Dan Gilbert: Why we make bad decisions
Dan Gilbert: Waarom we foute beslissingen nemen
Harvard psychologist Dan Gilbert says our beliefs about what will make us happy are often wrong -- a premise he supports with intriguing research, and explains in his accessible and unexpectedly funny book, Stumbling on Happiness. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
we willen weten
of dat over financiën,
te allen tijde kon vertellen
al kreeg in 1738,
Daniel Bernoulli.
wat dit geschenk fprecies inhoudt
in zijn letterlijke vorm.
dan kan dat kloppen, het is Grieks.
zij het minder precies,
ermee bedoelde, staat er:
van een bepaalde actie,
we mogen terugverwachten,
van twee eenvoudige factoren:
inschatten en vermenigvuldigen,
zelfs als je niet zo van formules houdt,
voorstellen om een potje
om dit spel met mij te mogen spelen,
meteen meedoen, omdat je weet
de opbrengst in dat geval 10 dollar is,
dan je mij moet betalen om mee te doen.
'een verdomd goede deal'.
is het idee eenvoudig,
valt het behoorlijk tegen.
inschatten van deze twee factoren
met jullie over hebben.
die mensen maken als ze
van de waarde van hun eigen succes.
een munt 2 en een stok kaarten 52.
de kans is dat je schoppenaas trekt
eenvoudig te zijn in het dagelijkse leven.
meer geld uit aan --
van entertainment bij elkaar.
omgaan met kansberekening.
moeten we het eerst over varkens hebben.
wil voorleggen, is of er
in je geheugen naging
honden en varkens zag.
varkens iets minder.
ons makkelijker te binnen schoten,
waarschijnlijker waren.
tenzij het dat wel is.
meer 4-letterwoorden
of met een R als eerste?
bladert er doorheen
om 'Ring, Rang, Rung' op te ratelen
die hebben meer tijd nodig.
op woorden met R als derde letter komt,
onaannemelijk of zeldzaam zijn.
onthoudt op hun eerste letter.
S -- en daar is het woord.
op de derde letter is behoorlijk lastig.
je te binnen schieten
van hun waarschijnlijkheid --
vraagt wat de kansen zijn
interessante oorzaken --
van het aantal doden per jaar,
zoals wij, die gevraagd zijn
vuurwerk, astma, verdrinking te schatten.
met de daadwerkelijke aantallen.
tornado’s en vuurwerk.
dat je een krant pakte
omdat het zo normaal is.
om zich te herinneren
of één of andere vlegel
zijn handen eraf blies met vuurwerk.
komen niet vaak in het nieuws.
in ons op, en daarom
het spel uit Sesamstraat:
omdat het zwembad
dat feitelijk echt gevaarlijk is.
meer van jullie zo sterven
mogelijkheden in dit rijtje bij elkaar.
een perfecte testcase,
om kansen te berekenen.
aan de loterij-deelnemers onder jullie –
noemen loterijen graag
om uitbetaald te worden
-- wat je trouwens
te gaan om iets te kopen.
meespelen in een loterij?
maar zeker één ervan is
met die gigantische cheque –
geen idee.
we lezen erover in de krant.
dat je uitgebreide interviews zag
zouden eisen dat zenders
aan het woord lieten
dan zouden de 100 miljoen verliezers
negen en een half jaar
alleen om ze te zien zeggen:
“Ik? Ik heb verloren.”
waarin je verliezer na verliezer zag,
met “En ik heb gewonnen!”,
dat je mee zou spelen in de loterij.
hier is een loterijtje.
aan deze personen.
voor een lot en als je wint,
is namelijk twee dollar.
waar je je geld in moet stoppen.
met een kleine aanpassing:
er is één lot over.
De meeste mensen zullen afhaken.
niet veranderd is,
om te bedenken wie er gaat winnen.
al in ontvangst nemen, toch?
om te winnen dan Leroy.
aan je kansen verandert.
hoe moeilijk het ook lijkt, is simpel
het toekennen van waarde aan iets:
hoeveel we er van kunnen genieten,
ergens aan zullen beleven.
over de fouten in waardering.
Is hij 25 dollar waard?
voelen aan van niet --
of een Big Mac 25 dollar waard is,
één enkele vraag stellen, namelijk:
naar Australië gemaakt hebt
dat ze je geen eten zullen serveren,
en de geur van de M
nog met deze 25 dollar kan doen,
ze hebben mijn aansteker afgepakt!
niet zo’n slechte deal.
in een onderontwikkeld land bent,
voor een Big Mac.
dat het 'nee' was,
over de context verteld had?
de prijs van deze Big Mac vergeleken
met andere investeringen,
die mensen maken.
vroeger 3 dollar betaalde.
en dat zal ik aantonen
een zeer goede koop.
verschillende banen ondervraagt,
dan 50.000 en dan 40.000,
minder krijgt,
ondanks het feit dat ze daar
dat loonsvermindering erger is
zelfs wanneer het totale loon hoger is
naar Hawaii voor 2.000 dollar,
zou je op het aanbod ingaan?
is nu in de aanbieding voor 700,
een weekje over nadenken.
blijken de beste deals al weg.
Zou je er op ingaan?
met het verleden
die ooit een geweldige deal was,
die ooit een verschrikkelijke deal was.
van hoe vergelijken met vroeger
een kaartje dat 20 dollar kostte.
het kaartje bent kwijtgeraakt.
uitgeven aan een nieuw kaartje?
aanpassen in dit scenario.
twee briefjes van 20.
dat je er één kwijt bent.
uitgeven aan een kaartje?
voor de voorstelling,
er nou mee te maken?”
nog niet helemaal begrepen hebt
van wat er gebeurd is.
was het een stukje papier.
in het andere geval niet.
verloor, bij jezelf dacht:
voor hetzelfde betalen.”
van de voorstelling, 40 dollar,
en vindt dat een slechte deal.
veroorzaakt veel van de problemen
en psychologen onderscheiden
om waarde toe te kennen.
met wat mogelijk is
over vergelijkingen
de waarde verandert.
voor de mensen onder ons
van het politieke spectrum staan,
dat hij terugkomt. De vergelijking ---
onze beoordeling.
om je te helpen
van het geld te verlossen.
voor 8, 27 en 33 dollar,
het allerduurste,
dan zet je een erg kostbare wijn
ineens niet meer zo duur lijkt.
naar de bekende weg:
de waarde van dingen.
mee naar huis neemt,
wat er ooit naast lag in de schappen.
bij het waarderen van iets,
hoe goed ons iets zal bevallen,
die we maken tijdens het consumeren zelf.
van vergelijkingen
tot rationeel beslissen bedonderen.
uit mijn laboratorium. Hier is het.
aan een experiment
die je over één minuut mag eten?
met chips recht voor zich.
staat in een hoekje van de kamer
en bij anderen een blik spam.
die in de kamer staan
van hun chips te gaan genieten.
hun goed zal smaken.
als ze daarna hun chips eten?
knapperige, overheerlijke versnaperingen,
in je smaakbeleving.
onderhevig waren
wegvallen bij de uiteindelijke beleving.
zelfs als je nooit
verkoopt deze radio voor 200 dollar,
van de stad rijdt, kost hij 100 dollar.
een besparing van 100 dollar?
het dubbele te betalen
de helft korting kunnen krijgen.
wilde kopen met een radio er in
had hem voor 31.000.
stond hij voor 30.900.
3 promille korting -- onze 100 dollar.
“De stad door kachelen
op de aankoop van een auto?”
van dit soort logica, en terecht.
roepen ze niet:
aan je autoradio,” of,
bespaard op de auto.” Het is geld.
waard is, dan is het 100 dollar waard.
of hun beleggingsadviseur
op tandpasta.
van het verleggen van vergelijkingen,
maak je die vergelijking niet meer.
vast wel eens in Frankrijk geweest.
Ze doen zo aardig tegen mij.
die zich ergeren
maar die me haten als ik het niet probeer,
voor het eten. Wat blijkt?
zou geven.
staan twee boxensets:
van die kleine, slanke speakertjes.
ik hoor wel verschil, hoor,
je zet ze in je woonkamer
zinloos geweld wordt aangedaan.
de vergelijking die je in de winkel maakte
nog 'ns de stereo aanzet en denkt:
veel beter dan die kleintjes,”
van vergelijkingen wordt nog lastiger
bij het maken van keuzes
momenten plaats vinden.
hebben ontdekt
twee eenvoudige regels hanteert.
Wat heb je het liefst?
een één-vraags-IQ-test.
meer geld, met als reden
dat meer beter is dan minder.
of 60 dollar over een maand.
dat nu beter is dan later.
als deze twee regels conflicteren.
of 60 dollar over een maand.
waarbij je winst haalt uit wachten,
Wat doen mensen bij dit soort dilemma’s?
voordat ze hun uitkering uitstellen
voor die extra 10 dollar.
maar wat wel opmerkelijk is,
om het ongeduld te sussen
op een ander moment plaats te laten vinden
12 maanden -- 50 dollar kan krijgen
als ze toch 12 maanden wachten,
deze dynamische tegenstrijdigheid?
Zorgelijke vergelijkingen. Kijk maar.
die jullie zouden geven
nu en over een maand betaald worden
als je het complete besluit
in hemelsnaam vandaan?
de brandweerman en de violist
langer dan de brandweerman lijkt. Nooit.
steeds kleiner te worden.
dan één centimeter,
verdwijnen ze aan de rand van de aarde.
van wat ik je net liet zien.
bij verschillende afstanden.
van de volgende feiten.
des te kleiner ze lijken.
is altijd groter dan de violist.
er enkele doen verdwijnen. Precies.
langer dan de brandweerman,
is tijd voor waarde.
op het dilemma wat ik je voorschotelde,
Onze twee regels blijven gelden.
altijd beter dan minder.
dat nu beter is dan later.
zijn hoger dan aan die kant.
als we er een paar weglaten.
dynamische tegenstrijdigheid weer terug.
voor de 50 dollar te kiezen in plaats van
bij een besluit ver in de toekomst.
veranderen mensen van mening.
zeg je ineens:
extra wachten op 60 dollar?
dan ooit op de maan geland?
door kunnen gaan met bewijzen
om kansen en waarde in te schatten.
heb je volgens mij
maar ik herhaal het even:
voor een complete andere wereld
die echt heel anders was,
en weinig keuzes hoefden te maken,
als hoogste prioriteit.
Bernoulli’s formuletje, vertelt ons
ons niet ontworpen heeft.
zo slecht gebruik van maken, maar ook
dat we dat wel snel goed gaan doen.
op deze planeet
in handen heeft gehad
roofdieren boven ons,
diersoorten door uitsterven,
waar we aan ten onder kunnen gaan
dan komt dat omdat
tegenslagen onderschatten
van ons huidige plezier overschatten.
vragen te stellen. Eerste en tweede.
dat dit mechanisme
werkt om ons bang te maken,
om dat tegen te gaan?
die zelf meestal geloven
naar grensbewaking.
dat terrorisme een naam is
van mensen op gebeurtenissen,
je zou kunnen vragen
zorgen dat mensen zich niet bang voelen,
waar we ons zorgen over maken.
de Amerikaanse pers eraan besteedt --
zijn het maar kleine voorvallen.
dat er in de VS
door geen vliegtuigen te nemen --
maar de auto te nemen,
van 15.000 Amerikanen zou opeisen,
als je niet wist dat het om griep ging.
en we moeten ons afvragen
aan moeten schenken, als nu gebeurt.
mensen de kans overschatten
aan wie ons wil terroriseren.
een soort van bug in onze psyche is?
hele lieve mensen.
en 30 mensen gaan dood:
van autogordels in hetzelfde land.
Dat het zo dramatisch is --
is door, ik citeer, buitenstaanders?
en je wees er al een paar aan.
die ons probeert te doden.
die toevallig op ons valt.
misschien nog eens aanvallen.
zonder reden in plaats van met reden -
maar soms denken mensen van wel.
incident lijkt, maar vergeet niet
als mensen er iets in zien staan
het wat minder opblaast?
en 1,5 uur later --
en ik was 50 m van de ontploffing vandaan.
ging gewoon door.
door bruiloften te stoppen.”
net als andere -- om te leven
en zich minder druk maakt dan,
die minder vaak doelwit zijn geweest.
voor onze angsten,
is omdat we denken dat
van 30 mensen doelwit waren --
straks gaan ze me citeren
waar maken we ons druk om.”
over gebeurtenissen, bedreigingen,
met de omvang van bedreigingen,
is dat niet het geval, volgens mij.
die vandaag opstonden en zeiden:
Waar gaat het heen met al die armoede.”
maken ze zich niet druk om armoede.
Het is geen nieuws, het is niet hip.
moest oplossen, Chris,
zo ontzettend veel groter,
met atoombommen komen.
gelezen en gezien heb,
om een atoombom te krijgen,
staan we allemaal voor schut,
dan blijft armoede meer doden eisen.
om ons op te winden
zaken als ziektes niet begrepen,
die armoede veroorzaken en zo,
om ons als soort druk te maken
dan had je het heft in eigen handen,
over teruggrijpen
zijn de evolutiepsychologen zelf.
zoiets specifieks was
dan zou je kunnen zeggen
neofobisch zijn -- bang voor wat nieuw is.
want het vorige heeft je niet opgegeten.
dat je voor het eerst tegenkomt.
en we dit voor het eerst meemaken,
evolutionaire aanpassing
maar eerder een fundamentele.
aan de loterij zijn.
als waar u hen van beschuldigt:
ondervraagd door de jaren heen.
van een lot niet het winnen is.
koopt zo’n 150 loten per jaar,
dat hij of zij zal verliezen,
Waarom?
of omdat hij stom is.
wat een goed gevoel geeft
met een investering van een dollar
dan als je je geld door de wc spoelt,
naar de wereld te kijken,
door veel mensen gezien als dommeriken.
dat we op de maan geland zijn,
geluisterd hebben. Dank u wel.
Het is nog maar afwachten
ook al doet de trekking hem niets.
dat ze niet gaan winnen.
maar hij is er wel,
dan het geld door de wc spoelen.
waar je naar toe wilt:
dan alleen het winnen.
om niet naar economen te luisteren.
maar er zijn redenen te over.
uit Cambridge.
met doodsoorzaak nummer één --
iets tegen wil doen,
in wat u zegt.
voor de strijd tegen ouderdom, is
zich openbaart als kanker of hartkwalen.
om mensen vooruit te laten kijken.
lijkt te werken,
wat concreter voor te laten stellen.
is dat we de nabije toekomst
dan de verre toekomst.
even gedetailleerd voorstellen,
hebben wanneer u 65 bent?”
leeft u nog, hoe ziet u eruit,
met wie woont u samen?”
van deze denkbeeldige situatie,
om te sparen
van zijn pensioen kan genieten.
tegen een diepmenselijk trekje
dit was een geweldige sessie. Dankjewel.
ABOUT THE SPEAKER
Dan Gilbert - Psychologist; happiness expertHarvard psychologist Dan Gilbert says our beliefs about what will make us happy are often wrong -- a premise he supports with intriguing research, and explains in his accessible and unexpectedly funny book, Stumbling on Happiness.
Why you should listen
Dan Gilbert believes that, in our ardent, lifelong pursuit of happiness, most of us have the wrong map. In the same way that optical illusions fool our eyes -- and fool everyone's eyes in the same way -- Gilbert argues that our brains systematically misjudge what will make us happy. And these quirks in our cognition make humans very poor predictors of our own bliss.
The premise of his current research -- that our assumptions about what will make us happy are often wrong -- is supported with clinical research drawn from psychology and neuroscience. But his delivery is what sets him apart. His engaging -- and often hilarious -- style pokes fun at typical human behavior and invokes pop-culture references everyone can relate to. This winning style translates also to Gilbert's writing, which is lucid, approachable and laugh-out-loud funny. The immensely readable Stumbling on Happiness, published in 2006, became a New York Times bestseller and has been translated into 20 languages.
In fact, the title of his book could be drawn from his own life. At 19, he was a high school dropout with dreams of writing science fiction. When a creative writing class at his community college was full, he enrolled in the only available course: psychology. He found his passion there, earned a doctorate in social psychology in 1985 at Princeton, and has since won a Guggenheim Fellowship and the Phi Beta Kappa teaching prize for his work at Harvard. He has written essays and articles for The New York Times, Time and even Starbucks, while continuing his research into happiness at his Hedonic Psychology Laboratory.
Dan Gilbert | Speaker | TED.com