TED Residency
Malika Whitley: How the arts help homeless youth heal and build
مالیکا ویتلێی: چۆن هونەر یارمەتی بێ لانەکان دەدات و دروستیان دەکاتەوە.
Filmed:
Readability: 4.4
1,020,146 views
مالیکا ویتلێی دامەزرێنەری چۆپئارتە، ڕێکخراوێکە بۆ گەنجە بێ ماڵەکان و جەختکردنەوە لەسەر ئامۆژگاری کردنیان، پێدانی شکۆداری و هەل لە ڕێگای هونەرەوە لە ئەستۆ گرتووە. لەم ئاخاوتنە، قسە لەسەر خۆی دەکات، چیرۆکی بێ ماڵی خۆی
دەگێڕێتەوە و خۆی لە هونەردا دۆزیوەتەوە. موژدەی دەرچەیەکی نوێی بۆ هەموو ئەوانەی کە پەراوێز خراون لە کۆمەڵگەدا پێیە.
Malika Whitley - Arts curator, activist
Malika Whitley is an arts curator and activist in Atlanta, Georgia. Full bio
Malika Whitley is an arts curator and activist in Atlanta, Georgia. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
حەزتان لە سەرخەوێکی خۆش نییە؟
00:12
Don't you love a good nap?
0
760
1536
00:14
(Laughter)
1
2320
2216
(پێکەنین)
00:16
Just stealing away
that small block of time
that small block of time
2
4560
3416
خۆ دزینەوە لەو کاتە کەمەی کە هەتە
00:20
to curl up on your couch
for that sweet moment of escape.
for that sweet moment of escape.
3
8000
2800
تا خۆت لەسەر تەخت خڕ بکەیتەوە
بۆ دورکەوتنە لەو ساتە خۆشانە.
بۆ دورکەوتنە لەو ساتە خۆشانە.
00:23
It's one of my favorite things,
4
11760
1496
یەکێکە لە خولیاکانی منە،
00:25
but something I took for granted
5
13280
1576
بەڵام پێم وابوو بۆ
هەمیشە بەردەست دەبێت
هەمیشە بەردەست دەبێت
00:26
before I began experiencing
homelessness as a teenager.
homelessness as a teenager.
6
14880
2920
پێش ئەوەی بێ لانە و
بێ ماڵی لە تەمەنی هەرزەکاری ببینم.
بێ ماڵی لە تەمەنی هەرزەکاری ببینم.
00:31
The ability to take a nap is only reserved
for stability and sureness,
for stability and sureness,
7
19440
4816
توانای سەرخەو شکاندن تەنها
بوونی ئارامی و دڵنیاییە،
بوونی ئارامی و دڵنیاییە،
00:36
something you can't find
8
24280
1216
شتێکە بەردەست نابێت
00:37
when you're carrying
everything you own in your book bag
everything you own in your book bag
9
25520
2656
کاتیک هەموو شتەکانت
لە ناو جانتاکەی پشتتدا هەڵگرتووە
لە ناو جانتاکەی پشتتدا هەڵگرتووە
00:40
and carefully counting the amount of time
you're allowed to sit in any given place
you're allowed to sit in any given place
10
28200
4776
بە وریاییەوە ئەو کاتە دەژمێریت
کە پێتدراوە لە هەر شوینێک
کە پێتدراوە لە هەر شوینێک
00:45
before being asked to leave.
11
33000
1600
پێش ئەوەی داوات
لێبکرێت بڕۆیت.
لێبکرێت بڕۆیت.
00:48
I grew up in Atlanta, Georgia,
12
36000
2016
من لە ئەتلانتا ،جۆرجیا گەورە بووم،
00:50
bouncing from house to house
13
38040
1816
هەر ڕۆژێک لە خانوویەک دەژیام
00:51
with a loving, close-knit family
14
39880
2296
لەگەڵ خێزانێکی پڕ لە خۆشەویستی
یەکگرتوو
یەکگرتوو
00:54
as we struggled to find stability
15
42200
3336
هەوڵماندەدا بۆ دۆزینەوەی هاوسەنگی
00:57
in our finances.
16
45560
1200
لە باری داراییمان.
01:00
But when my mom temporarily
lost herself to mania
lost herself to mania
17
48280
4096
بەڵام کاتێک دایکم بۆ ماوەیەک
تووشی سەرشێتی بوو
تووشی سەرشێتی بوو
01:04
and when that mania chose me
as its primary scapegoat
as its primary scapegoat
18
52400
2736
هەر ئەو کاتەی ئەو سەرشێتیە
منی کردە قوربانی
منی کردە قوربانی
01:07
through both emotional and physical abuse,
19
55160
3656
لە هەردوو ئاستی هەستەوەری و جەستەیی،
01:10
I fled for my safety.
20
58840
1400
بۆ ئارامی خۆم ماڵم جێهێشت.
01:13
I had come to the conclusion
that homelessness was safer for me
that homelessness was safer for me
21
61600
3615
پێم وابوو
بێ ماڵی بۆ من پارێزراوترە
بێ ماڵی بۆ من پارێزراوترە
01:17
than being at home.
22
65239
1201
وەک مانەوە لە ماڵەوە.
01:19
I was 16.
23
67240
1200
تەمەنم ۱٦ ساڵ بوو.
01:22
During my homelessness,
I joined Atlanta's 3,300 homeless youth
I joined Atlanta's 3,300 homeless youth
24
70520
4096
لە ماوەی بێماڵیمدا چوومە
ناو ۳،۳٠٠ هەرزەکاری بێ لانە
ناو ۳،۳٠٠ هەرزەکاری بێ لانە
01:26
in feeling uncared for,
25
74640
1976
کە هەستیان بە پشتگوێ خستن دەکرد.
01:28
left out and invisible each night.
26
76640
2280
هەموو شەوێک بێ لانە و نەبینراو بوون.
01:32
There wasn't and still is not any place
27
80120
2096
هیچ شوێنێک نەبوو تا ئێستاش شوێنێک نییە
01:34
for a homeless minor
to walk off the street
to walk off the street
28
82240
2376
بۆ مێردمنداڵێکی بێ لانە
تا چیترلە شەقام نەژیت
تا چیترلە شەقام نەژیت
01:36
to access a bed.
29
84640
1400
بۆ بەدەستهێنانی جێگەی خەوتن.
01:39
I realized that most people
thought of homelessness
thought of homelessness
30
87400
2416
من پێم وابوو زۆرێک لەو
خەڵکانەی بێ ماڵن تەمبەڵەکانن
خەڵکانەی بێ ماڵن تەمبەڵەکانن
01:41
as some kind of lazy, drug-induced
squalor and inconvenience,
squalor and inconvenience,
31
89840
5256
ئاڵودەبوو بە ماددەی بێهۆشکەر
و تاوانبارەکانن،
و تاوانبارەکانن،
01:47
but that didn't represent my book bag
full of clothes and schoolbooks,
full of clothes and schoolbooks,
32
95120
3696
بەڵام ئەمە لەسەر من ڕاست نەبوو
چونکە جەنتایەکی پڕ جلک و کتێبم پێ بوو،
چونکە جەنتایەکی پڕ جلک و کتێبم پێ بوو،
01:50
or my A+ grade point average.
33
98840
2720
یان تێکڕای نمرەکانم نایاب بووایە.
01:54
I would sit on my favorite bench downtown
34
102880
2096
دەمویست لەسەر مێزی کارەکەم
لە شاردا دانیشتبام
لە شاردا دانیشتبام
01:57
and watch as the hours passed by
35
105000
1816
سەیری کاتم کردبا کە وردە وردە دەڕۆیشت
01:58
until I could sneak in
a few hours of sleep
a few hours of sleep
36
106840
3656
تا چەند کاتژمێرکێک بخەوتبام
02:02
on couches, in cars,
37
110520
2816
لەسەر تەختی قەنەفە یان لە ناو ئۆتۆمبێل،
02:05
in buildings or in storage units.
38
113360
2280
لە بیناکان و ژوورەکاندا.
02:08
I, like thousands of other homeless youth,
disappeared into the shadows of the city
disappeared into the shadows of the city
39
116840
4616
منیش وەک هەزارەها گەنجی تری بێ ماڵ،
بزر بووم لە ناو سێبەری ئەو شارەدا
بزر بووم لە ناو سێبەری ئەو شارەدا
02:13
while the whole world kept spinning
40
121480
2256
کاتێک هەموو جیهان بەردەوام لە سوڕانەوە بوو
02:15
as if nothing at all
had gone terribly wrong.
had gone terribly wrong.
41
123760
2560
وەک ئەوەی هیچ شتێکی خراپ لە ئارادا نەبێت.
02:19
The invisibility alone
almost completely broke my spirit.
almost completely broke my spirit.
42
127400
4200
وون بوون لە تەنیایدا ناخمی
بە تەواوی تێکشکاند.
بە تەواوی تێکشکاند.
02:25
But when I had nothing else,
I had the arts,
I had the arts,
43
133320
2800
بەڵام لە کاتێکدا هیچ شتێکی ترم
نەبوو تەنها هونەرم نەبێت،
نەبوو تەنها هونەرم نەبێت،
02:29
something that didn't demand
44
137040
1416
شتێک پێشتر نەمخواست بوو
02:30
material wealth from me
in exchange for refuge.
in exchange for refuge.
45
138480
2520
سامانەکەی خۆم بگۆرمەوە
بۆ بۆ دەستکەوتنی پەناگەیەک.
بۆ بۆ دەستکەوتنی پەناگەیەک.
02:33
A few hours of singing, writing poetry
46
141960
3976
چەند ساتێک لە گۆرانی، نووسینی هۆنراوە
02:37
or saving up enough money
47
145960
1976
یان بۆ پاشاکەوت کردنی پارەی پێویست
02:39
to disappear into another world at a play
48
147960
2656
بۆ ئەوەی لە شانۆگەریەکیتردا
لە جیهانێکیتردا ونببم
لە جیهانێکیتردا ونببم
02:42
kept me going and jolting me back to life
when I felt at my lowest.
when I felt at my lowest.
49
150640
3560
وزەی پێدەبەخشیم و دەیگەڕاندمەوە بۆ
ئەو ژیانەی کە تێیدا هەستم بە لاوازی دەکرد.
ئەو ژیانەی کە تێیدا هەستم بە لاوازی دەکرد.
02:47
I would go to church services
on Wednesday evenings
on Wednesday evenings
50
155520
2776
ئێوارانی چوارشەممە من بۆ
خزمەتکردنی کڵێسا دەچووم
خزمەتکردنی کڵێسا دەچووم
02:50
and, desperate for the relief
the arts gave me,
the arts gave me,
51
158320
3496
بۆ ئەو ئارامیەی کە هونەر
پێدەبەخشم پەرۆش بووم،
پێدەبەخشم پەرۆش بووم،
02:53
I would go a few hours early,
52
161840
2216
دەمویست چەند کاتژمێرێک پێشتر برۆم،
02:56
slip downstairs
53
164080
2336
لە نهۆمی خوارەوە بخەوم
02:58
and into a part of the world
where the only thing that mattered
where the only thing that mattered
54
166440
3416
لەناو ئەو بەشەی جیهاندا
کە تەنها شتی گرنگ ئەوەبوو
کە تەنها شتی گرنگ ئەوەبوو
03:01
was whether or not I could hit
the right note in the song
the right note in the song
55
169880
2696
ئایا دەتوانم ئەو تۆنە بژەنم
کە بۆ گۆرانیەکە گونجاوە
کە بۆ گۆرانیەکە گونجاوە
03:04
I was perfecting that week.
56
172600
1320
کە هەفتەی ڕابردوو
ئامادەم کردبوو.
ئامادەم کردبوو.
03:06
I would sing for hours.
57
174560
1720
بۆ ماوەی درێژ گۆرانیم دەچڕی.
03:09
It gave me so much strength
to give myself permission
to give myself permission
58
177240
2936
هێزێکی وای پێدام ڕێگە بەخۆم بدەم
03:12
to just block it all out and sing.
59
180200
3280
بۆ شکاندنی بەربەستەکان و گۆرانی بڵێم.
03:17
Five years later,
I started my organization, ChopArt,
I started my organization, ChopArt,
60
185280
3936
لە دوای پێنج ساڵ،
ڕێکخراوی "چۆپئاڕت"دامەزراند،
ڕێکخراوی "چۆپئاڕت"دامەزراند،
03:21
which is a multidisciplinary
arts organization for homeless minors.
arts organization for homeless minors.
61
189240
4120
ڕێکخراوێکی هەمەپسپۆڕی خەڵکانی بێ لانەیە.
03:26
ChopArt uses the arts
as a tool for trauma recovery
as a tool for trauma recovery
62
194320
4216
چۆپئاڕت" هونەری بەکاردەهێنا وەک ئامرازێک"
بۆ بوژانەوەی لایەنی ڕۆحی
بۆ بوژانەوەی لایەنی ڕۆحی
لەم ڕێگەیەی ئەو زانیاریانەی سەبارەت
بە دروست کردنی کۆمەڵگە هەمانە
بە دروست کردنی کۆمەڵگە هەمانە
03:30
by taking what we know
about building community
about building community
63
198560
2736
03:33
and restoring dignity
64
201320
1816
و گەڕاندنەوەی شکۆداری
03:35
and applying that to the creative process.
65
203160
2200
و بەکارهێنانیان لە پڕۆسەیەکی ناوازەدا.
03:38
ChopArt is headquartered
in Atlanta, Georgia,
in Atlanta, Georgia,
66
206600
2576
ئەو ڕێکخراوە هونەریە لە
ئەتلانتا، جۆرجیا، سەریهڵدا
ئەتلانتا، جۆرجیا، سەریهڵدا
03:41
with additional programs
in Hyderabad, India, and Accra, Ghana,
in Hyderabad, India, and Accra, Ghana,
67
209200
3816
لەگەڵ بەرنامەی زیاتر لە
حەیدەرئاباد، هیندستان، و ئەکڕا، گانا هەیە.
حەیدەرئاباد، هیندستان، و ئەکڕا، گانا هەیە.
03:45
and since our start in 2010,
68
213040
2256
لەو کاتەی لە ٢٠١٠ ەوە دەستمان پێکرد
03:47
we've served over 40,000 teens worldwide.
69
215320
2480
خزمەتی زیاتر لە ٤٠،٠٠٠
گەنجمان کردووە لە جیهاندا.
گەنجمان کردووە لە جیهاندا.
03:51
Our teens take refuge
70
219080
2136
گەنجەکانمان پەناگە لە گۆڕینی پێکهاتە
03:53
in the transformative
elements of the arts,
elements of the arts,
71
221240
2400
بنچینەییەکانی هونەردا بەدەست دەهێنن،
03:56
and they depend on the safe space
ChopArt provides for them to do that.
ChopArt provides for them to do that.
72
224840
3720
پشت دەبەستن بەو سەلامەتیەی
چۆپئاڕت بۆیان دەستەبەر دەکات.
چۆپئاڕت بۆیان دەستەبەر دەکات.
04:01
An often invisible population
uses the arts to step into their light,
uses the arts to step into their light,
73
229360
5736
زۆربەی خەڵکە ونبووەکان هونەر
بۆ گەیشتن بە ئامانج بەکاردەهێنن،
بۆ گەیشتن بە ئامانج بەکاردەهێنن،
04:07
but that journey out of invisibility
is not an easy one.
is not an easy one.
74
235120
3240
بەڵام ڕزگاربوون لە
ون بوون بەو شێوەێە ئاسان نیە.
ون بوون بەو شێوەێە ئاسان نیە.
04:11
We have a sibling pair, Jeremy and Kelly,
75
239720
3256
خوشک و برایەکمان هەیە، جێرمی و کێڵی،
04:15
who have been with our program
for over three years.
for over three years.
76
243000
2440
لە بەرنامەکەمان بۆ ماوەی
سێ ساڵ بەشداربوون.
سێ ساڵ بەشداربوون.
04:18
They come to the ChopArt classes
every Wednesday evening.
every Wednesday evening.
77
246520
3480
هەموو ئێوارەیەکی چوارشممە سەردانی
چۆپئاڕتیان دەکرد.
چۆپئاڕتیان دەکرد.
04:23
But about a year ago,
78
251280
1200
نزیکەی ساڵێک پێش ئێستا،
04:25
Jeremy and Kelly witnessed their mom
seize and die right in front of them.
seize and die right in front of them.
79
253760
3560
دایکی جێرمی و کێڵی لەهۆش چوو
و لە پێش چاویان گیانی سپارد.
و لە پێش چاویان گیانی سپارد.
04:30
They watched as the paramedics
failed to revive her.
failed to revive her.
80
258480
2919
تیمەکانی فریاگوزاری نەیانتوانی ڕزگاری بکەن
04:34
They cried as their father
81
262560
2176
دەگریان لەو کاتەی باوکیان
04:36
signed over temporary custody
to their ChopArt mentor, Erin,
to their ChopArt mentor, Erin,
82
264760
3776
مافی بەخێوکردنی منداڵەکانی بە ئێرین،
یەکێک لە پشتگیریکەرانی چۆپئاڕت، سپارد.
یەکێک لە پشتگیریکەرانی چۆپئاڕت، سپارد.
04:40
without even allowing them to take
an extra pair of clothes on their way out.
an extra pair of clothes on their way out.
83
268560
3640
تەنانەت ڕێگەی بە منداڵەکانی نەدا
جووتێک کەوش لە ماڵ ببەنە دەرێ.
جووتێک کەوش لە ماڵ ببەنە دەرێ.
04:45
This series of events broke my heart,
84
273560
2480
ئەم زنجیرە بەسەرهاتانە دڵی منیان شکاند،
04:49
but Jeremy and Kelly's faith
and resolve in ChopArt
and resolve in ChopArt
85
277240
3536
بەڵەم متمانەی جێرمی و
کێلی لە چۆپئاڕت دەگەڕایەوە
کێلی لە چۆپئاڕت دەگەڕایەوە
04:52
is what keeps me grounded in this work.
86
280800
2240
ئەوە بوو وای لێکردم بەردەوام بم.
04:56
Kelly calling Erin in her lowest moment,
87
284320
2176
کێڵی لە ناخۆشترین کاتدا
بانگی ئێرینی دەکرد،
بانگی ئێرینی دەکرد،
04:58
knowing that Erin would do
whatever she could
whatever she could
88
286520
2336
دەیزانی کە ئێرین هەرچیەکی ویستبا دەیکرد
05:00
to make them feel loved and cared for,
89
288880
2976
تاکو وایان لێبکات هەست بە
خۆشەویستی و گرنگی پێدان بکەن،
خۆشەویستی و گرنگی پێدان بکەن،
05:03
is proof to me that by using
the arts as the entry point,
the arts as the entry point,
90
291880
5096
بۆی سەلماندم کە هونەر
سەرەتایەکە بۆ سەرکەوتن،
سەرەتایەکە بۆ سەرکەوتن،
05:09
we can heal and build
our homeless youth population.
our homeless youth population.
91
297000
2720
دەتوانین گەنجی بێ لانە چاک بکەینەوە.
05:13
And we continue to build.
92
301240
1400
و بەردەوام دەبین لە بنیاتنان.
05:15
We build with Devin,
93
303480
1736
ئێمە بۆ دیڤن بنیاتی دەنێین،
05:17
who became homeless with his family
94
305240
2176
کە لەگەڵ خێزانەکەی بێ لانەن
05:19
when his mom had to choose
between medical bills or the rent.
between medical bills or the rent.
95
307440
3680
دایکی دەبوو لە نێوان دەرمان
و کرێی مانگانە یەکێکی هەڵبژاردبا.
و کرێی مانگانە یەکێکی هەڵبژاردبا.
05:24
He discovered his love
of painting through ChopArt.
of painting through ChopArt.
96
312000
2640
ئەو خۆشەویستی بۆ وێنە کیشان لە ڕیگەی
چۆپئاڕت دۆزیەوە.
چۆپئاڕت دۆزیەوە.
05:27
We build with Liz,
97
315360
1656
ئێمە بۆ لییز بنیاتی دەنێین،
05:29
who has been on the streets
most of her teenage years
most of her teenage years
98
317040
3176
زۆرترین ساڵانی گەنجیەتی
لەسەر شەقام بەسەر برد
لەسەر شەقام بەسەر برد
05:32
but turns to music to return to herself
99
320240
3016
بەڵام لە ڕێگەی مۆسیقاوە خۆی دۆزیەوە
05:35
when her traumas feel too heavy
for her young shoulders.
for her young shoulders.
100
323280
3720
کاتێک لە تەمەنی لاویەتی
توشی ئەرکێکی زۆر قورس ببوو.
توشی ئەرکێکی زۆر قورس ببوو.
05:40
We build for Maria,
101
328240
1976
ئێمە بۆ ماریا بنیاتی دەنێین،
05:42
who uses poetry to heal
102
330240
2336
بۆ ساڕێژبوونی هۆنراوەی بەکار دەهێنا
05:44
after her grandfather died in the van
103
332600
2496
دوای ئەوەی باپیری لە بارهەڵگرەکەدا مرد
05:47
she's living in
with the rest of her family.
with the rest of her family.
104
335120
2240
ئەو لەگەڵ ئەندامانی تری خێزانەکەی دەژیت.
05:50
And so to the youth out there
experiencing homelessness,
experiencing homelessness,
105
338800
5576
و بەم شێوەیە گەنجەکان
ئەزمونی ئاوارەبوون دەکەن،
ئەزمونی ئاوارەبوون دەکەن،
05:56
let me tell you,
106
344400
1200
با پێتان بڵێم،
05:58
you have the power to build within you.
107
346760
2160
تۆ هێزت هەیە بۆ ئەوەی خۆت بنیات بنێیت،
06:02
You have a voice through the arts
108
350040
1616
تۆ لە هەموو هونەرەکاندا ڕۆڵت هەیە
06:03
that doesn't judge
what you've been through.
what you've been through.
109
351680
2816
کە لە سەر ڕابردووت
بڕیاریت بەسەر ناسەپێنێت..
بڕیاریت بەسەر ناسەپێنێت..
06:06
So never stop fighting
to stand in your light
to stand in your light
110
354520
2456
هەرگیز لە شەڕکردن بۆ ئامانجەکەت مەوەستە
06:09
because even in your darkest times,
111
357000
3336
لەبەرئەوەی تەنانەت لە
تاریکترین کاتەکانتدا،
تاریکترین کاتەکانتدا،
06:12
we see you.
112
360360
1200
ئیمە دەتبینین.
06:14
Thank you.
113
362120
1216
سوپاس.
06:15
(Applause)
114
363360
3240
(چەپڵەڕێزان)
ABOUT THE SPEAKER
Malika Whitley - Arts curator, activistMalika Whitley is an arts curator and activist in Atlanta, Georgia.
Why you should listen
At age 6, Malika Whitley began to experience homelessness with her family, then on her own at 16. During her homelessness, she found the arts as a tool for resistance from fully succumbing to the hardships of youth homelessness. After her experience, Whitley founded ChopArt, which is a multidisciplinary arts organization for homeless middle and high schoolers. Her work has been internationally recognized, as well as highlighted in Atlanta's local media. Most notably, Whitley has been named in Creative Loafing's "20 People to Watch", and ChopArt has been featured in Atlanta Magazine and on WSBTV. To support ChopArt's teens, please consider sponsoring a full year of programming for a homeless teen here.
Malika Whitley | Speaker | TED.com