TED2010
James Cameron: Before Avatar ... a curious boy
Ceyms Kameron: "Avatar"dan əvvəl...həvəsli uşaq
Filmed:
Readability: 4.1
2,210,851 views
Ceyms Kameronun iri büdcəli (və çoxgəlirli) filmləri insanları qeyri-adi aləmə aparır. Bu çıxışında o uşaqlıqda fantastika aləminə olan marağından--elmi-fantastika kitabları oxumasından başlayaraq sualtı aləmə enməsinə və nəticədə “Gəlmələr”, “Terminator”, “Titanik” və “Avatar” filmlərinin uğurunun sirləri haqqında danışır.
James Cameron - Director
James Cameron is the director of Avatar, Titanic, Terminator, The Abyss and many other blockbusters. While his outsize films push the bounds of technology, they're always anchored in human stories with heart and soul. Full bio
James Cameron is the director of Avatar, Titanic, Terminator, The Abyss and many other blockbusters. While his outsize films push the bounds of technology, they're always anchored in human stories with heart and soul. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I grew up on a steady diet of science fiction.
0
0
5000
Mən elmi-fantastika mühitində böyümüşəm.
00:20
In high school, I took a bus to school
1
5000
3000
Məktəbə avtobusla gedirdim,
00:23
an hour each way every day.
2
8000
2000
bu hər gün 2 saat vaxtımı alırdı.
00:25
And I was always absorbed in a book,
3
10000
2000
Bu vaxt ərzində kitabların əsiri olurdum,
00:27
science fiction book,
4
12000
2000
elmi-fantastik əsərlər,
00:29
which took my mind to other worlds,
5
14000
3000
hekayələr məni başqa aləmə aparırdı,
00:32
and satisfied, in a narrative form,
6
17000
4000
kitablara olan sonsuz marağımı və
00:36
this insatiable sense of curiosity that I had.
7
21000
5000
doyulmaz aclıq hissimi yatırırdı.
00:41
And you know, that curiosity also manifested itself
8
26000
3000
Bilirsinizmi bu maraq məndə özünü necə göstərirdi?
00:44
in the fact that whenever I wasn't in school
9
29000
3000
Mən heç vaxt məktəbdə tapılmırdım,
00:47
I was out in the woods,
10
32000
2000
meşədə olurdum,
00:49
hiking and taking "samples" --
11
34000
4000
axtarışda idim və “nümunə”lər toplayırdım:
00:53
frogs and snakes and bugs and pond water --
12
38000
2000
qurbağalar, ilanlar, həşəratlar və göldən su götürürdüm,
00:55
and bringing it back, looking at it under the microscope.
13
40000
3000
onları evə gətirib, miksroskop altında baxırdım.
00:58
You know, I was a real science geek.
14
43000
2000
Mən sanki, elmin əsiri olmuşdum.
01:00
But it was all about trying to understand the world,
15
45000
3000
Amma etdiyim hər şey dünyanı öyrənmək,
01:03
understand the limits of possibility.
16
48000
4000
mümkünlüyün sərhədlərini tapmaq üçün idi..
01:07
And my love of science fiction
17
52000
4000
Və 60-cı illərin sonlarında baş verən hadisələrdən dolayı
01:11
actually seemed mirrored in the world around me,
18
56000
3000
mənə elə gəlirdi ki,
01:14
because what was happening, this was in the late '60s,
19
59000
2000
mənim elmi-fantastikaya olan marağım deyəsən ətrafımda da əksini tapıb:
01:16
we were going to the moon,
20
61000
3000
insanlar artıq Aya gedib-çıxmışdılar,
01:19
we were exploring the deep oceans.
21
64000
2000
okeanın dibində tədqiqat aparmağa hazırlaşırdılar.
01:21
Jacques Cousteau was coming into our living rooms
22
66000
3000
Jak-Iv Kusto öz televerilişlərində,
01:24
with his amazing specials that showed us
23
69000
3000
təsəvvür edə bilməyəcəyimiz
01:27
animals and places and a wondrous world
24
72000
2000
heyvanları, təbiəti
01:29
that we could never really have previously imagined.
25
74000
3000
və möhtəşəm yerləri göstərirdi.
01:32
So, that seemed to resonate
26
77000
2000
Belə görünürdü ki, bütün bu elmi-fantastika
01:34
with the whole science fiction part of it.
27
79000
3000
çox böyük səs-küy doğuracaq.
01:37
And I was an artist.
28
82000
2000
Mən rəssam idim.
01:39
I could draw. I could paint.
29
84000
2000
Mən şəkil çəkə bilirdim. Hekayələr yazırdım.
01:41
And I found that because there weren't video games
30
86000
3000
Həmin dövrdə indi olduğu qədər video oyunlar,
01:44
and this saturation of CG movies and all of this
31
89000
4000
kinoda xüsusi effektlər yox idi
01:48
imagery in the media landscape,
32
93000
3000
və mən anladım ki,
01:51
I had to create these images in my head.
33
96000
2000
bütün bu videoları özüm beynimdə yaratmalı olacam.
01:53
You know, we all did, as kids having to
34
98000
2000
Hər birimiz
01:55
read a book, and through the author's description,
35
100000
3000
uşaqlıqda kitab oxuyarkən yazıçının nağıl etdiyi hekayəni
01:58
put something on the movie screen in our heads.
36
103000
4000
beynimizdə canlandırmışıq.
02:02
And so, my response to this was to paint, to draw
37
107000
3000
Mən isə bunların təsiri ilə şəkil çəkirdim, hekayələr yazırdım,
02:05
alien creatures, alien worlds,
38
110000
2000
yadplanetliləri, naməlum dünyaları, robotları, kosmik gəmiləri
02:07
robots, spaceships, all that stuff.
39
112000
2000
və buna bənzər bir çox şeyi təsvir edirdim.
02:09
I was endlessly getting busted in math class
40
114000
3000
Cəbr dərsi zamanı kitabın altında gizli-gizli
02:12
doodling behind the textbook.
41
117000
3000
şəkil çəkdiyimə görə həmişə tənqid edilirdim.
02:15
That was -- the creativity
42
120000
3000
Məndə olan yaradıcılıq həvəsi əvvəl-axır
02:18
had to find its outlet somehow.
43
123000
4000
hər hansı bir şəkildə özünü biruzə verməli idi.
02:22
And an interesting thing happened: The Jacques Cousteau shows
44
127000
3000
Və çox maraqlı hadisələr baş verdi,
02:25
actually got me very excited about the fact that there was
45
130000
3000
Kustonun verilişlərində gördüyüm naməlum dünyanın
02:28
an alien world right here on Earth.
46
133000
2000
Yer kürəsində də mövcud olması faktı məni çox güclü bir həyəcan içinə saldı.
02:30
I might not really go to an alien world
47
135000
3000
Bəlkə də mən kosmik gəmi ilə
02:33
on a spaceship someday --
48
138000
2000
ekzotik aləmə heç vaxt düşməyəcəm.
02:35
that seemed pretty darn unlikely.
49
140000
3000
Bu ehtimal çox azdır.
02:38
But that was a world I could really go to,
50
143000
2000
Lakin yer üzündə
02:40
right here on Earth, that was as rich and exotic
51
145000
2000
bu kitabları oxuyan zaman təsəvvür etdiyim kimi
02:42
as anything that I had imagined
52
147000
3000
çox canlı və ekzotik bir dünya vardı,
02:45
from reading these books.
53
150000
2000
mən ora düşə bilərdim.
02:47
So, I decided I was going to become a scuba diver
54
152000
2000
Beləliklə 15 yaşımda
02:49
at the age of 15.
55
154000
2000
mən dalğıc olmağa qərar verdim.
02:51
And the only problem with that was that I lived
56
156000
2000
Bircə problem var idi:
02:53
in a little village in Canada,
57
158000
2000
mən Kanadada kiçik bir kənddə yaşayırdım
02:55
600 miles from the nearest ocean.
58
160000
3000
və evimiz ən yaxın okeandan 600 mil uzaq idi.
02:58
But I didn't let that daunt me.
59
163000
2000
Amma mən geri çəkilmədim.
03:00
I pestered my father until he finally found
60
165000
3000
Mən atamı o qədər bezdirdim ki,
03:03
a scuba class in Buffalo, New York,
61
168000
2000
o axırda sərhəddin o tərəfində, Nyu-York ştatının Bufalo şəhərində,
03:05
right across the border from where we live.
62
170000
2000
dalğıc kursları tapdı.
03:07
And I actually got certified
63
172000
3000
Və mən, Nyu-York ştatının Bufalo şəhərində, qışın şaxtasında,
03:10
in a pool at a YMCA in the dead of winter
64
175000
2000
Gənc Xristianlar Assosiasiyasının (YMCA)
03:12
in Buffalo, New York.
65
177000
2000
üzgüçülük üzrə sertifikatını aldım.
03:14
And I didn't see the ocean, a real ocean,
66
179000
3000
Beləliklə mən daha iki il
03:17
for another two years,
67
182000
2000
"okeanı" görə bilmədim,
03:19
until we moved to California.
68
184000
2000
biz Kaliforniyaya köçənə qədər.
03:21
Since then, in the intervening
69
186000
3000
O vaxtdan qırx il keçib
03:24
40 years,
70
189000
2000
və mən həyatımın beş yüz saatını sualtıgəmidə olmaqla
03:26
I've spent about 3,000 hours underwater,
71
191000
4000
suyun altında
03:30
and 500 hours of that was in submersibles.
72
195000
3000
ümumilikdə üç min saat keçirmişəm.
03:33
And I've learned that that deep-ocean environment,
73
198000
3000
Mən öyrəndim ki,
03:36
and even the shallow oceans,
74
201000
2000
dərin və hətta dayaz sualtı həyat
03:38
are so rich with amazing life
75
203000
4000
o qədər zəngindir ki,
03:42
that really is beyond our imagination.
76
207000
3000
bizim təsəvvür qabiliyyətimiz bunun yanında çox zəifdir.
03:45
Nature's imagination is so boundless
77
210000
4000
Təbiətin fantaziyası
03:49
compared to our own
78
214000
2000
insanın məhdud təsəvvür qabiliyyəti ilə müqayisədə
03:51
meager human imagination.
79
216000
2000
sərhədsizdir.
03:53
I still, to this day, stand in absolute awe
80
218000
2000
Bugün hələ də suya dalanda
03:55
of what I see when I make these dives.
81
220000
3000
gördüklərimdən məni əsmə tutur.
03:58
And my love affair with the ocean is ongoing,
82
223000
3000
Mənim okeana olan sevgim indi də davam edir,
04:01
and just as strong as it ever was.
83
226000
2000
və hər zamankından daha güclüdür.
04:03
But when I chose a career as an adult,
84
228000
3000
Amma mən özümə karyera seçəndə
04:06
it was filmmaking.
85
231000
3000
yetkin bir insan kimi film sənayesini seçdim.
04:09
And that seemed to be the best way to reconcile
86
234000
3000
Və bu mənim hekayələr uydurmaq ehtirasımı
04:12
this urge I had to tell stories
87
237000
2000
personajlar yaratmaq arzum ilə birləşdirmək üçün
04:14
with my urges to create images.
88
239000
4000
ən yaxşı üsul idi.
04:18
And I was, as a kid, constantly drawing comic books, and so on.
89
243000
3000
Hələ uşaqlıqdan daim komikslər çəkərdim.
04:21
So, filmmaking was the way to put pictures and stories
90
246000
2000
Beləliklə kino mənə hekayələri və şəkilləri
04:23
together, and that made sense.
91
248000
2000
birləşdirmək imkanı verirdi. Mənim üçün əhəmiyyətu böyük idi.
04:25
And of course the stories that I chose to tell
92
250000
3000
Əlbəttə ki, çəkmək üçün seçdiyim hekayələr
04:28
were science fiction stories: "Terminator," "Aliens"
93
253000
2000
elmi-fantastik hekayələr idi: "Terminator", "Gəlmələr"
04:30
and "The Abyss."
94
255000
2000
və "Uçurum".
04:32
And with "The Abyss," I was putting together my love
95
257000
3000
"Uçurum" filmində mən sualtı dünyaya olan sevgimi
04:35
of underwater and diving with filmmaking.
96
260000
2000
və kinonu birləşdirdim.
04:37
So, you know, merging the two passions.
97
262000
3000
Və iki ehtiras birləşdi.
04:40
Something interesting came out of "The Abyss,"
98
265000
4000
“Uçurum” filminin çəkilişi zamanı maraqlı bir hadisə oldu:
04:44
which was that to solve a specific narrative
99
269000
3000
bu filmdə xüsusi bir süjet məsələsini həll etmək lazım idi
04:47
problem on that film,
100
272000
3000
mayedən olan bir varlıq düzəltməli idik,
04:50
which was to create this kind of liquid water creature,
101
275000
4000
və biz kompüter animasiyasından
04:54
we actually embraced computer generated animation, CG.
102
279000
6000
mümkün qədər istifadə etdik.
05:00
And this resulted in the first soft-surface
103
285000
5000
Nəticədə ilk elastik örtüklü bir personaj yarandı ki,
05:05
character, CG animation
104
290000
3000
bu da kino aləmində heç vaxt görünməmiş
05:08
that was ever in a movie.
105
293000
2000
bir kompüter animasiyası məhsulu idi.
05:10
And even though the film didn't make any money --
106
295000
2000
Filmin heç bir gəlir gətirməməsinə, hətta deyərdim
05:12
barely broke even, I should say --
107
297000
3000
güclə satılmasına baxmayaraq mən qeyri-adi bir şeyin
05:15
I witnessed something amazing, which is that the audience,
108
300000
2000
şahidi oldum-bu tamaşaçıların reaksiyası idi:
05:17
the global audience, was mesmerized
109
302000
2000
bütün dünya tamaşaçıları
05:19
by this apparent magic.
110
304000
2000
görükləri sehr qarşısında sanki hipnoz olmuşdular.
05:21
You know, it's Arthur Clarke's law
111
306000
2000
Bilirsiz, bu Artur Klarkın qanununudur:
05:23
that any sufficiently advanced technology is indistinguishable from magic.
112
308000
4000
hər hansı inkişaf etmiş texnologiyanın sehrdən fərqi yoxdur.
05:27
They were seeing something magical.
113
312000
3000
Onlar möcüzəvi bir şey görürdülər.
05:30
And so that got me very excited.
114
315000
3000
Bu da məni çox həvəsləndirdi.
05:33
And I thought, "Wow, this is something that needs to be embraced
115
318000
2000
Və mən düşündüm:
05:35
into the cinematic art."
116
320000
2000
“Kinomatoqrafiyaya məhz bunu gətirmək lazımdır.”
05:37
So, with "Terminator 2," which was my next film,
117
322000
2000
İkinci filmim olan “Terminator-2” filmində
05:39
we took that much farther.
118
324000
2000
biz daha da inkişaf etdik.
05:41
Working with ILM, we created the liquid metal dude
119
326000
3000
Biz ILM (Industrial Light and Magic) texnologiyası ilə işlədik,
05:44
in that film. The success hung in the balance
120
329000
2000
və maye metaldan bir adam düzəltdik.
05:46
on whether that effect would work.
121
331000
2000
Filmin uğuru bu effektin insanlara təsirindən asılı idi.
05:48
And it did, and we created magic again,
122
333000
2000
Və effekt işlədi. Biz yenidən möcüzə yaratdıq.
05:50
and we had the same result with an audience --
123
335000
2000
Tamaşaçıların reaksiyası eyni idi.
05:52
although we did make a little more money on that one.
124
337000
2000
Onu da deyim ki, biz bu dəfə bir az daha çox pul qazana bildik.
05:54
So, drawing a line through those two dots
125
339000
5000
Beləliklə, bu iki layihənin təcrübəsini birləşdirərək
05:59
of experience
126
344000
3000
belə bir nəticəyə gəldim ki,
06:02
came to, "This is going to be a whole new world,"
127
347000
2000
bu tamamilə yeni bir dünya olacaq,
06:04
this was a whole new world of creativity
128
349000
2000
kino sənayesi insanları üçün
06:06
for film artists.
129
351000
3000
yeni bir yaradıcılıq dünyası.
06:09
So, I started a company with Stan Winston,
130
354000
2000
Həmin vaxt personajların əsas dizayneri və ən yaxın dostum olan
06:11
my good friend Stan Winston,
131
356000
2000
Sten Vinstonla birlikdə
06:13
who is the premier make-up and creature designer
132
358000
4000
Digital Domain adlı
06:17
at that time, and it was called Digital Domain.
133
362000
3000
bir şirkət yaratdıq.
06:20
And the concept of the company was
134
365000
2000
Şirkətin məqsədi video ilə
06:22
that we would leapfrog past
135
367000
3000
köhnə işləmə üsulluarını geridə qoymaq
06:25
the analog processes of optical printers and so on,
136
370000
3000
və birbaşa rəqəmli istehsala doğru
06:28
and we would go right to digital production.
137
373000
2000
addım atmaq idi.
06:30
And we actually did that and it gave us a competitive advantage for a while.
138
375000
4000
Biz demək olar ki, bunu bacardıq və bu bir müddət bizim rəqabətdə üstünlüyümüzü təmin elədi.
06:34
But we found ourselves lagging in the mid '90s
139
379000
3000
Lakin 90-cı illərin ortalarında biz, şirkətimizin məqsədi olan
06:37
in the creature and character design stuff
140
382000
3000
personajların və canlıların
06:40
that we had actually founded the company to do.
141
385000
3000
yaradılması prosesində geri qalmağa başladıq.
06:43
So, I wrote this piece called "Avatar,"
142
388000
2000
Və mən “Avatar” adlı bir cızma-qara elədim,
06:45
which was meant to absolutely push the envelope
143
390000
4000
bu hekayə vizual effektlərin
06:49
of visual effects,
144
394000
2000
sərhəddini aşmalı və personajların
06:51
of CG effects, beyond,
145
396000
2000
real insan emosiyalarını
06:53
with realistic human emotive characters
146
398000
4000
kompüter qrafikası
06:57
generated in CG,
147
402000
2000
vasitəsilə canlandırmalı idi.
06:59
and the main characters would all be in CG,
148
404000
2000
Əsas qəhrəmanlar və onların yaşadıqları dünya
07:01
and the world would be in CG.
149
406000
2000
kompüter qrafikasının məhsulu olmalı idi.
07:03
And the envelope pushed back,
150
408000
2000
Lakin texnologiya hələ buna hazır deyildi.
07:05
and I was told by the folks at my company
151
410000
5000
Şirkətimdə mənimlə çalışan işçilər dedilər ki,
07:10
that we weren't going to be able to do this for a while.
152
415000
2000
biz bu ideyanı hələ ki, reallaşdıra bilməyəcəyik.
07:12
So, I shelved it, and I made this other movie about a big ship that sinks.
153
417000
4000
Mən bu ideyanı kənara qoydum və batan böyük bir gəmi haqqında film çəkdim.
07:16
(Laughter)
154
421000
3000
(Gülüşlər)
07:19
You know, I went and pitched it to the studio as "'Romeo and Juliet' on a ship:
155
424000
3000
Təsəvvür edin ki, mən filmi studiyaya “Romeo və Culyetta gəmidə” adı ilə təqdim elədim.
07:22
"It's going to be this epic romance,
156
427000
2000
Bu epik romantik hekayə,
07:24
passionate film."
157
429000
2000
ehtiras dolu bir film olmalı idi.
07:26
Secretly, what I wanted to do was
158
431000
2000
Sirr olaraq deyim ki, əslində etmək istədiyim
07:28
I wanted to dive to the real wreck of "Titanic."
159
433000
3000
əsl “Titanik”in qalıqları arasına - okeanın dibinə enmək idi.
07:31
And that's why I made the movie.
160
436000
2000
Məhz buna görə də mən bu filmi çəkdim.
07:33
(Applause)
161
438000
4000
(Alqışlar)
07:37
And that's the truth. Now, the studio didn't know that.
162
442000
2000
Və bu həqiqətdir. Həmin vaxt studiya bunu bilmirdi.
07:39
But I convinced them. I said,
163
444000
2000
Lakin, mən onları yola gətirə bildim. Mən dedim:
07:41
"We're going to dive to the wreck. We're going to film it for real.
164
446000
2000
“Biz dağıntılar arasına enəcəyik. Real dağıntıları çəkəcəyik.”
07:43
We'll be using it in the opening of the film.
165
448000
3000
Bunu da filmin açılış səhnəsi üçün istifadə edəcəyik.
07:46
It will be really important. It will be a great marketing hook."
166
451000
2000
Bu həqiqətən də vacibdir. Bu nəhəng marketinq həmləsi olacaq.
07:48
And I talked them into funding an expedition.
167
453000
2000
Və mən onları sualtı ekpedisiyanı maliyyələşdirməyə razı saldım.
07:50
(Laughter)
168
455000
2000
(Gülüşlər)
07:52
Sounds crazy. But this goes back to that theme
169
457000
2000
İnanılmaz səslənir, lakin bu,
07:54
about your imagination creating a reality.
170
459000
3000
təsəvvürün reallığı yaratdığının sübutudur.
07:57
Because we actually created a reality where six months later,
171
462000
2000
Çünki, biz demək olar ki, reallıq yaratdıq və mən
07:59
I find myself in a Russian submersible
172
464000
2000
6 ay sonra Rusiyanın sualtı gəmisində,
08:01
two and a half miles down in the north Atlantic,
173
466000
3000
şimalı Antlantikada, iki mil dərinlikdə suyun altında idim
08:04
looking at the real Titanic through a view port.
174
469000
2000
və həqiqi "Titanik"ə illümonatordan baxırdım,
08:06
Not a movie, not HD -- for real.
175
471000
3000
yox bu film deyildi, video da deyildi, reallıq idi.
08:09
(Applause)
176
474000
3000
(Alqışlar)
08:12
Now, that blew my mind.
177
477000
2000
Ağlımı başımdan alırdı.
08:14
And it took a lot of preparation, we had to build cameras
178
479000
2000
Ciddi hazırlıq tələb olunurdu: kameraları yığmaq lazım idi,
08:16
and lights and all kinds of things.
179
481000
2000
işıqlandırma və bu kimi başqa şeylər.
08:18
But, it struck me how much
180
483000
2000
Və mənə aydın oldu ki, bu sualtı səyahətlər,
08:20
this dive, these deep dives,
181
485000
2000
dərinliyə enişlər
08:22
was like a space mission.
182
487000
2000
kosmik missiyalara bənzəyirdi.
08:24
You know, where it was highly technical,
183
489000
2000
Məhz ordakı kimi, yüksək səviyyədə texnologiyalaşmış
08:26
and it required enormous planning.
184
491000
2000
və ciddi planlaşdırma tələb edən bir iş idi.
08:28
You get in this capsule, you go down to this dark
185
493000
2000
Sən kapsulun içinə girisən,
08:30
hostile environment
186
495000
3000
qaranlıq aləmə enirsən
08:33
where there is no hope of rescue
187
498000
2000
və özün üzüb çıxa bilməsən
08:35
if you can't get back by yourself.
188
500000
2000
xilas olmaq ehtimalın yoxdur.
08:37
And I thought like, "Wow. I'm like,
189
502000
2000
Və mən düşündüm:
08:39
living in a science fiction movie.
190
504000
2000
“İnanılmazdır! Mən sanki elmi-fantastik filmdəyəm.
08:41
This is really cool."
191
506000
2000
Bu həqiqətən də əladır.”
08:43
And so, I really got bitten by the bug of deep-ocean exploration.
192
508000
3000
Beləliklə, mən suya dalma xəstəliyinə tutuldum.
08:46
Of course, the curiosity, the science component of it --
193
511000
3000
Dərin maraq, elmlə bağlı elementlər, hamısı burada idi.
08:49
it was everything. It was adventure,
194
514000
2000
Bu hər şey demək idi. Bu macəra idi,
08:51
it was curiosity, it was imagination.
195
516000
2000
Bu maraq idi. Bu təsəvvürün gücü idi.
08:53
And it was an experience that
196
518000
3000
Və bu Hollivudun
08:56
Hollywood couldn't give me.
197
521000
2000
mənə verə bilməyəcəyi bir təcrübə idi.
08:58
Because, you know, I could imagine a creature and we could
198
523000
2000
Çünki, mən yaradacağım məxluqu təsəvvür edə bilirdim
09:00
create a visual effect for it. But I couldn't imagine what I was seeing
199
525000
2000
və biz bunun üçün xüsusi effektlər hazırlaya edə bilərdik. Lakin, mən
09:02
out that window.
200
527000
2000
illuminatordan gördüklərimi heç vaxt təsəvvür edə bilməzdim.
09:04
As we did some of our subsequent expeditions,
201
529000
3000
Növbəti dəfələrdə suya enərkən
09:07
I was seeing creatures at hydrothermal vents
202
532000
2000
hidrotermaların üstündə canlılar gördüm,
09:09
and sometimes things that I had never seen before,
203
534000
4000
hərdən ömrümdə görmədiyim canlıları görürdüm,
09:13
sometimes things that no one had seen before,
204
538000
2000
elə canlılar idi ki, onları əvvəllər heç kəs görməyib,
09:15
that actually were not described by science
205
540000
2000
hələ elm tərəfindən kəşf edilməyib,
09:17
at the time that we saw them and imaged them.
206
542000
3000
biz onları gördük və fotolarını çəkdik.
09:20
So, I was completely smitten by this,
207
545000
3000
Məni sanki sehrləmişdilər,
09:23
and had to do more.
208
548000
2000
mən bundan daha artığını etmək istəyirdim.
09:25
And so, I actually made a kind of curious decision.
209
550000
2000
Və mən çox maraqlı bir qərar qəbul etdim.
09:27
After the success of "Titanic,"
210
552000
2000
“Titanik”in uğurundan sonra mən dedim:
09:29
I said, "OK, I'm going to park my day job
211
554000
3000
“Yaxşı, mən hələlik Hollivudda rejissorluğu
09:32
as a Hollywood movie maker,
212
557000
2000
bir kənara qoyub,
09:34
and I'm going to go be a full-time explorer for a while."
213
559000
4000
bir müddətlik özümü tamamilə
09:38
And so, we started planning these
214
563000
2000
tədqiqatlara həsr edəcəm.” Və biz
09:40
expeditions.
215
565000
2000
ekspedisiyalar planlaşdırmağa başladıq.
09:42
And we wound up going to the Bismark,
216
567000
2000
Biz “Bismark”a endik,
09:44
and exploring it with robotic vehicles.
217
569000
4000
orada robotlar vasitəsilə tədqiqatlar aparırdıq.
09:48
We went back to the Titanic wreck.
218
573000
2000
Biz “Titanik”in dağıntıları arasına qayıtdıq.
09:50
We took little bots that we had created
219
575000
2000
Fibra-optik kabeli çarxa sarıyaraq
09:52
that spooled a fiber optic.
220
577000
2000
kiçik robotlar düzəltdik.
09:54
And the idea was to go in and do an interior
221
579000
2000
Məqsədimiz gəminin içini araşdırmaq idi,
09:56
survey of that ship, which had never been done.
222
581000
4000
burada heç vaxt tədqiqat aparılmamışdı.
10:00
Nobody had ever looked inside the wreck. They didn't have the means to do it,
223
585000
2000
Heç kəs dağıntıların arasına girməmişdi. Çünki bunun üçün avadanlıqları yox idi
10:02
so we created technology to do it.
224
587000
3000
və biz bu avadanlığı yaratdıq.
10:05
So, you know, here I am now, on the deck
225
590000
2000
Və budur, mən Titanikin göyərtəsində
10:07
of Titanic, sitting in a submersible,
226
592000
3000
bir sualtı gəmidə oturmuşam,
10:10
and looking out at planks that look much like this,
227
595000
3000
bir vaxtlar orkestrin çaldığı
10:13
where I knew that the band had played.
228
598000
3000
döşəməyə baxıram.
10:16
And I'm flying a little robotic vehicle
229
601000
2000
Mən kiçik bir robot ilə üzürəm
10:18
through the corridor of the ship.
230
603000
3000
və gəminin koridorlarında gəzirəm.
10:21
When I say, "I'm operating it,"
231
606000
3000
Robotu mən idarə edirəm,
10:24
but my mind is in the vehicle.
232
609000
3000
amma onsuzda zehnim o robotun içindədir.
10:27
I felt like I was physically present
233
612000
2000
Yəni özümü həm də fiziki olaraq
10:29
inside the shipwreck of Titanic.
234
614000
2000
Titanikin dağıntıları arasında hiss edirəm.
10:31
And it was the most surreal kind
235
616000
2000
Və bu mənim indiyə qədər hiss etdiyim
10:33
of deja vu experience I've ever had,
236
618000
2000
ən sürreal deja vü təcrübəm idi,
10:35
because I would know before I turned a corner
237
620000
4000
çünki robotun küncdən dönəndə
10:39
what was going to be there before the lights
238
624000
2000
mənə göstərəcəyi səhnəni işıqlandırmazdan əvvəl
10:41
of the vehicle actually revealed it,
239
626000
2000
orda nə olduğunu artıq bilirdim,
10:43
because I had walked the set for months
240
628000
2000
çünki filmin çəkilişləri ərzində
10:45
when we were making the movie.
241
630000
3000
bu yerlərdə aylarla gəzmişdim.
10:48
And the set was based as an exact replica
242
633000
2000
Çəkiliş meydançası isə tamamilə
10:50
on the blueprints of the ship.
243
635000
2000
gəmininin özünə uyğun hazırlanmışdı.
10:52
So, it was this absolutely remarkable experience.
244
637000
3000
Bu heç bir sözlə ifadə edə bilməyəcəyim bir təcrübə idi.
10:55
And it really made me realize that
245
640000
2000
Mən dərk elədim ki,
10:57
the telepresence experience --
246
642000
2000
düzəltdiyimiz robot avatarların köməyi ilə
10:59
that you actually can have these robotic avatars,
247
644000
2000
şüurumuz bu robotların içinə yerləşdirilir
11:01
then your consciousness is injected into the vehicle,
248
646000
5000
və televizorda bunu görüntüləməyi təmin edir,
11:06
into this other form of existence.
249
651000
2000
insanı tam başqa bir mövcudluğa keçirir.
11:08
It was really, really quite profound.
250
653000
2000
Və bu həqiqi mənada dərin hisslər idi.
11:10
And it may be a little bit of a glimpse as to what might be happening
251
655000
3000
Elmi-fantastikanın pərəstişkarı kimi,
11:13
some decades out
252
658000
2000
mən təsəvvür edə bilirəm ki,
11:15
as we start to have cyborg bodies
253
660000
3000
bunlar bəlkə də bir neçə onillikdən sonra
11:18
for exploration or for other means
254
663000
2000
baş verəcəklərin bir qığılcımıdır, bizdə tədqiqatlar
11:20
in many sort of
255
665000
2000
və başqa məqsədlər üçün
11:22
post-human futures
256
667000
2000
müxtəlif qeyri-adi
11:24
that I can imagine,
257
669000
2000
və güclü qabiliyyətləri olan
11:26
as a science fiction fan.
258
671000
2000
kiber bədənlər yaradılacaq.
11:28
So, having done these expeditions,
259
673000
5000
Beləliklə bu ekspedisiyaları tamamladım
11:33
and really beginning to appreciate what was down there,
260
678000
4000
və ondan sonra sualtı aləmə həqiqətən dəyər verməyə başladım,
11:37
such as at the deep ocean vents
261
682000
3000
orda çoxlu qəribə-qəribə heyvanlar gördüyümüz
11:40
where we had these amazing, amazing animals --
262
685000
3000
okeandibi püskürmələrə.
11:43
they're basically aliens right here on Earth.
263
688000
2000
Onlar demək olar ki, Yer kürəsi üçün gəlmədirlər.
11:45
They live in an environment of chemosynthesis.
264
690000
3000
Xemosintez şəraitində yaşayırlar.
11:48
They don't survive on sunlight-based
265
693000
2000
Bizim kimi Günəş
11:50
system the way we do.
266
695000
2000
sistemində yaşaya bilmirlər.
11:52
And so, you're seeing animals that are living next to
267
697000
2000
Və qarşında beş yüz dərəcə istilikdə
11:54
a 500-degree-Centigrade
268
699000
2000
osuda məskunlaşmış
11:56
water plumes.
269
701000
2000
canlıları görürsən.
11:58
You think they can't possibly exist.
270
703000
2000
Düşünürsən ki, onların mövcud olması belə mümkün deyil.
12:00
At the same time
271
705000
2000
Eyni vaxtda həm də
12:02
I was getting very interested in space science as well --
272
707000
3000
kosmik tədqiqatlar ilə maraqlanmağa başladım,
12:05
again, it's the science fiction influence, as a kid.
273
710000
3000
bu uşaqlıqdan qalan elmi-fantasikanın təsiri idi.
12:08
And I wound up getting involved with
274
713000
2000
Və mən kosmik cəmiyyətə qoşuldum,
12:10
the space community,
275
715000
2000
ABŞ Milli Kosmik Agentliyinə gedib-gəlirdim,
12:12
really involved with NASA,
276
717000
2000
təşkilatın
12:14
sitting on the NASA advisory board,
277
719000
3000
məsləhət iclaslarını ziyarət edirdim,
12:17
planning actual space missions,
278
722000
2000
əsl kosmik missiyalar planlaşdırırdım,
12:19
going to Russia, going through the pre-cosmonaut
279
724000
2000
Rusiyaya kosmonavtlar üçün
12:21
biomedical protocols,
280
726000
2000
tibbi yoxlanışa getmişdim
12:23
and all these sorts of things,
281
728000
2000
və buna bənzər bir çox işlər görürdüm,
12:25
to actually go and fly to the international space station
282
730000
2000
məqsədim Beynəlxalq Kosmik Stansiyaya
12:27
with our 3D camera systems.
283
732000
2000
öz 3D kameralarımızla uçmaq idi.
12:29
And this was fascinating.
284
734000
2000
Bu çox əyləncəli idi.
12:31
But what I wound up doing was bringing space scientists
285
736000
2000
Nəhayət mən kosmik mütəxəssisləri
12:33
with us into the deep.
286
738000
3000
öz sualtı tədqiqatlarımıza cəlb edə bildim.
12:36
And taking them down so that they had access --
287
741000
3000
Və onları okean dibinə düşməyə vadar etdim ki,
12:39
astrobiologists, planetary scientists,
288
744000
3000
astrobiologiyaya yaxın olsunlar.
12:42
people who were interested in these extreme environments --
289
747000
3000
Belə ekstimal mühitlərlə maraqlnanan
12:45
taking them down to the vents, and letting them see,
290
750000
3000
planet tədqiqatçılarına oradakı hidrotermalları göstərmək istəyirdim ki,
12:48
and take samples and test instruments, and so on.
291
753000
2000
nümunələr toplasınlar, avadanlığı test eləsinlər və s.
12:50
So, here we were making documentary films,
292
755000
2000
Beləliklə
12:52
but actually doing science,
293
757000
2000
biz sənədli filmlər çəkirdik,
12:54
and actually doing space science.
294
759000
2000
əslində elmlə məşğul idik,
12:56
I'd completely closed the loop
295
761000
2000
daha dəqiq desək kosmik elmlə.
12:58
between being the science fiction fan,
296
763000
2000
Və uşaqlıqdan əsiri olduğum
13:00
you know, as a kid,
297
765000
2000
elmi-fantastikaya həvəsimi
13:02
and doing this stuff for real.
298
767000
2000
və elmi birləşdirib
13:04
And you know, along the way in this journey
299
769000
3000
bir çərçivəyə saldım.
13:07
of discovery,
300
772000
2000
Mən tədqiqat səyahəti ərzində
13:09
I learned a lot.
301
774000
2000
çox şeyi bildim.
13:11
I learned a lot about science. But I also learned a lot
302
776000
2000
Mən elm o cümlədən də
13:13
about leadership.
303
778000
3000
liderlik haqqında öyrəndim.
13:16
Now you think director has got to be a leader,
304
781000
2000
Siz düşünürsüz ki,
13:18
leader of, captain of the ship, and all that sort of thing.
305
783000
2000
rejissor lider olmalıdır, sanki gəmi kapitanı kimi və s.
13:20
I didn't really learn about leadership
306
785000
2000
Əslində mən bu ekspedisiyaları həyata keçirənə qədər
13:22
until I did these expeditions.
307
787000
3000
liderlik haqqında heç nə bilmirdim.
13:25
Because I had to, at a certain point, say,
308
790000
3000
Çünki, bir vaxt gəldi və mən özümə bu sualı verdim:
13:28
"What am I doing out here?
309
793000
2000
“Mənim burada nə işim var?
13:30
Why am I doing this? What do I get out of it?"
310
795000
3000
Bunu nəyə görə edirəm? Mən bundan nə qazanacam?”
13:33
We don't make money at these damn shows.
311
798000
3000
Biz bu lənətə gəlmiş çəkilişlərdən heç nə qazanmırdıq.
13:36
We barely break even. There is no fame in it.
312
801000
2000
Nə filmlər satılır nə də şöhrət gətirirdi.
13:38
People sort of think I went away
313
803000
2000
Adamlara elə gəlirdi ki,
13:40
between "Titanic" and "Avatar" and was buffing my nails
314
805000
2000
mən “Titanik” və “Avatar” filmlərinin işlərini tərgidib,
13:42
someplace, sitting at the beach.
315
807000
2000
hardasa bir çimərlikdə oturub vaxt öldürürəm
13:44
Made all these films, made all these documentary films
316
809000
3000
və bütün bu filmləri,
13:47
for a very limited audience.
317
812000
2000
və bütün bu filmləri,
13:49
No fame, no glory, no money. What are you doing?
318
814000
3000
Şöhrət yox, məşhurluq yox, pul yox.
13:52
You're doing it for the task itself,
319
817000
2000
Bəs bunu nə üçün edirəm?
13:54
for the challenge --
320
819000
2000
Mən bunu prossesin özü üçün edirəm,
13:56
and the ocean is the most challenging environment there is --
321
821000
3000
tədqiqat üçün edirəm- okean isə tədqiq etmək üçün ən yaxşı yerdir,
13:59
for the thrill of discovery,
322
824000
3000
həyəcan verici kəşflər üçün
14:02
and for that strange bond that happens
323
827000
3000
və kiçik qruplar birləşib sıx bir komanda quran zaman
14:05
when a small group of people form a tightly knit team.
324
830000
3000
həmin adamlar arasında yaranan qəribə əlaqələr üçün edirəm.
14:08
Because we would do these things with 10, 12 people,
325
833000
3000
Çünki biz 10-12 nəfərlik qrupla
14:11
working for years at a time,
326
836000
2000
bir neçə il ərzində çalışmışıq.
14:13
sometimes at sea for two, three months at a time.
327
838000
4000
Elə hallar olub ki, 2-3 ay dənizdə qalmışıq.
14:17
And in that bond, you realize
328
842000
3000
Və bu əlaqələr zamanı başa düşürsən ki,
14:20
that the most important thing
329
845000
2000
ən vacib olanı – hörmətdir,
14:22
is the respect that you have for them
330
847000
2000
onların sizə, sizin onlara bəslədiyiniz hörmət,
14:24
and that they have for you, that you've done a task
331
849000
3000
hansı ki, bunun nəticəsində siz birlikdə elə işlər görmüsüz ki,
14:27
that you can't explain to someone else.
332
852000
2000
bunu başqa bir adama heç cür başa sala bilməzsiz.
14:29
When you come back to the shore and you say,
333
854000
2000
Sahilə çıxırsız və adamlara məlumat vermək istəyirsiz:
14:31
"We had to do this, and the fiber optic, and the attentuation,
334
856000
2000
“Biz bu əşyanı və fibra-optik kabel düzəltdik,
14:33
and the this and the that,
335
858000
2000
kölgələnməni və s.
14:35
all the technology of it, and the difficulty,
336
860000
2000
Bütün bu texnologiyaları,
14:37
the human-performance aspects of working at sea,"
337
862000
3000
fəaliyyətinizin dənizdəki çətinliyini,
14:40
you can't explain it to people. It's that thing that
338
865000
2000
siz adamlara başa sala bilməzsiz.” Buna oxşar hal
14:42
maybe cops have, or people in combat that have gone through something together
339
867000
4000
polislər və döyüşçülərdə də var, bir çox hadisələrdən birgə keçiblər,
14:46
and they know they can never explain it.
340
871000
2000
və anlayıram ki, onlar da bunu heç vaxt başa sala bilməzlər.
14:48
Creates a bond, creates a bond of respect.
341
873000
2000
Bu adamlar arasına bağlar yaranır, təməli qarşılıqlı hörmət olan sıx bağlar.
14:50
So, when I came back to make my next movie,
342
875000
2000
Mən növbəti filmimi-
14:52
which was "Avatar,"
343
877000
3000
“Avatar” -ı çəkmək üçün qayıdanda,
14:55
I tried to apply that same principle of leadership,
344
880000
3000
bu prinsipini tətbiq etməyə çalışdım-
14:58
which is that you respect your team,
345
883000
2000
işlədiyin komandaya hörmət etmək
15:00
and you earn their respect in return.
346
885000
2000
və əvəzində onların hörmətini qazanmaq.
15:02
And it really changed the dynamic.
347
887000
2000
Bu doğurdan da bütün prosesi dəyişdi.
15:04
So, here I was again with a small team,
348
889000
3000
Budur, mən yenindən kiçik komanda ilə
15:07
in uncharted territory,
349
892000
2000
məşhur olmayan bir ərazidə
15:09
doing "Avatar," coming up with new technology
350
894000
2000
“Avatar” filminin çəkilişlərindəyəm,
15:11
that didn't exist before.
351
896000
2000
əvvəllər mövcud olmayan yeni texnologiya hazırlayıram.
15:13
Tremendously exciting.
352
898000
2000
Olduqca həyəcanverici,
15:15
Tremendously challenging.
353
900000
2000
və çətin prosesdir.
15:17
And we became a family, over a four-and-half year period.
354
902000
2000
Və biz dörd il yarım vaxt ərzində bir ailə olduq.
15:19
And it completely changed how I do movies.
355
904000
3000
Mənim film çəkilişlərinə yanaşma tərzim tamamilə dəyişdi.
15:22
So, people have commented on how, "Well, you know,
356
907000
2000
Bilirsiz adamlar deyirlər ki,
15:24
you brought back the ocean organisms
357
909000
3000
mən bütün bu varlıqları okeandan götürüb
15:27
and put them on the planet of Pandora."
358
912000
2000
Pandoraya yerləşdirmişəm.
15:29
To me, it was more of a fundamental way of doing business,
359
914000
2000
Lakin, mənim daha üçün vacib olan idarəçiliyin yeni prinsipi idi,
15:31
the process itself, that changed as a result of that.
360
916000
4000
yəni prosesin özü idi ki, nəticədə tamamilə dəyişdi.
15:35
So, what can we synthesize out of all this?
361
920000
2000
Və biz bundan hansı nəticəni çıxara bilərik?
15:37
You know, what are the lessons learned?
362
922000
3000
Nə öyrəndik?
15:40
Well, I think number one is
363
925000
2000
Marağın gücü - məncə ilk növbədə bunu.
15:42
curiosity.
364
927000
2000
Sizin əsas qüvvəniz.
15:44
It's the most powerful thing you own.
365
929000
3000
Təsəvvür-
15:47
Imagination is a force
366
932000
3000
bu həqiqətən də,
15:50
that can actually manifest a reality.
367
935000
4000
reallığı müəyyən edən qüvvədir.
15:54
And the respect of your team
368
939000
4000
Və işlədiyin komandaya hörmət etmək
15:58
is more important than all the
369
943000
2000
dünyadakı
16:00
laurels in the world.
370
945000
3000
bütün mükafatlardan daha vacibdir.
16:03
I have young filmmakers
371
948000
2000
Gənc rejissorlar
16:05
come up to me and say, "Give me some advice for doing this."
372
950000
4000
məsləhət almaq üçün yanıma gəlirlər.
16:09
And I say, "Don't put limitations on yourself.
373
954000
4000
Mən onlara deyirəm: “Özünüzə sərhəd qoymayın.
16:13
Other people will do that for you -- don't do it to yourself,
374
958000
2000
Bunu sizin əvəzinizə başqaları edəcək,
16:15
don't bet against yourself,
375
960000
2000
amma özünüz bunu etməyin, özünüzə qarşı oynamayın.
16:17
and take risks."
376
962000
2000
Və risk edin!”
16:19
NASA has this phrase that they like:
377
964000
3000
ABŞ Milli Kosmik Agentliyinin işçilərinin çox sevdiyi cümlələrdən biri:
16:22
"Failure is not an option."
378
967000
2000
“Səhv etməyə haqqımız yoxdur!”
16:24
But failure has to be an option
379
969000
3000
Amma incəsənətdə və elmdə səhv etməyə haqqımız olmalıdır,
16:27
in art and in exploration, because it's a leap of faith.
380
972000
3000
çünki getdiyimiz yol sonu bəlli olmayan bir yoldur.
16:30
And no important endeavor
381
975000
2000
Və indiyə qədər
16:32
that required innovation
382
977000
2000
yenilik tələb edən böyük işlərin heç biri
16:34
was done without risk.
383
979000
2000
risksiz həyata keçməyib.
16:36
You have to be willing to take those risks.
384
981000
3000
Riskə getməyi bacarın.
16:39
So, that's the thought I would leave you with,
385
984000
2000
Bu fikirlə də sizi baş-başa qoymaq istəyirəm:
16:41
is that in whatever you're doing,
386
986000
3000
nə edirsizsə edin, səhv etməyə haqqınız var,
16:44
failure is an option,
387
989000
3000
lakin qorxub geri çəkilməyə
16:47
but fear is not. Thank you.
388
992000
3000
əsla! Təşəkkürlər.
16:50
(Applause)
389
995000
11000
(Alqışlar)
ABOUT THE SPEAKER
James Cameron - DirectorJames Cameron is the director of Avatar, Titanic, Terminator, The Abyss and many other blockbusters. While his outsize films push the bounds of technology, they're always anchored in human stories with heart and soul.
Why you should listen
James Cameron has written and directed some of the largest blockbuster movies of the last 20 years, including The Terminator, Aliens, The Abyss, Terminator 2: Judgment Day, Titanic, and Avatar. His films pushed the limits of special effects, and his fascination with technical developments led him to co-create the 3-D Fusion Camera System. He has also contributed to new techniques in underwater filming and remote vehicle technology.
Although now a major filmmaker, Cameron's first job was as a truck driver and he wrote only in his spare time. After seeing Star Wars, he quit that job and wrote his first science fiction script for a ten-minute short called Xenogenesis. Soon after, he began working with special effects, and by 1984 he had written and directed the movie that would change his life -- The Terminator. Today, he has received three Academy Awards, two honorary doctorates and sits on the NASA Advisory Council.
Read more about Cameron's planned trip to the Challenger Deep, the deepest point yet reached in the ocean »
James Cameron | Speaker | TED.com