ABOUT THE SPEAKER
Dan Gilbert - Psychologist; happiness expert
Harvard psychologist Dan Gilbert says our beliefs about what will make us happy are often wrong -- a premise he supports with intriguing research, and explains in his accessible and unexpectedly funny book, Stumbling on Happiness.

Why you should listen

Dan Gilbert believes that, in our ardent, lifelong pursuit of happiness, most of us have the wrong map. In the same way that optical illusions fool our eyes -- and fool everyone's eyes in the same way -- Gilbert argues that our brains systematically misjudge what will make us happy. And these quirks in our cognition make humans very poor predictors of our own bliss.

The premise of his current research -- that our assumptions about what will make us happy are often wrong -- is supported with clinical research drawn from psychology and neuroscience. But his delivery is what sets him apart. His engaging -- and often hilarious -- style pokes fun at typical human behavior and invokes pop-culture references everyone can relate to. This winning style translates also to Gilbert's writing, which is lucid, approachable and laugh-out-loud funny. The immensely readable Stumbling on Happiness, published in 2006, became a New York Times bestseller and has been translated into 20 languages.

In fact, the title of his book could be drawn from his own life. At 19, he was a high school dropout with dreams of writing science fiction. When a creative writing class at his community college was full, he enrolled in the only available course: psychology. He found his passion there, earned a doctorate in social psychology in 1985 at Princeton, and has since won a Guggenheim Fellowship and the Phi Beta Kappa teaching prize for his work at Harvard. He has written essays and articles for The New York Times, Time and even Starbucks, while continuing his research into happiness at his Hedonic Psychology Laboratory.

More profile about the speaker
Dan Gilbert | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2005

Dan Gilbert: Why we make bad decisions

Dan Gilbert'tan yanlış beklentilerimiz üzerine

Filmed:
5,287,085 views

Dan Gilbert, mutluluk üzerine yaptığı araştırmasından inceleme ve veriler sunarken, kendi üzerinizde de deneyebileceğiniz bazı şaşırtıcı test ve deneyleri de paylaşıyor. TED'den tanıdık yüzler ile ışıltılı bir soru-cevap kısmı için sonuna kadar seyredin.
- Psychologist; happiness expert
Harvard psychologist Dan Gilbert says our beliefs about what will make us happy are often wrong -- a premise he supports with intriguing research, and explains in his accessible and unexpectedly funny book, Stumbling on Happiness. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:18
We all make decisionskararlar everyher day; we want to know
0
0
2000
Hepimiz her gün kararlar veririz; bilmek istediğimiz
00:20
what the right thing is to do -- in domainsetki alanları from the financialmali
1
2000
3000
ne yapmanın doğru olacağıdır - finans dünyasından
00:23
to the gastronomicGastronomi to the professionalprofesyonel to the romanticromantik.
2
5000
4000
gastronomiye, profesyonelliğe ve duygusallığa.
00:27
And surelyelbette, if somebodybirisi could really tell us how to do
3
9000
3000
Elbette, eğer birisi bize gerçekten her zaman için
00:30
exactlykesinlikle the right thing at all possiblemümkün timeszamanlar,
4
12000
3000
tam doğru şeyi nasıl yapacağımızı söyleyebilseydi
00:33
that would be a tremendousmuazzam gifthediye.
5
15000
3000
bu inanılmaz bir armağan olurdu.
00:36
It turnsdönüşler out that, in factgerçek, the worldDünya was givenverilmiş this gifthediye in 1738
6
18000
5000
İşin gerçeği, bu armağan dünyaya 1738'de
00:41
by a DutchHollanda dili polymathbilge namedadlı DanielDaniel BernoulliBernoulli.
7
23000
3000
Hollandalı bilge Daniel Bernoulli tarafından verildi.
00:44
And what I want to talk to you about todaybugün is what that gifthediye is,
8
26000
3000
Bugün burada sizlerle hem bu armağanın ne olduğunu konuşmak,
00:47
and I alsoAyrıca want to explainaçıklamak to you why it is
9
29000
3000
hem de neden şimdiye kadar
00:50
that it hasn'tdeğil sahiptir madeyapılmış a damnLanet olsun bitbit of differencefark.
10
32000
3000
bunun en ufacık bir fark yaratmadığını anlatmak istiyorum.
00:53
Now, this is Bernoulli'sBernoulli'nin gifthediye. This is a directdirekt quotealıntı.
11
35000
5000
Ve işte, bu Bernoulli'nin armağanı. Doğrudan bir alıntı.
00:58
And if it looksgörünüyor like GreekYunanca to you, it's because, well, it's GreekYunanca.
12
40000
3000
Eğer size Yunanca gibi geldiyse, yani işte, gerçekten de Yunanca.
01:02
But the simplebasit Englishİngilizce translationçeviri -- much lessaz precisekesin,
13
44000
4000
Fakat basit Türkçe tercümesi - daha az kesin,
01:06
but it capturesyakalar the gistana fikri of what BernoulliBernoulli had to say -- was this:
14
48000
4000
fakat Bernouli'nin söylediğinin özünü yakalıyor - şöyle:
01:10
The expectedbeklenen valuedeğer of any of our actionseylemler --
15
52000
2000
Herhangi bir eylemimizin beklenen değeri --
01:12
that is, the goodnessiyilik that we can countsaymak on gettingalma --
16
54000
4000
yani elde edeceğimize inandığımız getiri--
01:16
is the productürün of two simplebasit things:
17
58000
2000
iki basit şeyin çarpımıdır:
01:18
the oddsolasılık that this actionaksiyon will allowizin vermek us to gainkazanç something,
18
60000
4000
bu eylemin bize bir kazanç fırsatı yaratma olasılığı
01:22
and the valuedeğer of that gainkazanç to us.
19
64000
3000
ve bu kazancın bizim için değeri.
01:25
In a senseduyu, what BernoulliBernoulli was sayingsöz is,
20
67000
2000
Yani bir bakıma, Bernoullli şöyle söylemekte,
01:27
if we can estimatetahmin and multiplyçarpmak these two things,
21
69000
3000
eğer bu iki şeyi tahmin edip çarpabilirsek,
01:30
we will always know preciselytam how we should behaveDavranmak.
22
72000
3000
her zaman nasıl davranmamız gerektiğini kesin olarak bilebiliriz.
01:33
Now, this simplebasit equationdenklem, even for those of you
23
75000
3000
İşte, bu basit denklem, hatta siz
01:36
who don't like equationsdenklemler, is something that you're quiteoldukça used to.
24
78000
3000
denklemleri sevmeyenleriniz için bile, alışageldiğiniz bir şey.
01:39
Here'sİşte an exampleörnek: if I were to tell you, let's playoyun
25
81000
3000
İşte bir örnek: eğer desem ki haydi
01:42
a little coinmadeni para tossatmak gameoyun, and I'm going to flipfiske a coinmadeni para,
26
84000
3000
yazı-tura oynayalım, parayı havaya atacağım
01:45
and if it comesgeliyor up headskafalar, I'm going to payödeme you 10 dollarsdolar,
27
87000
3000
ve yazı gelirse, sana 10 lira vereceğim.
01:48
but you have to payödeme fourdört dollarsdolar for the privilegeayrıcalık of playingoynama with me,
28
90000
4000
fakat benimle beraber oynama hakkı için 4 lira ödeyeceksin,
01:52
mostçoğu of you would say, sure, I'll take that betbahis. Because you know
29
94000
3000
hemen hepiniz eminim tabii ki varım dersiniz. Çünkü biliyorsunuz ki
01:55
that the oddsolasılık of you winningkazanan are one halfyarım, the gainkazanç if you do is 10 dollarsdolar,
30
97000
5000
kazanma ihtimaliniz yarı yarıya ve kazancınız 10 lira,
02:00
that multipliesçarpar to fivebeş, and that's more
31
102000
2000
çarpımları 5 eder ki bu da
02:02
than I'm chargingdoldurma you to playoyun. So, the answerCevap is, yes.
32
104000
4000
oynamak için aldığım paradan daha fazla. Yani cevap, evet.
02:06
This is what statisticiansistatistikçiler technicallyteknik olarak call a damnLanet olsun fine betbahis.
33
108000
4000
İstatistikçilerin teknik olarak "aman ha kaçırma" dedikleri bir bahis.
02:10
Now, the ideaFikir is simplebasit when we're applyinguygulayarak it to coinmadeni para tossesfırlatır,
34
112000
3000
Tabii ki yazı-tura için kullanırken fikir gayet basit,
02:13
but in factgerçek, it's not very simplebasit in everydayher gün life.
35
115000
4000
gel gelelim, gündelik hayatta o kadar da kolay değil.
02:17
People are horriblekorkunç at estimatingtahmin etme bothher ikisi de of these things,
36
119000
4000
İnsanlar bu iki şeyi de tahmin etmekte berbatlar,
02:21
and that's what I want to talk to you about todaybugün.
37
123000
2000
ve bugün sizlerle konuşmak istediğim konu bu.
02:23
There are two kindsçeşit of errorshatalar people make when tryingçalışıyor to decidekarar ver
38
125000
3000
Doğru olanın ne olduğuna karar vermeye çalışırken,
02:26
what the right thing is to do, and those are
39
128000
2000
insanların yaptığı iki tür hata vardır, bunlar
02:28
errorshatalar in estimatingtahmin etme the oddsolasılık that they're going to succeedbaşarılı olmak,
40
130000
3000
başarı şansını tahmin ederken yapılan hatalar,
02:31
and errorshatalar in estimatingtahmin etme the valuedeğer of theironların ownkendi successbaşarı.
41
133000
4000
ve başarılarının değerini tahmin ederken yapılan hatalardır.
02:35
Now, let me talk about the first one first.
42
137000
4000
Peki, öncelikle ilki hakkında konuşalım.
02:39
CalculatingHesaplama oddsolasılık would seemgörünmek to be something ratherdaha doğrusu easykolay:
43
141000
2000
Olasılığı hesaplamak biraz basit bir iş gibi görünür:
02:41
there are sixaltı sidestaraf to a dieölmek, two sidestaraf to a coinmadeni para, 52 cardskartları in a deckgüverte.
44
143000
4000
bir zarın altı yüzü, bozuk paranın iki tarafı ve destede 52 kart vardır.
02:45
You all know what the likelihoodolasılık is of pullingçeken the aceAce of spadesmaçalar
45
147000
4000
Hepiniz maça ası çekme ihtimalini,
02:49
or of flippingsaygısız a headskafalar.
46
151000
1000
veya yazı gelme ihtimalini bilebilirsiniz.
02:50
But as it turnsdönüşler out, this is not a very easykolay ideaFikir to applyuygulamak
47
152000
5000
Fakat görünen o ki, bu fikrin gündelik yaşamda uygulanması
02:55
in everydayher gün life. That's why AmericansAmerikalılar spendharcamak more --
48
157000
3000
çok da kolay değil. Bu sebeple Amerikalılar'ın harcadıkları
02:58
I should say, losekaybetmek more -- gamblingkumar
49
160000
3000
-- kaybettikleri demem lazım-- kumar parası
03:01
than on all other formsformlar of entertainmenteğlence combinedkombine.
50
163000
5000
diğer tüm eğlence şekillerine harcadıklarından fazla.
03:06
The reasonneden is, this isn't how people do oddsolasılık.
51
168000
3000
Bunun sebebi, insanların ihtimalleri böyle hesaplamamaları.
03:09
The way people figureşekil oddsolasılık
52
171000
1000
İnsanların ihtimalleri tahmin etme şeklini anlamak
03:10
requiresgerektirir that we first talk a bitbit about pigsdomuzlar.
53
172000
3000
öncelikle biraz domuzlar hakkında konuşmamızı gerektiriyor.
03:13
Now, the questionsoru I'm going to put to you is whetherolup olmadığını you think
54
175000
2000
Şimdi size soracağım soru şu; sizce
03:15
there are more dogsköpekler or pigsdomuzlar on leasheskira kontratı
55
177000
3000
Oxford'da herhangi bir günde
03:18
observedgözlenen in any particularbelirli day in OxfordOxford.
56
180000
3000
tasmalı köpek mi daha çok görebiliriz yoksa domuz mu?
03:21
And of coursekurs, you all know that the answerCevap is dogsköpekler.
57
183000
2000
Tabii ki hepiniz cevabın köpek olduğunu biliyorsunuz.
03:23
And the way that you know that the answerCevap is dogsköpekler is
58
185000
3000
Ve cevabın köpek olduğunu nasıl bildiğinize gelirsek,
03:26
you quicklyhızlı bir şekilde revieweddeğerlendirilmiş in memorybellek the timeszamanlar
59
188000
2000
hızlıca hafızanıza göz atıp kaç sefer
03:28
you've seengörüldü dogsköpekler and pigsdomuzlar on leasheskira kontratı.
60
190000
2000
tasmalı köpek ve domuz gördüğünüzü gözden geçirdiniz.
03:30
It was very easykolay to rememberhatırlamak seeinggörme dogsköpekler,
61
192000
3000
Köpekleri gördüğünüzü hatırlamak çok kolaydı,
03:33
not so easykolay to rememberhatırlamak pigsdomuzlar. And eachher one of you assumedkabul
62
195000
3000
fakat domuzları hatırlamak o kadar kolay değil. Ve her biriniz varsaydınız ki
03:36
that if dogsköpekler on leasheskira kontratı camegeldi more quicklyhızlı bir şekilde to your mindus,
63
198000
4000
eğer tasmalı köpekler akla daha çabuk geliyorsa,
03:40
then dogsköpekler on leasheskira kontratı are more probablemuhtemel.
64
202000
2000
o zaman tasmalı köpekler daha olasıdır.
03:42
That's not a badkötü rulekural of thumbbaşparmak, exceptdışında when it is.
65
204000
5000
Bu aslında çok da kötü bir tahmin değil, fakat olduğu da oluyor.
03:47
So, for exampleörnek, here'sburada a wordsözcük puzzlebulmaca.
66
209000
2000
Örneğin alın size bir bulmaca.
03:49
Are there more four-letterDört harfli Englishİngilizce wordskelimeler
67
211000
2000
Hangi dört harfli İngilizce kelimeler fazladır;
03:51
with R in the thirdüçüncü placeyer or R in the first placeyer?
68
213000
4000
R harfi 3. sırada olanlar mı yoksa R harfi 1. sırada olanlar mı?
03:55
Well, you checkKontrol memorybellek very brieflykısaca, make a quickhızlı scantaramak,
69
217000
3000
Yani, hafızanıza çok kısaca baktığınızda, hızlı bir tarama yaparak,
03:58
and it's awfullyçok easykolay to say to yourselfkendin, RingYüzük, RangÇaldı, RungBasamak yuvası,
70
220000
3000
kendinize Ring, Rang, Rung demek çok daha kolay gelir
04:01
and very hardzor to say to yourselfkendin, ParePare, ParkPark: they come more slowlyyavaşça.
71
223000
7000
fakat Pare, Park demek zordur, akla daha geç gelir.
04:08
But in factgerçek, there are manyçok more wordskelimeler in the Englishİngilizce languagedil
72
230000
2000
Fakat aslında, İngilizcede R'nin üçüncü sırada olduğu
04:10
with R in the thirdüçüncü than the first placeyer.
73
232000
3000
kelimeler, birinci sırada olanlardan fazladır.
04:13
The reasonneden wordskelimeler with R in the thirdüçüncü placeyer come slowlyyavaşça to your mindus
74
235000
4000
R'nin üçüncü sırada olduğu kelimelerin aklınıza daha geç gelmesinin sebebi ise
04:17
isn't because they're improbableolasılıksız, unlikelyolası olmayan or infrequentseyrek.
75
239000
3000
onların daha az olması, daha ender veya ihtimal dışı olmaları değildir.
04:20
It's because the mindus recallsgeri çekme wordskelimeler by theironların first lettermektup.
76
242000
4000
Sebep, zihnimizin kelimeleri ilk harflerine göre hatırlamasıdır.
04:24
You kindtür of shoutNot out the soundses, S -- and the wordsözcük comesgeliyor.
77
246000
3000
Yani bir şekilde S harfini söylersiniz -- ve kelime gelir.
04:27
It's like the dictionarysözlük;
78
249000
1000
Aynı sözlük gibi;
04:28
it's hardzor to look things up by the thirdüçüncü lettermektup.
79
250000
3000
üçüncü harflerine göre kelime bulmak zordur.
04:31
So, this is an exampleörnek of how this ideaFikir that
80
253000
2000
Yani bu örneğin anlattığı,
04:33
the quicknesshız with whichhangi things come to mindus
81
255000
2000
bir şeyin aklınıza gelme hızı
04:35
can give you a senseduyu of theironların probabilityolasılık --
82
257000
2000
size o şeyin olasılığı hakkında bir fikir veriyor --
04:37
how this ideaFikir could leadöncülük etmek you astrayyoldan. It's not just puzzlesbulmacalar, thoughgerçi.
83
259000
4000
bu fikir sizi nasıl yoldan çıkartabilir. Olay sadece bulmacalar değil tabii ki.
04:41
For exampleörnek, when AmericansAmerikalılar are askeddiye sordu to estimatetahmin the oddsolasılık
84
263000
3000
Örneğin, Amerikalılardan hangi ilginç yollarla ölebileceklerinin
04:44
that they will dieölmek in a varietyvaryete of interestingilginç waysyolları --
85
266000
3000
olasılıklarını tahmin etmelerini istediğimizde --
04:47
these are estimatestahminler of numbernumara of deathsölümler perbaşına yearyıl
86
269000
3000
bunlar yıllık ölüm oranları tahminlerinin
04:50
perbaşına 200 millionmilyon U.S. citizensvatandaşlar.
87
272000
2000
200 milyon ABD vatandaşına oranıdır.
04:52
And these are just ordinarysıradan people like yourselveskendiniz who are askeddiye sordu
88
274000
2000
Sizler gibi sıradan insanlara sorulan bu soru,
04:54
to guesstahmin how manyçok people dieölmek from tornadoKasırga, fireworkshavai fişek, asthmaastım, drowningboğulma, etcvb.
89
276000
4000
kaç insanın hortum, havai fişek, astım, boğulma vb. den öldüğünü tahmin etmeleriydi.
04:58
CompareKarşılaştır these to the actualgerçek numberssayılar.
90
280000
3000
Cevapları gerçek sayılarla bir karşılaştırın.
05:01
Now, you see a very interestingilginç patternmodel here, whichhangi is first of all,
91
283000
3000
Burada görmekte olduğunuz çok ilginç bir model, her şeyden önce,
05:04
two things are vastlyçok over-estimatedaşırı tahmini, namelyyani tornadoesTornado and fireworkshavai fişek.
92
286000
5000
iki şey aşırı derecede abartılı tahmin edilmiş, hortumlar ve havai fişekler;
05:09
Two things are vastlyçok underestimatedgöz ardı:
93
291000
2000
iki şey ise fazlaca küçümsenerek tahmin edilmiş:
05:11
dyingölen by drowningboğulma and dyingölen by asthmaastım. Why?
94
293000
3000
boğularak veya astım yüzünden ölüm. Neden?
05:14
When was the last time that you pickedseçilmiş up a newspapergazete
95
296000
3000
En son ne zaman bir gazete aldınız
05:17
and the headlinebaşlık was, "BoyÇocuk dieskalıp of AsthmaAstım?"
96
299000
3000
ve manşette "Astımdan ölen çocuk" vardı?
05:20
It's not interestingilginç because it's so commonortak.
97
302000
3000
İlginç değil çünkü çok yaygın.
05:23
It's very easykolay for all of us to bringgetirmek to mindus instancesörnekleri
98
305000
4000
Haber bültenleri veya özetlerinde gördüğümüz,
05:27
of newshaber storieshikayeleri or newsreelshaber filmlerini where we'vebiz ettik seengörüldü
99
309000
3000
şehirleri yıkan kasırgalar veya havai fişekle
05:30
tornadoesTornado devastatingyıkıcı citiesşehirler, or some poorfakir schmucksalak
100
312000
2000
4 Temmuz kutlaması yaparken elini uçuran zavallı adam
05:32
who'skim blownşişmiş his handseller off with a fireworkhavai fişek on the FourthDördüncü of JulyTemmuz.
101
314000
4000
aklımıza çok çabuk gelir.
05:36
DrowningsBoğulma and asthmaastım deathsölümler don't get much coveragekapsama.
102
318000
3000
Boğulma ve astıma bağlı ölümlerden ise pek bahsedilmez
05:39
They don't come quicklyhızlı bir şekilde to mindus, and as a resultsonuç,
103
321000
2000
Bu sebeple bunlar, akla o kadar da çabuk gelmez, ve sonuç olarak,
05:41
we vastlyçok underestimateAzımsamak them.
104
323000
2000
bunları oldukça küçümseriz.
05:43
IndeedGerçekten de, this is kindtür of like the SesameSusam StreetSokak gameoyun
105
325000
2000
Aslında olay Susam Sokağı'ndaki şu oyuna benzer
05:45
of "WhichHangi thing doesn't belongait?" And you're right to say
106
327000
4000
"Hangisi buraya ait değil?" Ve doğru cevap;
05:49
it's the swimmingyüzme poolhavuz that doesn't belongait, because the swimmingyüzme poolhavuz
107
331000
3000
yüzme havuzu buraya ait değil, çünkü yüzme havuzu
05:52
is the only thing on this slidekaymak that's actuallyaslında very dangeroustehlikeli.
108
334000
4000
bu slayttaki gerçekten tehlikeli olan tek şey.
05:56
The way that more of you are likelymuhtemelen to dieölmek than the combinationkombinasyon
109
338000
2000
Bu şekilde ölme ihtimaliniz, bu slayttaki diğer
05:58
of all threeüç of the othersdiğerleri that you see on the slidekaymak.
110
340000
4000
üç tanesinin toplamından daha fazla.
06:02
The lotteryPiyango is an excellentMükemmel exampleörnek, of coursekurs -- an excellentMükemmel test-casetest çalışması
111
344000
4000
Tabii ki piyango çekilişi mükemmel bir örnek - insanların olasılık
06:06
of people'sinsanların abilitykabiliyet to computehesaplamak probabilitiesolasılıklar.
112
348000
3000
hesaplama yetillerini ölçen mükemmel bir vaka.
06:09
And economistsekonomistler -- forgiveaffetmek me, for those of you who playoyun the lotteryPiyango --
113
351000
3000
Ekonomistler, -- aranızda piyango oynayan varsa özür dilerim --
06:12
but economistsekonomistler, at leasten az amongarasında themselveskendilerini, referbaşvurmak to the lotteryPiyango
114
354000
3000
ama ekonomistler, kendi aralarında da olsa, piyangoya
06:15
as a stupidityaptallık taxvergi, because the oddsolasılık of gettingalma any payoffhesabı kapatmak
115
357000
5000
aptallık vergisi derler, çünkü bir kazanç sağlama ihtimaliniz
06:20
by investingyatırım your moneypara in a lotteryPiyango ticketbilet
116
362000
2000
yani paranızı bir piyango biletine yatırarak,
06:22
are approximatelyyaklaşık olarak equivalenteşdeğer to flushingreçeteye göre sarf the moneypara
117
364000
2000
neredeyse paranızı tuvalete atıp üzerine sifonu
06:24
directlydirekt olarak down the toilettuvalet -- whichhangi, by the way,
118
366000
2000
çekmekle aynıdır -- bu arada sifon çekmek
06:26
doesn't requiregerektirir that you actuallyaslında go to the storemağaza and buysatın almak anything.
119
368000
4000
için bir mağazaya gidip bir şeyler almanız da gerekmez.
06:30
Why in the worldDünya would anybodykimse ever playoyun the lotteryPiyango?
120
372000
3000
Peki ama neden insanlar piyango oynar?
06:33
Well, there are manyçok answerscevaplar, but one answerCevap surelyelbette is,
121
375000
3000
Yani, bir çok cevap verebiliriz, ama cevaplardan birisi kesinlikle,
06:36
we see a lot of winnerskazananlar. Right? When this coupleçift winskazanç the lotteryPiyango,
122
378000
4000
bir çok kazanan görüyoruz. Değil mi? Oradaki evli çift piyangoyu kazanır,
06:40
or EdEd McMahonMcMahon showsgösterileri up at your doorkapı with this giantdev checkKontrol --
123
382000
3000
ya da Ed McMahon elindeki devasa çekle kapınızda belirir --
06:43
how the hellcehennem do you cashnakit things that sizeboyut, I don't know.
124
385000
3000
bu arada o koca şeyi nasıl bozdurursunuz, bilmiyorum.
06:46
We see this on TVTV; we readokumak about it in the paperkâğıt.
125
388000
3000
Bunu TV'de görüyoruz, gazetede okuyoruz.
06:49
When was the last time that you saw extensivegeniş interviewsgörüşmeler
126
391000
3000
En son ne zaman kaybeden herkesle yapılan
06:52
with everybodyherkes who lostkayıp?
127
394000
2000
uzun röportajlar gördünüz?
06:54
IndeedGerçekten de, if we requiredgereklidir that televisiontelevizyon stationsistasyonlar runkoş
128
396000
3000
İşin gerçeği, eğer televizyon kanallarının her kaybedenle
06:57
a 30-second interviewröportaj with eachher loserezik
129
399000
2000
30 saniyelik bir röportaj yapmasını isteseydik
06:59
everyher time they interviewröportaj a winnerkazanan, the 100 millionmilyon loserskaybedenler
130
401000
4000
yani her kazananla yaptıkları bir röportaj için, piyangoda
07:03
in the last lotteryPiyango would requiregerektirir nine-and-a-halfDokuz buçuk yearsyıl
131
405000
3000
kaybeden 100 milyon kişinin röportajını seyretmek,
07:06
of your undividedbölünmemiş attentionDikkat just to watch them say,
132
408000
3000
kesintisiz 9,5 yıl boyunca izlemenizi gerektirirdi.
07:09
"Me? I lostkayıp." "Me? I lostkayıp."
133
411000
3000
"Ben mi? Çıkmadı." "Ben mi? Çıkmadı."
07:12
Now, if you watch nine-and-a-halfDokuz buçuk yearsyıl of televisiontelevizyon --
134
414000
2000
Eğer dokuz-buçuk yıl boyunca televizyonu
07:14
no sleepuyku, no pottylazımlık breakssonları -- and you saw losskayıp after losskayıp after losskayıp,
135
416000
5000
uyumadan, mola vermeden -- peşpeşe kaybedenleri izleyip,
07:19
and then at the endson there's 30 secondssaniye of, "and I wonwon,"
136
421000
2000
ve en sonunda bir 30 saniyelik, "ve ben kazandım," görseydiniz
07:21
the likelihoodolasılık that you would playoyun the lotteryPiyango is very smallküçük.
137
423000
3000
piyango oynama ihtimaliniz oldukça az olurdu.
07:24
Look, I can provekanıtlamak this to you: here'sburada a little lotteryPiyango.
138
426000
3000
İşte, bunu kanıtlayabilirim: işte size minik bir piyango.
07:27
There's 10 ticketsbiletler in this lotteryPiyango.
139
429000
2000
Bu piyangoda 10 bilet var.
07:29
NineDokuz of them have been soldsatıldı to these individualsbireyler.
140
431000
3000
Dokuz tanesi buradaki kişilere satıldı.
07:32
It costsmaliyetler you a dollardolar to buysatın almak the ticketbilet and, if you winkazanmak,
141
434000
3000
Bir bilet bir dolar ve kazanırsanız
07:35
you get 20 bucksdolar. Is this a good betbahis?
142
437000
2000
20 papel alırsın. Bu iyi bir bahis mi?
07:37
Well, BernoulliBernoulli tellsanlatır us it is.
143
439000
1000
Eh, Bernoulli der ki:
07:38
The expectedbeklenen valuedeğer of this lotteryPiyango is two dollarsdolar;
144
440000
3000
bu piyangonun beklenen değeri 2 dolar;
07:41
this is a lotteryPiyango in whichhangi you should investyatırmak your moneypara.
145
443000
3000
bu piyangoya para yatırmalısınız.
07:44
And mostçoğu people say, "OK, I'll playoyun."
146
446000
2000
Ve birçok insan, "Tamam, varım." der.
07:46
Now, a slightlyhafifçe differentfarklı versionversiyon of this lotteryPiyango:
147
448000
3000
Şimdi de bu piyangonun biraz değişik hali:
07:49
imaginehayal etmek that the ninedokuz ticketsbiletler are all ownedSahip olunan
148
451000
2000
dokuz bileti de Leroy adlı
07:51
by one fatşişman guy namedadlı LeroyLeroy.
149
453000
2000
şişko birisinin aldığını düşünün.
07:53
LeroyLeroy has ninedokuz ticketsbiletler; there's one left.
150
455000
2000
Leroy'da dokuz bilet var, sadece tek bir tane kaldı.
07:55
Do you want it? MostÇoğu people won'talışkanlık playoyun this lotteryPiyango.
151
457000
3000
Onu ister miydiniz? Çoğu insan bu piyangoya girmez.
07:58
Now, you can see the oddsolasılık of winningkazanan haven'tyok changeddeğişmiş,
152
460000
2000
Ama gördüğünüz gibi kazanma ihtimali değişmedi,
08:00
but it's now fantasticallyfantastik easykolay to imaginehayal etmek who'skim going to winkazanmak.
153
462000
5000
ama artık kimin kazanacağını tahmin etmek son derece kolay.
08:05
It's easykolay to see LeroyLeroy gettingalma the checkKontrol, right?
154
467000
3000
Leroy'u çeki alırken hayal etmek çok kolay, değil mi?
08:08
You can't say to yourselfkendin, "I'm as likelymuhtemelen to winkazanmak as anybodykimse,"
155
470000
2000
Kendinize "Ben de herkes kadar kazanabilirim," diyemezsiniz
08:10
because you're not as likelymuhtemelen to winkazanmak as LeroyLeroy.
156
472000
3000
çünkü Leroy kadar kazanma şansınız yok.
08:13
The factgerçek that all those ticketsbiletler are ownedSahip olunan by one guy
157
475000
2000
Bütün o biletlerin Leroy'da olduğu gerçeği
08:15
changesdeğişiklikler your decisionkarar to playoyun,
158
477000
2000
oynama kararınızı değiştirdi,
08:17
even thoughgerçi it does nothing whatsoeverher ne to the oddsolasılık.
159
479000
3000
üstelik bu gerçeğin ihtimallerle bir alakası olmadığı halde.
08:20
Now, estimatingtahmin etme oddsolasılık, as difficultzor as it mayMayıs ayı seemgörünmek, is a pieceparça of cakekek
160
482000
5000
Bu arada, ihtimalleri tahmin etmek, zor da görünse, değer biçmenin yanında
08:25
comparedkarşılaştırıldığında to tryingçalışıyor to estimatetahmin valuedeğer:
161
487000
2000
çocuk oyuncağı gibi kalır:
08:27
tryingçalışıyor to say what something is worthdeğer, how much we'lliyi enjoykeyfini çıkarın it,
162
489000
3000
bir şeyin ne kadar edeceğini, ne kadar hoşumuza gideceğini,
08:30
how much pleasureZevk it will give us.
163
492000
3000
bize ne kadar keyif vereceğini söylemeye çalışmak gibi.
08:33
I want to talk now about errorshatalar in valuedeğer.
164
495000
2000
Şimdi de değer hakkındaki yanılgılardan bahsetmek istiyorum.
08:35
How much is this BigBüyük MacMac worthdeğer? Is it worthdeğer 25 dollarsdolar?
165
497000
4000
Bir Big Mac ne kadar eder? 25 dolar eder mi?
08:39
MostÇoğu of you have the intuitionsezgi that it's not --
166
501000
3000
Çoğunuzun hissiyatına göre etmez --
08:42
you wouldn'tolmaz payödeme that for it.
167
504000
2000
bu kadar ödemezsiniz.
08:44
But in factgerçek, to decidekarar ver whetherolup olmadığını a BigBüyük MacMac is worthdeğer 25 dollarsdolar requiresgerektirir
168
506000
4000
İşin aslı, bir Big Mac'in 25 dolar edip etmeyeceğine karar vermek için
08:48
that you asksormak one, and only one questionsoru, whichhangi is:
169
510000
3000
bir soru, tek bir soru, sormanız gerekir, o soru şudur:
08:51
What elsebaşka can I do with 25 dollarsdolar?
170
513000
2000
25 dolarla başka ne yapabilirim ?
08:53
If you've ever gottenkazanılmış on one of those long-hauluzun menzilli flightsuçuşlar to AustraliaAvustralya
171
515000
4000
Eğer Avustralya'ya olan o uzun mesafeli uçuşlardan birine katıldıysanız
08:57
and realizedgerçekleştirilen that they're not going to serveservis you any foodGıda,
172
519000
3000
ve size hiç bir yiyecek sunmayacaklarını fark ettiyseniz,
09:00
but somebodybirisi in the rowsıra in frontön of you has just openedaçıldı
173
522000
2000
ama önünüzde oturan adam az önce
09:02
the McDonald'sMcDonald's bagsırt çantası, and the smellkoku of goldenaltın archesKemerler
174
524000
3000
McDonald's poşetini açtıysa, ve altın kemerlerin (çev: McDonalds logosu)
09:05
is waftingyoğrulmuş over the seatoturma yeri, you think,
175
527000
3000
koltuğun üzerinde tütüyorsa, dersiniz ki,
09:08
I can't do anything elsebaşka with this 25 dollarsdolar for 16 hourssaatler.
176
530000
3000
Bu 25 dolarla 16 saat boyunca hiçbir şey yapamayacağım.
09:11
I can't even setset it on fireateş -- they tookaldı my cigarettesigara lighterçakmak!
177
533000
3000
Ateşe bile veremem -- çakmağımı aldılar!
09:14
SuddenlyAniden, 25 dollarsdolar for a BigBüyük MacMac mightbelki be a good dealanlaştık mı.
178
536000
3000
Ansızın, bir BigMac için 25 dolar oldukça iyi bir alışveriş haline gelebilir.
09:17
On the other handel, if you're visitingziyaret an underdevelopedaz gelişmiş countryülke,
179
539000
2000
Diğer taraftan, eğer az gelişimiş bir ülkeyi ziyaret ediyorsanız,
09:19
and 25 dollarsdolar buyssatın alır you a gourmetgurme mealyemek, it's exorbitantfahiş for a BigBüyük MacMac.
180
541000
4000
ve 25 dolar size bir gurme sofrasına yetiyorsa, bir Big Mac için fahiş fiyat sayılır.
09:23
Why were you all sure that the answerCevap to the questionsoru was no,
181
545000
3000
Neden hepiniz cevabın hayır olduğundan emindiniz?
09:26
before I'd even told you anything about the contextbağlam?
182
548000
3000
Oysa, size durum hakkında hiç bir şey anlatmamıştım.
09:29
Because mostçoğu of you comparedkarşılaştırıldığında the pricefiyat of this BigBüyük MacMac
183
551000
4000
Çünkü çoğunuz Big Mac'in bu fiyatını
09:33
to the pricefiyat you're used to payingödeme yapan. RatherDaha doğrusu than askingsormak,
184
555000
3000
alışık olduğunuz fiyatla karşılaştırdınız. Kendinize
09:36
"What elsebaşka can I do with my moneypara," comparingkarşılaştıran this investmentyatırım
185
558000
3000
"Bu parayla başka ne yapabilirim" diye sorarak bu yatırımı
09:39
to other possiblemümkün investmentsyatırımlar, you comparedkarşılaştırıldığında to the pastgeçmiş.
186
561000
4000
diğer muhtemel yatırımlarla karşılaştırmak yerine, geçmişle karşılaştırdınız.
09:43
And this is a systematicsistematik errorhata people make.
187
565000
2000
Ve bu durum, insanların sistematik olarak düştükleri bir yanılgıdır.
09:45
What you knewbiliyordum is, you paidödenmiş threeüç dollarsdolar in the pastgeçmiş; 25 is outrageousrezil.
188
567000
5000
Bildiğiniz şey, eskiden üç dolar ödediğinizdi; 25 resmen rezalet.
09:50
This is an errorhata, and I can provekanıtlamak it to you by showinggösterme
189
572000
2000
Bunun bir hata olduğunu, yol açtığı mantıksızlıkları
09:52
the kindsçeşit of irrationalitiesirrationalities to whichhangi it leadspotansiyel müşteriler.
190
574000
2000
göstererek kanıtlayabilirim.
09:54
For exampleörnek, this is, of coursekurs,
191
576000
3000
Örneğin bu, tabii ki
09:57
one of the mostçoğu deliciouslezzetli trickspüf nokta in marketingpazarlama,
192
579000
2000
en lezzetli pazarlama taktiklerinden birisidir,
09:59
is to say something used to be higherdaha yüksek,
193
581000
2000
bir şeyin eskiden daha pahalı olduğunu söylersiniz
10:01
and suddenlyaniden it seemsgörünüyor like a very good dealanlaştık mı.
194
583000
3000
ve birdenbire iyi bir fırsat gibi görünür.
10:04
When people are askeddiye sordu about these two differentfarklı jobsMeslekler:
195
586000
3000
İnsanlara iki farklı iş hakkında soru soruldu:
10:07
a job where you make 60K, then 50K, then 40K,
196
589000
3000
Başlangıçta yıllık 60 bin, sonra 50 bin, sonra 40 bin maaşlı,
10:10
a job where you're gettingalma a salarymaaş cutkesim eachher yearyıl,
197
592000
2000
her yıl maaşı azalan bir iş,
10:12
and one in whichhangi you're gettingalma a salarymaaş increaseartırmak,
198
594000
2000
ve öte tarafta her yıl zam aldığınız başka bir iş.
10:14
people like the secondikinci job better than the first, despiterağmen the factgerçek
199
596000
4000
İnsanlar ikinci işi diğerinden daha çok sevdiler, oysa ki
10:18
they're all told they make much lessaz moneypara. Why?
200
600000
3000
ikinci işte çok daha az para kazanacakları söylenmişti. Neden?
10:21
Because they had the senseduyu that decliningazalan wagesücret are worsedaha da kötüsü
201
603000
4000
Çünkü azalan maaşın, artan maaştan daha kötü bir şey
10:25
than risingyükselen wagesücret, even when the totalGenel Toplam amounttutar of wagesücret is higherdaha yüksek
202
607000
4000
olduğunu hissediyorlardı, azalan durumda aldıkları toplam maaş
10:29
in the decliningazalan perioddönem. Here'sİşte anotherbir diğeri niceGüzel exampleörnek.
203
611000
4000
daha fazla olsa bile. Alın size başka bir güzel örnek.
10:33
Here'sİşte a $2,000 HawaiianHawaii vacationtatil packagepaket; it's now on saleSatılık for 1,600.
204
615000
5000
2,000 dolarlık Hawai tatil paketi indirimde ve sadece 1,600 dolar.
10:38
AssumingVarsayarak you wanted to go to HawaiiHawaii, would you buysatın almak this packagepaket?
205
620000
3000
Hawai'ye gitmek istediğinizi varsayarsak, bu paketi alır mıydınız?
10:41
MostÇoğu people say they would. Here'sİşte a slightlyhafifçe differentfarklı storyÖykü:
206
623000
4000
Birçok insan alacağını söyler. Peki, hikayeyi biraz değiştirelim:
10:45
$2,000 HawaiianHawaii vacationtatil packagepaket is now on saleSatılık for 700 dollarsdolar,
207
627000
4000
2,000 dolarlık Hawai tatil paketi indirimde ve 700 dolar,
10:49
so you decidekarar ver to mullderin düşünmek it over for a weekhafta.
208
631000
2000
ve siz de bir hafta kadar düşünüp taşındınız.
10:51
By the time you get to the ticketbilet agencyAjans, the besten iyi faresücretleri are gonegitmiş --
209
633000
2000
Seyahat acentasına gidene kadar, en iyi fiyatlar kaçmış --
10:53
the packagepaket now costsmaliyetler 1,500. Would you buysatın almak it? MostÇoğu people say, no.
210
635000
5000
ve paket artık 1,500 dolar. Alır mıydınız ? Çoğu insan hayır der.
10:58
Why? Because it used to costmaliyet 700, and there's no way I'm payingödeme yapan 1,500
211
640000
4000
Neden? Çünkü eskiden 700 tutuyordu, geçen hafta 700 dolar olan bir şeye
11:02
for something that was 700 last weekhafta.
212
644000
3000
hayatta 1,500 vermem.
11:05
This tendencyeğilim to comparekarşılaştırmak to the pastgeçmiş
213
647000
2000
Geçmişle karşılaştırma eğilimi yüzünden
11:07
is causingneden olan people to passpas up the better dealanlaştık mı. In other wordskelimeler,
214
649000
4000
insanlar daha iyi fırsatları kaçırıyorlar. Diğer bir deyişle,
11:11
a good dealanlaştık mı that used to be a great dealanlaştık mı is not nearlyneredeyse as good
215
653000
3000
eskiden harika bir fırsat olan iyi bir fırsat, önceden rezalet olan
11:14
as an awfulkorkunç dealanlaştık mı that was oncebir Zamanlar a horriblekorkunç dealanlaştık mı.
216
656000
4000
kötü bir fırsat kadar iyi değil.
11:18
Here'sİşte anotherbir diğeri exampleörnek of how comparingkarşılaştıran to the pastgeçmiş
217
660000
2000
Geçmişle karşılaştırmanın kararlarımızı şaşırttığına
11:20
can befuddlebefuddle our decisionskararlar.
218
662000
4000
başka bir örnek daha.
11:24
ImagineHayal that you're going to the theatertiyatro.
219
666000
2000
Tiyatroya gideceğinizi hayal edin.
11:26
You're on your way to the theatertiyatro.
220
668000
1000
Yola çıktınız ve gidiyorsunuz.
11:27
In your walletm-cüzdan you have a ticketbilet, for whichhangi you paidödenmiş 20 dollarsdolar.
221
669000
2000
Cüzdanınızda 20 dolara aldığınız bir bilet var.
11:29
You alsoAyrıca have a 20-dollar-dolar billfatura.
222
671000
2000
Ayrıca bir de 20 dolarlık banknotunuz var.
11:31
When you arrivevarmak at the theatertiyatro,
223
673000
2000
Tiyatroya geldiğinizde,
11:33
you discoverkeşfetmek that somewherebir yerde alonguzun bir the way you've lostkayıp the ticketbilet.
224
675000
3000
yolda bir yerlerde bileti düşürdüğünüzü fark ediyorsunuz.
11:36
Would you spendharcamak your remainingkalan moneypara on replacingyerine it?
225
678000
3000
Cebinizdeki parayla tekrar bilet alır mıydınız?
11:39
MostÇoğu people answerCevap, no.
226
681000
3000
Çoğu insan, hayır, diye cevap verir.
11:42
Now, let's just changedeğişiklik one thing in this scenariosenaryo.
227
684000
3000
Şimdi, bu senaryoda tek bir şeyi değiştirelim.
11:45
You're on your way to the theatertiyatro,
228
687000
1000
Tiyatroya doğru yola çıktınız,
11:46
and in your walletm-cüzdan you have two 20-dollar-dolar billsfatura.
229
688000
2000
ve cüzdanınızda iki tane 20 dolarlık banknot var.
11:48
When you arrivevarmak you discoverkeşfetmek you've lostkayıp one of them.
230
690000
2000
Geldiğinizde bir de baktınız ki bir tanesini kaybetmişsiniz.
11:50
Would you spendharcamak your remainingkalan 20 dollarsdolar on a ticketbilet?
231
692000
2000
Kalan 20 dolarınızı bilete harcar mıydınız?
11:52
Well, of coursekurs, I wentgitti to the theatertiyatro to see the playoyun.
232
694000
3000
Tabii ki evet: Oyunu izlemek için tiyatroya gittim.
11:55
What does the losskayıp of 20 dollarsdolar alonguzun bir the way have to do?
233
697000
3000
Yolda 20 dolar kaybettiysem bununla ne alakası var?
11:58
Now, just in casedurum you're not gettingalma it,
234
700000
3000
Eğer hala durumu anlamadıysanız,
12:01
here'sburada a schematicşematik of what happenedolmuş, OK?
235
703000
2000
işte size olanların bir şeması, oldu mu?
12:03
(LaughterKahkaha)
236
705000
1000
(Gülüşmeler)
12:04
AlongBoyunca the way, you lostkayıp something.
237
706000
2000
Yolda bir şey kaybettiniz.
12:06
In bothher ikisi de casesvakalar, it was a pieceparça of paperkâğıt.
238
708000
2000
Her iki durumda da, o şey bir kağıt parçasıydı.
12:08
In one casedurum, it had a U.S. presidentDevlet Başkanı on it; in the other casedurum it didn't.
239
710000
4000
İlk durumda, üzerinden A.B.D. başkanının resmi vardı, diğerinde yoktu.
12:12
What the hellcehennem differencefark should it make?
240
714000
2000
İyi de, bu neden fark etsin ki?
12:14
The differencefark is that when you lostkayıp the ticketbilet you say to yourselfkendin,
241
716000
3000
Farklı olan şu; bileti kaybettiğinizde kendinize şöyle dersiniz,
12:17
I'm not payingödeme yapan twiceiki defa for the sameaynı thing.
242
719000
2000
Aynı şeye iki kere para vermem.
12:19
You comparekarşılaştırmak the costmaliyet of the playoyun now -- 40 dollarsdolar --
243
721000
3000
Oyunun şimdiki fiyatını -- 40 dolar--
12:22
to the costmaliyet that it used to have -- 20 dollarsdolar -- and you say it's a badkötü dealanlaştık mı.
244
724000
5000
önceki fiyatıyla -- 20 dolar-- karşılaştırıp kötü alışveriş dersiniz.
12:27
ComparingKarşılaştırma with the pastgeçmiş causesnedenleri manyçok of the problemssorunlar
245
729000
4000
Geçmişle karşlaştırmanın yol açtığı sorunların çoğunu
12:31
that behavioraldavranışsal economistsekonomistler and psychologistspsikologlar identifybelirlemek
246
733000
3000
davranışsal ekonomistler ve psikologlar
12:34
in people'sinsanların attemptsdenemeler to assignatamak valuedeğer.
247
736000
2000
insanların değer biçme çabalarında görüyor.
12:36
But even when we comparekarşılaştırmak with the possiblemümkün, insteadyerine of the pastgeçmiş,
248
738000
5000
Fakat geçmişle değil de olası olanlarla karşılaştırınca bile,
12:41
we still make certainbelli kindsçeşit of mistakeshatalar.
249
743000
2000
belli başlı bazı hatalar yaparız.
12:43
And I'm going to showgöstermek you one or two of them.
250
745000
2000
Şimdi size bunlardan birkaçını göstereceğim.
12:45
One of the things we know about comparisonkarşılaştırma:
251
747000
3000
Karşılaştırmayla ilgili bildiğimiz şeylerden bir tanesi:
12:48
that when we comparekarşılaştırmak one thing to the other, it changesdeğişiklikler its valuedeğer.
252
750000
3000
bir şeyi başka bir şeyle karşılaştırdığımızda, değeri değişir.
12:51
So in 1992, this fellowadam, GeorgeGeorge BushBush, for those of us who were
253
753000
4000
Yani 1992'de, bu adam, George Bush, biz
12:55
kindtür of on the liberalliberal sideyan of the politicalsiyasi spectrumspektrum,
254
757000
3000
politik olarak liberal tarafta olanlar için,
12:58
didn't seemgörünmek like suchböyle a great guy.
255
760000
2000
çok iyi bir adam gibi görünmüyordu.
13:00
SuddenlyAniden, we're almostneredeyse longingözlem for him to returndönüş.
256
762000
4000
Ansınız, neredeyse dönmesini ister olduk.
13:04
(LaughterKahkaha)
257
766000
3000
(Gülüşmeler)
13:07
The comparisonkarşılaştırma changesdeğişiklikler how we evaluatedeğerlendirmek him.
258
769000
3000
Karşılaştırma onu nasıl değerlendirdiğimizi değiştirdi.
13:10
Now, retailersperakendeciler knewbiliyordum this long before anybodykimse elsebaşka did, of coursekurs,
259
772000
4000
Tabii ki satıcılar bunu herkesten önce biliyorlardı,
13:14
and they use this wisdombilgelik to help you --
260
776000
2000
ve bu bilgiyi size yardım etmek için kullandılar --
13:16
spareyedek you the undueaşırı burdenyük of moneypara.
261
778000
2000
yani üzerinizdeki fazlalık paradan kurtarmak için.
13:18
And so a retailerperakendeci, if you were to go into a wineşarap shopDükkan
262
780000
3000
Bir satıcıdan konuşalım, eğer bir şarap evine gidip
13:21
and you had to buysatın almak a bottleşişe of wineşarap,
263
783000
1000
bir şişe şarap alacak olsaydınız,
13:22
and you see them here for eightsekiz, 27 and 33 dollarsdolar, what would you do?
264
784000
4000
ve 8, 27, 33 dolara seçenekler olsaydı, ne yapardınız ?
13:26
MostÇoğu people don't want the mostçoğu expensivepahalı,
265
788000
2000
Çoğu insan en pahalısını istemez,
13:28
they don't want the leasten az expensivepahalı.
266
790000
2000
en ucuzunu da istemez.
13:30
So, they will optseçmek for the itemmadde in the middleorta.
267
792000
2000
Yani, ortadaki malı seçeceklerdir.
13:32
If you're a smartakıllı retailerperakendeci, then, you will put a very expensivepahalı itemmadde
268
794000
3000
Eğer akıllı bir satıcıysanız, o zaman öyle pahalı bir mal
13:35
that nobodykimse will ever buysatın almak on the shelfraf,
269
797000
2000
koyarsınız ki kimse onu almaz,
13:37
because suddenlyaniden the $33 wineşarap doesn't look as expensivepahalı in comparisonkarşılaştırma.
270
799000
6000
çünkü artık karşılaştırınca 33 dolarlık şarap o kadar da pahalı görünmemektedir.
13:43
So I'm tellingsöylüyorum you something you alreadyzaten knewbiliyordum:
271
805000
1000
Aslında size zaten bildiğiniz bir şeyi söylüyorum:
13:44
namelyyani, that comparisonkarşılaştırma changesdeğişiklikler the valuedeğer of things.
272
806000
4000
yani, karşılaştırma her şeyin değerini değiştirir.
13:48
Here'sİşte why that's a problemsorun:
273
810000
1000
İşte size bunun neden sorun yarattığı:
13:49
the problemsorun is that when you get that $33 bottleşişe of wineşarap home,
274
811000
6000
sorun, o 33 dolarlık şarabı eve götürdüğünüzde başlar,
13:55
it won'talışkanlık mattermadde what it used to be sittingoturma on the shelfraf nextSonraki to.
275
817000
4000
çünkü o zaman, eski rafında hangi şarabın yanında durduğu fark etmez.
13:59
The comparisonskarşılaştırmalar we make when we are appraisingAppraising valuedeğer,
276
821000
5000
Değer biçerken yaptığımız karşılaştırmalar,
14:04
where we're tryingçalışıyor to estimatetahmin how much we'lliyi like things,
277
826000
4000
o şeyin ne kadar hoşumuza gideceğini tahmin etmeye çalışmak,
14:08
are not the sameaynı comparisonskarşılaştırmalar we'lliyi be makingyapma when we consumetüketmek them.
278
830000
3000
o şeyi tüketirken yapacağımız karşılaştırmayla aynı değildir.
14:11
This problemsorun of shiftingdeğişken comparisonskarşılaştırmalar can bedevilbedevil
279
833000
4000
Böylesine değişen karşılaştırmalar
14:15
our attemptsdenemeler to make rationalakılcı decisionskararlar.
280
837000
3000
mantıklı kararlar vermeye çalışırken başa bela olur.
14:18
Let me just give you an exampleörnek.
281
840000
1000
Size tek bir örnek vermeme izin verin.
14:19
I have to showgöstermek you something from my ownkendi lablaboratuvar, so let me sneakgizlice this in.
282
841000
4000
Kendi laboratuarımdan birşeyler göstermem gerektiği için bunu araya soktum.
14:23
These are subjectskonular cominggelecek to an experimentdeney to be askeddiye sordu
283
845000
2000
Deney için gelen bu deneklere
14:25
the simplestEn basit of all questionssorular:
284
847000
2000
şu basit soru soruldu:
14:27
How much will you enjoykeyfini çıkarın eatingyemek yiyor potatopatates chipscips one minutedakika from now?
285
849000
4000
Bir dakika sonra patastes cipsi yemek ne kadar hoşuna gidecek?
14:31
They're sittingoturma in a roomoda with potatopatates chipscips in frontön of them.
286
853000
3000
Bir odadalar ve önlerinde de patates cipsi var.
14:34
For some of the subjectskonular, sittingoturma in the faruzak cornerköşe of a roomoda
287
856000
3000
Bazı denekler için ise, odanın öte tarafında
14:37
is a boxkutu of GodivaGodiva chocolatesçikolata, and for othersdiğerleri is a can of SpamSpam.
288
859000
5000
bir kutu Godiva çikolatası, diğer bazıları için ise bir kutu Spam var.
14:42
In factgerçek, these itemsürün that are sittingoturma in the roomoda changedeğişiklik
289
864000
4000
İşin aslı, odada duran bu şeyler, deneklerin
14:46
how much the subjectskonular think they're going to enjoykeyfini çıkarın the potatopatates chipscips.
290
868000
3000
patates cipsinin ne kadar hoşlarına gideceği hakkındaki düşüncesini değiştiriyor.
14:49
NamelyYani, those who are looking at SpamSpam
291
871000
2000
Şöyle ki, Spam'e bakanlar
14:51
think potatopatates chipscips are going to be quiteoldukça tastylezzetli;
292
873000
2000
patates cipslerinin oldukça lezzetli olduğunu düşünürken;
14:53
those who are looking at GodivaGodiva chocolateçikolata
293
875000
2000
Godiva çikolatasına bakanlar
14:55
think they won'talışkanlık be nearlyneredeyse so tastylezzetli.
294
877000
2000
o kadar da lezzetli olmayacaklarını düşünüyor.
14:57
Of coursekurs, what happensolur when they eatyemek the potatopatates chipscips?
295
879000
2000
Tabii ki, patates cipsini yediklerinde olan ne?
14:59
Well, look, you didn't need a psychologistpsikolog to tell you that
296
881000
3000
Bunu söylemek için psikoloğa ihtiyacınız yok,
15:02
when you have a mouthfulağız dolusu of greasyyağlı, saltytuzlu, crispyçıtır, deliciouslezzetli snacksaperatifler,
297
884000
4000
bir ağız dolusu yağlı, çıtır çıtır, tuzlu, lezzetli abur cubur yerseniz
15:06
what's sittingoturma in the cornerköşe of the roomoda
298
888000
1000
odanın öte tarafında ne olduğunun
15:07
makesmarkaları not a damnLanet olsun bitbit of differencefark to your gustatorytat experiencedeneyim.
299
889000
5000
aldığınız tadın üzerinde bir gıdım etkisi bile olmaz.
15:12
NonethelessYine de, theironların predictionstahminler are pervertedsapık by a comparisonkarşılaştırma
300
894000
4000
Bununla birlikte, karşılaştırma sebebiyle yanılan öngörülerinin
15:16
that then does not carrytaşımak throughvasitasiyla and changedeğişiklik theironların experiencedeneyim.
301
898000
4000
asıl yaşadıkları tecrübe üzerinde bir etkisi olmadı.
15:20
You've all experienceddeneyimli this yourselfkendin, even if you've never come
302
902000
2000
Bunu hepiniz yaşamışsınızdır, hatta bunun için
15:22
into our lablaboratuvar to eatyemek potatopatates chipscips. So here'sburada a questionsoru:
303
904000
3000
bizim laboratuara gelip cips yemenize gerek yok, işte bir soru:
15:25
You want to buysatın almak a cararaba stereomüzik seti.
304
907000
2000
Bir araba teybi almak istiyorsunuz.
15:27
The dealersatıcı nearyakın your houseev sellssatar this particularbelirli stereomüzik seti for 200 dollarsdolar,
305
909000
5000
Evinizin yanındaki satıcı bir teybi size 200 dolara veriyor,
15:32
but if you drivesürücü acrosskarşısında townkasaba, you can get it for 100 bucksdolar.
306
914000
3000
ama şehrin diğer tarafına giderseniz, aynı teybi 100 dolara alabiliyorsunuz.
15:35
So would you drivesürücü to get 50 percentyüzde off, savingtasarruf 100 dollarsdolar?
307
917000
3000
Yüzde 50 indirim alıp 100 dolardan tasarruf etmek için oraya gider miydiniz?
15:38
MostÇoğu people say they would.
308
920000
2000
Çoğu insan gideceklerini söylerdi.
15:40
They can't imaginehayal etmek buyingalış it for twiceiki defa the pricefiyat
309
922000
2000
İki katı fiyata almayı hayal bile edemezler,
15:42
when, with one tripgezi acrosskarşısında townkasaba, they can get it for halfyarım off.
310
924000
4000
şehrin diğer tarafına giderek yarı fiyatına almak dururken.
15:46
Now, let's imaginehayal etmek insteadyerine you wanted to buysatın almak a cararaba that had a stereomüzik seti,
311
928000
4000
Tamam, şimdi teybi olan bir araba almak istediğinizi düşünün,
15:50
and the dealersatıcı nearyakın your houseev had it for 31,000.
312
932000
2000
evinizin yanındaki satıcı 31,000 diyor.
15:52
But if you drovesürdü acrosskarşısında townkasaba, you could get it for 30,900.
313
934000
5000
Ama şehrin diğer yakasında, aynısını 30,900'e alabilirsiniz.
15:57
Would you drivesürücü to get it? At this pointpuan, 0.003 savingstasarruf -- the 100 dollarsdolar.
314
939000
4000
Gider miydiniz? Kazancınız yüzde 0,003 -- 100 dolar.
16:01
MostÇoğu people say, no, I'm going to schlepsürüklemek acrosskarşısında townkasaba
315
943000
2000
Çoğu insan hayır der. Şehrin taa öte yakasına gidip
16:03
to savekayıt etmek 100 bucksdolar on the purchasesatın alma of a cararaba?
316
945000
3000
arabadan 100 dolar kar mı edeceğim ?
16:06
This kindtür of thinkingdüşünme drivessürücüler economistsekonomistler crazyçılgın, and it should.
317
948000
4000
Bu düşünce tarzı ekonomistleri deliye çeviriyor ve zaten çevirmeli.
16:10
Because this 100 dollarsdolar that you savekayıt etmek -- helloMerhaba! --
318
952000
4000
Çünkü tasarruf etiğiniz 100 dolar -- merhaba! --
16:14
doesn't know where it camegeldi from.
319
956000
2000
nereden geldiğini bilmiyor.
16:16
It doesn't know what you savedkaydedilmiş it on.
320
958000
2000
Onu nereden tasarruf ettiğinizi bilmiyor.
16:18
When you go to buysatın almak groceriesyiyecek with it, it doesn't go,
321
960000
2000
O parayla sebze almaya gittiğinizde, şöyle değil,
16:20
I'm the moneypara savedkaydedilmiş on the cararaba stereomüzik seti, or,
322
962000
3000
Ben araba teybinden tasarruf edilen parayım, ya da,
16:23
I'm the dumbdilsiz moneypara savedkaydedilmiş on the cararaba. It's moneypara.
323
965000
4000
ben arabadan tasarruf edilen o aptal parayım. Para paradır.
16:27
And if a drivesürücü acrosskarşısında townkasaba is worthdeğer 100 bucksdolar, it's worthdeğer 100 bucksdolar
324
969000
3000
Ve eğer şehrin diğer yakasına gitmek 100 dolarsa, 100 dolardır.
16:30
no mattermadde what you're savingtasarruf it on. People don't think that way.
325
972000
3000
Neyden tasarruf ettiğinizin önemi yok. Ama insanlar böyle düşünmez.
16:33
That's why they don't know whetherolup olmadığını theironların mutualkarşılıklı fundfon, sermaye managermüdür
326
975000
2000
İşte bu yüzden portföy yöneticisinin
16:35
is takingalma 0.1 percentyüzde or 0.15 percentyüzde of theironların investmentyatırım,
327
977000
5000
kendi yatırımlarından yüzde 0.1 mi 0.15 mi aldığını bilmezler,
16:40
but they clipklips couponskuponlar to savekayıt etmek one dollardolar off of toothpastediş macunu.
328
982000
3000
ama diş macunundan bir dolar kar etmek için kupon keserler.
16:43
Now, you can see, this is the problemsorun of shiftingdeğişken comparisonskarşılaştırmalar,
329
985000
3000
İşte, gördüğünüz gibi, sorun değişen karşılaştırmalarda,
16:46
because what you're doing is, you're comparingkarşılaştıran the 100 bucksdolar
330
988000
3000
çünkü yaptığınız şey, 100 doları karşılaştırdığınız şey
16:49
to the purchasesatın alma that you're makingyapma,
331
991000
2000
yaptığınız alışveriş.
16:51
but when you go to spendharcamak that moneypara you won'talışkanlık be makingyapma that comparisonkarşılaştırma.
332
993000
4000
ama gidip parayı harcarken o karşılaştırmayı yapmıyorsunuz.
16:55
You've all had this experiencedeneyim.
333
997000
2000
Hepiniz bu tecrübeyi yaşamışsınızdır.
16:57
If you're an AmericanAmerikan, for exampleörnek, you've probablymuhtemelen traveledseyahat in FranceFransa.
334
999000
4000
Eğer Amerikalıysanız mesela, Fransa'ya mutlaka seyahat etmişsinizdir.
17:01
And at some pointpuan you mayMayıs ayı have metmet a coupleçift
335
1003000
2000
Bir yerlerde sizin şehirden bir çiftle karşılaşıp
17:03
from your ownkendi hometownMemleket, and you thought,
336
1005000
1000
şöyle dersiniz,
17:04
"Oh, my God, these people are so warmIlık, hafif sıcak. They're so niceGüzel to me.
337
1006000
5000
"Aman Allahım, bu insanlar çok sıcak. Bana karşı çok iyiler.
17:09
I mean, comparedkarşılaştırıldığında to all these people who hatenefret me
338
1011000
2000
Yani, bütün bu dillerini konuşmaya çalışınca benden nefret eden
17:11
when I try to speakkonuşmak theironların languagedil and hatenefret me more when I don't,
339
1013000
3000
konuşmayınca daha da çok nefret eden insanlara göre,
17:14
these people are just wonderfulolağanüstü." And so you tourtur FranceFransa with them,
340
1016000
3000
bunlar harika. Ve Fransa'yı onlarla beraber gezersiniz ve
17:17
and then you get home and you inviteDavet etmek them over for dinnerakşam yemegi,
341
1019000
2000
eve dönüp onları yemeğe davet edersiniz,
17:19
and what do you find?
342
1021000
1000
ve ne görürsünüz?
17:20
ComparedKarşılaştırıldığında to your regulardüzenli friendsarkadaşlar,
343
1022000
2000
Eski arkadaşlarınızla karşılaştırınca,
17:22
they are boringsıkıcı and dulldonuk, right? Because in this newyeni contextbağlam,
344
1024000
4000
sıkıcı ve soğuk gelirler, değil mi? Çünkü bu yeni çevrede,
17:26
the comparisonkarşılaştırma is very, very differentfarklı. In factgerçek, you find yourselfkendin
345
1028000
4000
karşılaştırma çok, çok başkadır. İşin aslı, onlardan öylesine
17:30
dislikingsevmeme them enoughyeterli almostneredeyse to qualifynitelemek for FrenchFransızca citizenshipvatandaşlık.
346
1032000
3000
soğursunuz ki Fransa vatandaşlığına geçmeyi bile düşünürsünüz.
17:34
Now, you have exactlykesinlikle the sameaynı problemsorun when you shopDükkan for a stereomüzik seti.
347
1036000
3000
İşte, müzik seti alırken de aynı sorunu yaşarsınız.
17:37
You go to the stereomüzik seti storemağaza, you see two setskümeler of speakershoparlörler --
348
1039000
3000
Müzik seti dükkanına gider ve iki değişik müzik seti görürsünüz --
17:40
these bigbüyük, boxyköşeli, monolithsyekpare, and these little, sleekşık speakershoparlörler,
349
1042000
4000
büyük, devasa, sütun gibi olanlar ve ufak tefek narin olanlar,
17:44
and you playoyun them, and you go, you know, I do hearduymak a differencefark:
350
1046000
2000
biraz kurcalarsınız ve, işte, farkı anlayabiliyorum:
17:46
the bigbüyük onesolanlar soundses a little better.
351
1048000
2000
büyük olanların sesi biraz daha güzel.
17:48
And so you buysatın almak them, and you bringgetirmek them home,
352
1050000
2000
Ve onları alırsınız ve eve getirirsiniz,
17:50
and you entirelyBaştan sona violateihlal etmek the décorKor of your houseev.
353
1052000
3000
ve evinizin dekorunu tamamen bozarsınız,
17:53
And the problemsorun, of coursekurs, is that this comparisonkarşılaştırma you madeyapılmış in the storemağaza
354
1055000
4000
Sorun tabii ki şudur, mağazada yaptığınız karşılaştırmayı
17:57
is a comparisonkarşılaştırma you'llEğer olacak never make again.
355
1059000
2000
bir daha asla yapmayacaksınız.
17:59
What are the oddsolasılık that yearsyıl latersonra you'llEğer olacak turndönüş on the stereomüzik seti and go,
356
1061000
2000
Bir daha ne zaman müzik setini açıp şöyle diyeceksiniz ki,
18:01
"SoundsSesler so much better than those little onesolanlar,"
357
1063000
3000
"Bunların sesi o küçük olanlardan çok daha iyi,"
18:04
whichhangi you can't even rememberhatırlamak hearingişitme.
358
1066000
2000
dinlediğinizi bile hatırlamadığınız halde.
18:06
The problemsorun of shiftingdeğişken comparisonskarşılaştırmalar is even more difficultzor
359
1068000
3000
Bu değişen kıyaslama sorunu, seçenekler
18:09
when these choicesseçimler are arrayedserilir over time.
360
1071000
3000
zamana yayıldığında daha da zorlaşır.
18:12
People have a lot of troublesorun makingyapma decisionskararlar
361
1074000
3000
İnsanlar değişik zamanlarda olacak olaylar hakkında
18:15
about things that will happenolmak at differentfarklı pointsmakas in time.
362
1077000
3000
karar verirken oldukça zorlanırlar.
18:18
And what psychologistspsikologlar and behavioraldavranışsal economistsekonomistler have discoveredkeşfedilen
363
1080000
2000
Psikologların ve davranışsal ekonomistlerin keşfettiği şey ise
18:20
is that by and largegeniş people use two simplebasit ruleskurallar.
364
1082000
3000
insanlar büyük oranda iki basit kuralı kullanır.
18:23
So let me give you one very easykolay problemsorun, a secondikinci very easykolay problemsorun
365
1085000
4000
Dilerseniz size bir çok basit, ve ikinci bir çok basit
18:27
and then a thirdüçüncü, hardzor, problemsorun.
366
1089000
1000
ve sonra üçüncü bir, zor soru sorayım.
18:28
Here'sİşte the first easykolay problemsorun:
367
1090000
3000
Önce ilk kolay soru:
18:31
You can have 60 dollarsdolar now or 50 dollarsdolar now. WhichHangi would you prefertercih etmek?
368
1093000
3000
Şu anda 60 veya 50 dolar alabilirsiniz. Hangisini istersiniz?
18:34
This is what we call a one-itembir öğe IQIQ testÖlçek, OK?
369
1096000
3000
Bunun adı tek-maddelik IQ testi, tamam mı?
18:37
All of us, I hopeumut, prefertercih etmek more moneypara, and the reasonneden is,
370
1099000
3000
Hepiniz, umarım, çok parayı seçmişsinizdir, ve bunun sebebi,
18:40
we believe more is better than lessaz.
371
1102000
3000
çoğun azdan daha iyi olduğunu düşünmemiz.
18:43
Here'sİşte the secondikinci problemsorun:
372
1105000
1000
İşte ikinci soru:
18:44
You can have 60 dollarsdolar todaybugün or 60 dollarsdolar in a monthay. WhichHangi would you prefertercih etmek?
373
1106000
4000
Şimdi 60 dolar veya 1 ay sonra 60 dolar alabilirsiniz. Hangisini seçerdiniz?
18:48
Again, an easykolay decisionkarar,
374
1110000
2000
Tekrar, kolay bir seçim,
18:50
because we all know that now is better than latersonra.
375
1112000
4000
çünkü hepimiz biliyoruz ki şimdi sonradan daha iyidir.
18:54
What's hardzor in our decision-makingkarar verme is when these two ruleskurallar conflictfikir ayrılığı.
376
1116000
3000
Karar vermemizi zorlaştıran etki ise bu iki kuralın çatışmasıdır.
18:57
For exampleörnek, when you're offeredsunulan 50 dollarsdolar now or 60 dollarsdolar in a monthay.
377
1119000
4000
Örneğin, şu anda 50 dolar veya bir ay sonra 60 dolar önerilse.
19:01
This typifiessimgeliyor a lot of situationsdurumlar in life in whichhangi you will gainkazanç
378
1123000
3000
Bu örnek, hayatta karşılaşılan birçok durumu özetler,
19:04
by waitingbekleme, but you have to be patienthasta.
379
1126000
3000
beklersen kazanırsın ama sabırlı olman lazım.
19:07
What do we know? What do people do in these kindsçeşit of situationsdurumlar?
380
1129000
3000
Ne biliyoruz? İnsanlar böyle durumlarda ne yapıyorlar?
19:10
Well, by and largegeniş people are enormouslyçok impatientsabırsız.
381
1132000
4000
İnsanların çok büyük bir kısmı son derece sabırsız.
19:14
That is, they requiregerektirir interestfaiz ratesoranları in the hundredyüz
382
1136000
3000
Yani, faiz oranlarının yüzler hatta
19:17
or thousandsbinlerce of percentsyüzdeleri in ordersipariş to delaygecikme gratificationhaz
383
1139000
4000
binler oranında olmasını bekliyorlar ki tatmini ertelesinler
19:21
and wait untila kadar nextSonraki monthay for the extraekstra 10 dollarsdolar.
384
1143000
4000
ve fazladan bir 10 dolar için bir sonraki ayı beklesinler.
19:25
Maybe that isn't so remarkabledikkat çekici, but what is remarkabledikkat çekici is
385
1147000
3000
Belki bu o kadar çarpıcı değil ama çarpıcı olan şey
19:28
how easykolay it is to make this impatiencesabırsızlık go away by simplybasitçe changingdeğiştirme
386
1150000
4000
bu sabırsızlığı yenmenin ne kadar kolay olduğu, sadece
19:32
when the deliveryteslim of these monetaryparasal unitsbirimler will happenolmak.
387
1154000
4000
bu paraların veriliş tarihlerini değiştirmek yeterli.
19:36
ImagineHayal that you can have 50 dollarsdolar in a yearyıl -- that's 12 monthsay --
388
1158000
3000
Bir yıl sonra 50 dolar -- yani 12 ay -- alabileceğinizi hayal edin
19:39
or 60 dollarsdolar in 13 monthsay.
389
1161000
3000
ya da 13 ay sonra 60 dolar.
19:42
What do we find now?
390
1164000
1000
Şimdi karşımıza ne çıkıyor?
19:43
People are gladlyseve seve willingistekli to wait: as long as they're waitingbekleme 12,
391
1165000
3000
Insanlar memnuniyetle beklemeye hazır: 12 ay bekledikleri sürece,
19:46
they mightbelki as well wait 13.
392
1168000
2000
13 de bekleyebilirler.
19:48
What makesmarkaları this dynamicdinamik inconsistencytutarsızlık happenolmak?
393
1170000
3000
Bu dinamik uyumsuzluğun ortaya çıkış sebebi ne?
19:51
ComparisonKarşılaştırma. TroublingRahatsız comparisonkarşılaştırma. Let me showgöstermek you.
394
1173000
4000
Kıyaslama. Sorunlu kıyaslama. İzin verin göstereyim.
19:55
This is just a graphgrafik showinggösterme the resultsSonuçlar that I just suggestedönerdi
395
1177000
3000
Buradaki grafik size az önce söylediğim sonuçları gösteriyor,
19:58
you would showgöstermek if I gaveverdi you time to respondyanıtlamak, whichhangi is,
396
1180000
2000
eğer süre versem siz de bu cevapları verirdiniz, öyle ki,
20:00
people find that the subjectiveöznel valuedeğer of 50 is higherdaha yüksek
397
1182000
3000
insanlara göre 50'nin öznel (subjektif) değeri,
20:03
than the subjectiveöznel valuedeğer of 60 when they'llacaklar be deliveredteslim in now
398
1185000
4000
60'ın öznel değerinden daha fazla, sırasıyla şimdi
20:07
or one monthay, respectivelysırasıyla -- a 30-day-gün delaygecikme --
399
1189000
2000
ve bir ay sonrasında -- 30 gün sonra -- alındığında.
20:09
but they showgöstermek the reverseters patternmodel when you pushit the entiretüm decisionkarar
400
1191000
4000
Ama tüm kararı bir yıl ötelerseniz tam tersi
20:13
off into the futuregelecek a yearyıl.
401
1195000
3000
bir modelle karşılaşırsınız.
20:16
Now, why in the worldDünya do you get this patternmodel of resultsSonuçlar?
402
1198000
4000
Peki ama neden bu farklı sonuçları alıyoruz?
20:20
These guys can tell us.
403
1202000
1000
Bu arkadaşlar bize söyleyebilir.
20:21
What you see here are two ladsçocuklar,
404
1203000
3000
Burada iki adam görüyorsunuz,
20:24
one of them largerdaha büyük than the other: the firemanitfaiyeci and the fiddlerFiddler.
405
1206000
3000
biri diğerinden daha büyük: itfaiyeci ve şaklaban.
20:27
They are going to recedeçekilmek towardskarşı the vanishingufuk pointpuan in the horizonufuk,
406
1209000
3000
ufuktaki yok olma noktasına kadar uzaklaşacaklar,
20:30
and I want you to noticeihbar two things.
407
1212000
2000
ve sizlerden iki şeyi fark etmenizi istiyorum.
20:32
At no pointpuan will the firemanitfaiyeci look tallerdaha uzun than the fiddlerFiddler. No pointpuan.
408
1214000
6000
Hiçbir noktada itfaiyeci şaklabandan daha uzun görünmeyecek. Hiçbir noktada.
20:38
HoweverAncak, the differencefark betweenarasında them seemsgörünüyor to be gettingalma smallerdaha küçük.
409
1220000
3000
Ama her nasılsa, aralarındaki fark giderek daha azalıyor gibi görünüyor.
20:41
First it's an inchinç in your viewgörünüm, then it's a quarter-inchçeyrek inç,
410
1223000
3000
Önce size göre iki santim, sonra bir santim
20:44
then a half-inchyarım inç, and then finallyen sonunda they go off the edgekenar of the earthtoprak.
411
1226000
4000
sonra yarım santim ve en sonunda dünyanın kenarından aşağıya düşüyorlar.
20:48
Here are the resultsSonuçlar of what I just showedgösterdi you.
412
1230000
3000
İşte size az önce gösterdiğim şeyin sonuçları.
20:51
This is the subjectiveöznel heightyükseklik --
413
1233000
2000
Buradaki öznel yükseklik --
20:53
the heightyükseklik you saw of these guys at variousçeşitli pointsmakas.
414
1235000
3000
bu arkadaşların değişik noktalarda gördüğünüz boyları.
20:56
And I want you to see that two things are truedoğru.
415
1238000
2000
Ve iki şeyin doğru olduğunu görmenizi istiyorum.
20:58
One, the fartherdaha uzağa away they are, the smallerdaha küçük they look;
416
1240000
3000
Bir, ne kadar uzaktaysalar, o kadar küçük görünüyorlar;
21:01
and two, the firemanitfaiyeci is always biggerDaha büyük than the fiddlerFiddler.
417
1243000
2000
ve iki, itfaiyeci her zaman şaklabandan daha büyük.
21:03
But watch what happensolur when we make some of them disappearkaybolmak. Right.
418
1245000
6000
Ama bazılarını aradan çıkarttığımızda ne olduğuna bakın. Evet.
21:09
At a very closekapat distancemesafe, the fiddlerFiddler looksgörünüyor tallerdaha uzun than the firemanitfaiyeci,
419
1251000
3000
Çok yakın mesafede, şaklaban itfaiyeciden daha uzun görünüyor.
21:12
but at a faruzak distancemesafe
420
1254000
2000
ama daha uzak mesafede
21:14
theironların normalnormal, theironların truedoğru, relationsilişkiler are preservedkorunmuş.
421
1256000
3000
aralarındaki normal, gerçek, bağıntı devam ediyor.
21:17
As PlatoPlaton said, what spaceuzay is to sizeboyut, time is to valuedeğer.
422
1259000
5000
Plato'nun dediği gibi, boyut için uzay neyse, değer için zaman odur.
21:22
These are the resultsSonuçlar of the hardzor problemsorun I gaveverdi you:
423
1264000
5000
İşte bunlar sorduğum zor problemin cevapları:
21:27
60 now or 50 in a monthay?
424
1269000
2000
şim 60 mı yoksa bir ay sonraya 50 mi ?
21:29
And these are subjectiveöznel valuesdeğerler,
425
1271000
1000
Bunlar öznel değerler,
21:30
and what you can see is, our two ruleskurallar are preservedkorunmuş.
426
1272000
2000
ve görebileceğiniz gibi, iki kuralımız hala geçerli.
21:32
People always think more is better than lessaz:
427
1274000
2000
İnsanlar her zaman fazlanın azdan daha iyi olduğunu düşünür:
21:34
60 is always better than 50,
428
1276000
2000
60 her zaman 50'den iyidir;
21:36
and they always think now is better than latersonra:
429
1278000
2000
ve her zaman için şimdi sonradan daha iyidir:
21:38
the barsBarlar on this sideyan are higherdaha yüksek than the barsBarlar on this sideyan.
430
1280000
3000
bu taraftaki çubuklar diğer taraftakilerden daha yüksek.
21:41
Watch what happensolur when we dropdüşürmek some out.
431
1283000
3000
Şimdi birkaç tanesini çıkarttığımızda ne olduğuna bakın.
21:44
SuddenlyAniden we have the dynamicdinamik inconsistencytutarsızlık that puzzledşaşkın us.
432
1286000
3000
İşte size hepimizi şaşırtan dinamik uyumsuzluk.
21:47
We have the tendencyeğilim for people to go for 50 dollarsdolar now
433
1289000
4000
İnsanlar şu anda 50 doları almayı
21:51
over waitingbekleme a monthay, but not if that decisionkarar is faruzak in the futuregelecek.
434
1293000
3000
bir ay beklemeye yeğliyor, ama bu karar çok uzak gelecekte değilse.
21:54
NoticeUyarı something interestingilginç that this impliesanlamına gelir -- namelyyani, that
435
1296000
4000
Dikkat edin, bu ilginç bir durum yaratıyor -- yani,
21:58
when people get to the futuregelecek, they will changedeğişiklik theironların mindszihinler.
436
1300000
4000
insan geleceğe gittiğinde, fikrini değiştiriyor.
22:02
That is, as that monthay 12 approachesyaklaşımlar, you will say,
437
1304000
3000
Şöyle ki, 12. ay yaklaştığında diyeceğiniz şudur,
22:05
what was I thinkingdüşünme, waitingbekleme an extraekstra monthay for 60 dollarsdolar?
438
1307000
3000
60 dolar için bir ay daha beklerim derken ne düşünüyordum?
22:08
I'll take the 50 dollarsdolar now.
439
1310000
3000
50 doları hemen alıyorum.
22:11
Well, the questionsoru with whichhangi I'd like to endson is this:
440
1313000
3000
Sonuç olarak, bitirirken sormak istediğim soru şu:
22:14
If we're so damnLanet olsun stupidaptal, how did we get to the moonay?
441
1316000
3000
Eğer bu kadar aptalsak, aya nasıl gittik?
22:17
Because I could go on for about two hourssaatler with evidencekanıt
442
1319000
3000
Çünkü bu kanıtları iki saat boyunca peş peşe sıralayabilirim:
22:20
of people'sinsanların inabilityyetersizlik to estimatetahmin oddsolasılık and inabilityyetersizlik to estimatetahmin valuedeğer.
443
1322000
6000
insanların olasılık ve değer tahmin etmedeki beceriksizlikleri.
22:26
The answerCevap to this questionsoru, I think, is an answerCevap you've alreadyzaten heardduymuş
444
1328000
2000
Bu sorunun cevabı, sanırım önceden de başka konuşmalarda
22:28
in some of the talksgörüşmeler, and I darecesaret say you will hearduymak again:
445
1330000
2000
duyduğunuz bir cevap, yine de tekrar söyleyebilirim:
22:30
namelyyani, that our brainsbeyin were evolvedgelişti for a very differentfarklı worldDünya
446
1332000
4000
Beyinlerimiz daha değişik bir dünya için evrimleşti,
22:34
than the one in whichhangi we are livingyaşam.
447
1336000
2000
şimdi içinde yaşadığımızdan çok daha değişik.
22:36
They were evolvedgelişti for a worldDünya
448
1338000
2000
Evrimleştikleri bu dünyada
22:38
in whichhangi people livedyaşamış in very smallküçük groupsgruplar,
449
1340000
2000
insanlar küçük gruplar halinde yaşardı,
22:40
rarelynadiren metmet anybodykimse who was terriblyson derece differentfarklı from themselveskendilerini,
450
1342000
3000
kendilerinden çok farklı kimselerle nadiren karşılaşırlar,
22:43
had ratherdaha doğrusu shortkısa liveshayatları in whichhangi there were fewaz choicesseçimler
451
1345000
3000
nispeten az seçeneklerinin olduğu kısa hayatlar yaşardı.
22:46
and the highesten yüksek priorityöncelik was to eatyemek and matedostum todaybugün.
452
1348000
5000
Onlar için birinci öncelik o an yemek ve çiftleşmekti.
22:51
Bernoulli'sBernoulli'nin gifthediye, Bernoulli'sBernoulli'nin little formulaformül, allowsverir us, it tellsanlatır us
453
1353000
5000
Bernoullli'nin hediyesi, Bernoulli'nin minik formülü şu işe yarar:
22:56
how we should think in a worldDünya for whichhangi naturedoğa never designedtasarlanmış us.
454
1358000
5000
Doğa'nın bizim için tasarlamadığı bir dünya içerisinde nasıl düşünmeliyiz.
23:01
That explainsaçıklar why we are so badkötü at usingkullanma it, but it alsoAyrıca explainsaçıklar
455
1363000
4000
Bunu kullanmakta neden bu kadar kötü olduğumuzu açıklıyor, diğer taraftan
23:05
why it is so terriblyson derece importantönemli that we becomeolmak good, fasthızlı.
456
1367000
5000
neden bir an önce daha iyi hale gelmemiz gerektiğini açıklıyor.
23:10
We are the only speciesTürler on this planetgezegen
457
1372000
2000
Biz bu gezedendeki, kendi kaderini
23:12
that has ever heldbekletilen its ownkendi fatekader in its handseller.
458
1374000
4000
elinde tutan tek türüz.
23:16
We have no significantönemli predatorsyırtıcı,
459
1378000
2000
Bizi avlayan bir yırtıcı yok,
23:18
we're the mastersyüksek lisans of our physicalfiziksel environmentçevre;
460
1380000
2000
fiziksel çevremizin efendisiyiz;
23:20
the things that normallynormalde causesebeb olmak speciesTürler to becomeolmak extinctsoyu tükenmiş
461
1382000
3000
canlı türlerini normalde yok edebilecek tehditler,
23:23
are no longeruzun any threattehdit to us.
462
1385000
3000
bizim için tehlike olmaktan çıktı.
23:26
The only thing -- the only thing -- that can destroyyıkmak us and doomkader us
463
1388000
5000
Tek şey -- bizi yok edebilecek tek şey --
23:31
are our ownkendi decisionskararlar.
464
1393000
2000
kendi kararlarımız.
23:33
If we're not here in 10,000 yearsyıl, it's going to be because
465
1395000
4000
Eğer 10,000 yıl sonra hala burada değilsek, bunun sebebi
23:37
we could not take advantageavantaj of the gifthediye givenverilmiş to us
466
1399000
4000
bu hediyeden faydalanamamış olmamızdır
23:41
by a younggenç DutchHollanda dili fellowadam in 1738,
467
1403000
3000
-- bize 1738'de genç bir Hollandalı tarafından verilen.
23:44
because we underestimatedgöz ardı the oddsolasılık of our futuregelecek painszahmet
468
1406000
4000
Çünkü gelecekte çekeceğimiz acıları fazlaca küçümseyip
23:48
and overestimatedfazla hesaplamış the valuedeğer of our presentmevcut pleasureszevkler.
469
1410000
4000
şimdiki zevklerimizi gözümüzde fazla büyütüyoruz.
23:52
Thank you.
470
1414000
1000
Teşekkürler.
23:53
(ApplauseAlkış)
471
1415000
10000
(Alkışlar)
24:03
ChrisChris AndersonAnderson: That was remarkabledikkat çekici.
472
1425000
3000
Chris Anderson: Çok dikkat çekiciydi.
24:06
We have time for some questionssorular for DanDan GilbertGilbert. One and two.
473
1428000
5000
Dan Gilbert'a bir kaç soru sormak için vaktimiz var. Bir ve iki.
24:11
BillBill LyellLyell: Would you say that this mechanismmekanizma
474
1433000
3000
Bill Lyell: Bu mekanizma bir yerde
24:14
is in partBölüm how terrorismterörizm actuallyaslında worksEserleri to frightenkorkutmak us,
475
1436000
4000
terörizmin bizi nasıl korkuttuğunu açıklıyor mu sizce,
24:18
and is there some way that we could counteractkarşı koymak that?
476
1440000
4000
ve buna karşı koyabileceğimiz bir yol var mı?
24:22
DanDan GilbertGilbert: I actuallyaslında was consultingDanışmanlık recentlyson günlerde
477
1444000
1000
Dan Gilbert: Aslında yakın zamanda danışmanlık yaptığım
24:23
with the DepartmentBölümü of HomelandVatan SecurityGüvenlik, whichhangi generallygenellikle believesinanır
478
1445000
3000
Anavatan Güvenlik Departmanı'na göre
24:26
that AmericanAmerikan securitygüvenlik dollarsdolar should go to makingyapma borderssınırlar saferdaha güvenli.
479
1448000
4000
Amerikan güvenlik bütçesi sınırları güvenli yapmaya harcanmalıdır.
24:30
I trieddenenmiş to pointpuan out to them that terrorismterörizm was a nameisim
480
1452000
3000
Onlara açıklamaya çalıştığım şey, terörizm kavramının
24:33
basedmerkezli on people'sinsanların psychologicalpsikolojik reactionreaksiyon to a setset of eventsolaylar,
481
1455000
4000
insanların bir takım olaylara verdiği psikolojik tepki olduğu,
24:37
and that if they were concernedilgili about terrorismterörizm they mightbelki asksormak
482
1459000
2000
ve eğer terörizm hakkında endişeleniyorlarsa sormaları gereken sorunun
24:39
what causesnedenleri terrorterör and how can we stop people from beingolmak terrifieddehşete,
483
1461000
3000
teröre neyin yol açtığı ve insanları terörize (korkmak) olmaktan nasıl kurtarabileceğimiz olması gerektiğiydi
24:42
ratherdaha doğrusu than -- not ratherdaha doğrusu than, but in additionilave to
484
1464000
3000
-- şey değil, değil yanlış oldu, ek olarak
24:45
stoppingDurduruluyor the atrocitieszulüm that we're all concernedilgili about.
485
1467000
3000
bu konuştuğumuz vahşeti nasıl engelleriz.
24:48
SurelyKesinlikle the kindsçeşit of playoyun that at leasten az AmericanAmerikan mediamedya give to --
486
1470000
6000
Tabii ki en azından Amerikan medyasının verdiği bu --
24:54
and forgiveaffetmek me, but in rawçiğ numberssayılar these are very tinyminik accidentskazalar.
487
1476000
5000
özür dileyerek söylüyorum, bu ham sayılar, bunlar çok küçük olaylar.
24:59
We alreadyzaten know, for exampleörnek, in the UnitedAmerika StatesBirleşik,
488
1481000
2000
Hepimiz biliyoruz ki, mesela Amerika Birleşik Devletlerinde,
25:01
more people have diedvefat etti as a resultsonuç of not takingalma airplanesuçaklar --
489
1483000
4000
uçağa binmek yerine -- korktukları için --
25:05
because they were scaredkorkmuş -- and drivingsürme on highwayskarayolları,
490
1487000
2000
araba sürdüklerinden dolayı ölen insanların sayısı,
25:07
than were killedöldürdü in 9/11. OK?
491
1489000
2000
9/11'de ölenlerden fazla. Tamam mı?
25:09
If I told you that there was a plagueveba
492
1491000
2000
Eğer size deseydim ki bir salgın
25:11
that was going to killöldürmek 15,000 AmericansAmerikalılar nextSonraki yearyıl,
493
1493000
3000
önümüzdeki sene 15,000 Amerikalıyı öldürecek,
25:14
you mightbelki be alarmedpanik if you didn't find out it was the flugrip.
494
1496000
3000
eğer bunun grip olduğunu bilmeseydiniz teleşlanırdınız.
25:17
These are small-scaleküçük ölçekli accidentskazalar, and we should be wonderingmerak ediyor
495
1499000
3000
Bunlar küçük çaplı kazalar ve düşünmemiz gereken şey
25:20
whetherolup olmadığını they should get the kindtür of playoyun,
496
1502000
2000
üzerlerine çektikleri bu dikkati,
25:22
the kindtür of coveragekapsama, that they do.
497
1504000
2000
bu reytingi, almaları gerekiyor mu?
25:24
SurelyKesinlikle that causesnedenleri people to overestimateAbartma the likelihoodolasılık
498
1506000
3000
Şüphesiz bu durum, insanların bu yollarla
25:27
that they'llacaklar be hurtcanını yakmak in these variousçeşitli waysyolları,
499
1509000
2000
zarar görebilecekleri ihtimalini aşırı abartmalarını sağlayarak
25:29
and givesverir powergüç to the very people who want to frightenkorkutmak us.
500
1511000
2000
bizzat bize zarar vermek isteyenlerin eline koz veriyor.
25:31
CACA: DanDan, I'd like to hearduymak more on this. So, you're sayingsöz
501
1513000
2000
CA: Dan, bunu biraz daha duymak istiyorum. Yani diyordun ki
25:33
that our responsetepki to terrorterör is, I mean, it's a formform of mentalzihinsel bugböcek?
502
1515000
4000
teröre karşı verdiğimiz tepki, yani, bir çeşit zihinsel hata mı?
25:37
Talk more about it.
503
1519000
1000
Biraz daha bahsetsene.
25:38
DGDG: It's out-sizeddışı boy. I mean, look.
504
1520000
3000
DG: Aşırı büyük. Yani, bak,
25:41
If AustraliaAvustralya disappearskaybolur tomorrowyarın,
505
1523000
2000
Eğer Avustralya yarın yok olsa,
25:43
terrorterör is probablymuhtemelen the right responsetepki.
506
1525000
2000
terrör (dehşet) muhtemelen doğru tepki olurdu.
25:45
That's an awfulkorkunç largegeniş lot of very niceGüzel people. On the other handel,
507
1527000
5000
Sonuçta bu, çok çok fazla çok hoş insan demek. Diğer yandan,
25:50
when a busotobüs blowsdarbeler up and 30 people are killedöldürdü,
508
1532000
3000
bir otobüs patlayıp da 30 kişi ölünce,
25:53
more people than that were killedöldürdü
509
1535000
2000
daha fazla insanın ölmesi demek
25:55
by not usingkullanma theironların seatbeltsEmniyet kemerleri in the sameaynı countryülke.
510
1537000
3000
aynı ülkede, emniyet kemeri takmadığından dolayı.
25:58
Is terrorterör the right responsetepki?
511
1540000
1000
Terör (dehşet) doğru tepki mi?
25:59
CACA: What causesnedenleri the bugböcek? Is it the dramadram of the eventolay --
512
1541000
4000
CA: Hataya sebep olan nedir? Olayın dramatikliği mi --
26:03
that it's so spectacularmuhteşem?
513
1545000
1000
bu kadar görkemli olan?
26:04
Is it the factgerçek that it's an intentionalkasıtlı attacksaldırı by, quotealıntı, outsidersdışarıdan?
514
1546000
3000
Yoksa "yabancılar" tarafından yapılan kasıtlı bir saldırı olması mı?
26:07
What is it?
515
1549000
1000
Nedir?
26:08
DGDG: Yes. It's a numbernumara of things, and you hitvurmak on severalbirkaç of them.
516
1550000
3000
DG: Evet. Bir kaç unsur var ve birçoğunu yakaladın.
26:11
First, it's a humaninsan agentAjan tryingçalışıyor to killöldürmek us --
517
1553000
2000
Bir, bizi öldürmeye çalışan bir insan faktörü --
26:13
it's not a treeağaç fallingdüşen on us by accidentkaza.
518
1555000
3000
üzerimize kazara düşen bir ağaç değil.
26:16
Secondİkinci, these are enemiesdüşmanları who mayMayıs ayı want to strikegrev and hurtcanını yakmak us again.
519
1558000
3000
İki, bu düşmanlar bize tekrar saldırıp zarar vermeye çalışabilir.
26:19
People are beingolmak killedöldürdü for no reasonneden insteadyerine of good reasonneden --
520
1561000
3000
İnsanlar iyi sebepler yerine sebepsiz yere ölüyor --
26:22
as if there's good reasonneden, but sometimesara sıra people think there are.
521
1564000
3000
sanki iyi sebep olabilirmiş gibi, ama insanlar bazen olduğunu düşünüyor.
26:25
So there are a numbernumara of things that togetherbirlikte
522
1567000
2000
Yani sonuçta bir çok faklı etmen
26:27
make this seemgörünmek like a fantasticfantastik eventolay, but let's not playoyun down
523
1569000
3000
bunu akıl almaz bir olay gibi gösteriyor ama hafife alınmaması gereken
26:30
the factgerçek that newspapersgazeteler sellsatmak when people see something in it
524
1572000
4000
bir gerçek de var ki gazetelerin satması için içlerinde insanların okumak
26:34
they want to readokumak. So there's a largegeniş rolerol here playedOyunun by the mediamedya,
525
1576000
3000
istedikleri şeyler olmasıdır. Yani burada medyanın da rolü büyük.
26:37
who want these things to be
526
1579000
2000
Medyanın isteği bu olayların
26:39
as spectacularmuhteşem as they possiblybelki can.
527
1581000
4000
olabildiğince dikkat çekici olması.
26:43
CACA: I mean, what would it take to persuadeikna etmek our culturekültür to downplayTürkiye'nin üyeliğiyle it?
528
1585000
6000
CA: Demek istediğim, medeniyetimizin bunu önemsememesi için ne gerekiyor?
26:49
DGDG: Well, go to Israelİsrail. You know,
529
1591000
1000
DG: İsrail'e git. Anlıyorsun,
26:50
go to Israelİsrail. And a mallalışveriş Merkezi blowsdarbeler up,
530
1592000
2000
İsrail'e git. Bir alışveriş merkezi patlar,
26:52
and then everybody'sherkesin unhappymutsuz about it, and an hour-and-a-halfbir buçuk saat latersonra --
531
1594000
3000
ve sonra herkes üzülür, ve bir buçuk saat sonra --
26:55
at leasten az when I was there, and I was 150 feetayaklar from the mallalışveriş Merkezi
532
1597000
3000
en azından ben oradayken, alışveriş merkezinden 50 metre uzaktayken
26:58
when it blewpatladı up -- I wentgitti back to my hotelotel
533
1600000
2000
patladığında -- otelime geri döndüm
27:00
and the weddingDüğün that was plannedplanlı was still going on.
534
1602000
3000
ve önceden planlanan düğün hala devam ediyordu.
27:03
And as the Israeliİsrail motheranne said,
535
1605000
1000
Ve İsrailli anne şöyle dedi,
27:04
she said, "We never let them winkazanmak by stoppingDurduruluyor weddingsdüğün."
536
1606000
4000
dedi ki, "Düğünlerimizi durdurarak kazanmalarına izin vermeyeceğiz"
27:08
I mean, this is a societytoplum that has learnedbilgili --
537
1610000
1000
Demek istediğim, bu toplum bunu öğrenmiş --
27:09
and there are othersdiğerleri too -- that has learnedbilgili to livecanlı
538
1611000
2000
ve bunun gibi başkaları da var -- terörle
27:11
with a certainbelli amounttutar of terrorismterörizm and not be quiteoldukça as upsetüzgün by it,
539
1613000
5000
yaşamayı öğrenip çok da fazla altüst olmayan,
27:16
shall-acak I say, as those of us who have not had manyçok terrorterör attackssaldırılar.
540
1618000
3000
nasıl diyeyim, bizim gibi o kadar çok terör saldırısına maruz kalmayanlara göre.
27:19
CACA: But is there a rationalakılcı fearkorku that actuallyaslında,
541
1621000
3000
CA: Peki ama aslında gerçekçi bir korku değil mi,
27:22
the reasonneden we're frightenedkorkmuş about this is because we think that
542
1624000
3000
bundan korkmamızın sebebi şöyle düşünmemiz olamaz mı:
27:25
the BigBüyük One is to come?
543
1627000
1000
Asıl olay daha olmadı.
27:26
DGDG: Yes, of coursekurs. So, if we knewbiliyordum that this was the worsten kötü attacksaldırı
544
1628000
4000
DG: Tabii ki. Bu saldırının en kötüsü olduğunu bilseydik ki,
27:30
there would ever be, there mightbelki be more and more busesotobüsler of 30 people --
545
1632000
4000
daha pek çok 30 kişilik otobüs olayları yaşanacak, yaşanabilir --
27:34
we would probablymuhtemelen not be nearlyneredeyse so frightenedkorkmuş.
546
1636000
2000
bu kadar fazla korkmuyor olabilirdik.
27:36
I don't want to say -- please, I'm going to get quotedalıntı somewherebir yerde
547
1638000
2000
Şöyle demek istemiyorum -- lütfen, bir yerlerde benden şöyle alıntı yapacaklar
27:38
as sayingsöz, "TerrorismTerörizm is fine and we shouldn'tolmamalı be so distressedsıkıntılı."
548
1640000
4000
"Terörizm iyidir ve bu kadar da endişelenmemeliyiz."
27:42
That's not my pointpuan at all.
549
1644000
2000
Söylemek istediğim kesinlikle bu değil.
27:44
What I'm sayingsöz is that, surelyelbette, rationallyrasyonel,
550
1646000
2000
Demek istediğim, tabii ki, mantıklı olarak,
27:46
our distresssıkıntı about things that happenolmak, about threatstehditler,
551
1648000
4000
olaylar, tehditler hakkındaki, endişelerimizin,
27:50
should be roughlykabaca proportionalorantılı to the sizeboyut of those threatstehditler
552
1652000
3000
o tehditlerin büyüklüğüyle orantılı olması gerektiğidir,
27:53
and threatstehditler to come.
553
1655000
2000
ve ilerideki tehditlerinkilerle de.
27:55
I think in the casedurum of terrorismterörizm, it isn't.
554
1657000
3000
Ve bence terörizmi düşündüğümüzde, öyle değil.
27:58
And manyçok of the things we'vebiz ettik heardduymuş about from our speakershoparlörler todaybugün --
555
1660000
2000
Ve bugün konuşmacılardan dinlediğimiz birçok konu hakkında --
28:00
how manyçok people do you know got up and said,
556
1662000
2000
tanıdığınız kaç kişi ayağa kalkıp şöyle dedi,
28:02
PovertyYoksulluk! I can't believe what povertyyoksulluk is doing to us.
557
1664000
4000
Yoksulluk! Yoksulluğun bize yaptıklarına inanamıyorum.
28:06
People get up in the morningsabah; they don't carebakım about povertyyoksulluk.
558
1668000
2000
İnsanlar her sabah uyanıyor ve yoksulluk umurlarında değil.
28:08
It's not makingyapma headlineshaber başlıkları, it's not makingyapma newshaber, it's not flashygösterişli.
559
1670000
2000
Manşetlere çıkmıyor; haber olmuyor; çarpıcı değil.
28:10
There are no gunssilahlar going off.
560
1672000
2000
Silahlar bir yere gitmiyor.
28:12
I mean, if you had to solveçözmek one of these problemssorunlar, ChrisChris,
561
1674000
2000
Demek istediğim Chris, şu sorunlardan birisini çözebilseydin
28:14
whichhangi would you solveçözmek? TerrorismTerörizm or povertyyoksulluk?
562
1676000
2000
hangisini çözerdin? Terörizm mi yoksulluk mu?
28:16
(LaughterKahkaha)
563
1678000
4000
(Gülüşmeler)
28:20
(ApplauseAlkış)
564
1682000
2000
(Alkışlar)
28:22
That's a toughsert one.
565
1684000
2000
Bu zor soruydu.
28:24
CACA: There's no questionsoru.
566
1686000
1000
CA: Bu bir soru değil.
28:25
PovertyYoksulluk, by an ordersipariş of magnitudebüyüklük, a hugeKocaman ordersipariş of magnitudebüyüklük,
567
1687000
4000
Yoksulluk, onlarca kat, çok çok daha fazla oranda
28:29
unlessolmadıkça someonebirisi can showgöstermek that there's, you know,
568
1691000
3000
tabii biri bana, işte, nükleer silahlı teröristlerin
28:32
terroriststeröristler with a nukeatom bombası are really likelymuhtemelen to come.
569
1694000
4000
geldiğini göstermediği takdirde.
28:36
The latestson I've readokumak, seengörüldü, thought
570
1698000
2000
Son okuduğum ve duyduklarıma göre
28:38
is that it's incrediblyinanılmaz hardzor for them to do that.
571
1700000
4000
bunu yapmaları son derece zor.
28:42
If that turnsdönüşler out to be wrongyanlış, we all look sillysaçma,
572
1704000
2000
Tabii bu olursa, hepimiz aptal durumuna düşeriz,
28:44
but with povertyyoksulluk it's a bitbit --
573
1706000
2000
ama yoksulluk, yani biraz --
28:46
DGDG: Even if that were truedoğru, still more people dieölmek from povertyyoksulluk.
574
1708000
3000
DG: Bu doğru olsaydı bile, yine de yoksulluktan dolayı daha fazla insan ölüyor.
28:53
CACA: We'veBiz ettik evolvedgelişti to get all excitedheyecanlı
575
1715000
1000
CA: Hepimiz bu dramatik saldırılar
28:54
about these dramaticdramatik attackssaldırılar. Is that because in the pastgeçmiş,
576
1716000
3000
karşısında heyecanlanmak için evrimleştik. Çünkü geçmişte,
28:57
in the ancienteski pastgeçmiş, we just didn't understandanlama things like diseasehastalık
577
1719000
3000
tarih öncesinde, hastalık gibi şeyleri anlamıyorduk
29:00
and systemssistemler that causesebeb olmak povertyyoksulluk and so forthileri,
578
1722000
2000
veya yoksulluğa sebep olan sistemleri falan,
29:02
and so it madeyapılmış no senseduyu for us as a speciesTürler to put any energyenerji
579
1724000
4000
ve tür olarak bu tip olaylar karşısında üzülerek enerji harcamak
29:06
into worryingendişe verici about those things?
580
1728000
2000
hiç de mantıklı değildi.
29:08
People diedvefat etti; so be it.
581
1730000
2000
İnsanlar ölürdü, öyle olsun.
29:10
But if you got attackedsaldırıya, that was something you could do something about.
582
1732000
2000
Ama eğer saldırıya uğrarsan, bunun hakkında bir şeyler yapabilirdin.
29:12
And so we evolvedgelişti these responsesyanıt-e doğru.
583
1734000
2000
ve biz de bu şekilde tepkiler geliştirdik.
29:14
Is that what happenedolmuş?
584
1736000
1000
Olan bu muydu?
29:15
DGDG: Well, you know, the people who are mostçoğu skepticalşüpheci
585
1737000
3000
DG: Bildiğin gibi, her şey hakkında evrimsel açıklamalara
29:18
about leapingsıçramak to evolutionaryevrimsel explanationsaçıklamalar for everything
586
1740000
2000
gitmek konusunda en kuşkucu olanlar
29:20
are the evolutionaryevrimsel psychologistspsikologlar themselveskendilerini.
587
1742000
2000
yine evrimsel psikologların kendileridir.
29:22
My guesstahmin is that there's nothing quiteoldukça that specificözel
588
1744000
3000
Benim tahminim, evrimsel geçmişimizde bu kadar
29:25
in our evolutionaryevrimsel pastgeçmiş. But ratherdaha doğrusu, if you're looking for
589
1747000
2000
belirgin bir şey olmadığı. Daha çok, evrimsel bir açıklama
29:27
an evolutionaryevrimsel explanationaçıklama, you mightbelki say
590
1749000
2000
arıyorsan eğer, diyebilirsin ki
29:29
that mostçoğu organismsorganizmalar are neo-phobicNeo-fobik -- that is, they're a little scaredkorkmuş
591
1751000
4000
çoğu organizmalar neo-fobiktir -- yani yeni ve farklı
29:33
of stuffşey that's newyeni and differentfarklı.
592
1755000
1000
şeylerden biraz korkarlar.
29:34
And there's a good reasonneden to be,
593
1756000
2000
Bunun için iyi bir sebep de vardır,
29:36
because oldeski stuffşey didn't eatyemek you. Right?
594
1758000
1000
çünkü bildik şeyler seni yememiştir, değil mi?
29:37
Any animalhayvan you see that you've seengörüldü before is lessaz likelymuhtemelen
595
1759000
3000
Daha önce gördüğün bir hayvanı gördüğünde,
29:40
to be a predatoryırtıcı hayvan than one that you've never seengörüldü before.
596
1762000
3000
onun bir yırtıcı olma ihtimali hiç görmediğin hayvana göre azdır.
29:43
So, you know, when a schoolokul busotobüs is blownşişmiş up and we'vebiz ettik never seengörüldü this before,
597
1765000
3000
Yani, bir okul otobüsü havaya uçtuğunda ve bunu daha önce görmediysek,
29:46
our generalgenel tendencyeğilim is to orientşark towardskarşı
598
1768000
2000
yeni ve değişik olana karşı olan genel eğilimimiz
29:48
that whichhangi is newyeni and novelyeni is activatedaktif.
599
1770000
5000
harekete geçer.
29:53
I don't think it's quiteoldukça as specificözel a mechanismmekanizma
600
1775000
2000
Bunun, senin bahsettiğin kadar belirgin bir mekanizma
29:55
as the one you alludedsorar gibiydi to, but maybe a more fundamentaltemel one underlyingtemel it.
601
1777000
2000
olduğunu sanmıyorum, ama belki altta yatan daha temel bir tanesi olabilir.
30:01
JayJay WalkerWalker: You know, economistsekonomistler love to talk about
602
1783000
5000
Jay Walker: Bilirsin, ekonomistler çok sevdiği bir şey varsa
30:06
the stupidityaptallık of people who buysatın almak lotteryPiyango ticketsbiletler. But I suspectşüpheli
603
1788000
4000
o da piyango bileti alan insanların aptallığıdır. Ama sanırım
30:10
you're makingyapma the exactkesin sameaynı errorhata you're accusingitham those people of,
604
1792000
3000
sen de o insanları suçladığın hatanın aynısını yapıyorsun,
30:13
whichhangi is the errorhata of valuedeğer.
605
1795000
1000
yani değerlendirme hatası.
30:14
I know, because I've interviewedgörüşülen
606
1796000
1000
Biliyorum, çünkü son yıllarda
30:15
about 1,000 lotteryPiyango buyersAlıcılar over the yearsyıl.
607
1797000
2000
neredeyse 1,000 piyango oynayan kişiyle röportaj yaptım.
30:17
It turnsdönüşler out that the valuedeğer of buyingalış a lotteryPiyango ticketbilet is not winningkazanan.
608
1799000
4000
Anlaşılan o ki, piyango bileti almanın değeri kazanmak değil.
30:21
That's what you think it is. All right?
609
1803000
2000
Bu senin düşündüğün şey, değil mi?
30:23
The averageortalama lotteryPiyango buyeralıcı buyssatın alır about 150 ticketsbiletler a yearyıl,
610
1805000
3000
Ortalama bir piyango oyuncusu yılda yaklaşık 150 bilet alır,
30:26
so the buyeralıcı knowsbilir fulltam well that he or she is going to losekaybetmek,
611
1808000
4000
yani kaybedeceğini kesinlikle bilir,
30:30
and yethenüz she buyssatın alır 150 ticketsbiletler a yearyıl. Why is that?
612
1812000
3000
ama yine de yılda 150 bilet alır. Peki neden?
30:33
It's not because she is stupidaptal or he is stupidaptal.
613
1815000
4000
Bunun sebebi aptal olması değil.
30:37
It's because the anticipationbeklenti of possiblybelki winningkazanan
614
1819000
3000
Asıl sebep, kazanma beklentisinin olması
30:40
releasesbültenleri serotoninserotonin in the brainbeyin, and actuallyaslında providessağlar a good feelingduygu
615
1822000
4000
beyinde serotonin salgılanmasını ve iyi hissetmesini sağlar.
30:44
untila kadar the drawingçizim indicatesgösterir you've lostkayıp.
616
1826000
2000
Taa ki çekiliş sonunda kaybedene kadar.
30:46
Or, to put it anotherbir diğeri way, for the dollardolar investmentyatırım,
617
1828000
3000
Ya da diğer bir değişle, yatırılan her dolar için
30:49
you can have a much better feelingduygu than flushingreçeteye göre sarf the moneypara
618
1831000
3000
parayı sokağa atmaya göre çok daha iyi hissedebilirsin,
30:52
down the toilettuvalet, whichhangi you cannotyapamam have a good feelingduygu from.
619
1834000
3000
sokağa atarak pek de iyi hissetmezsin.
30:55
Now, economistsekonomistler tendeğiliminde to --
620
1837000
2000
İşte, ekonomistlere göre --
30:57
(ApplauseAlkış)
621
1839000
3000
(Alkışlar)
31:00
-- economistsekonomistler tendeğiliminde to viewgörünüm the worldDünya
622
1842000
1000
-- ekonomistler dünyayı kendi
31:01
throughvasitasiyla theironların ownkendi lenseslensler, whichhangi is:
623
1843000
2000
gözlükleriyle görmeye yatkındır, yani:
31:03
this is just a bunchDemet of stupidaptal people.
624
1845000
2000
bunlar sadece bir avuç aptal insan.
31:05
And as a resultsonuç, manyçok people look at economistsekonomistler as stupidaptal people.
625
1847000
4000
Sonuç olarak, birçok insan ekonomistlere aptal muamelesi yapar.
31:09
And so fundamentallyesasen, the reasonneden we got to the moonay is,
626
1851000
3000
Temel olarak, aya gidebilmemizin sebebi,
31:12
we didn't listen to the economistsekonomistler. Thank you very much.
627
1854000
3000
ekonomistleri dinlememiş olmamız. Çok teşekkürler.
31:15
(ApplauseAlkış)
628
1857000
5000
(Alkışlar)
31:20
DGDG: Well, no, it's a great pointpuan. It remainskalıntılar to be seengörüldü
629
1862000
3000
DG: Yani, hayır, çok güzel bir nokta. Burada bakılması gereken,
31:23
whetherolup olmadığını the joysevinç of anticipationbeklenti is exactlykesinlikle equaledegale etti
630
1865000
4000
kazanma beklentisinin verdiği mutluluk acaba
31:27
by the amounttutar of disappointmenthayal kırıklığı after the lotteryPiyango. Because rememberhatırlamak,
631
1869000
3000
çekilişten bir gün sonraki hayal kırıklığına eşit mi? Çünkü hatırlayın,
31:30
people who didn't buysatın almak ticketsbiletler don't feel awfulkorkunç the nextSonraki day eitherya,
632
1872000
3000
piyango bileti almayanlar, sonraki günde kendilerini kötü hissetmediler,
31:33
even thoughgerçi they don't feel great duringsırasında the drawingçizim.
633
1875000
2000
çekiliş sırasında harika hissetmemiş olsalar bile.
31:35
I would disagreekatılmıyorum that people know they're not going to winkazanmak.
634
1877000
2000
İnsanların kazanmayacaklarını bildikleri kısmına ise katılmıyorum.
31:37
I think they think it's unlikelyolası olmayan, but it could happenolmak,
635
1879000
3000
Bence uzak bir ihtimal olduğunu ancak olabileceğini düşünüyorlar,
31:40
whichhangi is why they prefertercih etmek that to the flushingreçeteye göre sarf.
636
1882000
3000
bu sebeple bunu, parayı sokağa atmaya tercih ediyorlar.
31:43
But certainlykesinlikle I see your pointpuan: that there can be
637
1885000
3000
Ama demek istediğini anlıyorum: piyango bileti
31:46
some utilityyarar to buyingalış a lotteryPiyango ticketbilet other than winningkazanan.
638
1888000
4000
almak için kazanmaktan başka sebepler olabilir.
31:50
Now, I think there's manyçok good reasonsnedenleri not to listen to economistsekonomistler.
639
1892000
3000
Peki, bence ekonomistleri dinlememek için birçok iyi sebep var.
31:53
That isn't one of them, for me, but there's manyçok othersdiğerleri.
640
1895000
3000
Bu onlardan birisi değil, bence, ama başka birçoğu var.
31:56
CACA: Last questionsoru.
641
1898000
2000
CA: Son soru.
31:58
AubreyAubrey dede GreyGri: My name'sAdım AubreyAubrey dede GreyGri, from CambridgeCambridge.
642
1900000
3000
Aubrey de Grey: Adım Aubrey de Grey, Cambridge'denim.
32:01
I work on the thing that killsöldürür more people than anything elsebaşka killsöldürür --
643
1903000
4000
Ben, diğer hepsinden daha çok insanı öldüren şey üzerine çalışıyorum --
32:05
I work on agingyaşlanma -- and I'm interestedilgili in doing something about it,
644
1907000
2000
yaşlanma üzerine çalışıyorum -- ve bu konuda bir şeyler yapmak istiyorum,
32:07
as we'lliyi all hearduymak tomorrowyarın.
645
1909000
1000
yarın hepimizin dinleyeceği gibi.
32:08
I very much resonateyankılamak with what you're sayingsöz,
646
1910000
3000
Söylediklerinizi çok iyi anlıyorum,
32:11
because it seemsgörünüyor to me that the problemsorun
647
1913000
2000
çünkü bana göre sorun şu;
32:13
with gettingalma people interestedilgili in doing anything about agingyaşlanma
648
1915000
3000
insanlar yaşlanmak konusuna ilgi göstermiyorlar çünkü
32:16
is that by the time agingyaşlanma is about to killöldürmek you it looksgörünüyor like cancerkanser
649
1918000
3000
yaşlılık sizi öldürmek üzereyken, kansere
32:19
or heartkalp diseasehastalık or whateverher neyse. Do you have any advicetavsiye?
650
1921000
3000
veya kalp hastalığına veya başka bir şeye benziyor. Tavsiyeniz var mı?
32:22
(LaughterKahkaha)
651
1924000
3000
(Gülüşmeler)
32:25
DGDG: For you or for them?
652
1927000
1000
DG: Senin için mi onlar için mi?
32:26
AdGAdG: In persuadingikna them.
653
1928000
1000
AdG: Onları ikna etmek için.
32:27
DGDG: AhAh, for you in persuadingikna them.
654
1929000
2000
DG: Ah, sana, onları ikna etmen için.
32:29
Well, it's notoriouslyRootkitler difficultzor to get people to be farsightedsağduyulu.
655
1931000
3000
İnsanları ileri görüşlü yapamak inanılmaz derecede zordur.
32:32
But one thing that psychologistspsikologlar have trieddenenmiş that seemsgörünüyor to work
656
1934000
4000
Ama psikologların deneyip de sonuç aldığı tek şey,
32:36
is to get people to imaginehayal etmek the futuregelecek more vividlycanlı.
657
1938000
3000
insanları geleceği daha canlı hayal etmesini sağlamak.
32:39
One of the problemssorunlar with makingyapma decisionskararlar about the faruzak futuregelecek
658
1941000
3000
Uzak ve yakın gelecek hakkında karar verirken
32:42
and the nearyakın futuregelecek is that we imaginehayal etmek the nearyakın futuregelecek
659
1944000
3000
yaşadığımız bir sıkıntı, yakın geleceği uzağa göre
32:45
much more vividlycanlı than the faruzak futuregelecek.
660
1947000
2000
çok daha canlı hayal edebiliriz.
32:47
To the extentderece that you can equalizeeşitlemek the amounttutar of detaildetay
661
1949000
4000
İnsanların yakın ve uzak geleceklerinin zihinsel gösterimlerine
32:51
that people put into the mentalzihinsel representationstemsilcilikleri
662
1953000
2000
koydukları detay seviyesini eşitleyebildiğin ölçüde
32:53
of nearyakın and faruzak futuregelecek, people beginbaşla to make decisionskararlar
663
1955000
2000
insanları her ikisi hakkında da
32:55
about the two in the sameaynı way.
664
1957000
2000
aynı şekilde karar vermeye yönlendirebilirsin.
32:57
So, would you like to have an extraekstra 100,000 dollarsdolar when you're 65
665
1959000
5000
Yani, 65 yaşına geldiğinde fazladan bir 100,000 dolar ister misin sorusu,
33:02
is a questionsoru that's very differentfarklı than,
666
1964000
1000
şundan çok daha farklıdır,
33:03
imaginehayal etmek who you'llEğer olacak be when you're 65: will you be livingyaşam,
667
1965000
4000
65'ine geldiğinde kim olacağını hayal et: hayatta mısın,
33:07
what will you look like, how much hairsaç will you have,
668
1969000
2000
nasıl görünüyorsun, ne kadar saçın var,
33:09
who will you be livingyaşam with.
669
1971000
1000
kiminle berabersin.
33:10
OnceBir kez we have all the detailsayrıntılar of that imaginaryhayali scenariosenaryo,
670
1972000
3000
Bu hayali senaryodaki tüm detayları tamamlayınca,
33:13
suddenlyaniden we feel like it mightbelki be importantönemli to savekayıt etmek
671
1975000
2000
birdenbire para biriktirmenin önemli olabileceğini hissederiz ki
33:15
so that that guy has a little retirementemeklilik moneypara.
672
1977000
3000
o yaşlı adamın bir emeklilik parası olsun.
33:18
But these are trickspüf nokta around the marginsmarjlar.
673
1980000
2000
Ama bunlar uç noktalardaki numaralar.
33:20
I think in generalgenel you're battlingmücadele a very fundamentaltemel humaninsan tendencyeğilim,
674
1982000
3000
Bence sen genel olarak çok temel bir insan özelliği ile karşı karşıyasın,
33:23
whichhangi is to say, "I'm here todaybugün,
675
1985000
2000
yani "Şimdi buradayım,
33:25
and so now is more importantönemli than latersonra."
676
1987000
3000
ve şu an sonrasından çok daha önemli."
33:28
CACA: DanDan, thank you. MembersÜyeler of the audienceseyirci,
677
1990000
2000
CA: Dan, teşekkürler. Sayın dinleyiciler,
33:30
that was a fantasticfantastik sessionoturum, toplantı, celse. Thank you.
678
1992000
1000
bu harika bir oturum oldu. Teşekkürler.
33:31
(ApplauseAlkış)
679
1993000
2000
(Alkışlar)
Translated by Çağdaş Bayram
Reviewed by Serap Cakil

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Dan Gilbert - Psychologist; happiness expert
Harvard psychologist Dan Gilbert says our beliefs about what will make us happy are often wrong -- a premise he supports with intriguing research, and explains in his accessible and unexpectedly funny book, Stumbling on Happiness.

Why you should listen

Dan Gilbert believes that, in our ardent, lifelong pursuit of happiness, most of us have the wrong map. In the same way that optical illusions fool our eyes -- and fool everyone's eyes in the same way -- Gilbert argues that our brains systematically misjudge what will make us happy. And these quirks in our cognition make humans very poor predictors of our own bliss.

The premise of his current research -- that our assumptions about what will make us happy are often wrong -- is supported with clinical research drawn from psychology and neuroscience. But his delivery is what sets him apart. His engaging -- and often hilarious -- style pokes fun at typical human behavior and invokes pop-culture references everyone can relate to. This winning style translates also to Gilbert's writing, which is lucid, approachable and laugh-out-loud funny. The immensely readable Stumbling on Happiness, published in 2006, became a New York Times bestseller and has been translated into 20 languages.

In fact, the title of his book could be drawn from his own life. At 19, he was a high school dropout with dreams of writing science fiction. When a creative writing class at his community college was full, he enrolled in the only available course: psychology. He found his passion there, earned a doctorate in social psychology in 1985 at Princeton, and has since won a Guggenheim Fellowship and the Phi Beta Kappa teaching prize for his work at Harvard. He has written essays and articles for The New York Times, Time and even Starbucks, while continuing his research into happiness at his Hedonic Psychology Laboratory.

More profile about the speaker
Dan Gilbert | Speaker | TED.com