ABOUT THE SPEAKER
Dan Gilbert - Psychologist; happiness expert
Harvard psychologist Dan Gilbert says our beliefs about what will make us happy are often wrong -- a premise he supports with intriguing research, and explains in his accessible and unexpectedly funny book, Stumbling on Happiness.

Why you should listen

Dan Gilbert believes that, in our ardent, lifelong pursuit of happiness, most of us have the wrong map. In the same way that optical illusions fool our eyes -- and fool everyone's eyes in the same way -- Gilbert argues that our brains systematically misjudge what will make us happy. And these quirks in our cognition make humans very poor predictors of our own bliss.

The premise of his current research -- that our assumptions about what will make us happy are often wrong -- is supported with clinical research drawn from psychology and neuroscience. But his delivery is what sets him apart. His engaging -- and often hilarious -- style pokes fun at typical human behavior and invokes pop-culture references everyone can relate to. This winning style translates also to Gilbert's writing, which is lucid, approachable and laugh-out-loud funny. The immensely readable Stumbling on Happiness, published in 2006, became a New York Times bestseller and has been translated into 20 languages.

In fact, the title of his book could be drawn from his own life. At 19, he was a high school dropout with dreams of writing science fiction. When a creative writing class at his community college was full, he enrolled in the only available course: psychology. He found his passion there, earned a doctorate in social psychology in 1985 at Princeton, and has since won a Guggenheim Fellowship and the Phi Beta Kappa teaching prize for his work at Harvard. He has written essays and articles for The New York Times, Time and even Starbucks, while continuing his research into happiness at his Hedonic Psychology Laboratory.

More profile about the speaker
Dan Gilbert | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2005

Dan Gilbert: Why we make bad decisions

Դեն Գիլբերթի ելույթը սխալ ակնկալիքների մասին

Filmed:
5,287,085 views

Դեն Գիլբերթը ներկայացնում է երջանկության մասին իր հետազոտության արդյունքները, կիսվելով որոշ զարմանալի գիտափորձերով և թեսթերով, որոնք դուք կարող եք ինքներդ ձեր վրա փորձարկել։ Դիտեք մինչև վերջ, վայելելու համար հարց և պատասխան բաժինը TED-ից ծանոթ որոշ մարդկանց հետ։
- Psychologist; happiness expert
Harvard psychologist Dan Gilbert says our beliefs about what will make us happy are often wrong -- a premise he supports with intriguing research, and explains in his accessible and unexpectedly funny book, Stumbling on Happiness. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:18
We all make decisions every day; we want to know
0
0
2000
Յուրաքանչյուր օր մենք բոլորս որոշումներ ենք կայացնում։ Մենք ցանկանում ենք իմանալ
00:20
what the right thing is to do -- in domains from the financial
1
2000
3000
որն է ճիշտ քայլը, սկսած ֆինանսական հարցերից
00:23
to the gastronomic to the professional to the romantic.
2
5000
4000
մինչև գաստրոնոմիկ, մասնագիտական և ռոմանտիկ հարցեր։
00:27
And surely, if somebody could really tell us how to do
3
9000
3000
Եվ անշուշտ, եթե ինչ-որ մեկը կարողանար ասել մեզ թե ինչպես
00:30
exactly the right thing at all possible times,
4
12000
3000
միշտ ճիշտ որոշում կայացնել
00:33
that would be a tremendous gift.
5
15000
3000
դա մի հսկայական նվեր կլիներ։
00:36
It turns out that, in fact, the world was given this gift in 1738
6
18000
5000
Պարզվում է, որ այդ նվերն արվել է աշխարհին 1738թ․-ին
00:41
by a Dutch polymath named Daniel Bernoulli.
7
23000
3000
Դանիել Բերնոուլի անունով հոլանդացի մի գիտնականի կողմից։
00:44
And what I want to talk to you about today is what that gift is,
8
26000
3000
Եվ այսօր ես ուզում եմ խոսել այդ նվերի մասին
00:47
and I also want to explain to you why it is
9
29000
3000
ինչպես նաև ուզում եմ բացատրել թե ինչու
00:50
that it hasn't made a damn bit of difference.
10
32000
3000
այն նույնիսկ որևէ չնչին ազդեցություն չի ունեցել։
00:53
Now, this is Bernoulli's gift. This is a direct quote.
11
35000
5000
Ահա, Բերնոուլիի նվերը։ Սա ուղղակի մեջբերում է։
00:58
And if it looks like Greek to you, it's because, well, it's Greek.
12
40000
3000
Եթե այն անհասկանալի է, պատճառն այն է, որ այն հունարեն է։
01:02
But the simple English translation -- much less precise,
13
44000
4000
Պարզ և շատ ավելի պակաս ճշգրիտ անգլերեն թարգմանությունը,
01:06
but it captures the gist of what Bernoulli had to say -- was this:
14
48000
4000
որը փոխանցում է Բերնոուլիի պնդման էությունը, հետևյալն է․
01:10
The expected value of any of our actions --
15
52000
2000
մեր յուրաքանչյուր գործողությունից սպասվելիք արժեքը,
01:12
that is, the goodness that we can count on getting --
16
54000
4000
այլ կերպ ասած, այն բարիքը, որ մենք նախատեսում ենք ստանալ
01:16
is the product of two simple things:
17
58000
2000
երկու պարզ բաների արտադրյալ է․
01:18
the odds that this action will allow us to gain something,
18
60000
4000
հավանականության, որ մենք այդ գործողությունից որևէ բան կստանանք
01:22
and the value of that gain to us.
19
64000
3000
և ակնկալվող ստացվելիք արժեքի։
01:25
In a sense, what Bernoulli was saying is,
20
67000
2000
Ինչ-որ իմաստով, Բերնուլին ասում էր.
01:27
if we can estimate and multiply these two things,
21
69000
3000
եթե մենք մոտարկենք և բազմապատկենք այդ երկու արժեքները,
01:30
we will always know precisely how we should behave.
22
72000
3000
մենք միշտ ճշգրտորեն կիմանանք թե ինչպես է պետք գործել։
01:33
Now, this simple equation, even for those of you
23
75000
3000
Այսպիսով, այս պարզ հավասարումը, նույնիսկ ձեզանից նրանց համար,
01:36
who don't like equations, is something that you're quite used to.
24
78000
3000
ով չի սիրում հավասարումներ, մի բան է, որին դուք բավականին սովոր եք:
01:39
Here's an example: if I were to tell you, let's play
25
81000
3000
Այսպես օրինակ, եթե ես ձեզ ասեի եկեք այսպիսի մի խաղ խաղանք ․
01:42
a little coin toss game, and I'm going to flip a coin,
26
84000
3000
ես պատրաստվում եմ մետաղադրամ օդ նետել
01:45
and if it comes up heads, I'm going to pay you 10 dollars,
27
87000
3000
և եթե վայր ընկնի հակառակ կողմով, ես կվճարեմ ձեզ 10 դոլար,
01:48
but you have to pay four dollars for the privilege of playing with me,
28
90000
4000
բայց դուք պետք է վճարեք չորս դոլար ինձ հետ խաղալու իրավունքի համար,
01:52
most of you would say, sure, I'll take that bet. Because you know
29
94000
3000
ձեզնից մեծ մասը կասի, իհարկե, ես համաձայն եմ, քանի որ դուք գիտեք,
01:55
that the odds of you winning are one half, the gain if you do is 10 dollars,
30
97000
5000
որ ձեր հաղթելու հավանականությունը մեկ երկրորդ է, իսկ հաղթանակի դեպքում ձեռքբերածի արժեքը՝ 10 դոլար,
02:00
that multiplies to five, and that's more
31
102000
2000
և դրանց արտադրյալը հինգ է, իսկ դա ավելի շատ է
02:02
than I'm charging you to play. So, the answer is, yes.
32
104000
4000
քան այն գումարը, որը ես ձեզանից գանձում եմ խաղալու համար։ Եվ, այդ իսկ պատճառով պատասխանն է "այո"։
02:06
This is what statisticians technically call a damn fine bet.
33
108000
4000
Վիճակագիրները սա անվանում են շատ շահավետ գործարք։
02:10
Now, the idea is simple when we're applying it to coin tosses,
34
112000
3000
Այս գաղափարը պարզ է, երբ այն կիրառում ենք մետաղադրամ նետելու դեպքում
02:13
but in fact, it's not very simple in everyday life.
35
115000
4000
բայց իրականում, այն այնքան էլ պարզ չէ ամենօրյա կյանքում:
02:17
People are horrible at estimating both of these things,
36
119000
4000
Մարդիկ հիմնականում սխալվում են այդ երկու արժեքները գնահատելու հարցում,
02:21
and that's what I want to talk to you about today.
37
123000
2000
և ես ուզում եմ այսօր խոսել հենց դրա մասին:
02:23
There are two kinds of errors people make when trying to decide
38
125000
3000
Գոյություն ունեն երկու տեսակի սխալներ, որոնք մարդիկ գործում են
02:26
what the right thing is to do, and those are
39
128000
2000
ճիշտ գործողություն որոշելիս : Դրանք են
02:28
errors in estimating the odds that they're going to succeed,
40
130000
3000
հաջողության հասնելու հավանականության գնահատման սխալներ
02:31
and errors in estimating the value of their own success.
41
133000
4000
և սեփական հաջողության արժեքի գնահատման սխալներ:
02:35
Now, let me talk about the first one first.
42
137000
4000
Սկզբում թույլ տվեք խոսել առաջին տեսակի մասին:
02:39
Calculating odds would seem to be something rather easy:
43
141000
2000
Հավանականություն հաշվարկելը թվում է բավականին դյուրին.
02:41
there are six sides to a die, two sides to a coin, 52 cards in a deck.
44
143000
4000
խաղաքարն ունի վեց կողմ, մետաղադրամը՝ երկու, խաղատուփի մեջ կա 52 խաղաքարտ:
02:45
You all know what the likelihood is of pulling the ace of spades
45
147000
4000
Մենք բոլորս գիտենք, որքան է ագռավի մեկանոց հանելու
02:49
or of flipping a heads.
46
151000
1000
կամ մետաղադրամի հակառակ կողմով ընկնելու հավանականությունը:
02:50
But as it turns out, this is not a very easy idea to apply
47
152000
5000
Այնուամենայնիվ, պարզվում է, սա այնքան էլ դյուրին գաղափար չէ
02:55
in everyday life. That's why Americans spend more --
48
157000
3000
ամենօրյա կյանքում կիրառելու համար: Այդ իսկ պատճառով ամերիկացիները ծախսում են,
02:58
I should say, lose more -- gambling
49
160000
3000
ավելի ճիշտ, կորցնում են ավելի շատ դրամախաղի
03:01
than on all other forms of entertainment combined.
50
163000
5000
քան ժամանցի մնացած բոլոր այլ տեսակների վրա:
03:06
The reason is, this isn't how people do odds.
51
168000
3000
Պատճառն այն է, որ մարդիկ այլ կերպ են հաշվարկում հավանականությունը:
03:09
The way people figure odds
52
171000
1000
Հասկանալու համար թե ինչպես են մարդիկ հաշվարկում հավանականությունը
03:10
requires that we first talk a bit about pigs.
53
172000
3000
եկենք մի փոքր զրուցենք խոզերի մասին:
03:13
Now, the question I'm going to put to you is whether you think
54
175000
2000
Եվ այն հարցը, որ ես պատրաստվում եմ ուղղել ձեզ հետևյալն է. արդյոք
03:15
there are more dogs or pigs on leashes
55
177000
3000
ավելի շատ շուն, թե՞ խոզ
03:18
observed in any particular day in Oxford.
56
180000
3000
կարելի է դիտարկել թոկով կապված մեկ օրվա ընթացքում Օքսֆորդում:
03:21
And of course, you all know that the answer is dogs.
57
183000
2000
Եվ իհարկե, դուք բոլորդ գիտեք, որ պատասխանը շունն է:
03:23
And the way that you know that the answer is dogs is
58
185000
3000
Եվ ահա թե ինչպես դուք գիտեք, որ պատասխանը շունն է.
03:26
you quickly reviewed in memory the times
59
188000
2000
դուք շատ արագ վերհիշեցիք, թե քանի անգամ և
03:28
you've seen dogs and pigs on leashes.
60
190000
2000
երբ եք տեսել շներ և խոզեր թոկով կապած:
03:30
It was very easy to remember seeing dogs,
61
192000
3000
Շատ հեշտ էր հիշել այն բոլոր դեպքերը, երբ տեսել եք շներ,
03:33
not so easy to remember pigs. And each one of you assumed
62
195000
3000
իսկ խոզեր՝ այնքան էլ չէ: Եվ ձեզանից յուրաքանչյուրն ենթադրեց,
03:36
that if dogs on leashes came more quickly to your mind,
63
198000
4000
որ եթե դուք ավելի հեշտությամբ մտաբերեցիք թոկով կապված շներին,
03:40
then dogs on leashes are more probable.
64
202000
2000
ապա թոկով կապված շների գոյությունն ավելի հավանական է:
03:42
That's not a bad rule of thumb, except when it is.
65
204000
5000
Սա վատ սկզբունք չէ, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ այն չի գործում։
03:47
So, for example, here's a word puzzle.
66
209000
2000
Այսպես օրինակ, ահա մի բառահանելուկ:
03:49
Are there more four-letter English words
67
211000
2000
Անգլերենում չորս-տառանոց ո՞ր բառերից ավելի շատ կա, նրանցից
03:51
with R in the third place or R in the first place?
68
213000
4000
որոնցում R-ն երրորդ տեղում է, թե՞ առաջին տեղում։
03:55
Well, you check memory very briefly, make a quick scan,
69
217000
3000
Դուք շատ արագ որոնում եք ձեր հիշողության մեջ, կատարում տվյալների մտովի ընթերցում
03:58
and it's awfully easy to say to yourself, Ring, Rang, Rung,
70
220000
3000
և պարզում, որ հեշտությամբ կարող եք մտաբերել, Ring, Rang, Rung,
04:01
and very hard to say to yourself, Pare, Park: they come more slowly.
71
223000
7000
և շատ դժվարությամբ՝ Pare, Park․ այս բառերն հիշելն ավելի դանդաղ է ստացվում
04:08
But in fact, there are many more words in the English language
72
230000
2000
Իրականում, սակայն, անգլերենում կան ավելի շատ բառեր
04:10
with R in the third than the first place.
73
232000
3000
որոնցում R-ն երրորդ տեղում է և ոչ թե առաջին։
04:13
The reason words with R in the third place come slowly to your mind
74
235000
4000
R-ն երրորդ տեղում բառերի դժվարությամբ հիշելու պատճառն այն չէ, որ
04:17
isn't because they're improbable, unlikely or infrequent.
75
239000
3000
դրանք անհավանական են կամ հազվադեպ հանդիպող։
04:20
It's because the mind recalls words by their first letter.
76
242000
4000
Պատճառն այն է, որ ուղեղը վերհիշում է բառերն առաջին տառի միջոցով։
04:24
You kind of shout out the sound, S -- and the word comes.
77
246000
3000
Դուք արտասանում եք առաջին հնչյունը, S -- և բառը կարծես ինքնաբերաբար առաջանում է։
04:27
It's like the dictionary;
78
249000
1000
Բառարանում որոնում կատարելու
04:28
it's hard to look things up by the third letter.
79
250000
3000
սկզբունքին է նման․ դժվար է բառեր գտնել երրորդ տառով։
04:31
So, this is an example of how this idea that
80
253000
2000
Ահա, սա մի օրինակ էր այն բանի թե ինչպես
04:33
the quickness with which things come to mind
81
255000
2000
որևէ բան մտաբերելու արագությունը
04:35
can give you a sense of their probability --
82
257000
2000
կարող է ձեզ հավանականության պատրանք հաղորդել
04:37
how this idea could lead you astray. It's not just puzzles, though.
83
259000
4000
և ինչպես այս գաղափարը կարող է շեղել ձեզ ճիշտ ճանապարհից։ Այնուամենայնիվ, սա միայն բառախաղերին չի վերաբերվում։
04:41
For example, when Americans are asked to estimate the odds
84
263000
3000
Այսպես օրինակ, երբ ամերիկացիներին խնդրում են գնահատել
04:44
that they will die in a variety of interesting ways --
85
266000
3000
իրենց մահվան տարբեր հետաքրքիր տարբերակների հավանականությունները,
04:47
these are estimates of number of deaths per year
86
269000
3000
սրանք մահվան գնահատականներն են տարեկան կտրվածքով
04:50
per 200 million U.S. citizens.
87
272000
2000
200 մլն․ ԱՄՆ քաղաքացիների համար։
04:52
And these are just ordinary people like yourselves who are asked
88
274000
2000
Եվ սրանք ձեր նման հասարակ մարդիկ են, որոնց խնդրել են
04:54
to guess how many people die from tornado, fireworks, asthma, drowning, etc.
89
276000
4000
գնահատել, թե որքան մարդ է մահանում փոթորիկներից, հրավառություններից, ասթմայից, ջրահեղձ լինելուց, և այլն․
04:58
Compare these to the actual numbers.
90
280000
3000
Համեմատեք սրանք իրական թվերի հետ։
05:01
Now, you see a very interesting pattern here, which is first of all,
91
283000
3000
Այստեղ դուք մի շատ հետաքրքրական պատկեր եք տեսնում․
05:04
two things are vastly over-estimated, namely tornadoes and fireworks.
92
286000
5000
երկու բան մեծապես գերագնահատված են, դրանք են փոթորիկները և հրավառությունները,
05:09
Two things are vastly underestimated:
93
291000
2000
և երկու բան մեծապես թերագնահատված են
05:11
dying by drowning and dying by asthma. Why?
94
293000
3000
ասթմայից և ջրահեղձ լինելուց մահանալը։ Ինչու՞։
05:14
When was the last time that you picked up a newspaper
95
296000
3000
Երբ եք վերջին անգամ ձեռքներդ թերթ վերցրել
05:17
and the headline was, "Boy dies of Asthma?"
96
299000
3000
և նման վերնագիր կարդացել․ «Պատանին մահացել է ասթմայից»
05:20
It's not interesting because it's so common.
97
302000
3000
Դա հետաքրքիր չէ, քանի որ շատ տարածված է։
05:23
It's very easy for all of us to bring to mind instances
98
305000
4000
Մեր բոլորի համար շատ հեշտ է մտաբերել
05:27
of news stories or newsreels where we've seen
99
309000
3000
պատմություններ, որոնք մենք տեսել ենք նորություններում
05:30
tornadoes devastating cities, or some poor schmuck
100
312000
2000
երբ փոթորիկները քաղաքներ են ավիրում, կամ որևէ «քաջ»
05:32
who's blown his hands off with a firework on the Fourth of July.
101
314000
4000
հուլիսի 4-ի հրավառության ժամանակ իր ձեռքն է պայթացնում։
05:36
Drownings and asthma deaths don't get much coverage.
102
318000
3000
Մինչդեռ ասթմայից կամ ջրահեղձ լինելուց մահերին լրատվությունը չի անդրադառնում:
05:39
They don't come quickly to mind, and as a result,
103
321000
2000
Դրանք դժվար է մտաբերել, ինչի հետևանքով,
05:41
we vastly underestimate them.
104
323000
2000
մենք դրանք մեծապես թերագնահատում ենք:
05:43
Indeed, this is kind of like the Sesame Street game
105
325000
2000
Իրոք, սա նման է Սեսամի Սթրիթի «Ո՞րն է ավելորդ» խաղին,
05:45
of "Which thing doesn't belong?" And you're right to say
106
327000
4000
և դուք ճիշտ կլինեք, եթե ասեք,
05:49
it's the swimming pool that doesn't belong, because the swimming pool
107
331000
3000
որ լողավազանն է ավելորդ, քանի որ լողավազանը
05:52
is the only thing on this slide that's actually very dangerous.
108
334000
4000
միակն է այս ցուցակի մեջ, որն իրականում շատ վտանգավոր է։
05:56
The way that more of you are likely to die than the combination
109
338000
2000
Լողավազանում ջրահեղձ լինելու հավանականությունը երեք անգամ ավելի շատ է
05:58
of all three of the others that you see on the slide.
110
340000
4000
քան մնացած պատճառներով մահվան հավանականությունները միասին վերցրած։
06:02
The lottery is an excellent example, of course -- an excellent test-case
111
344000
4000
Վիճակախաղը մարդկանց հավանականություն հաշվարկելու
06:06
of people's ability to compute probabilities.
112
348000
3000
ունակության գերազանց օրինակ է։
06:09
And economists -- forgive me, for those of you who play the lottery --
113
351000
3000
Տնտեսագետները, թող ներեն ինձ ձեզանից վիճակախաղ խաղացողները,
06:12
but economists, at least among themselves, refer to the lottery
114
354000
3000
բայց տնտեսագետները, առնվազն իրար հետ զրուցելիս, վիճակախաղն անվանում են
06:15
as a stupidity tax, because the odds of getting any payoff
115
357000
5000
հիմարության հարկ, քանի որ վիճակախաղի տոմսի մեջ ներդրումից
06:20
by investing your money in a lottery ticket
116
362000
2000
որևէ շահույթ ստանալու հավանականությունը
06:22
are approximately equivalent to flushing the money
117
364000
2000
մոտավորապես համարժեք է ձեր գումարը
06:24
directly down the toilet -- which, by the way,
118
366000
2000
ուղղակի աղբամանի մեջ նետելուն, որն ի դեպ
06:26
doesn't require that you actually go to the store and buy anything.
119
368000
4000
չի պահանջում խանութ հասնել և որևէ բան գնել։
06:30
Why in the world would anybody ever play the lottery?
120
372000
3000
Այդ դեպքում ինչու՞ են մարդիկ վիճակախաղի մասնակցում։
06:33
Well, there are many answers, but one answer surely is,
121
375000
3000
Դե, տարբեր պատասխաններ կան, բայց դրանցից մեկն այն է,
06:36
we see a lot of winners. Right? When this couple wins the lottery,
122
378000
4000
որ մենք շատ շահողներ ենք տեսնում, այդպես չէ՞։ Երբ մի զույգ գումար է շահում
06:40
or Ed McMahon shows up at your door with this giant check --
123
382000
3000
կամ երբ Էդ ՄաքՄահոնը հայտնվում է Ձեր շեմին մի հսկայական չեք ձերքերում,
06:43
how the hell do you cash things that size, I don't know.
124
385000
3000
աստված գիտի, թե ինչպես կարելի է կանխիկացնել այդ չափի չեք,
06:46
We see this on TV; we read about it in the paper.
125
388000
3000
մենք դիտում ենք դա հեռուստատեսությամբ, կարդում ենք դրա մասին թերթերում։
06:49
When was the last time that you saw extensive interviews
126
391000
3000
Ե՞րբ եք վերջին անգամ դիտել հարցազրույց
06:52
with everybody who lost?
127
394000
2000
բոլոր այն մարդկանց հետ, ովքեր տանուլ են տվել։
06:54
Indeed, if we required that television stations run
128
396000
3000
Իրոք, եթե մենք պահանջենք, որ հեռուստաալիքները ցույց տան
06:57
a 30-second interview with each loser
129
399000
2000
30 վայրկյան տևողությամբ հարցազրույցներ բոլոր պարտվածների հետ
06:59
every time they interview a winner, the 100 million losers
130
401000
4000
ամեն անգամ երբ հաղթողի հետ հարցազրույց է արվում, ապա, վերջին վիճակախաղին մասնակցած
07:03
in the last lottery would require nine-and-a-half years
131
405000
3000
100 միլիոն պարտվածներին լսելու համար ձեզանից կպահանջվի համակ ուշադրության
07:06
of your undivided attention just to watch them say,
132
408000
3000
ինն ու կես տարի, պարզապես լսելու թե ինչպես են նրանք ասում․
07:09
"Me? I lost." "Me? I lost."
133
411000
3000
«Ե՞ս։ Ես պարտվել եմ։» «Ե՞ս։ Ես պարտվել եմ։»
07:12
Now, if you watch nine-and-a-half years of television --
134
414000
2000
Այդպիսով, եթե դուք հեռուստատեսություն դիտեք ինն ու կես տարի,
07:14
no sleep, no potty breaks -- and you saw loss after loss after loss,
135
416000
5000
առանց քնի, առանց ընդմիջման, ու դիտեք պարտություն մեկը մյուսի հետևից,
07:19
and then at the end there's 30 seconds of, "and I won,"
136
421000
2000
և միայն ավարտին ցուցադրվի 30 վայրկյան տևողությամբ հոլովակ․ «Իսկ ես շահել եմ»,
07:21
the likelihood that you would play the lottery is very small.
137
423000
3000
այդ դեպքում հավանականությունը, որ դուք վիճակախաղի կմասնակցեք շատ փոքր կլիներ։
07:24
Look, I can prove this to you: here's a little lottery.
138
426000
3000
Տեսեք, ես կարող եմ դա ապացուցել Ձեզ, ահա մի փոքր վիճակախաղ։
07:27
There's 10 tickets in this lottery.
139
429000
2000
Այս վիճակախաղում կա 10 տոմս։
07:29
Nine of them have been sold to these individuals.
140
431000
3000
Դրանցից իննը վաճառվել են այս անձանց։
07:32
It costs you a dollar to buy the ticket and, if you win,
141
434000
3000
Տոմսն արժե մեկ դոլար, և եթե դուք շահեք
07:35
you get 20 bucks. Is this a good bet?
142
437000
2000
կստանաք 20 դոլար։ Շահավետ է, այդպես չէ՞։
07:37
Well, Bernoulli tells us it is.
143
439000
1000
Համենայն դեպս Բերնոուլին ասում է, որ շահավետ է․
07:38
The expected value of this lottery is two dollars;
144
440000
3000
այս վիճակախաղի սպասվելիք արժեքը երկու դոլար է,
07:41
this is a lottery in which you should invest your money.
145
443000
3000
այս վիճակախաղի մեջ արժե գումար ներդնել։
07:44
And most people say, "OK, I'll play."
146
446000
2000
Եվ մարդկանց մեծ մասը կասի, «Լավ, ես կխաղամ»։
07:46
Now, a slightly different version of this lottery:
147
448000
3000
Այժմ, դիտարկենք վիճակախաղի մի փոքր այլ տարբերակ։
07:49
imagine that the nine tickets are all owned
148
451000
2000
Պատկերացրեք, որ բոլոր իննը տոմսերը պատկանում են
07:51
by one fat guy named Leroy.
149
453000
2000
Լերոյ անունով մի չաղլիկ երիտասարդի։
07:53
Leroy has nine tickets; there's one left.
150
455000
2000
Լերոյն ունի իննը տոմս, մնացել է մեկ տոմս։
07:55
Do you want it? Most people won't play this lottery.
151
457000
3000
Ցանկանու՞մ եք այն։ Մարդկանց մեծ մասը չի մասնակցի այս վիճակախաղին։
07:58
Now, you can see the odds of winning haven't changed,
152
460000
2000
Ինչպես տեսնում եք շահելու հավանականությունը չի փոխվել,
08:00
but it's now fantastically easy to imagine who's going to win.
153
462000
5000
բայց այժմ չափազանց հեշտ է պատկերացնել, թե ով է շահելու։
08:05
It's easy to see Leroy getting the check, right?
154
467000
3000
Հեշտությամբ երևում է, որ Լերոյն է գումարը ստանալու, այդպես չէ՞։
08:08
You can't say to yourself, "I'm as likely to win as anybody,"
155
470000
2000
Դուք չեք կարող ինքներդ Ձեզ ասել, "Ես շահելու այնքան հավանականություն ունեմ ինչքան մնացած բոլորը,"
08:10
because you're not as likely to win as Leroy.
156
472000
3000
որովհետև շահելու Ձեր ու Լերոյի հավանականությունները տարբեր են։
08:13
The fact that all those tickets are owned by one guy
157
475000
2000
Այն փաստը, որ այդ բոլոր տոմսերը պատկանում են մեկ երիտասարդի
08:15
changes your decision to play,
158
477000
2000
փոխում է Ձեր խաղալու որոշումը,
08:17
even though it does nothing whatsoever to the odds.
159
479000
3000
չնայած նրան, որ դա որևէ կերպով չի ազդում հավանականության վրա։
08:20
Now, estimating odds, as difficult as it may seem, is a piece of cake
160
482000
5000
Հավանականություն գնահատելը, ինչքան էլ այն դժվար է թվում, շատ հեշտ խնդիր է,
08:25
compared to trying to estimate value:
161
487000
2000
եթե համեմատենք այն արժեքի գնահատման խնդրի հետ․
08:27
trying to say what something is worth, how much we'll enjoy it,
162
489000
3000
այն է՝ փորձել հասկանալ ինչ-որ բանի արժեքը, ինչ չափով մենք այն կվայելենք,
08:30
how much pleasure it will give us.
163
492000
3000
ինչքան հաճույք այն մեզ կպատճառի։
08:33
I want to talk now about errors in value.
164
495000
2000
Ես ուզում եմ խոսել արժեքի գնահատման սխալների մասին։
08:35
How much is this Big Mac worth? Is it worth 25 dollars?
165
497000
4000
Ի՞նչ արժե Բիգ Մաքը։ Արդյո՞ք այն արժե 25 դոլար։
08:39
Most of you have the intuition that it's not --
166
501000
3000
Ձեզանից շատերն ինտուիտիվ որոշման կգան՝ ոչ,
08:42
you wouldn't pay that for it.
167
504000
2000
Դուք չեք վճարի այդքան։
08:44
But in fact, to decide whether a Big Mac is worth 25 dollars requires
168
506000
4000
Բայց իրականում, որոշելու համար, թե արդյոք Բիգ Մաքը արժե 25 դոլար,
08:48
that you ask one, and only one question, which is:
169
510000
3000
անհրաժեշտ է, որ դուք պատասխանեք մեկ և միայն մեկ հարցի, այն է․
08:51
What else can I do with 25 dollars?
170
513000
2000
Ուրիշ ի՞նչ ես կարող եմ անել 25 դոլարի հետ։
08:53
If you've ever gotten on one of those long-haul flights to Australia
171
515000
4000
Եթե Դուք հայտնվել եք ինքնաթիռի վրա, որն երկար թռիչք է կատարում Ավստրալիա
08:57
and realized that they're not going to serve you any food,
172
519000
3000
և գիտակցել, որ Ձեզ սնունդ չեն տալու,
09:00
but somebody in the row in front of you has just opened
173
522000
2000
և Ձեզանից մի շարք առջևում նստած ինչ-որ մեկը բացում է
09:02
the McDonald's bag, and the smell of golden arches
174
524000
3000
ՄաքԴոնալդսի տոպրակ, և ուտելիքի անուշ հոտը
09:05
is wafting over the seat, you think,
175
527000
3000
հասնում է Ձեզ, Դուք մտածում եք այսպես․
09:08
I can't do anything else with this 25 dollars for 16 hours.
176
530000
3000
Ես որևէ բան այս 25 դոլարով անել չեմ կարող մոտակա 16 ժամում։
09:11
I can't even set it on fire -- they took my cigarette lighter!
177
533000
3000
Ես նույնիսկ չեմ կարող այն վառել, քանի որ ինձանից վերցրել են իմ կրակայրիչը։
09:14
Suddenly, 25 dollars for a Big Mac might be a good deal.
178
536000
3000
Անսպասելիորեն, Բիգ Մաքի համար 25 դոլար վճարելը շահավետ է դառնում։
09:17
On the other hand, if you're visiting an underdeveloped country,
179
539000
2000
Մյուս կողմից, եթե Դուք այցելում եք թերզարգացած մի երկիր,
09:19
and 25 dollars buys you a gourmet meal, it's exorbitant for a Big Mac.
180
541000
4000
որտեղ 25 դոլարով կարող եք մի համեղ կերակուր ուտել, ապա այն չափազանց թանկ է դառնում Բիգ Մաքի համար։
09:23
Why were you all sure that the answer to the question was no,
181
545000
3000
Ինչու՞ էիք դուք բոլորդ համոզված, որ պատասխանը ոչ է,
09:26
before I'd even told you anything about the context?
182
548000
3000
մինչև ես նույնիսկ ասեցի որևէ բան ենթատեքստի մասին։
09:29
Because most of you compared the price of this Big Mac
183
551000
4000
Որովհետև ձեզանից շատերը համեմատեցին Բիգ Մաքի գինը
09:33
to the price you're used to paying. Rather than asking,
184
555000
3000
այն գնի հետ, որ Դուք սովոր եք վճարել,
09:36
"What else can I do with my money," comparing this investment
185
558000
3000
"Ուրիշ ինչ ես կարող եմ անել իմ փողի հետ," հարցնելու փոխարեն, համեմատելով այս ներդրումը
09:39
to other possible investments, you compared to the past.
186
561000
4000
այլ հնարավոր ներդրումների հետ, Դուք համեմատեցիք այն անցյալի հետ։
09:43
And this is a systematic error people make.
187
565000
2000
Սա մարդկանց կողմից հաճախ կրկնվող սխալ է։
09:45
What you knew is, you paid three dollars in the past; 25 is outrageous.
188
567000
5000
Քանի որ անցյալում Դուք վճարել եք դրա համար երեք դոլլար, 25-ը կողոպուտ է թվում։
09:50
This is an error, and I can prove it to you by showing
189
572000
2000
Սա սխալ է, և ես կարող եմ ապացուցել դա, ցույց տալով
09:52
the kinds of irrationalities to which it leads.
190
574000
2000
անհեթեթությունը, որին այն բերում է։
09:54
For example, this is, of course,
191
576000
3000
Օրինակ, սա իհարկե
09:57
one of the most delicious tricks in marketing,
192
579000
2000
մարկետինգի մեջ ամենասիրված խորամանկություններից է,
09:59
is to say something used to be higher,
193
581000
2000
այն է, ասել, որ ինչ-որ մի բան ավելի թանկ արժեր,
10:01
and suddenly it seems like a very good deal.
194
583000
3000
և հանկարծ, գործարքը դառնում է շահավետ։
10:04
When people are asked about these two different jobs:
195
586000
3000
Երբ մարդկանց հարցնում են այս երկու տարբեր աշխատանքների մասին
10:07
a job where you make 60K, then 50K, then 40K,
196
589000
3000
աշխատանք, որտեղ դուք ստանում ես 60 հազար, այնուհետև 50 հազար, ապա 40 հազար,
10:10
a job where you're getting a salary cut each year,
197
592000
2000
աշխատանք, որտեղ ձեր աշխատավարձն ամեն տարի կրճատվում է,
10:12
and one in which you're getting a salary increase,
198
594000
2000
և մեկ այլ աշխատանք, որտեղ ձեր աշխատավարձն աճում է։
10:14
people like the second job better than the first, despite the fact
199
596000
4000
Մարդիկ նախընտրում են երկրորդ աշխատանքը, հաշվի չառնելով այն փաստը,
10:18
they're all told they make much less money. Why?
200
600000
3000
որ ավելի քիչ գումար են վաստակում։ Ինչու՞։
10:21
Because they had the sense that declining wages are worse
201
603000
4000
Որովհետև նրանց մոտ տպավորություն է ստեղծվում, որ կրճատվող աշխատավարձն ավելի վատն է
10:25
than rising wages, even when the total amount of wages is higher
202
607000
4000
քան աճող աշխատավարձը, նույնիսկ այն ժամանակ, երբ աշխատավարձի ընդհանուր գումարն ավելի մեծ է
10:29
in the declining period. Here's another nice example.
203
611000
4000
կրճատման շրջանում։ Ահա, մեկ այլ օրինակ։
10:33
Here's a $2,000 Hawaiian vacation package; it's now on sale for 1,600.
204
615000
5000
2,000 դոլար արժողության արձակուրդի փաթեթը Հավայան կղզիներում այժմ զեղչված է և արժե 1,600։
10:38
Assuming you wanted to go to Hawaii, would you buy this package?
205
620000
3000
Ենթադրելով, որ Դուք կցանկանայիք գնալ Հավայան կղզիներ, կգնե՞ք արդյոք փաթեթը։
10:41
Most people say they would. Here's a slightly different story:
206
623000
4000
Մարդկանց մեծ մասն ասում է, որ կգնեն։ Ահա, մի փոքր այլ իրավիճակ․
10:45
$2,000 Hawaiian vacation package is now on sale for 700 dollars,
207
627000
4000
2,000 դոլար արժողության արձակուրդի փաթեթը Հավայան կղզիներում այժմ զեղչված է մինչև 700 դոլար։
10:49
so you decide to mull it over for a week.
208
631000
2000
Դուք որոշում եք մտածել դրա շուրջ շաբաթվա ընթացքում։
10:51
By the time you get to the ticket agency, the best fares are gone --
209
633000
2000
Եվ մինչ հասնում եք տոմսերի վաճառքի գործակալություն լավագույն տոմսերը վաճառված են,
10:53
the package now costs 1,500. Would you buy it? Most people say, no.
210
635000
5000
և փաթեթն այժմ արժե 1,500 դոլար։ Կգնե՞ք այն։ Մարդկանց մեծ մասն ասում է՝ ոչ։
10:58
Why? Because it used to cost 700, and there's no way I'm paying 1,500
211
640000
4000
Ինչու՞։ Որովհետև այն արժեր 700, և ես ոչ մի դեպքում չեմ վճարի 1,500
11:02
for something that was 700 last week.
212
644000
3000
մի բանի համար, որի գինն անցած շաբաթ 700 էր։
11:05
This tendency to compare to the past
213
647000
2000
Անցյալի հետ համեմատելու այս հակումը
11:07
is causing people to pass up the better deal. In other words,
214
649000
4000
ավելի շահավետ առաջարկը բաց թողնելու պատճառ է հանդիսանում։ Այլ կերպ ասած,
11:11
a good deal that used to be a great deal is not nearly as good
215
653000
3000
լավ առաջարկը, որը ժամանակին եղել է հիանալի առաջարկ, այնքան լավը չէ,
11:14
as an awful deal that was once a horrible deal.
216
656000
4000
ինչքան վատ առաջարկը, որն անցյալում եղել է սարսափելի առաջարկ։
11:18
Here's another example of how comparing to the past
217
660000
2000
Ահա մեկ այլ օրինակ այն բանի, թե ինչպես անցյալի հետ համեմատությունը
11:20
can befuddle our decisions.
218
662000
4000
կարող է մեզ շեղել ճիշտ ճանապարհից։
11:24
Imagine that you're going to the theater.
219
666000
2000
Պատկերացրեք, որ գնում եք թատրոն։
11:26
You're on your way to the theater.
220
668000
1000
Դուք թատրոնի ճանապարհին եք,
11:27
In your wallet you have a ticket, for which you paid 20 dollars.
221
669000
2000
և Ձեր դրամապանակում ունեք տոմս, որի համար վճարել եք 20 դոլար։
11:29
You also have a 20-dollar bill.
222
671000
2000
Դուք ունեք նաև 20 դոլարանոց թղթադրամ։
11:31
When you arrive at the theater,
223
673000
2000
Երբ հասնում եք թատրոն,
11:33
you discover that somewhere along the way you've lost the ticket.
224
675000
3000
հայտնաբերում եք, որ ճանապարհին կորցրել եք տոմսը։
11:36
Would you spend your remaining money on replacing it?
225
678000
3000
Կծախսե՞ք արդյոք մնացած գումարը նոր տոմս գնելու համար։
11:39
Most people answer, no.
226
681000
3000
Մարդկանց մեծ մասն ասում է՝ ոչ։
11:42
Now, let's just change one thing in this scenario.
227
684000
3000
Այժմ, եկեք փոխենք մի բան այս սցենարի մեջ։
11:45
You're on your way to the theater,
228
687000
1000
Դուք թատրոնի ճանապարհին եք,
11:46
and in your wallet you have two 20-dollar bills.
229
688000
2000
և Ձեր դրամապանակում ունեք երկու 20 դոլարանոց թղթադրամ։
11:48
When you arrive you discover you've lost one of them.
230
690000
2000
Երբ հասնում եք թատրոն, հայտնաբերում եք, որ կորցրել եք դրանցից մեկը։
11:50
Would you spend your remaining 20 dollars on a ticket?
231
692000
2000
Կծախսե՞ք արդյոք մնացած 20 դոլարը տոմս գնելու համար։
11:52
Well, of course, I went to the theater to see the play.
232
694000
3000
Դե իհարկե․ ես եկել եմ թատրոն ներկայացում նայելու համար։
11:55
What does the loss of 20 dollars along the way have to do?
233
697000
3000
Ի՞նչ կապ ունի ճանապարհին 20 դոլար կորցնելը դրա հետ։
11:58
Now, just in case you're not getting it,
234
700000
3000
Համենայն դեպս, եթե դեռ չեք հասկացել,
12:01
here's a schematic of what happened, OK?
235
703000
2000
ահա, կատարվածի սխեմատիկ պատկերը։
12:03
(Laughter)
236
705000
1000
(Ծիծաղ)
12:04
Along the way, you lost something.
237
706000
2000
Ճանապարհին դուք ինչ-որ բան եք կորցրել։
12:06
In both cases, it was a piece of paper.
238
708000
2000
Երկու դեպքում էլ դա թղթի կտոր էր։
12:08
In one case, it had a U.S. president on it; in the other case it didn't.
239
710000
4000
Մի դեպքում, դրա վրա պատկերված էր ԱՄՆ նախագահը, մյուս դեպքում՝ ոչ։
12:12
What the hell difference should it make?
240
714000
2000
Ինչու՞ դա պետք է որևէ բան փոխի։
12:14
The difference is that when you lost the ticket you say to yourself,
241
716000
3000
Տարբերությունն այն է, որ երբ դուք կորցնում եք տոմսը, դուք ասում եք ինքներդ ձեզ,
12:17
I'm not paying twice for the same thing.
242
719000
2000
Երկու անգամ նույն բանի համար չեմ վճարի։
12:19
You compare the cost of the play now -- 40 dollars --
243
721000
3000
Դուք համեմատում եք ներկայացման գինն այս պահին՝ 40 դոլար,
12:22
to the cost that it used to have -- 20 dollars -- and you say it's a bad deal.
244
724000
5000
նախկինում ունեցած գնի հետ՝ 20 դոլար, և որոշում, որ դա շահավետ չէ։
12:27
Comparing with the past causes many of the problems
245
729000
4000
Անցյալի հետ համեմատելը ստեղծում է շատ խնդիրներ,
12:31
that behavioral economists and psychologists identify
246
733000
3000
որոնք վարքագծային տնտեսագետներն ու հոգեբանները բացահայտում են,
12:34
in people's attempts to assign value.
247
736000
2000
երբ մարդիկ փորձում են արժեք որոշել։
12:36
But even when we compare with the possible, instead of the past,
248
738000
5000
Բայց նույնիսկ այն ժամանակ, երբ մենք համեմատում ենք ներկայի հետ, և ոչ թե անցյալի,
12:41
we still make certain kinds of mistakes.
249
743000
2000
մենք որոշակի սխալներ ենք գործում։
12:43
And I'm going to show you one or two of them.
250
745000
2000
Ես պատրաստվում եմ ցույց տալ դրանցից մեկ-երկուսը։
12:45
One of the things we know about comparison:
251
747000
3000
Համեմատության մասին մեր իմացածներից մեկն այն է, որ
12:48
that when we compare one thing to the other, it changes its value.
252
750000
3000
երբ համեմատում ենք մեկ բանը մյուսի հետ, այն փոխում է իր արժեքը։
12:51
So in 1992, this fellow, George Bush, for those of us who were
253
753000
4000
Այսպիսով, 1992թ․-ին Ջորջ Բուշը, մեզանից նրանց համար, ով գտնվում էր
12:55
kind of on the liberal side of the political spectrum,
254
757000
3000
քաղաքական սպեկտրի լիբերալ մասում,
12:58
didn't seem like such a great guy.
255
760000
2000
այնքան էլ երևելի մարդ չէր թվում։
13:00
Suddenly, we're almost longing for him to return.
256
762000
4000
Եվ հանկարծ, մենք գրեթե երազում ենք, որ նա վերադառնա։
13:04
(Laughter)
257
766000
3000
(Ծիծաղ)
13:07
The comparison changes how we evaluate him.
258
769000
3000
Համեմատությունը փոխում է մեր գնահատականը։
13:10
Now, retailers knew this long before anybody else did, of course,
259
772000
4000
Մանրածախ վաճարողները գիտեին դրա մասին, մինչ որևէ մեկի իմանալը,
13:14
and they use this wisdom to help you --
260
776000
2000
և նրանք կիրառում էին այդ գիտելիքը, մեզ օգնելու համար
13:16
spare you the undue burden of money.
261
778000
2000
ազատվել ավելորդ դրամի բեռից։
13:18
And so a retailer, if you were to go into a wine shop
262
780000
3000
Եվ այսպես, եթե դուք գնաք գինիների խանութ
13:21
and you had to buy a bottle of wine,
263
783000
1000
մի շիշ գինի գնելու,
13:22
and you see them here for eight, 27 and 33 dollars, what would you do?
264
784000
4000
և տեսնեք, որ դրանք արժեն 8, 27 և 33 դոլար, ի՞նչ կանեք։
13:26
Most people don't want the most expensive,
265
788000
2000
Մարդկանց մեծ մասը չի ցանկանում գնել ամենաթանկը,
13:28
they don't want the least expensive.
266
790000
2000
և նրանք չեն ուզում ամենաէժանը։
13:30
So, they will opt for the item in the middle.
267
792000
2000
Այսպիսով, նրանք կընտրեն միջին գին ունեցող ապրանքը։
13:32
If you're a smart retailer, then, you will put a very expensive item
268
794000
3000
Եթե դուք խելացի վաճարող եք, ապա, պահարանի վրա կտեղադրեք մի շատ թանկ ապրանք,
13:35
that nobody will ever buy on the shelf,
269
797000
2000
որն երբեք որևէ մեկը չի գնի,
13:37
because suddenly the $33 wine doesn't look as expensive in comparison.
270
799000
6000
բայց հանկարծակի 33-դոլարանոց գինին համեմատության մեջ այդքան էլ թանկ չէ։
13:43
So I'm telling you something you already knew:
271
805000
1000
Այսպիսով, ես ասում եմ ձեզ, մի բան, որ դուք արդեն գիտեք․
13:44
namely, that comparison changes the value of things.
272
806000
4000
այն է՝ համեմատության մեջ իրերի արժեքները փոխվում են։
13:48
Here's why that's a problem:
273
810000
1000
Ահա թե ինչու է դա խնդիր ստեղծում․
13:49
the problem is that when you get that $33 bottle of wine home,
274
811000
6000
խնդիրը նրանում է, որ երբ դուք 33-դոլարանոց գինին հասցնում եք տուն
13:55
it won't matter what it used to be sitting on the shelf next to.
275
817000
4000
այլևս նշանակություն չի ունենա թե այն պահարանի վրա որքան թանկ գինու կողքին էր։
13:59
The comparisons we make when we are appraising value,
276
821000
5000
Համեմատությունները, որոնք մենք անում ենք, արժեքը գնահատելիս,
14:04
where we're trying to estimate how much we'll like things,
277
826000
4000
երբ փորձում ենք որոշել, թե ինչքան ենք հավանում իրերը,
14:08
are not the same comparisons we'll be making when we consume them.
278
830000
3000
նույն համեմատությունները չեն, որ մենք անում ենք դրանք սպառելիս։
14:11
This problem of shifting comparisons can bedevil
279
833000
4000
Համեմատությունների մեկից մյուսը տեղաշարժը կարող է խաթարել
14:15
our attempts to make rational decisions.
280
837000
3000
ռացիոնալ որոշումներ կայացնելու մեր փորձերը։
14:18
Let me just give you an example.
281
840000
1000
Թուլ տվեք մի օրինակ բերել։
14:19
I have to show you something from my own lab, so let me sneak this in.
282
841000
4000
Պիտի անպայման ցույց տամ սեփական լաբորատորիայից մի փորձ։
14:23
These are subjects coming to an experiment to be asked
283
845000
2000
Գիտափորձի մասնակիցներին ամենապարզ
14:25
the simplest of all questions:
284
847000
2000
հարցերից մեկն է տրվում․
14:27
How much will you enjoy eating potato chips one minute from now?
285
849000
4000
Մեկ րոպե հետո ի՞նչքան հաճույք կստանք կարտոֆիլային չիպսեր ուտելուց։
14:31
They're sitting in a room with potato chips in front of them.
286
853000
3000
Նրանք նստած են սենյակում, կարտոֆիլային չիպսերը՝ նրանց առջև։
14:34
For some of the subjects, sitting in the far corner of a room
287
856000
3000
Մասնակիցներից մի քանիսի համար սենյակի հեռավոր անկյունում
14:37
is a box of Godiva chocolates, and for others is a can of Spam.
288
859000
5000
դրված է Գոդիվա շոկոլադի տուփ, մյուսների համար՝ պահածոյացված մսի մի տուփ։
14:42
In fact, these items that are sitting in the room change
289
864000
4000
Այն փաստը, որ այդ իրերը տեղադրված են սենյակում փոխում է
14:46
how much the subjects think they're going to enjoy the potato chips.
290
868000
3000
մասնակիցների պատկերացումն այն մասին, թե իրենք որքան հաճույք կստանան կարտոֆիլային չիպսեր ուտելուց։
14:49
Namely, those who are looking at Spam
291
871000
2000
Մասնավորապես, այն մասնակիցները, որոնք տեսնում են պահածոյացված մսի տուփ,
14:51
think potato chips are going to be quite tasty;
292
873000
2000
մտածում են, որ կարտոֆիլային չիպսերը լինելու են շատ համեղ,
14:53
those who are looking at Godiva chocolate
293
875000
2000
նրանք, ովքեր նայում են Գոդիվա շոկոլադին
14:55
think they won't be nearly so tasty.
294
877000
2000
մտածում են, որ չիպսերն այնքան էլ համեղ չեն լինի։
14:57
Of course, what happens when they eat the potato chips?
295
879000
2000
Դե իհարկե, ի՞նչ է կատարվում երբ նրանք ուտում են կարտոֆիլային չիպսերը։
14:59
Well, look, you didn't need a psychologist to tell you that
296
881000
3000
Կարիք չկա, որ հոգեբանն ասի մեզ, որ
15:02
when you have a mouthful of greasy, salty, crispy, delicious snacks,
297
884000
4000
երբ մենք ուտում ենք յուղոտ, աղի, խրթխրթան, համեղ չիպսեր
15:06
what's sitting in the corner of the room
298
888000
1000
այն ինչ դրված է սենյակի անկյունում
15:07
makes not a damn bit of difference to your gustatory experience.
299
889000
5000
որևէ ձև չի ազդում մեր համային ընկալման վրա։
15:12
Nonetheless, their predictions are perverted by a comparison
300
894000
4000
Այնուամենայնիվ, համեմատությանը ձևափոխում է մեր կանխատեսումները,
15:16
that then does not carry through and change their experience.
301
898000
4000
սակայն չի կարողանում ավարտին հասցնել գործն ու փոխել իրական փորձը։
15:20
You've all experienced this yourself, even if you've never come
302
902000
2000
Դուք բոլորդ զգացել եք դա սեփական մաշկի վրա, նույնիսկ եթե չեք եկել մեզ մոտ գիտափորձի
15:22
into our lab to eat potato chips. So here's a question:
303
904000
3000
կարտոֆիլային չիպսեր ուտելու։ Ահա մի հարց՝
15:25
You want to buy a car stereo.
304
907000
2000
Դուք ցանկանում եք գնել ավտոմեքենայի ձայնարկիչ։
15:27
The dealer near your house sells this particular stereo for 200 dollars,
305
909000
5000
Ձեր տան մոտ գտնվող սրահն այն առաջարկում է 200 դոլարով,
15:32
but if you drive across town, you can get it for 100 bucks.
306
914000
3000
բայց եթե Դուք քաղաքի մյուս ծայրը հասնեք, կարող եք գնել այն 100 դոլարով։
15:35
So would you drive to get 50 percent off, saving 100 dollars?
307
917000
3000
Արդյո՞ք Դուք կնախընտրեք ճանապարհ անցնել 50 տոկոս զեղչ ունենալու և 100 դոլար խնայելու համար։
15:38
Most people say they would.
308
920000
2000
Մարդկանց մեծ մասն ասում է՝ այո։
15:40
They can't imagine buying it for twice the price
309
922000
2000
Նրանք չեն կարող պատկերացնել, որ կրկնակի գին կվճարեն,
15:42
when, with one trip across town, they can get it for half off.
310
924000
4000
երբ հեշտությամբ կարող են մեկ անգամ ճամփորդելով վճարել գնի կեսը։
15:46
Now, let's imagine instead you wanted to buy a car that had a stereo,
311
928000
4000
Այժմ, եկեք պատկերացնենք, որ Դուք ցանկանում եք գնել մի մեքենա, որն արդեն ունի ձայնարկիչ,
15:50
and the dealer near your house had it for 31,000.
312
932000
2000
և Ձեր տան մոտ գտնվող սրահը այն առաջարկում է 31,000-ով։
15:52
But if you drove across town, you could get it for 30,900.
313
934000
5000
Բայց եթե Դուք հասնեք քաղաքի մյուս ծայրը, կարող եք գնել այն 30,900-ով։
15:57
Would you drive to get it? At this point, 0.003 savings -- the 100 dollars.
314
939000
4000
Արդյո՞ք Դուք կնախընտրեք ճանապարհ անցնել այն գնելու համար։ Այս դեպքում ունեք 0.3 տոկոս խնայողություն՝ 100 դոլար։
16:01
Most people say, no, I'm going to schlep across town
315
943000
2000
Մարդկանց մեծ մասն ասում է․ ոչ, ես չեմ պատրաստվում քարշ գալ ամբողջ քաղաքով
16:03
to save 100 bucks on the purchase of a car?
316
945000
3000
մեքենայի գնի մեջ 100 դոլար խնայելու համար։
16:06
This kind of thinking drives economists crazy, and it should.
317
948000
4000
Այս տեսակ մտածելակերպն արդարացիորեն խենթացնում է տնտեսագետներին,
16:10
Because this 100 dollars that you save -- hello! --
318
952000
4000
որովհետև այս 100 դոլարը, որ խնայում եք
16:14
doesn't know where it came from.
319
956000
2000
չգիտի թե որտեղից է այն,
16:16
It doesn't know what you saved it on.
320
958000
2000
այն չգիտի թե ինչ գնելիս եք դուք այն խնայել։
16:18
When you go to buy groceries with it, it doesn't go,
321
960000
2000
Երբ դուք գնում եք մթերք գնելու, այն չի ասում․
16:20
I'm the money saved on the car stereo, or,
322
962000
3000
«Ես մեքենայի ձայնարկիչի գնման ժամանակ խնայված գումար եմ», կամ
16:23
I'm the dumb money saved on the car. It's money.
323
965000
4000
«Ես ավտոմեքենայի գնման ժամանակ խնայված գումար եմ»։ Դա գումար է։
16:27
And if a drive across town is worth 100 bucks, it's worth 100 bucks
324
969000
3000
Եվ եթե ճանապարհ անցնելն արժե 100 դոլար, ապա այն արժե 100 դոլար,
16:30
no matter what you're saving it on. People don't think that way.
325
972000
3000
անկախ նրանից, թե ինչ գնելիս եք այն խնայել։ Մարդիկ այդպես չեն մտածում։
16:33
That's why they don't know whether their mutual fund manager
326
975000
2000
Այդ իսկ պատճարով նրանք տեղյակ չեն թե ներդրումների 0.1 թե 0.15 տոկոսն է
16:35
is taking 0.1 percent or 0.15 percent of their investment,
327
977000
5000
գանձում իրենց ներդրումային ֆոնդի կառավարիչը,
16:40
but they clip coupons to save one dollar off of toothpaste.
328
982000
3000
բայց նրանք կտրոններ են հավաքում ատամի մածուկ գնելիս մեկ դոլար խնայելու համար։
16:43
Now, you can see, this is the problem of shifting comparisons,
329
985000
3000
Ինչպես տեսնում եք սա տեղաշարժվող համեմատությունների խնդիրն է,
16:46
because what you're doing is, you're comparing the 100 bucks
330
988000
3000
որովհետև դուք անում եք հետևյալը՝ դուք համեմատում եք 100 դոլարը
16:49
to the purchase that you're making,
331
991000
2000
այն գնման հետ, որ անում եք
16:51
but when you go to spend that money you won't be making that comparison.
332
993000
4000
բայց երբ գնում եք այդ գումարը ծախսելու, դուք այդ համեմատությունը չեք անում։
16:55
You've all had this experience.
333
997000
2000
Ձեզանից բոլորը նման փորձ ունեցել են։
16:57
If you're an American, for example, you've probably traveled in France.
334
999000
4000
Օրինակ, եթե դուք ամերիկացի եք, ապա ամենայն հավանականությամբ ճամփորդել եք Ֆրանսիա։
17:01
And at some point you may have met a couple
335
1003000
2000
Եվ ինչ-որ պահի հնարավոր է, որ հանդիպել եք մի զույգի
17:03
from your own hometown, and you thought,
336
1005000
1000
ձեր քաղաքից, և մտածել,
17:04
"Oh, my God, these people are so warm. They're so nice to me.
337
1006000
5000
«Աստված իմ, այս զույգն ինչ լավն է։ Նրանք այնքան ջերմ եմ իմ հանդեպ։
17:09
I mean, compared to all these people who hate me
338
1011000
2000
Համեմատած այս բոլոր մարդկանց հետ, որոնք ատում են ինձ
17:11
when I try to speak their language and hate me more when I don't,
339
1013000
3000
երբ ես փորձում եմ խոսել իրենց լեզվով, և ատում ավելի շատ՝ երբ ես չեմ խոսում իրենց լեզվով,
17:14
these people are just wonderful." And so you tour France with them,
340
1016000
3000
այս զույգը պարզապես հրաշալի է։» Եվ, դուք շրջում եք Ֆրանսիայով նրանց հետ,
17:17
and then you get home and you invite them over for dinner,
341
1019000
2000
այնուհետև, երբ հասնում եք տուն, հրավիրում նրանց ընթրիքի,
17:19
and what do you find?
342
1021000
1000
և ի՞նչ եք հայտնաբերում։
17:20
Compared to your regular friends,
343
1022000
2000
Ձեր ամենօրյա ընկերների հետ համեմատ
17:22
they are boring and dull, right? Because in this new context,
344
1024000
4000
նրանք ձանձրալի ու տաղտկալի են, այդպես չէ՞։ Որովհետև այս նոր ենթատեքստում
17:26
the comparison is very, very different. In fact, you find yourself
345
1028000
4000
համեմատությունը շատ, շատ տարբեր է։ Ավելին, դուք հասկանում եք
17:30
disliking them enough almost to qualify for French citizenship.
346
1032000
3000
որ նրանք այնքան տհաճ են, որ գրեթե հավակնում են ֆրանսիական քաղաքացիության։
17:34
Now, you have exactly the same problem when you shop for a stereo.
347
1036000
3000
Դուք ունեք նույն խնդիրը, երբ գնում եք բարձրախոս գնելու։
17:37
You go to the stereo store, you see two sets of speakers --
348
1039000
3000
Դուք գնում եք խանութ և տեսնում երկու տեսակի բարձրախոս
17:40
these big, boxy, monoliths, and these little, sleek speakers,
349
1042000
4000
դրանցից մեկը՝ հսկայական, պահարանի նման, մոնոլիտ բարձրախոս է, մյուսը՝ փոքրիկ, նուրբ։
17:44
and you play them, and you go, you know, I do hear a difference:
350
1046000
2000
Դուք լսում եք երկուսն էլ, և կարծես թե տարբերություն կա,
17:46
the big ones sound a little better.
351
1048000
2000
մեծերը մի քիչ ավելի լավ հնչողություն ունեն։
17:48
And so you buy them, and you bring them home,
352
1050000
2000
Եվ ահա, գնում եք դրանք, և բերում տուն,
17:50
and you entirely violate the décor of your house.
353
1052000
3000
և ամբողջությամբ խախտում Ձեր տան կահավորանքը։
17:53
And the problem, of course, is that this comparison you made in the store
354
1055000
4000
Եվ խնդիրն իհարկե նրանում է, որ համեմատությունը, որը Դուք արել եք խանութում
17:57
is a comparison you'll never make again.
355
1059000
2000
Դուք այլևս երբեք չեք անի։
17:59
What are the odds that years later you'll turn on the stereo and go,
356
1061000
2000
Ինչքա՞ն է հավանականությունն այն բանի, որ տարիներ անց, կմիացնեք բարձրախոսը ու կասեք,
18:01
"Sounds so much better than those little ones,"
357
1063000
3000
«Շատ ավելի լավ հնչում քան այն փոքրերը»,
18:04
which you can't even remember hearing.
358
1066000
2000
որոնց հնչողությունը նույնիսկ չեք կարող հիշել։
18:06
The problem of shifting comparisons is even more difficult
359
1068000
3000
Տեղաշարժվող համեմատությունների խնդիրն ավելի է բարդանում
18:09
when these choices are arrayed over time.
360
1071000
3000
երբ այլընտրանքները ցրված են ժամանակի մեջ։
18:12
People have a lot of trouble making decisions
361
1074000
3000
Մարդկանց շատ դժվար է որոշումներ կայացնել ինչ-որ
18:15
about things that will happen at different points in time.
362
1077000
3000
բաների մասին, որոնք տեղի են ունենալու ժամանակի տարբեր կետերում։
18:18
And what psychologists and behavioral economists have discovered
363
1080000
2000
Հոգեբաններն ու վարքագծային տնտեսագետները պարզել են,
18:20
is that by and large people use two simple rules.
364
1082000
3000
որ, մեծամասնությամբ, մարդիկ ղեկավարվում են երկու պարզ սկզբունքով։
18:23
So let me give you one very easy problem, a second very easy problem
365
1085000
4000
Թույլ տվեք ներկայացնել առաջին պարզ խնդիրը, երկրորդ պարզ խնդիրը,
18:27
and then a third, hard, problem.
366
1089000
1000
և այնուհետև երրորդ բարդ խնդիրը:
18:28
Here's the first easy problem:
367
1090000
3000
Ահա, առաջին պարզ խնդիրը․
18:31
You can have 60 dollars now or 50 dollars now. Which would you prefer?
368
1093000
3000
Դուք կարող եք ստանալ 60 դոլար այժմ կամ 50 դոլար այժմ: Ո՞րն եք նախընտրում։
18:34
This is what we call a one-item IQ test, OK?
369
1096000
3000
Սա այսպես կոչված մեկ հարց պարունակող IQ թեսթ է, լա՞վ։
18:37
All of us, I hope, prefer more money, and the reason is,
370
1099000
3000
Հույս ունեմ, որ մենք բոլորս նախընտրում ենք ավելի մեծ գումար, այն պատճարով,
18:40
we believe more is better than less.
371
1102000
3000
որ մենք գիտենք՝ ինչքան շատ այդքան լավ։
18:43
Here's the second problem:
372
1105000
1000
Ահա երկրորդ խնդիրը՝
18:44
You can have 60 dollars today or 60 dollars in a month. Which would you prefer?
373
1106000
4000
Դուք կարող եք ստանալ 60 դոլար այժմ կամ 60 դոլար մեկ ամսից. Ո՞րն եք նախընտրում։
18:48
Again, an easy decision,
374
1110000
2000
Կրկին, սա դյուրին որոշում է,
18:50
because we all know that now is better than later.
375
1112000
4000
որովհետև մենք բոլորս գիտենք, որ ավելի լավ է շուտ քան ուշ։
18:54
What's hard in our decision-making is when these two rules conflict.
376
1116000
3000
Որոշում կայացնելը բարդանում է, երբ այս երկու սկզբունքներն ընդհարվում են։
18:57
For example, when you're offered 50 dollars now or 60 dollars in a month.
377
1119000
4000
Երբ, օրինակ, ձեզ առաջարկում են 50 դոլար այս պահին կամ 60 դոլար մեկ ամսից։
19:01
This typifies a lot of situations in life in which you will gain
378
1123000
3000
Սա մարմնավորում է բազմաթին իրավիճակներ կյանքում, երբ մենք կշահենք
19:04
by waiting, but you have to be patient.
379
1126000
3000
սպասելով, բայց համբերություն է անհրաժեշտ։
19:07
What do we know? What do people do in these kinds of situations?
380
1129000
3000
Ի՞նչ մենք գիտենք դրա մասին։ Ի՞նչ են մարդիկ անում այսպիսի իրավիճակներում։
19:10
Well, by and large people are enormously impatient.
381
1132000
4000
Որպես կանոն, մարդիկ սարսափելի անհամբեր են։
19:14
That is, they require interest rates in the hundred
382
1136000
3000
Այսպիսով, նրանք պահանջում են հսկայական
19:17
or thousands of percents in order to delay gratification
383
1139000
4000
չափի օգուտ բավականությունը հետաձգելու
19:21
and wait until next month for the extra 10 dollars.
384
1143000
4000
և հանուն 10 դոլարի մեկ ամիս սպասելու համար։
19:25
Maybe that isn't so remarkable, but what is remarkable is
385
1147000
3000
Միգուցե դա այդքան էլ նշանակալի չէ, բայց նշանակալի է այն
19:28
how easy it is to make this impatience go away by simply changing
386
1150000
4000
թե ինչ հեշտությամբ կարելի է ազատվել այդ անհամբերությունից պարզապես փոխելով
19:32
when the delivery of these monetary units will happen.
387
1154000
4000
դրամի հատուցման ժամկետը։
19:36
Imagine that you can have 50 dollars in a year -- that's 12 months --
388
1158000
3000
Պատկերացրեք, որ կարող եք ստանալ 50 դոլար մեկ տարում -- այն է 12 ամսում --
19:39
or 60 dollars in 13 months.
389
1161000
3000
կամ 60 դոլար 13 ամսում։
19:42
What do we find now?
390
1164000
1000
Ի՞նչ ես մենք հայտնաբերում։
19:43
People are gladly willing to wait: as long as they're waiting 12,
391
1165000
3000
Մարդիկ պատրաստակամ են սպասել․ քանի դեռ նրանք սպասում են 12 ամիս
19:46
they might as well wait 13.
392
1168000
2000
նրանք կսպասեն նաև 13։
19:48
What makes this dynamic inconsistency happen?
393
1170000
3000
Ի՞նչն է այդ դինամիկ անհետևողականության պատճառը։
19:51
Comparison. Troubling comparison. Let me show you.
394
1173000
4000
Համեմատությունը։ Համեմատությունն է խնդիր հարուցում։ Թույլ տվեք ցույց տալ թե ինչպես։
19:55
This is just a graph showing the results that I just suggested
395
1177000
3000
Սա պարզապես մի գծագիր է, որը ցույց է տալիս այն, ինչ ես ենթադրում էի,
19:58
you would show if I gave you time to respond, which is,
396
1180000
2000
որ դուք կասեիք, եթե ես ձեզ ժամանակ տայի պատասխանելու, այն է․
20:00
people find that the subjective value of 50 is higher
397
1182000
3000
մարդիկ 50 դոլարն ավելի բարձր են գնահատում
20:03
than the subjective value of 60 when they'll be delivered in now
398
1185000
4000
քան 60-ը, երբ այն ստանում են համապատասխանաբար ներկա պահին
20:07
or one month, respectively -- a 30-day delay --
399
1189000
2000
և մեկ ամիս հետո, 30 օր տարբերությամբ,
20:09
but they show the reverse pattern when you push the entire decision
400
1191000
4000
սակայն պատկերը լիովին փոխվում է, երբ վճարման ժամկետը
20:13
off into the future a year.
401
1195000
3000
հետաձգվում է մեկ տարով։
20:16
Now, why in the world do you get this pattern of results?
402
1198000
4000
Ինչպե՞ս է հնարավոր այսպիսի արդյունքներ ստանալ։
20:20
These guys can tell us.
403
1202000
1000
Ահա թե ինչպես։
20:21
What you see here are two lads,
404
1203000
3000
Այստեղ պատկերված են երկու երիտասարդ,
20:24
one of them larger than the other: the fireman and the fiddler.
405
1206000
3000
հրշեջ և ջութակահար, որոնցից մեկը մյուսից բարձրահասակ է։
20:27
They are going to recede towards the vanishing point in the horizon,
406
1209000
3000
Նրանք պատրաստվում են անհետանալ հորիզոնում,
20:30
and I want you to notice two things.
407
1212000
2000
և ես ուզում եմ, որ դուք երկու բան նկատեք։
20:32
At no point will the fireman look taller than the fiddler. No point.
408
1214000
6000
Ոչ մի կետում հրշեջը ջութակահարից բարձրահասակ չի լինի։ Ոչ մի կետում։
20:38
However, the difference between them seems to be getting smaller.
409
1220000
3000
Այնուամենայնիվ, նրանց միջև տարբերությունը կարծես թե փոքրանում է։
20:41
First it's an inch in your view, then it's a quarter-inch,
410
1223000
3000
Սկզբում, այն 2.5 սանտիմետր է, այնուհետև, դրա մեկ քառորդը,
20:44
then a half-inch, and then finally they go off the edge of the earth.
411
1226000
4000
հետո՝ մեկ երկրորդը, և վերջապես նրանք անհայտանում են հորիզոնում։
20:48
Here are the results of what I just showed you.
412
1230000
3000
Ահա իմ ցույց տվածի արդյունքները։
20:51
This is the subjective height --
413
1233000
2000
Սա սուբյեկտիվ հասակն է,
20:53
the height you saw of these guys at various points.
414
1235000
3000
տարբեր կետերում այս երիտասարդների հասակը, այնպես ինչպես դուք տեսաք։
20:56
And I want you to see that two things are true.
415
1238000
2000
Եվ ես ուզում եմ, որ դուք հասկանաք, որ երկու բան է ճիշտ։
20:58
One, the farther away they are, the smaller they look;
416
1240000
3000
Առաջինը՝ ինչքան նրանք հեռվանում են, այնքան ավելի փոքր են երևում,
21:01
and two, the fireman is always bigger than the fiddler.
417
1243000
2000
և երկրորդը՝ հրշեջը միշտ ավելի բարձրահասակ է քան ջութակահարը։
21:03
But watch what happens when we make some of them disappear. Right.
418
1245000
6000
Բայց նայեք թե ինչ է կատարվում, երբ դրանցից մի քանիսին հանում եմ նկարից։ Ճիշտ է։
21:09
At a very close distance, the fiddler looks taller than the fireman,
419
1251000
3000
Շատ մոտ հեռավորության վրա, ջութակահարը հրշեջից ավելի բարձրահասակ է թվում,
21:12
but at a far distance
420
1254000
2000
բայց երբ նրանք հեռու են
21:14
their normal, their true, relations are preserved.
421
1256000
3000
նորմալ, իրական համաչափությունը պահպանվում է։
21:17
As Plato said, what space is to size, time is to value.
422
1259000
5000
Ինչպես ասել է Պլատոնը, տարածությունը չափի համար նույնն է ինչ ժամանակը արժեքի համար։
21:22
These are the results of the hard problem I gave you:
423
1264000
5000
Ահա, իմ ներկայացրած բարդ խնդրի արդյունքները
21:27
60 now or 50 in a month?
424
1269000
2000
60 այս պահին թե՞ 50 մեկ ամսից։
21:29
And these are subjective values,
425
1271000
1000
Եվ սրանք սուբյեկտիվ արժեքներ են,
21:30
and what you can see is, our two rules are preserved.
426
1272000
2000
և ինչպես կարող եք տեսնել, մեր երկու սկզբունքները պահպանվել են։
21:32
People always think more is better than less:
427
1274000
2000
Մարդիկ միշտ գիտեն, որ ավելի լավ է շատ, քան քիչ։
21:34
60 is always better than 50,
428
1276000
2000
60 միշտ ավելի լավ է քան 50;
21:36
and they always think now is better than later:
429
1278000
2000
և նրանք միշտ գիտեն, որ ավելի լավ է հիմա, քան հետո,
21:38
the bars on this side are higher than the bars on this side.
430
1280000
3000
այս կողմի սյունակները միշտ ավելի երկար են քան մյուս կողմինը։
21:41
Watch what happens when we drop some out.
431
1283000
3000
Ի՞նչ է կատարվում երբ դրանցից մի քանիսը դուրս են գալիս
21:44
Suddenly we have the dynamic inconsistency that puzzled us.
432
1286000
3000
Հանկարծակի մենք ստանում ենք դինամիկ անհետևողականություն, որը մեզ շփոթեցնում է։
21:47
We have the tendency for people to go for 50 dollars now
433
1289000
4000
Մարդիկ հակված են նախընտրել 50 դոլարն այս պահին
21:51
over waiting a month, but not if that decision is far in the future.
434
1293000
3000
քան մեկ ամիս սպասել, բայց ոչ այն դեպքում, երբ այդ որոշումը հեռու ապագայում է։
21:54
Notice something interesting that this implies -- namely, that
435
1296000
4000
Ուշադրություն դարձրեք մի հետաքրքիր բանի, որն անմիջապես հետևում է նշվածից, այն է,
21:58
when people get to the future, they will change their minds.
436
1300000
4000
երբ մարդիկ հայտնվեն ապագայում, նրանք կփոխեն իրենց միտքը։
22:02
That is, as that month 12 approaches, you will say,
437
1304000
3000
Այսինքն, երբ 12-րդ ամսին մոտենում է, Դուք սկսում ես մտածել,
22:05
what was I thinking, waiting an extra month for 60 dollars?
438
1307000
3000
ինչիս էր պետք ավել մեկ ամիս սպասել 60 դոլարի համար։
22:08
I'll take the 50 dollars now.
439
1310000
3000
Եկ վերցնեմ 50 դոլարն այս պահին։
22:11
Well, the question with which I'd like to end is this:
440
1313000
3000
Հարցը, որով ուզում եմ ավարտել խոսքս, հետևյալն է․
22:14
If we're so damn stupid, how did we get to the moon?
441
1316000
3000
եթե մենք այդքան հիմար ենք, ինչպե՞ս եք կարողացել լուսնին հասնել։
22:17
Because I could go on for about two hours with evidence
442
1319000
3000
Ես կարող եմ ևս երկու ժամ ապացույցներ բերել
22:20
of people's inability to estimate odds and inability to estimate value.
443
1322000
6000
մարդկանց հավանականություն և արժեք գնահատելու անկարողության մասին։
22:26
The answer to this question, I think, is an answer you've already heard
444
1328000
2000
Կարծում եմ այս հարցի պատասխանը դուք արդեն լսել եք
22:28
in some of the talks, and I dare say you will hear again:
445
1330000
2000
որոշ ելույթներում, և համոզված եմ, որ կրկին կլսեք․
22:30
namely, that our brains were evolved for a very different world
446
1332000
4000
այն է՝ մեր ուղեղը զարգացել է այսօր գոյություն ունեղող աշխարհից
22:34
than the one in which we are living.
447
1336000
2000
շատ տարբեր մի աշխարհում։
22:36
They were evolved for a world
448
1338000
2000
Մեր ուղեղը զարգացել է մի աշխարհում,
22:38
in which people lived in very small groups,
449
1340000
2000
որտեղ մարդիկ ապրում էին շատ փոքր խմբերով,
22:40
rarely met anybody who was terribly different from themselves,
450
1342000
3000
հազվադեպ էին հանդիպում որևէ մեկին, որ տարբերվում էր իրենցից,
22:43
had rather short lives in which there were few choices
451
1345000
3000
ունեին կյանքի կարճ տևողություն, որի ընթացքում շատ քիչ ընտրություններ ունեին
22:46
and the highest priority was to eat and mate today.
452
1348000
5000
և օրվա առաջնահերթ հարցն էր ուտել ու զույգավորվել։
22:51
Bernoulli's gift, Bernoulli's little formula, allows us, it tells us
453
1353000
5000
Բերնոուլիի նվերը, այդ փոքրիկ հավասարումը, թույլ է տալիս մեզ
22:56
how we should think in a world for which nature never designed us.
454
1358000
5000
իմանալ թե ինչպես մենք պետք է մտածենք մի աշխարհում, որի համար չէ բնությունը մեզ ստեղծել։
23:01
That explains why we are so bad at using it, but it also explains
455
1363000
4000
Սա հասկանալի է դարձնում թե ինչու ենք մենք այդքան վատ այն կիրառում, և նաև բացատրում է
23:05
why it is so terribly important that we become good, fast.
456
1367000
5000
թե ինչու է շատ կարևոր, որ մենք արագորեն սկսենք այն ճիշտ կիրառել։
23:10
We are the only species on this planet
457
1372000
2000
Մենք մոլորակի վրա այն միակ տեսակն ենք
23:12
that has ever held its own fate in its hands.
458
1374000
4000
որի ապագան, երբևէ, իր ձեռքերում է եղել։
23:16
We have no significant predators,
459
1378000
2000
Մեր գոյությունը վտանգված չէ որևէ գիշատիչի կողմից,
23:18
we're the masters of our physical environment;
460
1380000
2000
մենք ենք մեր ֆիզիկական շրջապատի տերը,
23:20
the things that normally cause species to become extinct
461
1382000
3000
այն գործոնները, որոնք սպառնում են այս տեսակներին
23:23
are no longer any threat to us.
462
1385000
3000
մեզ համար այլևս վտանգ չեն ներկայացնում։
23:26
The only thing -- the only thing -- that can destroy us and doom us
463
1388000
5000
Միակ բանը, որը կարող է մեզ ոչնչացնել և կործանել
23:31
are our own decisions.
464
1393000
2000
մեր սեփական որոշումներն են։
23:33
If we're not here in 10,000 years, it's going to be because
465
1395000
4000
Եթե 10,000 տարի հետո մենք գոյություն չունենանք, դա կլինի այն պատճարով, որ
23:37
we could not take advantage of the gift given to us
466
1399000
4000
մենք չկարողացանք ճիշտ կիրառել 1738 թ․-ին մեզ ընծայված նվերը
23:41
by a young Dutch fellow in 1738,
467
1403000
3000
երիտասարդ հոլանդացու կողմից․
23:44
because we underestimated the odds of our future pains
468
1406000
4000
որովհետև մենք թերագնահատել ենք ապագա փորձանքների հավանականությունը
23:48
and overestimated the value of our present pleasures.
469
1410000
4000
և գերագնահատել ներկա հաճույքների արժեքը։
23:52
Thank you.
470
1414000
1000
Շնորհակալություն:
23:53
(Applause)
471
1415000
10000
(Ծափահարություններ)
24:03
Chris Anderson: That was remarkable.
472
1425000
3000
Քրիս Անդերսոն՝ Հրաշալի էր։
24:06
We have time for some questions for Dan Gilbert. One and two.
473
1428000
5000
Մենք ժամանակ ունենք Դեն Գիլբերթին հարցեր տալու համար: Մեկ կամ երկու:
24:11
Bill Lyell: Would you say that this mechanism
474
1433000
3000
Բիլլ Լուել՝ Արդյո՞ք կարելի է ասել, որ այս մեխանիզմը
24:14
is in part how terrorism actually works to frighten us,
475
1436000
4000
մասամբ ընկած է այն բանի հիմքում, թե ինչպես է ահաբեկչությունը վախեցնում մեզ,
24:18
and is there some way that we could counteract that?
476
1440000
4000
և կա՞ արդյոք դրա դեմ պայքարելու որևէ միջոց։
24:22
Dan Gilbert: I actually was consulting recently
477
1444000
1000
Դեն Գիլբերթ՝ Իրականում, ես վերջերս խորհրդատվություն էի տրամադրում
24:23
with the Department of Homeland Security, which generally believes
478
1445000
3000
Ազգային անվտանգության դեպարտամենտին, որը, որպես կանոն, հավատում է,
24:26
that American security dollars should go to making borders safer.
479
1448000
4000
որ ամերիկյան անվտանգության համար նախատեսված դոլարներն պիտի սահմանններն ավելի ապահով դարձնեն։
24:30
I tried to point out to them that terrorism was a name
480
1452000
3000
Ես փորձում էի բացատրել իրենց, որ ահաբեկչությունը մի բառ է,
24:33
based on people's psychological reaction to a set of events,
481
1455000
4000
որի հիմքում ընկած է մարդկանց հոգեբանական արձագանքը մի շարք իրադարձություններին,
24:37
and that if they were concerned about terrorism they might ask
482
1459000
2000
և եթե իրենք մտահոգված են ահաբեկչության հարցով իրենց պետք է հարցնել,
24:39
what causes terror and how can we stop people from being terrified,
483
1461000
3000
թե ինչն է առաջացնում ահաբեկում, և ինչպես կարող ենք մարդկանց պաշտպանել դրանից,
24:42
rather than -- not rather than, but in addition to
484
1464000
3000
փոխարեն, ոչ թե փոխարեն, այլ ի լրումն
24:45
stopping the atrocities that we're all concerned about.
485
1467000
3000
դաժանությունների կասեցմանն, որի մասին բոլորս մտահոգված ենք։
24:48
Surely the kinds of play that at least American media give to --
486
1470000
6000
Իհարկե այն ուշադրությունը, որ առնվազն ամերիկյան լրատվամիջոցները հատկացնում են,
24:54
and forgive me, but in raw numbers these are very tiny accidents.
487
1476000
5000
և ներեցեք բայց, եթե նայենք թվերին, սրանք չնչին վթարներ են։
24:59
We already know, for example, in the United States,
488
1481000
2000
Օրինակ, մենք արդեն գիտենք, որ Միացյալ Նահանգներում
25:01
more people have died as a result of not taking airplanes --
489
1483000
4000
ավելի շատ մարդ է մահացել օդանավ չնստելու պատճառով,
25:05
because they were scared -- and driving on highways,
490
1487000
2000
որովհետև նրանք վախեցել են և փոխարենն ավտոմեքենա վարել,
25:07
than were killed in 9/11. OK?
491
1489000
2000
քան սեպտեմբերի 11-ի պատահարի ժամանակ։
25:09
If I told you that there was a plague
492
1491000
2000
Եթե ես ասեի, որ լինելու է համաճարագ,
25:11
that was going to kill 15,000 Americans next year,
493
1493000
3000
որը սպանելու է 15,000 ամերիկացի հաջորդ տարում,
25:14
you might be alarmed if you didn't find out it was the flu.
494
1496000
3000
դուք միգուցե և անհագստանայիք, եթե չիմանայիք, որ խոսքը գրիպի մասին է։
25:17
These are small-scale accidents, and we should be wondering
495
1499000
3000
Սրանք փոքր մասշտաբի պատահարներ են, և միգուցե մենք պիտի
25:20
whether they should get the kind of play,
496
1502000
2000
հարց տանք մեզ, արդյոք անհրաժեշտ է, որ դրանք այդքան լայն
25:22
the kind of coverage, that they do.
497
1504000
2000
լուսաբանվեն լրատվամիջոցների կողմից։
25:24
Surely that causes people to overestimate the likelihood
498
1506000
3000
Չէ որ դա ստիպում է մարդկանց գերագնահատել հավանականությունը,
25:27
that they'll be hurt in these various ways,
499
1509000
2000
որ իրենց վնաս կպատճառվի,
25:29
and gives power to the very people who want to frighten us.
500
1511000
2000
և իշխանություն է տալիս այն մարդկանց, ովքեր ուզում են վախեցնել մեզ։
25:31
CA: Dan, I'd like to hear more on this. So, you're saying
501
1513000
2000
ՔԱ՝ Դեն, ես ուզում եմ ավելի շատ իմանալ այս ամենի մասին։ Փաստորեն, դու ուզում ես ասել,
25:33
that our response to terror is, I mean, it's a form of mental bug?
502
1515000
4000
որ մեր արձագանքն ահաբեկչությանը խելացնոր մի բան է։
25:37
Talk more about it.
503
1519000
1000
Մի փոքր կմանրամասնե՞ս։
25:38
DG: It's out-sized. I mean, look.
504
1520000
3000
ԴԳ՝ Այն չափազանցված է, տեսեք,
25:41
If Australia disappears tomorrow,
505
1523000
2000
եթե Ավստրալիան վաղն անհետանա,
25:43
terror is probably the right response.
506
1525000
2000
ահաբեկումը հավանաբար ճիշտ արձագանք կլինի։
25:45
That's an awful large lot of very nice people. On the other hand,
507
1527000
5000
Չէ որ հսկայական քանակի մարդկանց մասին ենք խոսում։ Մյուս կողմից,
25:50
when a bus blows up and 30 people are killed,
508
1532000
3000
երբ ավտոբուսը պայթում է, և 30 հոգի մահանում են,
25:53
more people than that were killed
509
1535000
2000
մինչդեռ նույն երկրում ավելի շատ մարդ է մահանում այն պատճառով,
25:55
by not using their seatbelts in the same country.
510
1537000
3000
որ չեն օգտագործում ամրագոտի,
25:58
Is terror the right response?
511
1540000
1000
արդյո՞ք ահաբեկումը ճիշտ արձագանք է։
25:59
CA: What causes the bug? Is it the drama of the event --
512
1541000
4000
ՔԱ՝ Ի՞նչն է ստիպում մեզ նման ձևով արձագանքել։ Արդյո՞ք պատճառը դեպքերի դրամատիկ բնույթն է,
26:03
that it's so spectacular?
513
1545000
1000
այն որ դրանք այդքան ազդեցիկ են։
26:04
Is it the fact that it's an intentional attack by, quote, outsiders?
514
1546000
3000
Թե՞ դա այն փաստն է, որ հարձակումը կանխամտածված է, չակերտներ, կողմնակի անձանց կողմից։
26:07
What is it?
515
1549000
1000
Ո՞րն է պատճառը։
26:08
DG: Yes. It's a number of things, and you hit on several of them.
516
1550000
3000
ԴԳ՝ Այո, պատճառները բազմաթիվ են, և դուք նշեցիք դրանցից մի քանիսը։
26:11
First, it's a human agent trying to kill us --
517
1553000
2000
Առաջինը, մեզ փորձում է սպանել մարդ էակը,
26:13
it's not a tree falling on us by accident.
518
1555000
3000
դա ծառ չէ, որ պատահաբար ընկնում է մեր վրա։
26:16
Second, these are enemies who may want to strike and hurt us again.
519
1558000
3000
Երկրորդը, սրանք թշնամիներ են, ովքեր կարող են կրկին ցանկանալ վնաս պատճառել մեզ,
26:19
People are being killed for no reason instead of good reason --
520
1561000
3000
Մարդիկ լավ պատճառ ունենալու փոխարեն, մահանում են առանց պատճառի,
26:22
as if there's good reason, but sometimes people think there are.
521
1564000
3000
այնպես չէ որ լավ պատճառ գոյություն ունի, բայց մարդիկ երբեմն այդպես են մտածում։
26:25
So there are a number of things that together
522
1567000
2000
Այսպիսով, կան մի շարք գործոններ, որոնք միասին
26:27
make this seem like a fantastic event, but let's not play down
523
1569000
3000
դարձնում են սա մի արտառոց դեպք, բայց եկեք չթերագնահատենք
26:30
the fact that newspapers sell when people see something in it
524
1572000
4000
այն փաստը, որ թերթերը վաճառվում են, երբ այնտեղ այնպիսի նյութ կա,
26:34
they want to read. So there's a large role here played by the media,
525
1576000
3000
որ մարդիկ ուզում են կարդալ։ Այնպես որ լրատվամիջոցների դերը հսկայական է,
26:37
who want these things to be
526
1579000
2000
քանի որ նրանք ցանկանում են որ այդ ամենը լինի
26:39
as spectacular as they possibly can.
527
1581000
4000
այնքան ազդեցիկ, որքան հնարավոր է։
26:43
CA: I mean, what would it take to persuade our culture to downplay it?
528
1585000
6000
ՔԱ՝ Իսկ ի՞նչ կպահանջվի մեզանից այդ միտումը փոխելու համար։
26:49
DG: Well, go to Israel. You know,
529
1591000
1000
ԴԳ՝ Դե, գնացեք Իսրայել։ Գիտեք, Իսրայելում
26:50
go to Israel. And a mall blows up,
530
1592000
2000
առևտրի կենտրոն է պայթում,
26:52
and then everybody's unhappy about it, and an hour-and-a-half later --
531
1594000
3000
և բոլորը դժբախտ են իրենց զգում, մեկ ու կես ժամ հետո,
26:55
at least when I was there, and I was 150 feet from the mall
532
1597000
3000
դե առնվազն երբ ես այնտեղ էի, մոտ 45 մետր հեռավորության վրա առևտրի կենտրոնից,
26:58
when it blew up -- I went back to my hotel
533
1600000
2000
երբ այն պայթեց, ես վերադարձա իմ հյուրանոց
27:00
and the wedding that was planned was still going on.
534
1602000
3000
և հարսանիքը, որը ծրագրավորված էր, ընթացքի մեջ էր։
27:03
And as the Israeli mother said,
535
1605000
1000
Եվ ինչպես իսրայելացի մայր ասեց,
27:04
she said, "We never let them win by stopping weddings."
536
1606000
4000
նա ասեց․ «Մենք երբեք թույլ չենք տան նրանց հաղթել և հարսանիքներ կասեցնել»։
27:08
I mean, this is a society that has learned --
537
1610000
1000
Սա մի հասարակություն է, որը սովորել է,
27:09
and there are others too -- that has learned to live
538
1611000
2000
և կան նաև ուրիշները, որոնք սովորել են ապրել
27:11
with a certain amount of terrorism and not be quite as upset by it,
539
1613000
5000
ահաբեկչության կողքին և մեծ պատմություն չսարքել դրանից,
27:16
shall I say, as those of us who have not had many terror attacks.
540
1618000
3000
ի տարբերություն նրանց, ովքեր այդ քանակի ահաբեկչական հարձակումներ չեն տեսել։
27:19
CA: But is there a rational fear that actually,
541
1621000
3000
ՔԱ՝ Բայց միգուցե վախը ռացիոնալ է,
27:22
the reason we're frightened about this is because we think that
542
1624000
3000
մենք վախեցած ենք քանի որ մտածում ենք,
27:25
the Big One is to come?
543
1627000
1000
որ ամենավատն ապագայում է։
27:26
DG: Yes, of course. So, if we knew that this was the worst attack
544
1628000
4000
ԴԳ՝ Իհարկե, եթե մենք իմանայինք, որ դա ամենավատ պատահարն է,
27:30
there would ever be, there might be more and more buses of 30 people --
545
1632000
4000
որ երբևէ կլինի, միգուցե լինեն ուրիշ ավտոբուսներ 30 մարդկանցով,
27:34
we would probably not be nearly so frightened.
546
1636000
2000
մենք հավանաբար այդքան վախեցած չէինք լինի։
27:36
I don't want to say -- please, I'm going to get quoted somewhere
547
1638000
2000
Ես չեմ ուզում որ ինչ-որ մեկն ինձ ցիտի, ասելով թե,
27:38
as saying, "Terrorism is fine and we shouldn't be so distressed."
548
1640000
4000
«Ահաբեկչությունը նորմալ է և մենք չպետք է մտահոգվենք»։
27:42
That's not my point at all.
549
1644000
2000
Դա այն չէ, ինչ որ ես ուզում եմ ասել։
27:44
What I'm saying is that, surely, rationally,
550
1646000
2000
Ես պարզապես ասում եմ, որ եթե սթափ նայենք այս ամենին,
27:46
our distress about things that happen, about threats,
551
1648000
4000
մեր մտահոգվածությունը այն սպառնալիքների մասին, որոնք կարող են իրականանալ,
27:50
should be roughly proportional to the size of those threats
552
1652000
3000
պետք է մոտավորապես համարժեք լինի այդ սպառնալիների
27:53
and threats to come.
553
1655000
2000
և ապագա սպառնալիքների չափին։
27:55
I think in the case of terrorism, it isn't.
554
1657000
3000
Կարծում եմ, որ ահաբեկչության դեպքում դա այդպես չէ։
27:58
And many of the things we've heard about from our speakers today --
555
1660000
2000
Եվ այսօր այստեղ շատ տարբեր ելույթներ լսեցինք,
28:00
how many people do you know got up and said,
556
1662000
2000
բայց մարդկանցից քանիսը վեր կացան և ասեցին․
28:02
Poverty! I can't believe what poverty is doing to us.
557
1664000
4000
Աղքատությու՜ն։ Ես չեմ կարող հավատալ թե ինչ է անում աղքատությունը մեզ հետ։
28:06
People get up in the morning; they don't care about poverty.
558
1668000
2000
Մարդիկ արթնանում են առավոտյան, և նրանց չի հետաքրքրում աղքատությունը։
28:08
It's not making headlines, it's not making news, it's not flashy.
559
1670000
2000
Այն չի հայտնվում առաջին էջերում, դրա մասին չեն խոսում նորություններում, այն աչքի զարնող չէ։
28:10
There are no guns going off.
560
1672000
2000
Դրանից մեծ աղմուկ չեն անում։
28:12
I mean, if you had to solve one of these problems, Chris,
561
1674000
2000
Եթե դու կարողանայիր լուծել այդ երկու խնդիրներից մեկը, Քրիս,
28:14
which would you solve? Terrorism or poverty?
562
1676000
2000
ո՞րը դու կընտրեիր։ Աղքատությունը թե ահաբեկչությունը։
28:16
(Laughter)
563
1678000
4000
(Ծիծաղ)
28:20
(Applause)
564
1682000
2000
(Ծափահարություններ)
28:22
That's a tough one.
565
1684000
2000
Դժվար հարց է։
28:24
CA: There's no question.
566
1686000
1000
ՔԱ։ Ինչ խոսք,
28:25
Poverty, by an order of magnitude, a huge order of magnitude,
567
1687000
4000
աղքատությունը իր կարևորությամբ շատ ավելի մեծ կշիռ ունի,
28:29
unless someone can show that there's, you know,
568
1691000
3000
եթե իհարկե ինչ-որ մեկը չհայտնաբերի, որ
28:32
terrorists with a nuke are really likely to come.
569
1694000
4000
ահաբեկիչներն ատոմային զենքով պատրաստվում են հարձակվել։
28:36
The latest I've read, seen, thought
570
1698000
2000
Բայց համաձայն վերջին նորությունների, որոնց հետևել եմ
28:38
is that it's incredibly hard for them to do that.
571
1700000
4000
դա չափազանց բարդ կլինի նրանց համար։
28:42
If that turns out to be wrong, we all look silly,
572
1704000
2000
Եթե պարզվի, որ մենք սխալվել ենք, մենք բոլորս հիմարի դերում կհայտնվենք,
28:44
but with poverty it's a bit --
573
1706000
2000
իսկ աղքատության դեպքը մի քիչ․․․
28:46
DG: Even if that were true, still more people die from poverty.
574
1708000
3000
ԴԳ՝ Եթե նույնիսկ դա տեղի ունենա, ավելի շատ մարդ է մահանում աղքատությունից։
28:53
CA: We've evolved to get all excited
575
1715000
1000
ՔԱ՝ Մենք պատմականորեն զարգացել ենք այնպես, որ խիստ հուզվում ենք
28:54
about these dramatic attacks. Is that because in the past,
576
1716000
3000
այսպիսի դրամատիկ հարձակումներից։ Պատճառն այն է, որ անցյալում,
28:57
in the ancient past, we just didn't understand things like disease
577
1719000
3000
հին ժամանակներում, մենք չէինք հասկանում թե ինչ է հիվանդությունը
29:00
and systems that cause poverty and so forth,
578
1722000
2000
կամ աղքատություն ծնող համակարգը և այլն,
29:02
and so it made no sense for us as a species to put any energy
579
1724000
4000
և որպես տեսակ մեզ համար անիմաստ էր ուժ ու եռանդ վատնել
29:06
into worrying about those things?
580
1728000
2000
և անհագստանալ նման բաների համար։
29:08
People died; so be it.
581
1730000
2000
Մարդիկ մահանում են, դե ինչ արած։
29:10
But if you got attacked, that was something you could do something about.
582
1732000
2000
Բայց եթե ձեր վրա հարձակվել են, դուք կարող էիք ինչ-որ բան անել,
29:12
And so we evolved these responses.
583
1734000
2000
և այդպիսով մենք ձևավորեցինք նման արձագանք։
29:14
Is that what happened?
584
1736000
1000
Կարծում եք այդպե՞ս էլ եղել է։
29:15
DG: Well, you know, the people who are most skeptical
585
1737000
3000
ԴԳ՝ Դե, գիտեք, ամենի համար էվոլյուցիոն բացատրություններ
29:18
about leaping to evolutionary explanations for everything
586
1740000
2000
գտնելուն ամենաթերահավատորեն մոտենում են
29:20
are the evolutionary psychologists themselves.
587
1742000
2000
հենց էվոլյուցիոն հոգեբանները։
29:22
My guess is that there's nothing quite that specific
588
1744000
3000
Կարող եմ ենթադրել, որ մեր էվոլյուցիոն անցյալի մասին
29:25
in our evolutionary past. But rather, if you're looking for
589
1747000
2000
այդքան հստակ բացատրություն չկա։ Եթե փնտրում եք էվոլյուցիոն
29:27
an evolutionary explanation, you might say
590
1749000
2000
բացատրություն, ավելի ճիշտ կլինի ասել, որ
29:29
that most organisms are neo-phobic -- that is, they're a little scared
591
1751000
4000
կենդանի էակների մեծ մասը նեոֆոբ է, այսինքն, նրանք մի փոքր վախենում են
29:33
of stuff that's new and different.
592
1755000
1000
նոր և տարբերվող բաներից։
29:34
And there's a good reason to be,
593
1756000
2000
Եվ դրա համար նրանք ունեն շատ լավ պատճառ,
29:36
because old stuff didn't eat you. Right?
594
1758000
1000
քանի որ հին ու ծանոթ բաները իրենց չեն կերել, ադպես չէ՞։
29:37
Any animal you see that you've seen before is less likely
595
1759000
3000
Ցանկացած կենդանի, որին դուք տեսել եք, ավելի քիչ հավանական է,
29:40
to be a predator than one that you've never seen before.
596
1762000
3000
որ գիշատիչ լինի, քան այն կենդանին, որին դուք առաջին անգամ եք տեսնում։
29:43
So, you know, when a school bus is blown up and we've never seen this before,
597
1765000
3000
Եվ գիտեք, երբ դպրոցական ավտոբուսը պայթում է, և մենք առաջին անգամ ենք դա տեսնում,
29:46
our general tendency is to orient towards
598
1768000
2000
մեր հիմնական հակումը
29:48
that which is new and novel is activated.
599
1770000
5000
նորի և անծանոթի հանդեպ ակտիվանում է։
29:53
I don't think it's quite as specific a mechanism
600
1775000
2000
Ես չեմ կարծում, որ սրա հետևում թաքնված է այնպիսի յուրահատուկ մեխանիզմ,
29:55
as the one you alluded to, but maybe a more fundamental one underlying it.
601
1777000
2000
որի մասին Դուք ակնարկեցիք, բայց միգուցե կա մեկ այլ հիմնական բացատրություն։
30:01
Jay Walker: You know, economists love to talk about
602
1783000
5000
Ջեյ Ուոկեր՝ Գիտեք, տնտեսագետները սիրում են խոսել
30:06
the stupidity of people who buy lottery tickets. But I suspect
603
1788000
4000
վիճակախաղի տոմսեր գնող մարդկանց հիմարության մասին։ Բայց ես կասկածում եմ,
30:10
you're making the exact same error you're accusing those people of,
604
1792000
3000
որ դուք գործում եք այն նույն սխալը, որում մեղադրում եք մարդկանց,
30:13
which is the error of value.
605
1795000
1000
այն է՝ արժեքի գնահատման սխալ։
30:14
I know, because I've interviewed
606
1796000
1000
Ես գիտեմ այդ, որովհետև հարցազրույց եմ անցկացրել
30:15
about 1,000 lottery buyers over the years.
607
1797000
2000
վիճակախաղի տոմսեր գնող մոտ 1,000 մարդկանց հետ տարիների ընթացքում։
30:17
It turns out that the value of buying a lottery ticket is not winning.
608
1799000
4000
Պարզվում է, որ վիճակախաղի տոմս գնելու արժեքը հաղթանակը չէ։
30:21
That's what you think it is. All right?
609
1803000
2000
Դա այն է ինչ դուք կարծում եք, այդպես չէ՞։
30:23
The average lottery buyer buys about 150 tickets a year,
610
1805000
3000
Միջինում վիճակախաղի տոմսի գնորդը տարեկան մոտ 150 տոմս է գնում,
30:26
so the buyer knows full well that he or she is going to lose,
611
1808000
4000
այնպես որ գնորդը շատ լավ գիտի, որ տանուլ է տալու,
30:30
and yet she buys 150 tickets a year. Why is that?
612
1812000
3000
և չնայած դրան գնում է միջին հաշվով 150 տոմս մեկ տարում։ Ի՞նչն է պատճառը։
30:33
It's not because she is stupid or he is stupid.
613
1815000
4000
Պատճառն այն չէ, որ նա հիմար է։
30:37
It's because the anticipation of possibly winning
614
1819000
3000
Պատճառն այն է, որ հնարավոր հաղթանակի ակնկալումը
30:40
releases serotonin in the brain, and actually provides a good feeling
615
1822000
4000
բաց է թողնում սերոտոնին դեպի ուղեղ, և դա փաստորեն ապահովում է լավ տրամադրություն,
30:44
until the drawing indicates you've lost.
616
1826000
2000
մինչև որ պարզ չի դառնում, որ նա տանուլ է տվել։
30:46
Or, to put it another way, for the dollar investment,
617
1828000
3000
Այլ կերպ ասած, մեկ դոլար ներդրման դիմաց,
30:49
you can have a much better feeling than flushing the money
618
1831000
3000
դուք կարող եք շատ ավելի հաճելի զգացմունքներ ունենալ, քան գումարն աղբը նետելուց,
30:52
down the toilet, which you cannot have a good feeling from.
619
1834000
3000
որից ոչ մի հաճույք ստանալ հնարավոր չէ։
30:55
Now, economists tend to --
620
1837000
2000
Տնտեսագետները հակված են․․․
30:57
(Applause)
621
1839000
3000
(Ծափահարություններ)
31:00
-- economists tend to view the world
622
1842000
1000
Տնտեսագետները հակված են աշխարհը դիտել
31:01
through their own lenses, which is:
623
1843000
2000
իրենց սեփական ակնոցներով, այն է.
31:03
this is just a bunch of stupid people.
624
1845000
2000
սա պարզապես հիմար մարդկանց խումբ է:
31:05
And as a result, many people look at economists as stupid people.
625
1847000
4000
Դրա արդյունքում, շատ մարդիկ դիտում են տնտեսագետներին որպես հիմար մարդկանց:
31:09
And so fundamentally, the reason we got to the moon is,
626
1851000
3000
Եվ այսպիսով, սկզբունքորեն, մենք հասել ենք լուսնին, այն բանի շնորհիվ,
31:12
we didn't listen to the economists. Thank you very much.
627
1854000
3000
որ չենք լսել տնտեսագետներին: Շնորհակալություն:
31:15
(Applause)
628
1857000
5000
(Ծափահարություններ)
31:20
DG: Well, no, it's a great point. It remains to be seen
629
1862000
3000
ԴԳ` Չէ, իհարկե, տեղին նկատողություն է: Սակայն դեռ պարզ չէ,
31:23
whether the joy of anticipation is exactly equaled
630
1865000
4000
արդյոք ակնկալման ուրախությունը համահավասար է
31:27
by the amount of disappointment after the lottery. Because remember,
631
1869000
3000
վիճակախաղից հետո հիասթափությանը։ Որովհետև, ինչպես հիշում եք,
31:30
people who didn't buy tickets don't feel awful the next day either,
632
1872000
3000
մարդիկ, որոնք չեն գնել տոմս, հաջորդ օրն իրենց վատ չեն զգում,
31:33
even though they don't feel great during the drawing.
633
1875000
2000
նույնիսկ եթե վիճակախաղի ընթացքում հրճվանք չեն զգացել։
31:35
I would disagree that people know they're not going to win.
634
1877000
2000
Ես համաձայն չեմ, որ մարդիկ չգիտեն, որ չեն հաղթելու։
31:37
I think they think it's unlikely, but it could happen,
635
1879000
3000
Կարծում եմ, իրենք գիտեն, որ դա քիչ հավանական է, բայց հնարավոր,
31:40
which is why they prefer that to the flushing.
636
1882000
3000
և այդ պատճառով էլ նախընտրում եմ այն գումարն աղբը նետելուն։
31:43
But certainly I see your point: that there can be
637
1885000
3000
Բայն ես անշուշտ հասկանում եմ ձեր փաստարկը․ վիճակախաղի տոմս գնելիս
31:46
some utility to buying a lottery ticket other than winning.
638
1888000
4000
բացի հաղթանակից կարող է գոյություն ունենալ այլ օգտակարություն։
31:50
Now, I think there's many good reasons not to listen to economists.
639
1892000
3000
Ես կարծում եմ, որ մենք տնտեսագետներին չլսելու շատ պատճառներ ունենք:
31:53
That isn't one of them, for me, but there's many others.
640
1895000
3000
Ինձ համար սակայն սա դրանցից մեկը չէ, բայց կան շատ ուրիշներ:
31:56
CA: Last question.
641
1898000
2000
ՔԱ՝ Վերջին հարցը։
31:58
Aubrey de Grey: My name's Aubrey de Grey, from Cambridge.
642
1900000
3000
Օբրի դե Գրեյ՝ Իմ անունը Օբրի դե Գրեյ է, Քեմբրիջից եմ։
32:01
I work on the thing that kills more people than anything else kills --
643
1903000
4000
Ես զբաղվում եմ մի բանով, որ սպանում է ավելի շատ մարդ, քան այլ որևէ բան։
32:05
I work on aging -- and I'm interested in doing something about it,
644
1907000
2000
Ես զբաղվում եմ ծերության խնդրով, և ցանկանում եմ ինչ-որ բան անել այդ ուղղությամբ,
32:07
as we'll all hear tomorrow.
645
1909000
1000
ինչի մասին դուք բոլորդ կլսեք վաղը։
32:08
I very much resonate with what you're saying,
646
1910000
3000
Ինձ շատ մոտ է այն ամենը ինչ դուք ասում եք,
32:11
because it seems to me that the problem
647
1913000
2000
որովհետև ես կարծում եմ, որ
32:13
with getting people interested in doing anything about aging
648
1915000
3000
մարդկանց ծերության հարցով հետաքրքրելու դժվարությունը նրանում է,
32:16
is that by the time aging is about to kill you it looks like cancer
649
1918000
3000
որ մինչ ծերությունը հնարավորություն կունենա սպանել մեզ, դա անում է քաղցկեղը
32:19
or heart disease or whatever. Do you have any advice?
650
1921000
3000
կամ սրտի հիվանդությունը կամ մեկ այլ բան։ Ունեք արդյո՞ք որևէ խորհուրդ։
32:22
(Laughter)
651
1924000
3000
(Ծիծաղ)
32:25
DG: For you or for them?
652
1927000
1000
ԴԳ՝ Ձեր համար թե՞ իրենց։
32:26
AdG: In persuading them.
653
1928000
1000
ՕդԳ՝ Իրենց համոզելու համար։
32:27
DG: Ah, for you in persuading them.
654
1929000
2000
ԴԳ՝ Օհ, որպեսզի Դուք իրենց համոզեք։
32:29
Well, it's notoriously difficult to get people to be farsighted.
655
1931000
3000
Դե, դժբախտաբար շատ դժվար է մարդկանց այդքան հեռատես դարձնելը։
32:32
But one thing that psychologists have tried that seems to work
656
1934000
4000
Բայց մի բան, որ հոգեբանները փորձել են, և ինչը կարծես թե աշխատում է,
32:36
is to get people to imagine the future more vividly.
657
1938000
3000
այն է․ անել այպես որ մարդկանց ապագան ավելի հստակ պատկերացնեն։
32:39
One of the problems with making decisions about the far future
658
1941000
3000
Հեռավոր ապագայի մասին որոշում կայացնելու հետ կապված խնդիրներից մեկն այն է,
32:42
and the near future is that we imagine the near future
659
1944000
3000
որ մենք ավելի շատ ավելի հստակ ենք պատկերացնում մոտ ապագան
32:45
much more vividly than the far future.
660
1947000
2000
քան հեռավոր ապագան։
32:47
To the extent that you can equalize the amount of detail
661
1949000
4000
Եթե ձեզ հաջողվի հեռավոր ապագայի մասին մարդկանց մտավոր պատկերման
32:51
that people put into the mental representations
662
1953000
2000
մանրամասները հավասարեցնել մոտ ապագայի մտացածին մանրամասներին,
32:53
of near and far future, people begin to make decisions
663
1955000
2000
մարդիկ կսկսեն նույն որոշումներն ընդունել
32:55
about the two in the same way.
664
1957000
2000
երկու դեպքերում էլ։
32:57
So, would you like to have an extra 100,000 dollars when you're 65
665
1959000
5000
Այսպես․ «Արդյոք կցանկանաք ունենալ 100,000 դոլար, երբ 65 տարեկան դառնաք» հարցը
33:02
is a question that's very different than,
666
1964000
1000
շատ է տարբերվում հետևյալ հարցից․
33:03
imagine who you'll be when you're 65: will you be living,
667
1965000
4000
«Պատկերացրեք Ձեզ 65 տարեկանում, արդյո՞ք կենդանի կլինեք,
33:07
what will you look like, how much hair will you have,
668
1969000
2000
ինչպիսի՞ տեսք կունենանք, ինչքա՞ն մազ կունենաք,
33:09
who will you be living with.
669
1971000
1000
ու՞մ հետ կապրեք»։
33:10
Once we have all the details of that imaginary scenario,
670
1972000
3000
Հենց որ մենք ունենանք այս երևակայական սցենարի բոլոր մանրամասները,
33:13
suddenly we feel like it might be important to save
671
1975000
2000
հանկարծակի մենք կզգանք, որ միգուցե դրամ խնայելը
33:15
so that that guy has a little retirement money.
672
1977000
3000
կարևոր է, որպեսզի ինչ-որ մարդ մի փոքր թոշակ ունենա։
33:18
But these are tricks around the margins.
673
1980000
2000
Բայց սրանք ընդհամենը փոքրիկ խորամանկություններ են, որ մենք կարող ենք կիրառել։
33:20
I think in general you're battling a very fundamental human tendency,
674
1982000
3000
Կարծում եմ, հիմնականում, Դուք պայքարում եք մարդկային սկզբունքային հակման դեմ,
33:23
which is to say, "I'm here today,
675
1985000
2000
այն է՝ ասել է թե․ «Այսօր ես կամ,
33:25
and so now is more important than later."
676
1987000
3000
և այս պահն ավելի կարևոր է քան ապագան»։
33:28
CA: Dan, thank you. Members of the audience,
677
1990000
2000
ՔԱ՝ Դեն, շնորհակալություն։ Հարգարժան ունկնդիրներ,
33:30
that was a fantastic session. Thank you.
678
1992000
1000
հիասքանչ ելույթ էր։ Շնորհակալություն։
33:31
(Applause)
679
1993000
2000
(Ծափահարություններ)
Translated by Gohar Khachatryan
Reviewed by Armenuhy Hovakimyan

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Dan Gilbert - Psychologist; happiness expert
Harvard psychologist Dan Gilbert says our beliefs about what will make us happy are often wrong -- a premise he supports with intriguing research, and explains in his accessible and unexpectedly funny book, Stumbling on Happiness.

Why you should listen

Dan Gilbert believes that, in our ardent, lifelong pursuit of happiness, most of us have the wrong map. In the same way that optical illusions fool our eyes -- and fool everyone's eyes in the same way -- Gilbert argues that our brains systematically misjudge what will make us happy. And these quirks in our cognition make humans very poor predictors of our own bliss.

The premise of his current research -- that our assumptions about what will make us happy are often wrong -- is supported with clinical research drawn from psychology and neuroscience. But his delivery is what sets him apart. His engaging -- and often hilarious -- style pokes fun at typical human behavior and invokes pop-culture references everyone can relate to. This winning style translates also to Gilbert's writing, which is lucid, approachable and laugh-out-loud funny. The immensely readable Stumbling on Happiness, published in 2006, became a New York Times bestseller and has been translated into 20 languages.

In fact, the title of his book could be drawn from his own life. At 19, he was a high school dropout with dreams of writing science fiction. When a creative writing class at his community college was full, he enrolled in the only available course: psychology. He found his passion there, earned a doctorate in social psychology in 1985 at Princeton, and has since won a Guggenheim Fellowship and the Phi Beta Kappa teaching prize for his work at Harvard. He has written essays and articles for The New York Times, Time and even Starbucks, while continuing his research into happiness at his Hedonic Psychology Laboratory.

More profile about the speaker
Dan Gilbert | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee