,
0
578
2023
Chờ chút, tôi đã suy nghĩ lại, thật sự
00:18
about whether I could talk about this
1
2601
2035
liệu tôi có nên nói về vấn đề này
00:20
to such a vital and alive audience as you guys.
2
4636
3040
với những vị khán giả năng động và tràn đầy sức sống như các bạn ở đây hay không.
00:23
Then I remembered the quote from Gloria Steinem,
3
7676
2590
Nhưng sau đó tôi nhớ lại câu nói của của Gloria Steinem,
00:26
which goes,
4
10266
1639
nó như thế này,
00:27
"The truth will set you free,
5
11905
1931
"Sự thật sẽ giải phóng bạn,
00:29
but first it will piss you off." (Laughter)
6
13836
3959
nhưng trước tiên nó sẽ làm bạn bực mình." (Cười)
00:33
So -- (Laughter)
7
17795
2268
Vậy thì--(Cười)
00:35
So with that in mind, I'm going to set about
8
20063
2124
Với ý tưởng đó trong đầu, tôi quyết định sẽ
00:38
trying to do those things here,
9
22187
1591
cố gắng làm những việc đó tại đây,
00:39
and talk about dying in the 21st century.
10
23778
1862
và nói về cái chết trong thế kỷ 21.
00:41
Now the first thing that will piss you off, undoubtedly,
11
25640
2400
Điều đầu tiên chắc chắn sẽ làm các bạn tức giận, không nghi ngờ gì,
00:43
is that all of us are, in fact, going to die
12
28040
2619
đó là thực tế tất cả chúng ta đều sẽ chết
00:46
in the 21st century.
13
30659
1074
trong thế kỷ 21.
00:47
There will be no exceptions to that.
14
31733
2390
Không có ngoại lệ nào cho sự kiện đó.
00:50
There are, apparently, about one in eight of you
15
34123
2657
Sự thực là cứ một trong số tám người các bạn
00:52
who think you're immortal, on surveys, but --
16
36780
2524
dựa trên những cuộc khảo sát, nghĩ là mình bất tử, nhưng--
00:55
(Laughter)
17
39304
2178
Cười
00:57
Unfortunately, that isn't going to happen.
18
41482
4613
Không may là điều đó sẽ không xảy ra.
01:01
While I give this talk, in the next 10 minutes,
19
46095
1653
Trong khi tôi thực hiện bài nói chuyện này, trong 10 phút sắp tới,
01:03
a hundred million of my cells will die,
20
47748
3496
khoảng một trăm triệu tế bào của tôi sẽ chết,
01:07
and over the course of today, 2,000 of my brain cells
21
51244
2594
và trong suốt ngày hôm nay, 2000 tế bào não
01:09
will die and never come back,
22
53838
2141
sẽ chết và không bao giờ hồi phục lại,
01:11
so you could argue that the dying process
23
55979
2081
vậy nên bạn có thể tranh luận rằng quá trình chết
01:13
starts pretty early in the piece.
24
58060
2078
bắt đầu từ những phần rất nhỏ, từ rất sớm
01:16
Anyway, the second thing I want to say about dying in the
25
60138
2114
Điều thứ hai tôi muốn nói đến về cái chết trong
01:18
21st century, apart from it's going to happen to everybody,
26
62252
2365
thế kỷ 21, ngoài việc nó sẽ xảy đến với tất cả mọi người,
01:20
is it's shaping up to be a bit of a train wreck
27
64617
2616
nó còn đang trở thành một mớ hỗn độn nho nhỏ
01:23
for most of us,
28
67233
2345
cho hầu hết mọi người,
01:25
unless we do something to try and reclaim this process
29
69578
2969
trừ phi chúng ta làm điều gì đó cố gắng kháng cự lại quá trình này
01:28
from the rather inexorable trajectory that it's currently on.
30
72547
3717
từ một quỹ đạo vô tâm hơn so với quỹ đạo hiện tại của nó
01:32
So there you go. That's the truth.
31
76264
1808
Vậy đấy. Đó là sự thật.
01:33
No doubt that will piss you off, and now let's see
32
78072
1431
Không chút mảy may nghi ngờ là nó sẽ làm bạn bực mình, giờ thì hãy xem
01:35
whether we can set you free. I don't promise anything.
33
79503
2976
liệu tôi có thể khiến bạn được tự do. Tôi không hứa hẹn điều gì cả.
01:38
Now, as you heard in the intro, I work in intensive care,
34
82479
2583
Như các bạn đã nghe trong phần giới thiệu, tôi làm việc tại khu chăm sóc đặc biệt,
01:40
and I think I've kind of lived through the heyday
35
85062
3104
và tôi nghĩ rằng theo cách nào đó tôi đã trải qua những ngày huy hoàng
01:44
of intensive care. It's been a ride, man.
36
88166
2007
của khoa chăm sóc đặc biệt. Thật là một thời để nhớ
01:46
This has been fantastic.
37
90173
1200
Nó thật là một giai đoạn tuyệt vời.
01:47
We have machines that go ping.
38
91373
1155
Chúng tôi có những thiết bị máy móc đắt tiền
01:48
There's many of them up there.
39
92528
2310
Có rất nhiều thiết bị như vậy tại đó.
01:50
And we have some wizard technology which I think
40
94838
2744
Chúng tôi cũng có những công nghệ kì diệu mà tôi nghĩ
01:53
has worked really well, and over the course of the time
41
97582
2512
đã hoạt động rất tốt, và trong suốt giai đoạn mà tôi
01:55
I've worked in intensive care, the death rate
42
100094
2072
tôi đã làm việc tại khoa chăm sóc đặc biệt, tỉ lệ tử vong
01:58
for males in Australia has halved,
43
102166
2370
của nam giới tại Úc đã giảm đi một nửa,
02:00
and intensive care has had something to do with that.
44
104536
1619
và điều đó ít nhiều là nhờ phương thức chăm sóc đặc biệt này.
02:02
Certainly, a lot of the technologies that we use
45
106155
2008
Chắc chắn là có rất nhiều công nghệ mà chúng ta sử dụng
02:04
have got something to do with that.
46
108163
2220
phần nào tạo ra điều đó.
02:06
So we have had tremendous success, and we kind of
47
110383
2504
Vậy nên chúng ta đã đạt được những thành tựu rất đáng kể, và như thể là
02:08
got caught up in our own success quite a bit,
48
112887
2354
chúng ta đã ỷ y vào thành công của chính mình nhiều hơn một chút
02:11
and we started using expressions like "lifesaving."
49
115241
3624
và chúng ta bắt đầu sử dụng những từ ngữ diễn đạt như "cứu sống"
02:14
I really apologize to everybody for doing that,
50
118865
2134
Tôi thật lòng xin lỗi những người đang làm việc đó ,
02:16
because obviously, we don't.
51
120999
1230
vì hiển nhiên là, chúng ta không làm được cả
02:18
What we do is prolong people's lives,
52
122229
2528
Cái mà chúng ta đang làm chỉ là kéo dài sự sống cho con người
02:20
and delay death,
53
124757
2101
và trì hoãn cái chết,
02:22
and redirect death, but we can't, strictly speaking,
54
126858
2845
và chuyển hướng cái chết, nhưng nghiêm túc mà nói chúng ta không thể,
02:25
save lives on any sort of permanent basis.
55
129703
2855
cứu lấy mạng sống trên bất cứ phương diện vĩnh viễn nào.
02:28
And what's really happened over the period of time
56
132558
1985
Và điều thực sự đã diễn ra trong suốt thời gian
02:30
that I've been working in intensive care is that
57
134543
2639
tôi làm việc tại khu chăm sóc đặc biệt đó là
02:33
the people whose lives we started saving back in the '70s,
58
137182
3570
những người mà chúng tôi đã cứu sống trong thập niên 70
02:36
'80s, and '90s, are now coming to die in the 21st century
59
140752
4478
80, và 90 hiện đang tiến dần đến cái chết trong thế kỷ 21
02:41
of diseases that we no longer have the answers to
60
145230
3600
vì bệnh tật mà chúng ta không còn cách nào chữa trị
02:44
in quite the way we did then.
61
148830
2510
như trước đây chúng ta đã từng gặp phải.
02:47
So what's happening now is there's been a big shift
62
151340
1875
vậy thứ mà đang diễn ra hiện nay là đã có một sự dịch chuyển lớn
02:49
in the way that people die,
63
153215
1807
về phương thức mà con người chết,
02:50
and most of what they're dying of now isn't as amenable
64
155022
2271
và hầu hết nguyên do gây ra cái chết cho con người hiện nay không còn là trách nhiệm
02:53
to what we can do as what it used to be like
65
157293
2826
về cái chúng tôi có thể làm như nó đã từng như thế
02:56
when I was doing this in the '80s and '90s.
66
160119
3911
Khi tôi đang làm công việc này trong thập niên 80 & 90
02:59
So we kind of got a bit caught up with this,
67
164030
2864
Chúng tôi về mặt nào đó ỷ y về điều này,
03:02
and we haven't really squared with you guys about
68
166894
3033
và chúng tôi vẫn chưa thực sự thẳng thắn với các bạn về
03:05
what's really happening now, and it's about time we did.
69
169927
4055
cái mà thật ra đang diễn ra hiện nay, và đây là lúc chúng tôi phải làm điều này
03:09
I kind of woke up to this bit in the late '90s
70
173982
3391
Theo cách nào đó tôi đã bừng tỉnh về điều này ở cuối thập niên 90
03:13
when I met this guy.
71
177373
2094
Khi tôi gặp người đàn ông này.
03:15
This guy is called Jim, Jim Smith, and he looked like this.
72
179467
4357
Tên ông ấy là Jim Smith, ông ta trông như thế này.
03:19
I was called down to the ward to see him.
73
183824
2303
Tôi được gọi xuống khu điều trị để gặp anh ấy.
03:22
His is the little hand.
74
186127
2245
Bàn tay nhỏ hơn là của ông ấy đó.
03:24
I was called down to the ward to see him
75
188372
1386
Tôi được gọi xuống khu điều trị để gặp anh ấy
03:25
by a respiratory physician.
76
189758
1094
bởi một bác sỹ chuyên về hô hấp
03:26
He said, "Look, there's a guy down here.
77
190852
2176
Ông nói, "Nhìn này, có một anh chàng dưới này.
03:28
He's got pneumonia,
78
193028
1600
anh ta bị viêm phổi,
03:30
and he looks like he needs intensive care.
79
194628
2505
có vẻ như anh ta cần điều trị trong khu chăm sóc đặc biệt
03:33
His daughter's here and she wants everything possible
80
197133
2074
Con gái ông ta ở đây và cô ấy muốn chúng ta làm
03:35
to be done."
81
199207
2531
mọi thứ có thể."
03:37
Which is a familiar phrase to us.
82
201738
2619
Câu nói đó rất quen thuộc với chúng ta
03:40
So I go down to the ward and see Jim,
83
204357
1831
Vậy nên tôi xuống khu điều trị để gặp Jim,
03:42
and his skin his translucent like this.
84
206188
1685
da của ông ta mỏng thế này.
03:43
You can see his bones through the skin.
85
207873
2250
bạn có thể nhìn thấy xương qua lớp da.
03:46
He's very, very thin,
86
210123
1538
Ông ấy rất gầy,
03:47
and he is, indeed, very sick with pneumonia,
87
211661
3382
và thực sự rất ốm yếu vì chứng viêm phổi,
03:50
and he's too sick to talk to me,
88
215043
1481
ông ta quá yếu để nói chuyện với tôi,
03:52
so I talk to his daughter Kathleen, and I say to her,
89
216524
5150
vậy nên tôi nói chuyện với con gái ông ấy Kathleen, và tôi nói với cô ấy rằng
03:57
"Did you and Jim ever talk about
90
221674
2964
"Cô và Jim có khi nào nói chuyện về
04:00
what you would want done
91
224638
1683
việc ông ấy sẽ muốn điều gì được làm
04:02
if he ended up in this kind of situation?"
92
226321
2014
nếu ông rơi vào kết cục như thế này?"
04:04
And she looked at me and said, "No, of course not!"
93
228335
3729
Cô ấy nhìn tôi và nói, "Không, tất nhiên là không!"
04:07
I thought, "Okay. Take this steady."
94
232064
5060
Tôi nghĩ, "Được rồi, bình tĩnh nhé."
04:13
And I got talking to her, and after a while, she said to me,
95
237124
2844
Tôi nói chuyện cho cô ấy hiểu và sau một lúc, cô ấy nói với tôi
04:15
"You know, we always thought there'd be time."
96
239968
3003
"Ông biết không, chúng tôi luôn nghĩ giây phút này sẽ xảy đến."
04:18
Jim was 94. (Laughter)
97
242971
3766
Jim đã 94 tuổi. (Cười)
04:22
And I realized that something wasn't happening here.
98
246737
2534
Và tôi nhận ra rằng có điều gì đó chưa được làm tại đây.
04:25
There wasn't this dialogue going on
99
249271
1324
Những mẩu đối thoại như thế này không tiếp diễn
04:26
that I imagined was happening.
100
250595
2653
điều mà tôi tưởng họ vẫn làm việc này.
04:29
So a group of us started doing survey work,
101
253248
3007
Thế rồi một nhóm người chúng tôi bắt đầu làm một cuộc khảo sát,
04:32
and we looked at four and a half thousand nursing home
102
256255
2220
chúng tôi xem xét trong số bốn ngàn rưỡi nhà dưỡng lão
04:34
residents in Newcastle, in the Newcastle area,
103
258475
3340
tại Newcastle, hay trong khu vực Newcastle
04:37
and discovered that only one in a hundred of them
104
261815
2947
và phát hiện chỉ có một trong số một trăm người
04:40
had a plan about what to do when their hearts stopped beating.
105
264762
3065
là có kế hoạch về việc họ sẽ làm gì khi trái tim ngừng đập.
04:43
One in a hundred.
106
267827
1139
Một trong một trăm
04:44
And only one in 500 of them had plan about what to do
107
268966
3341
và chỉ có một trong số 500 người có kết hoạch về việc họ sẽ làm gì
04:48
if they became seriously ill.
108
272307
3097
nếu như bệnh tình trở nên nghiêm trọng.
04:51
And I realized, of course, this dialogue
109
275404
2760
Và tôi nhận ra rằng, tất nhiên, mẩu đối thoại như thế này
04:54
is definitely not occurring in the public at large.
110
278164
4636
chắc chắn không được thực hiện với công chúng trên diện rộng
04:58
Now, I work in acute care.
111
282800
1478
Hiện tại tôi làm việc tại khu chăm sóc bệnh cấp tính.
05:00
This is John Hunter Hospital.
112
284278
2105
Đây là bệnh viện John Hunter
05:02
And I thought, surely, we do better than that.
113
286383
4001
Và tôi đã nghĩ, chắc chắn là, chúng tôi làm tốt hơn thế
05:06
So a colleague of mine from nursing called Lisa Shaw and I
114
290384
2996
Một đồng nghiệp của tôi từ nhà dưỡng lão gọi cho Lisa Shaw và tôi
05:09
went through hundreds and hundreds of sets of notes
115
293380
2516
đọc qua hàng trăm tập ghi chép
05:11
in the medical records department
116
295896
1273
tại khu lưu trữ hồ sơ bệnh án
05:13
looking at whether there was any sign at all
117
297169
2621
xem xét xem liệu có bất cứ dấu hiệu nào
05:15
that anybody had had any conversation about
118
299790
2428
về việc có bất cứ người nào đã có cuộc trao đổi về
05:18
what might happen to them if the treatment they were
119
302218
1853
điều gì sẽ xảy đến với họ nếu như phương thức mà họ đang được điều trị
05:19
receiving was unsuccessful to the point that they would die.
120
304071
3344
không thành công và họ sẽ phải đối diện với cái chết.
05:23
And we didn't find a single record of any preference
121
307415
2941
Chúng tôi không tìm thấy bất cứ một trữ liệu tham khảo nào liên quan
05:26
about goals, treatments or outcomes from any
122
310356
3844
đến mục tiêu đang theo đuổi, phương thức điều trị hoặc hệ quả
05:30
of the sets of notes initiated by a doctor or by a patient.
123
314200
4570
từ những tập dữ liệu ghi chép lại đầu tiên bởi bác sỹ hay bệnh nhân
05:34
So we started to realize
124
318770
2717
Vậy nên chúng tôi bắt đầu nhận ra rằng
05:37
that we had a problem,
125
321487
2201
chúng ta có một có vấn đề,
05:39
and the problem is more serious because of this.
126
323688
5023
và vấn đề nghiêm trọng hơn bởi điều này.
05:44
What we know is that obviously we are all going to die,
127
328711
3302
Cái mà chúng ta biết được đó là chúng ta tất cả sẽ chết,
05:47
but how we die is actually really important,
128
332013
2665
nhưng bằng cách nào đó mới là điều thực sự quan trọng,
05:50
obviously not just to us, but also to how that
129
334678
3555
hiển nhiên không phải chỉ đối với chúng ta, nhưng còn về việc làm thế nào điều đó
05:54
features in the lives of all the people who live on afterwards.
130
338233
3134
để lại ấn tượng trong cuộc đời của tất cả mọi còn người ở lại sau đó
05:57
How we die lives on in the minds of everybody
131
341367
2321
Cách mà chúng ta chết sẽ còn mãi trong tâm trí mọi người
05:59
who survives us, and
132
343688
3117
những người cố cứu sống chúng ta
06:02
the stress created in families by dying is enormous,
133
346805
3732
và không khí căng thẳng trong gia đình gây ra bởi cái chết là rất lớn,
06:06
and in fact you get seven times as much stress by dying
134
350537
2686
thực tế bạn bị căng thẳng nhiều hơn 7 lần khi chết
06:09
in intensive care as by dying just about anywhere else,
135
353223
2737
trong khu chăm sóc đặc biệt hơn là chết tại bất cứ nơi nào khác,
06:11
so dying in intensive care is not your top option
136
355960
3078
thế nên chết trong khu chăm sóc đặc biệt không phải là sự lựa chọn hàng đầu của bạn
06:14
if you've got a choice.
137
359038
2458
nếu bạn có sự lựa chọn.
06:17
And, if that wasn't bad enough, of course,
138
361496
2169
Và nếu điều đó chưa đủ tệ, tất nhiên,
06:19
all of this is rapidly progressing towards the fact that
139
363665
2648
tất cả những thứ này đang tiến triển nhanh chóng theo hướng thực tế là
06:22
many of you, in fact, about one in 10 of you at this point,
140
366313
2352
là rất nhiều người trong số các bạn, khoảng một trong 10 người các bạn tại thởi điểm này
06:24
will die in intensive care.
141
368665
1450
sẽ chết trong khu chăm sóc đặc biệt.
06:26
In the U.S., it's one in five.
142
370115
1334
Tại Mỹ, con số đó là một trên 5 người.
06:27
In Miami, it's three out of five people die in intensive care.
143
371449
3750
Tại Miami cứ 5 người thì có 3 người chết trong khu chăm sóc đặc biệt.
06:31
So this is the sort of momentum
144
375199
2065
Vậy nên đây như là một cái đà
06:33
that we've got at the moment.
145
377264
2288
mà chúng ta đạt được tại thời điểm này.
06:35
The reason why this is all happening is due to this,
146
379552
2545
Lí do mà tất cả điều này đang xảy đến là vì cái này,
06:37
and I do have to take you through what this is about.
147
382097
1302
tôi sẽ cần phải lí giải cho các bạn biết điều này là về cái gì
06:39
These are the four ways to go.
148
383399
1965
Đây là 4 tình huống có thể xảy ra.
06:41
So one of these will happen to all of us.
149
385364
2865
Một trong những tình huống này sẽ xảy đến với tất cả chúng ta
06:44
The ones you may know most about are the ones
150
388229
2530
những trường hợp mà có lẽ bạn biết rõ hơn là
06:46
that are becoming increasingly of historical interest:
151
390759
2846
những trường hợp đang dần chỉ còn là dĩ vãng :
06:49
sudden death.
152
393605
1417
đó là cái chết đột ngột.
06:50
It's quite likely in an audience this size
153
395022
1445
Có rất nhiều khả năng trong số lượng khán giả lớn chừng này
06:52
this won't happen to anybody here.
154
396467
2551
điều này sẽ không xảy đến với bất cứ ai ở đây.
06:54
Sudden death has become very rare.
155
399018
1730
Chết bất tử trở nên rất hạn hữu
06:56
The death of Little Nell and Cordelia and all that sort of stuff
156
400748
2455
Cái chết của Little Nell và Cordelia và tất cả những trường hợp đại loại như thế
06:59
just doesn't happen anymore.
157
403203
1673
không xảy ra nữa.
07:00
The dying process of those with terminal illness
158
404876
2417
Quá trình tạ thế của những người mang căn bệnh nan y
07:03
that we've just seen
159
407293
1032
mà chúng ta vừa xem
07:04
occurs to younger people.
160
408325
1615
xảy ra trên những người ở độ tuổi trẻ hơn
07:05
By the time you've reached 80, this is unlikely to happen to you.
161
409940
2850
Đến khi bạn sống tới 80, điều này dường như không xảy đến với bạn nữa
07:08
Only one in 10 people who are over 80 will die of cancer.
162
412790
3415
Chỉ có 10 trong số 80 người trên 80 tuổi chết vì ung thư.
07:12
The big growth industry are these.
163
416205
4835
Sự lớn mạnh của ngành công nghiệp là đây.
07:16
What you die of is increasing organ failure,
164
421040
3251
Cái chết của bạn là do cơ quan nội tạng mất dần chức năng,
07:20
with your respiratory, cardiac, renal,
165
424291
2235
hay hệ hô hấp, hệ tim, thận
07:22
whatever organs packing up. Each of these
166
426526
1780
Bất kì cơ quan nội tạng nào "lên đường". Mỗi trường hợp
07:24
would be an admission to an acute care hospital,
167
428306
2603
đều dẫn đến một bệnh viện chữa trị bệnh cấp tính,
07:26
at the end of which, or at some point during which,
168
430909
1969
kết cục cho mỗi trường hợp, hay tại thời điểm nào đó trong mỗi trường hợp,
07:28
somebody says, enough is enough, and we stop.
169
432878
2176
người nào đó sẽ nói rằng, đủ rồi, và chúng ta dừng lại.
07:30
And this one's the biggest growth industry of all,
170
435054
2568
Và đây là sự lớn mạnh nhất của ngành công nghiệp trên hết tất cả
07:33
and at least six out of 10 of the people in this room
171
437622
2575
và chỉ ít 6 trong số 10 người trong phòng này
07:36
will die in this form, which is
172
440197
2562
sẽ chết theo dạng này, đó là
07:38
the dwindling of capacity
173
442759
3894
sự suy giảm của sức khỏe
07:42
with increasing frailty,
174
446653
2319
cùng với sự suy nhược tăng dần,
07:44
and frailty's an inevitable part of aging,
175
448972
2250
Suy nhược là một phần không thể tránh khỏi của quá trình lão hóa,
07:47
and increasing frailty is in fact the main thing
176
451222
2553
suy nhược tăng dần thực tế là nguyên nhân chính
07:49
that people die of now,
177
453775
1049
gây ra cái chết cho mọi người hiện nay,
07:50
and the last few years, or the last year of your life
178
454824
2128
trong những năm cuối đời, hoặc năm cuối cùng của cuộc sống của bạn
07:52
is spent with a great deal of disability, unfortunately.
179
456952
4015
Bất hạnh thay sẽ là sự mất dần chức năng của cơ thể,
07:56
Enjoying it so far? (Laughs)
180
460967
3384
Nãy giờ các bạn nghe thấy thích thú chứ? Cười
08:00
(Laughter)
181
464351
3153
Cười
08:03
Sorry, I just feel such a, I feel such a Cassandra here.
182
467504
3428
Thứ lỗi nhé, tôi cảm thấy mình như một Cassandra vậy.
08:06
(Laughter)
183
470932
5158
Cười
08:11
What can I say that's positive? What's positive is
184
476090
1059
Điều tích cực tôi có thể nói đó là
08:13
that this is happening at very great age, now.
185
477149
2415
điều này đang xảy ra ở độ tuổi rất cao, hiện nay.
08:15
We are all, most of us, living to reach this point.
186
479564
2745
Hầu hết chúng ta đang sống tới điểm này.
08:18
You know, historically, we didn't do that.
187
482309
1888
Về mặt lịch sử thì chúng ta đã không làm thế
08:20
This is what happens to you
188
484197
1469
Đây là điều sẽ xảy đến với bạn
08:21
when you live to be a great age,
189
485666
2523
Khi bạn sống đến lúc rất cao tuổi,
08:24
and unfortunately, increasing longevity does mean
190
488189
1889
và không may, càng thọ cũng có nghĩa
08:25
more old age, not more youth.
191
490078
1927
già thêm nhiều hơn nữa chứ không phải trẻ hơn
08:27
I'm sorry to say that. (Laughter)
192
492005
6093
Xin lỗi vì đã nói như vậy. (Cười)
08:33
What we did, anyway, look, what we did,
193
498098
1797
Các bạn xem cái mà chúng tôi đã làm này
08:35
we didn't just take this lying down
194
499895
1527
Chúng ta không chỉ đùng một cái nằm một chỗ như thế này
08:37
at John Hunter Hospital and elsewhere.
195
501422
1502
tại bệnh viện John Hunter hay nơi nào đó.
08:38
We've started a whole series of projects
196
502924
1622
Chúng ta đã bắt đầu toàn bộ chuỗi trù hoạch này
08:40
to try and look about whether we could, in fact, involve
197
504546
2996
cố gắng xác định xem liệu chúng ta có thể, trên thực tế, làm cho mọi người hiểu rõ hơn
08:43
people much more in the way that things happen to them.
198
507542
3494
về phương diện những trường hợp sẽ xảy đến với họ
08:46
But we realized, of course, that we are dealing
199
511036
1232
Nhưng chúng tôi nhận ra rằng, tất nhiên, chúng tôi đang đối mặt với
08:48
with cultural issues,
200
512268
2344
những vấn đề về văn hóa
08:50
and this is, I love this Klimt painting,
201
514612
1859
và đây là, Tôi yêu thích bức họa Klimt này,
08:52
because the more you look at it, the more you kind of get
202
516471
2205
vì bởi càng nhìn, bạn càng hiểu rõ hơn
08:54
the whole issue that's going on here,
203
518676
2019
toàn bộ vấn đề đang xảy ra,
08:56
which is clearly the separation of death from the living,
204
520695
3518
cái mà rất rõ ràng là sự chia rẽ của thần chết và người sống,
09:00
and the fear — Like, if you actually look,
205
524213
1880
và nỗi sợ hãi--Giống như, nếu bạn thực sự nhìn,
09:01
there's one woman there
206
526093
1175
người phụ nữ đó
09:03
who has her eyes open.
207
527268
1919
với đôi mắt mở ,
09:05
She's the one he's looking at,
208
529187
1685
Cô ấy là người mà thần chết đang nhìn ngắm,
09:06
and [she's] the one he's coming for. Can you see that?
209
530872
3228
và là người mà thần chết đang nhắm tới. Bạn thấy không?
09:10
She looks terrified.
210
534100
1526
Cô ấy trông có vẻ sợ hãi
09:11
It's an amazing picture.
211
535626
1693
Đây là một bức tranh tuyệt vời.
09:13
Anyway, we had a major cultural issue.
212
537319
2221
Dẫu vậy, chúng ta đã có một vấn đề về văn hóa rất lớn
09:15
Clearly, people didn't want us to talk about death,
213
539540
1984
Rõ ràng là, mọi người không muốn chúng ta nói về cái chết,
09:17
or, we thought that.
214
541524
1495
hoặc, chúng ta đã nghĩ là vậy
09:18
So with loads of funding from the Federal Government
215
543019
1947
Thế nên với rất nhiều viện trợ từ phía chính phủ liên bang
09:20
and the local Health Service, we introduced a thing
216
544966
1420
và những dịch vụ sức khỏe địa phương, chúng tôi đưa vào thực hiện một dịch vụ
09:22
at John Hunter called Respecting Patient Choices.
217
546386
2898
tại bệnh viện John Hunter được gọi là Tôn Trọng Những Quyết Định Của Bệnh Nhân
09:25
We trained hundreds of people to go to the wards
218
549284
2849
Chúng tôi huấn luyện cho hàng trăm người đi đến các khoa điều trị
09:28
and talk to people about the fact that they would die,
219
552133
3143
nói chuyện với mọi người về sự thật là họ sẽ chết,
09:31
and what would they prefer under those circumstances.
220
555276
2286
và những lựa chọn của họ trong những tình huống như trên.
09:33
They loved it. The families and the patients, they loved it.
221
557562
3519
Họ rất thích. Bệnh nhân và gia đình của họ đều thích điều này
09:36
Ninety-eight percent of people really thought
222
561081
2460
98% số người thực sự nghĩ
09:39
this just should have been normal practice,
223
563541
1454
đây chỉ là điều bình thường,
09:40
and that this is how things should work.
224
564995
2383
và đây là cái sẽ xảy đến như thế
09:43
And when they expressed wishes,
225
567378
1938
Khi họ bày tỏ những ước muốn
09:45
all of those wishes came true, as it were.
226
569316
1973
tất cả những ước muốn đều thành hiện thực, như nó đã từng được ước
09:47
We were able to make that happen for them.
227
571289
1980
Chúng tôi đã có thể làm cho chúng trở thành hiện thực cho họ.
09:49
But then, when the funding ran out,
228
573269
2250
Nhưng khi viện trợ cạn kiệt,
09:51
we went back to look six months later,
229
575519
2085
chúng tôi trở lại để xem xét 6 tháng sau đó
09:53
and everybody had stopped again,
230
577604
2267
mọi người lại dừng lại một lần nữa,
09:55
and nobody was having these conversations anymore.
231
579871
3193
không còn ai thực hiện những cuộc trò chuyện như thế này nữa
09:58
So that was really kind of heartbreaking for us,
232
583064
2053
Điều đó giống như một nỗi đau cho chúng tôi,
10:01
because we thought this was going to really take off.
233
585117
2717
vì chúng tôi đã nghĩ việc này rồi sẽ tiến triển tốt
10:03
The cultural issue had reasserted itself.
234
587834
3971
Vấn đề về văn hóa đã tái khẳng định chính nó.
10:07
So here's the pitch:
235
591805
1155
Vậy nên, đây là đỉnh điểm
10:08
I think it's important that we don't just get on this freeway
236
592960
4086
Tôi nghĩ điều quan trọng là chúng ta không chỉ chọn con đường cao tốc này
10:12
to ICU without thinking hard about whether or not
237
597046
2499
tiến thẳng đến ICU mà không nghĩ kỹ về việc liệu
10:15
that's where we all want to end up,
238
599545
1793
đó có phải là kết cục mà chúng ta cuối cùng muốn hướng tới hay không,
10:17
particularly as we become older and increasingly frail
239
601338
2136
cụ thể là khi chúng ta già đi và suy nhược ngày càng tăng
10:19
and ICU has less and less and less to offer us.
240
603474
3654
và ICU ngày càng không giúp gì cho chúng ta được nữa
10:23
There has to be a little side road
241
607128
2330
Sẽ phải có con đường phụ nào khác
10:25
off there for people who don't want to go on that track.
242
609458
4475
cho những người không muốn đi theo lối mòn đó
10:29
And I have one small idea,
243
613933
2636
Tôi có một ý tưởng nhỏ
10:32
and one big idea about what could happen.
244
616569
4449
và một ý tưởng lớn về việc điều gì có thể xảy ra.
10:36
And this is the small idea.
245
621018
1061
Đây là ý tưởng nhỏ.
10:37
The small idea is, let's all of us
246
622079
2781
hãy để cho tất cả chúng ta
10:40
engage more with this in the way that Jason has illustrated.
247
624860
3936
can dự nhiều hơn đến phương thức mà Jason đã minh họa
10:44
Why can't we have these kinds of conversations
248
628796
2053
Tại sao chúng ta lại không thể có những cuộc nói chuyện như thế này
10:46
with our own elders
249
630849
1321
với những người cao tuổi trong gia đình mình
10:48
and people who might be approaching this?
250
632170
2790
và những người có lẽ sẽ rơi vào tình cảnh như thế?
10:50
There are a couple of things you can do.
251
634960
1834
Có một vài điều mà bạn có thể làm.
10:52
One of them is, you can,
252
636794
2131
Một trong số đó là, bạn có thể
10:54
just ask this simple question. This question never fails.
253
638925
2914
chỉ hỏi một câu rất đơn giản. Câu hỏi này sẽ không bao giờ là vô nghĩa.
10:57
"In the event that you became too sick to speak for yourself,
254
641839
3755
"Trong trường hợp bạn quá yếu để nói ra ý kiến của mình
11:01
who would you like to speak for you?"
255
645594
2933
ai sẽ là người bạn mong muốn nói thay cho bạn?"
11:04
That's a really important question to ask people,
256
648527
1914
Đó là câu thực sự rất quan trọng để hỏi,
11:06
because giving people the control over who that is
257
650441
2023
vì cho mọi người quyền lựa chọn người nói thay
11:08
produces an amazing outcome.
258
652464
3308
sẽ tạo ra một kết quả đáng kinh ngạc.
11:11
The second thing you can say is,
259
655772
1146
Điều thứ hai bạn có thể nói là
11:12
"Have you spoken to that person
260
656918
1498
"Bạn đã nói với người đó
11:14
about the things that are important to you
261
658416
1920
về những điều quan trọng đối với bạn chưa
11:16
so that we've got a better idea of what it is we can do?"
262
660336
4154
từ đó mà chúng tôi biết được những điều mà chúng tôi có thể làm?"
11:20
So that's the little idea.
263
664490
2522
Đó là ý tưởng nhỏ
11:22
The big idea, I think, is more political.
264
667012
1494
ý tưởng lớn, tôi nghĩ, mang tính chính trị nhiều hơn
11:24
I think we have to get onto this.
265
668506
1951
Tôi nghĩ chúng ta nên theo hướng này.
11:26
I suggested we should have Occupy Death.
266
670457
3062
Tôi cho rằng chúng ta nên có một Cái Chết Chế Ngự
11:29
(Laughter)
267
673519
2785
Cười
11:32
My wife said, "Yeah, right, sit-ins in the mortuary.
268
676304
2570
Vợ tôi nói rằng, "Đúng rồi, hay là ngồi biểu tình tại nhà xác.
11:34
Yeah, yeah. Sure." (Laughter)
269
678874
2579
Ừ đúng rồi" Cười
11:37
So that one didn't really run,
270
681453
1865
Thế rồi cái ý tưởng đó không được thực hiện
11:39
but I was very struck by this.
271
683318
1670
nhưng tôi bị thuyết phục bởi điều này
11:40
Now, I'm an aging hippie.
272
684988
1713
Hiện giờ tôi là một gã hippie đang già cỗi
11:42
I don't know, I don't think I look like that anymore, but
273
686701
2497
Tôi không biết nữa, Tôi không nghĩ là mình trông giống vậy nữa, nhưng
11:45
I had, two of my kids were born at home in the '80s
274
689198
2500
Tôi có hai đứa con được sinh tại nhà trong những năm 80
11:47
when home birth was a big thing, and we baby boomers
275
691698
3468
Khi mà việc sinh tại nhà là một vấn đề to lớn, và chúng ta những người được sinh ra trong cuộc bùng nổ dân số
11:51
are used to taking charge of the situation,
276
695166
2696
đã quen với việc gánh lấy trách nhiệm về hoàn cảnh,
11:53
so if you just replace all these words of birth,
277
697862
3398
nếu bạn chỉ thay tất cả những từ ngữ về việc sinh sản
11:57
I like "Peace, Love, Natural Death" as an option.
278
701260
3081
Tôi thích chọn từ "Hòa Bình, Tình Yêu, Chết tự nhiên"
12:00
I do think we have to get political
279
704341
1516
Tôi thực sự nghĩ chúng ta cần theo hướng mang tính chất chính trị
12:01
and start to reclaim this process from
280
705857
2598
và bắt đầu phản kháng lại quá trình này theo lối
12:04
the medicalized model in which it's going.
281
708455
1967
y khoa mà nó nên đáng diễn biến như thế
12:06
Now, listen, that sounds like a pitch for euthanasia.
282
710422
2040
Điều đó nghe như là đỉnh điểm dẫn đến sự giải thoát bằng cái chết khỏi đau đớn thực hiện bởi bác sỹ
12:08
I want to make it absolutely crystal clear to you all,
283
712462
2192
Tôi muốn làm vấn đề này sáng tỏ với các bạn
12:10
I hate euthanasia. I think it's a sideshow.
284
714654
2664
Tôi ghét cái chết giải thoát khỏi đau đớn thực hiện bởi bác sỹ. Tôi nghĩ đó là một màn trình diễn phụ
12:13
I don't think euthanasia matters.
285
717318
2187
Tôi không nghĩ rằng cái chết giải thoát giúp ích được gì đó
12:15
I actually think that,
286
719505
2151
Thực tế tôi nghĩ rằng
12:17
in places like Oregon,
287
721656
2549
tại những nơi như Oregon,
12:20
where you can have physician-assisted suicide,
288
724205
3472
nơi mà bạn có thể có được quyền tự sát được tư vấn bởi bác sỹ,
12:23
you take a poisonous dose of stuff,
289
727677
2217
bạn uống một liều thuốc độc hay cái gì đó tương tự thế,
12:25
only half a percent of people ever do that.
290
729894
1876
chỉ nửa phần trăm số người làm điều đó.
12:27
I'm more interested in what happens to the 99.5 percent
291
731770
2706
Tôi lại thấy hứng thú hơn với điều sẽ xảy đến cho số 99.5% còn lại
12:30
of people who don't want to do that.
292
734476
1756
số người mà không muốn làm điều đó
12:32
I think most people don't want to be dead,
293
736232
2334
Tôi nghĩ hầu hết mọi người không muốn chết,
12:34
but I do think most people want to have some control
294
738566
2097
nhưng tôi nghĩ nhiều người muốn có sự kiểm soát nào đó
12:36
over how their dying process proceeds.
295
740663
2742
về việc quá trình tử vong của họ diễn biến thế nào.
12:39
So I'm an opponent of euthanasia,
296
743405
1140
Nên tôi là một người chống đối cái chết giải thoát thực hiện bởi bác sỹ
12:40
but I do think we have to give people back some control.
297
744545
2653
nhưng tôi thực sự nghĩ rằng chúng ta cần trao lại cho mọi người quyền kiểm soát
12:43
It deprives euthanasia of its oxygen supply.
298
747198
3473
Điều đó khiến cái chết giải thoát thực hiện bởi bác sỹ không còn được ủng hộ nữa
12:46
I think we should be looking at stopping
299
750671
1352
Tôi nghĩ chúng ta nên xem xét việc ngăn chặn
12:47
the want for euthanasia,
300
752023
1039
ước muốn có cái chết giải thoát bởi bác sỹ
12:48
not for making it illegal or legal or worrying about it at all.
301
753062
4695
chứ không phải làm cho nó bất hợp pháp hay hợp pháp hoặc lo âu về nó.
12:53
This is a quote from Dame Cicely Saunders,
302
757757
3576
Đây là câu trích dẫn từ Dame Cicely Saunders
12:57
whom I met when I was a medical student.
303
761333
1369
người tôi gặp khi còn là một sinh viên y khoa.
12:58
She founded the hospice movement.
304
762702
2879
Bà đã sáng lập phong trào nhà dưỡng bệnh
13:01
And she said, "You matter because you are,
305
765581
2191
bà nói, "Bạn đáng giá vì chính con người mình,
13:03
and you matter to the last moment of your life."
306
767772
2522
và bạn đáng giá cho đến phút cuối của cuộc đời mình."
13:06
And I firmly believe that
307
770294
2257
Tôi tin chắc vào điều đó
13:08
that's the message that we have to carry forward.
308
772551
3086
đó là thông điệp mà chúng ta phải truyền tiếp đến mai sau
13:11
Thank you. (Applause)
309
775637
3019
Cám ơn. (Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Peter Saul - Doctor, intensive care specialistOver the past 35 years Peter Saul has been intimately involved in the dying process for over 4,000 patients. He is passionate about improving the ways we die.
Why you should listen
Dr. Peter Saul is a Senior Intensive Care specialist in the adult and pediatric ICU at John Hunter Hospital, and Director of Intensive Care at Newcastle Private Hospital in Australia. After spending time as the Head of Discipline for Medical Ethics at Newcastle University, he is now a leading adviser to the State and Federal health departments.
Peter Saul | Speaker | TED.com