TEDGlobal 2012
Candy Chang: Before I die I want to ...
کاندی چانگ: پێش ئەوەی بمرم، ئەمەوێت......
Filmed:
Readability: 3.2
5,640,247 views
لە گەرەکەکەی لە نیوئۆرلیانز، شێوەکار هاوڕێی تێد کاندی چانگ خانوویەکی چۆلکراوی گۆری بۆ تەختتە ڕەشێکی گەورە داوای وەلامدانەوەی پرسیارێک ئەکات''پێش ئەوەی بمرم، ئەمەوێت....''وەلامی دراوسێکانی سەرسوورهێنەر ؟، کاریگەر ، پێکەنیناوی بوون و بووە ئاوێنەیەکی پێشبینی نەکراو بۆ کۆمەلگا،(وەلامی تۆ چییە)
Candy Chang - Artist, designer, urban planner
Candy Chang creates art that prompts people to think about their secrets, wishes and hopes -- and then share them. She is a TED Senior Fellow. Full bio
Candy Chang creates art that prompts people to think about their secrets, wishes and hopes -- and then share them. She is a TED Senior Fellow. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
There are a lot of ways the people around us
0
608
3700
کۆمەلێکی زۆر ڕێگا هەیە کە
خەلکانی دەوروبەری ئێمە
خەلکانی دەوروبەری ئێمە
00:20
can help improve our lives.
1
4308
2127
ئەتوانن یارمەتیمان بدەن
.بۆ بەرەوپێشبردنی ژیانمان
.بۆ بەرەوپێشبردنی ژیانمان
00:22
We don't bump into every neighbor,
2
6435
1492
ئێمە بەریەکەوتنمان نییە
لەگەل هەموو دراوسێکان
لەگەل هەموو دراوسێکان
00:23
so a lot of wisdom never gets passed on,
3
7927
2950
بۆیە زۆر پەند و ژیری ناکەوێتە بەرچاو
00:26
though we do share the same public spaces.
4
10877
2882
لەگەل ئەوەی ئێمە هاوبەشی
.ئەکەین لە هەمان شوێنی گشتیدا
.ئەکەین لە هەمان شوێنی گشتیدا
00:29
So over the past few years, I've tried ways to share more
5
13759
3128
بەدرێژای سالانی پێشوو چەندین ڕێگام
تاقیکردەوە بۆ هاوبەشی پێکردنی زیاتر
تاقیکردەوە بۆ هاوبەشی پێکردنی زیاتر
00:32
with my neighbors in public space,
6
16887
2340
لەگەل دراوسێکانم لە شوێنی گشتی
00:35
using simple tools like stickers, stencils and chalk.
7
19227
3342
بە بەکارهێنانی کەرەستەی سادە وەک
.ستیکەر،کاخەزی ستێنسل و تەباشیر
.ستیکەر،کاخەزی ستێنسل و تەباشیر
00:38
And these projects came from questions I had, like,
8
22569
2947
ئەم پرۆژانە درووست بوون لە و
پرسیارانەی کە هەمبوو وەک
پرسیارانەی کە هەمبوو وەک
00:41
how much are my neighbors paying for their apartments?
9
25516
3960
دراوسێکانم چەند پارە ئەیەن بۆ شووقەکانیان؟
(پێکەنین)
00:45
(Laughter) How can we lend and borrow more things
10
29476
2925
چۆن ئەتوانین شتی زیاتر قەرز بکەین
00:48
without knocking on each other's doors at a bad time?
11
32401
3825
بە بێ ئەوەی لە دەرگای یەکتری
بدەین لە کاتی نەگونجاودا؟
بدەین لە کاتی نەگونجاودا؟
00:52
How can we share more of our memories
12
36226
2704
چۆن ئەتوانین یادگاری زیاتری خانووە
بەجێهێلدراوەکانمان هاوبەشی پێبکەین
بەجێهێلدراوەکانمان هاوبەشی پێبکەین
00:54
of our abandoned buildings,
13
38930
1865
00:56
and gain a better understanding of our landscape?
14
40795
3558
هەروەها تێگەیشتنی زیاتر بە دەس
بهێنین سەبارەت بە ژینگەکەمان؟
بهێنین سەبارەت بە ژینگەکەمان؟
01:00
And how can we share more of our hopes
15
44353
2342
چۆن ئەتوانین هاوبەشی زیاتری هیواکانمان
بکەین لە دیواری دوکانە بەتالەکان
بکەین لە دیواری دوکانە بەتالەکان
01:02
for our vacant storefronts, so our communities
16
46695
3144
بو ئەوەی کۆمەلگاکانمان بتوانن ڕەنگدانەوی
پێوستی و خەونەکانمان بن لەم ڕۆدا؟
پێوستی و خەونەکانمان بن لەم ڕۆدا؟
01:05
can reflect our needs and dreams today?
17
49839
4269
01:10
Now, I live in New Orleans,
18
54108
2621
لە ئێستادا، من لە نیوئۆرلیانز ئەژیم،
01:12
and I am in love with New Orleans.
19
56729
2341
.و من لە خۆشەویستیام لەگەل نیوئۆرلیانز
01:14
My soul is always soothed by the giant live oak trees,
20
59070
4410
ڕۆحم هەمیشە ئارام دەبێتەوە
بەهۆی دارە بەرووە گەورەکان
بەهۆی دارە بەرووە گەورەکان
01:19
shading lovers, drunks and dreamers
21
63480
2758
کە داپۆشەری عاشقەکان و سەرخۆشەکان
.و خاوەن خەونەکانە سەدان سالە
.و خاوەن خەونەکانە سەدان سالە
01:22
for hundreds of years, and I trust a city
22
66238
3115
و متمانە بە شارەکە ئەکەم کە هەمیشە
.ڕێگایەک ئەرەخسێنێت بۆ میوزیک
.ڕێگایەک ئەرەخسێنێت بۆ میوزیک
01:25
that always makes way for music. (Laughter)
23
69353
2542
هەستەکەم هەرجارێک کەسێک ئەپژمێت
01:27
I feel like every time someone sneezes,
24
71895
2161
01:29
New Orleans has a parade. (Laughter)
25
74056
2813
.نیوئۆرلایانز نمایشی هەیە
(پێکەنین)
ئەم شارە خاوەن جوانترین
شێوەی ئەندازیارەیە لە جیهاندا
شێوەی ئەندازیارەیە لە جیهاندا
01:32
The city has some of the most beautiful architecture
26
76869
2373
01:35
in the world, but it also has one of the highest amounts
27
79242
2233
بەلام هەروەها خاوەن ڕێژەیەکی بەرز
.لە موولکیەتی چۆلکراو لە ئەمریکا
.لە موولکیەتی چۆلکراو لە ئەمریکا
01:37
of abandoned properties in America.
28
81475
2335
01:39
I live near this house, and I thought about how I could
29
83810
3169
،من لە تەنیشت ئەم خانووە ئەژیم
بیرم کردەوە دەربارەی ئەوەی چۆن ئەتوانم
.بیکەمە شوێنێکی جوانتر بۆ دراوسێکانم
.بیکەمە شوێنێکی جوانتر بۆ دراوسێکانم
01:42
make it a nicer space for my neighborhood,
30
86979
2678
01:45
and I also thought about something
31
89657
2103
و هەروەها بیرم کردەوە دەربارە شتێک
.کە ژیانمی بۆ هەتاهەتایە گۆری
.کە ژیانمی بۆ هەتاهەتایە گۆری
01:47
that changed my life forever.
32
91760
4546
01:52
In 2009, I lost someone I loved very much.
33
96306
4411
لە ٢٠٠٩دا، کەسێکم لەدەستدا
.زۆرم خۆش ئەویست
.زۆرم خۆش ئەویست
ناوی جۆۆن بوو،ئەو دایک بوو بۆ من
01:56
Her name was Joan, and she was a mother to me,
34
100717
3857
02:00
and her death was sudden and unexpected.
35
104574
4036
.و مردنەکەی لە ناکاو و چاوەروان نەکراو بوو
زۆر بیرم لە مردن کردەوە
02:07
And I thought about death a lot,
36
111291
3545
02:13
and
37
117251
2558
و.....ئەمە وای لێکردم بە قوولی هەست بە
سوپاسگوزاری بکەم بۆ ئەو کاتەی هەمبوو
سوپاسگوزاری بکەم بۆ ئەو کاتەی هەمبوو
02:15
this made me feel deep gratitude for the time I've had,
38
119809
3985
02:19
and
39
123794
2401
و... ئەو شتانەی لا ڕوون کردمەوە
کە مانادارن بۆ ژیانم
کە مانادارن بۆ ژیانم
02:23
brought clarity to the things that are meaningful
40
127154
2633
02:25
to my life now.
41
129787
3518
بەلام تێدەکۆشم بۆ پارێزگاری کردنی
.ئەم دیدگایەم لە ژیانی ڕۆژانەمدا
.ئەم دیدگایەم لە ژیانی ڕۆژانەمدا
02:30
But I struggle to maintain this perspective in my daily life.
42
134850
4668
هەست ئەکەم کە ئاسانە دەسبەسەر
،بکرێت ڕرۆژ لە دوای ڕۆژ
،بکرێت ڕرۆژ لە دوای ڕۆژ
02:35
I feel like it's easy to get caught up in the day-to-day,
43
139518
2779
02:38
and forget what really matters to you.
44
142297
2512
.و ئەوەت بیر بچێت کە گرنگە بۆ تۆ
02:40
So with help from old and new friends,
45
144809
2325
بە هاوکاری هاورێ کۆن و تازەکانم
02:43
I turned the side of this abandoned house
46
147134
2060
لایەکی خانووە چۆلکراوەکەم
گۆری بۆ تەختە ڕەش
گۆری بۆ تەختە ڕەش
02:45
into a giant chalkboard and stenciled it
47
149194
2419
و نەخشاندم و پرم کردەوە
:بە ڕستەی نیوە نوسراو
:بە ڕستەی نیوە نوسراو
02:47
with a fill-in-the-blank sentence:
48
151613
2330
02:49
"Before I die, I want to ... "
49
153943
4241
".... پێش ئەوەی بمرم ،ئەمەوێت
02:54
So anyone walking by can pick up a piece of chalk,
50
158184
3284
هەرکەسێک لە وێوە تێئەپەرێت ئەتوانێت
پارچەیەک تەباشیر هەلگرێت
پارچەیەک تەباشیر هەلگرێت
02:57
reflect on their lives, and share their personal aspirations
51
161468
2938
بیر لە ژیانیان بکەنەوە
و ئاواتە تایبەتیەکانیان هاوبەشی
پێ بکەن لە شوێنی گشتیدا
پێ بکەن لە شوێنی گشتیدا
03:00
in public space.
52
164406
2530
03:02
I didn't know what to expect from this experiment,
53
166936
3668
،نەمدەزانی پێشبینی چی بکەم لەم ئەزموونەوە
03:06
but by the next day, the wall was entirely filled out,
54
170604
2622
بەلام لە ڕۆژی دواتردا دیوارەکە
بە تەواوی پرکرابووەوە
بە تەواوی پرکرابووەوە
03:09
and it kept growing.
55
173226
2158
.و بەردەوام بوو لە فراوانبوون
03:11
And I'd like to share a few things
56
175384
1780
حەزدەکەم هەندێک شت باس بکەم کە
.خەلکی نوسیبوویان لەسەر دیوارەکە
.خەلکی نوسیبوویان لەسەر دیوارەکە
03:13
that people wrote on this wall.
57
177164
4780
03:17
"Before I die, I want to be tried for piracy." (Laughter)
58
181944
9544
پێش ئەوەی بمرم ، ئەمەوێت "
"کاری چەتەی تاقی بکەمەوە
"کاری چەتەی تاقی بکەمەوە
(پێکەنین)
03:27
"Before I die, I want to straddle the International Date Line."
59
191488
6318
پێش ئەوەی بمرم، ئەمەوێت بوەستم "
".لەسەر هێلی کاتی نێودەولەتی
".لەسەر هێلی کاتی نێودەولەتی
03:33
"Before I die, I want to sing for millions."
60
197806
4334
پێش ئەوەی بمرم، ئەمەویت "
".گۆرانی بۆ ملیۆنان بلێم
".گۆرانی بۆ ملیۆنان بلێم
03:38
"Before I die, I want to plant a tree."
61
202140
6730
".پێش ئەوەی بمرم ، ئەمەوێت داریک بچێنم"
،پێش ئەوەی بمرم"
".ئەمەوێت ژیانێکی سادە بژیم
".ئەمەوێت ژیانێکی سادە بژیم
03:44
"Before I die, I want to live off the grid."
62
208870
4480
03:49
"Before I die, I want to hold her one more time."
63
213350
6053
پێش ئەوەی بمرم، ئەمەویت "
".یەک جاری تر لە باوەشی کەم
".یەک جاری تر لە باوەشی کەم
03:55
"Before I die, I want to be someone's cavalry."
64
219403
5800
پێش ئەوەی بمرم، ئەمەوێت "
".ببمە سوارچاکی کەسێک
".ببمە سوارچاکی کەسێک
04:01
"Before I die, I want to be completely myself."
65
225205
5561
،پێش ئەوەی بمرم"
".ئەمەویت بە تەواوی خۆم بم
".ئەمەویت بە تەواوی خۆم بم
04:09
So this neglected space became a constructive one,
66
233525
4445
بەم شێوەیە ئەم شوێنە فەرامۆشکراوە
،بووە شوێنێکی بنیادنەەر
،بووە شوێنێکی بنیادنەەر
04:13
and people's hopes and dreams
67
237970
2247
هەروەها هیوا و خەونەکانی خەلکی
وای لێکردمم زۆر پێبکەنم، بگریم
وای لێکردمم زۆر پێبکەنم، بگریم
04:16
made me laugh out loud, tear up,
68
240217
2435
04:18
and they consoled me during my own tough times.
69
242652
3454
و دلنەوایکەرم بوو لە
.ماوەی کاتە سەختەکانمدا
.ماوەی کاتە سەختەکانمدا
04:22
It's about knowing you're not alone.
70
246106
2438
ئەمە دەربارەی ئەوەیە
کە بزانێت تۆ بە تەنها نیت
کە بزانێت تۆ بە تەنها نیت
04:24
It's about understanding our neighbors
71
248544
1489
دەربارەی ئەوەیە کە تێبگەین لە
؛دراوسێکانمان بە شێوەیەکی نوێ و ڕوون
؛دراوسێکانمان بە شێوەیەکی نوێ و ڕوون
04:25
in new and enlightening ways.
72
250033
2304
دەربارەی ئەوەیە کە ڕووبەرێک دروست بکەین
،بۆ بیرکردنەوە و بە هیوا بوون
،بۆ بیرکردنەوە و بە هیوا بوون
04:28
It's about making space for reflection and contemplation,
73
252337
3286
04:31
and remembering what really matters most to us
74
255623
2743
و بە بیرهاتنەوەی ئەوەی
چ شتێک بەراستی زۆرگرنگە
چ شتێک بەراستی زۆرگرنگە
بۆ ئێمە لە کاتێکدا گەورە دەبین و دەگۆرێین
04:34
as we grow and change.
75
258366
3256
04:37
I made this last year, and started receiving
76
261622
2922
سالی پار ئەمەم دروست کرد
و بە سەدان نامەم بە دەست گەشت
لەلایەن خەلکانی تامەزرۆوە
لەلایەن خەلکانی تامەزرۆوە
04:40
hundreds of messages from passionate people
77
264544
2295
04:42
who wanted to make a wall with their community,
78
266839
2441
کە ئەیانویست دیوارەکە درووست بکەن
.لەگەل کۆمەلگاکانیان
.لەگەل کۆمەلگاکانیان
04:45
so my civic center colleagues and I made a tool kit, and now
79
269280
3364
بۆیە، من و هاورێکانم لە سەنتەری مەدەنی
،کۆمەلێک کەرەستەمان دروست کرد
،کۆمەلێک کەرەستەمان دروست کرد
ئیستا دیوارەکان دروستکراون
،لە ولاتانی جیهاندا
،لە ولاتانی جیهاندا
04:48
walls have been made in countries around the world,
80
272644
2678
04:51
including Kazakhstan, South Africa,
81
275322
5863
لە ناویاندا کازاغستان
باشووری ئەفریکا
04:57
Australia,
82
281185
2616
ئوسترالیا
04:59
Argentina and beyond.
83
283801
2700
.ئەرجەنتین و هیتر
پێکەوە، ئێمە پیشانمان دا کە
شوێنە گشتیەکان ئەتوانن چەن بە‌هێز بن
شوێنە گشتیەکان ئەتوانن چەن بە‌هێز بن
05:02
Together, we've shown how powerful our public spaces
84
286501
2701
05:05
can be if we're given the opportunity to have a voice
85
289202
2858
ئەگەر ئێمە هەلی پێبدەین بۆ
ئەوەی دەنگی هەبێت
ئەوەی دەنگی هەبێت
05:07
and share more with one another.
86
292060
3093
.و هاوبەشی زیاتر بکەین لەگەل یەکتر
05:13
Two of the most valuable things we have are time
87
297246
3454
دوو لە گرنگترین شتەکان کە هەمانە
بریتین لە کات، هەروەها
پەیوەندیەکانمان لە گەل خەلکدا
پەیوەندیەکانمان لە گەل خەلکدا
05:16
and our relationships with other people.
88
300700
3047
05:19
In our age of increasing distractions,
89
303747
2907
لەم سەردەمەی ئێمەدا کەناوبردن
،لە بەرزبوونەدایە
،لە بەرزبوونەدایە
05:22
it's more important than ever to find ways to maintain
90
306654
2876
،زیاتر لە هەر جارێکی تر
گرنگە کە ڕێگایەک بدۆزینەوە
گرنگە کە ڕێگایەک بدۆزینەوە
بۆ پارێزگاری کردن لە تێروانینەکانمان
05:25
perspective and remember that life is brief and tender.
91
309530
4669
هەروەها ئەوەمان لە بیربێت
.کە ژیان کورت و ناسکە
.کە ژیان کورت و ناسکە
05:30
Death is something that we're often discouraged
92
314199
2189
مردن شتێکە کە زۆربەی جار
ئێمە بێتواناین باسی بکەین
ئێمە بێتواناین باسی بکەین
05:32
to talk about or even think about, but
93
316388
2074
،یان تەنانەت بیری لێ بکەینەوە
05:34
I've realized that preparing for death
94
318462
2596
بەلام درکم بەوە کرد کە ئامادەکاری بۆ مردن
یەکێکە لە بەهێزترین شتەکان کە
.ئەتوانیت بیکەیت
.ئەتوانیت بیکەیت
05:36
is one of the most empowering things you can do.
95
321058
2694
05:39
Thinking about death clarifies your life.
96
323752
3590
بیرکردنەوە لە مردن ژیانت ڕوون ئەکاتەوە
05:45
Our shared spaces can better reflect what matters to us
97
329711
2913
ئەو شتانەی بلاومان کردۆتەوە باشتر ئەتوانن
ڕەنگدانەوەی ئەوە بن کە چی گرنگە بۆ ئیمە
ڕەنگدانەوەی ئەوە بن کە چی گرنگە بۆ ئیمە
05:48
as individuals and as a community,
98
332624
3020
،وەک تاکەکان و وەک کۆمەلگا
05:51
and with more ways to share our hopes, fears and stories,
99
335644
3903
،لەگەل زیاتر هاوبەشی پێکردنی هیواکانمان
،ترسەکانمان و چیرۆکەکانمان
،ترسەکانمان و چیرۆکەکانمان
05:55
the people around us can not only help us
100
339547
2229
خەلکانی چواردەورمان نەک تەنها ئەتوانن
یارمەتیمان بدەن بۆ ئەوەی
،شوێنی باشتر دروستبکەین
،شوێنی باشتر دروستبکەین
05:57
make better places, they can help us lead better lives.
101
341776
4436
بەلکو ئەتوانن یارمەتیمان بدەن
.بۆ ژیانێکی باشتر
.بۆ ژیانێکی باشتر
06:02
Thank you. (Applause)
102
346212
2595
.سوپاس بۆ ئێوە
(چەبڵە لێدان)
06:04
(Applause)
103
348807
3251
06:07
Thank you. (Applause)
104
352058
2757
.سوپاس
(چەبڵە لێدان)
06:10
(Applause)
105
354815
3862
ABOUT THE SPEAKER
Candy Chang - Artist, designer, urban plannerCandy Chang creates art that prompts people to think about their secrets, wishes and hopes -- and then share them. She is a TED Senior Fellow.
Why you should listen
Candy Chang is an artist, designer, and urban planner who explores making cities more comfortable and contemplative places. She believes in the potential of introspection and collective wisdom in public space to improve our communities and help us lead better lives.
Recent projects include Before I Die, where she transformed an abandoned house in her neighborhood in New Orleans into an interactive wall for people to share their hopes and dreams -- a project The Atlantic called “one of the most creative community projects ever.” Other projects include I Wish This Was, a street art project that invites people to voice what they want in vacant storefronts, and Neighborland, an online tool that helps people self-organize and shape the development of their communities. She is a TED Senior Fellow, an Urban Innovation Fellow, and was named a “Live Your Best Life” Local Hero by Oprah magazine. By combining street art with urban planning and social activism, she has been recognized as a leader in developing new strategies for the design of our cities. She is co-founder of Civic Center, an art and design studio in New Orleans. See more at candychang.com.
Coming up: Before I Die ... the book!
Candy Chang | Speaker | TED.com