Farida Nabourema: Is your country at risk of becoming a dictatorship? Here's how to know
Farida Nabourema: သင့်နိုင်ငံ အာဏာရှင်စနစ် ဖြစ်လာမယ့် အန္တရာယ်များ ရှိနေသလား။ အဲဒါကို သိနိုင်တဲ့ နည်းလမ်း
Farida Nabourema is a key voice in Togo’s pro-democracy movement. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
elections in the United States
တစ်ယောက်က အခုလို တွိဒ်ပါတယ်
should be made a holiday.
သတ်မှတ်သင့်ပါတယ်တဲ့။
to my country and vote.
စစ်တပ်မှ အဲဒီမဲကိုရေလို့ရအောင်
to allow the military to count it."
located in West Africa.
interesting facts about my country.
ကောင်းတဲ့အချက်တွေရှိကြတယ်။
by the same family for 51 years,
၅၁ နှစ်ရှိလာလို့
သက်ဦးဆံပိုင်စနစ်ဖြစ်လာစေပါတယ်။
as the unhappiest country on earth.
ဆိုပြီး သုံးခါ သတ်မှတ်ခံခဲ့ရတယ်။
to live under an autocracy.
မကောင်းလှဘူး ဆိုတဲ့အကြောင်းပါ။
met, throughout the course of my activism,
သိလာရတဲ့ စိတ်ဝင်စားစရာအချက်က
their reaction is always,
သူတို့ တုံ့ပြန်ပုံက
to terrorize you for 51 years?
အကြမ်းဖက်နေတာကို ဘယ်လို့ခံနိုင်တာလဲပေါ့။
သိပ်ကို သည်းခံနိုင်ကြပုံရတယ်။"
you must be very patient."
of saying "stupid."
"ငတုံး" လို့ ဆိုတာပါပဲ။
that those who are oppressed
ရတာကို သည်းခွင့်လွတ်ကြတယ်လို့
or are comfortable with it,
as a progressive form of governance
မှုပုံစံမျိုးဖြစ်တာကို တင်ဆက်ကြပုံက
who don't live under democratic countries
နေထိုင်ကြတဲ့ ပြည်သူတွေဟာ
intellectually or maybe morally
ဉာဏအား၊ ကိုယ်ကျင့်အား အဆင့်အတန်း
are covered about dictatorships.
ဇာတ်လမ်းပုံစံတွေကြောင့်ပါ။
with so many news outlets out there,
ခံခဲ့ရဖူးပါတယ်။
ဘာ့ကြောင့် ဒါကို စလုပ်ဖြစ်ခဲ့တာလဲ။
"What got you started?
I was triggered."
၏ စနက်မီးပျိုးပေးလိုက်တာပါ"- ကျမဖြေတယ်။
"Well, what triggered you?"
စနက်မီးပျိုးပေးခဲ့တာက ဘာလဲ။
was arrested when I was 13, and tortured,
နှိပ်စက်ခံခဲ့ရတာကအစ
အခုတော့ ခရေစေ့တွင်းကျ မပြောချင်ဘူးနော်၊
to get into details now,
what interests them the most is:
သူတို့ စိတ်အဝင်စားဆုံး အချက်က-
လူဘယ်လောက်သေခဲ့ကြလဲ။
in the abuse, in the killing,
သတ်ဖြတ်မှုတွေ၊ နှိပ်စက်မှုတွေပါ၊
will gain attention and sympathy.
စာနာလာမယ်လို့ ယုံကြည်ကြလို့ပါ။
the purpose of the dictator.
အကျိုးကို ဆောင်ပေးနေသလိုပါပဲ။
ပေးနေတာမျိုးပါပဲ။
I call "Faure Must Go,"
၂၀၁၁ မှာ ကျမ ပူးတွဲစတင်ခဲ့တယ်။
the first name of our president.
သမ္မတရဲ့ရှေ့နာမည်မို့လို့ပါ။
ပြင်သစ်စကား ပြောတဲ့နိုင်ငံပါ။
country, by the way,
I had my issues with France as well.
အစေးမကပ်လို့ အင်္ဂလိပ်စာကိုပဲရွေးခဲ့တာ။
I give you 60 days to resign as president,
ကနေ နုတ်ထွက်ပေးဖို့ ရက် ၆၀ ပေးမယ်၊
and we will bring you down,
ရှင့်ကို ဖြုတ်ချပစ်ကြမယ်၊
over 500 of our countrymen
ရှင် အာဏာယူတော့ ကျမတို့နိုင်ငံသား
and we will remove you."
ကျမတို့ ဖယ်ရှားကြမယ်။"
of the movement.
ကျမတစ်ဦးတည်းပါ။
တစ်ဦးတည်းသောမိုက်မဲသူမို့ပါ
ဖုန်းဆက်တယ်။
နင်နဲ့အတူ ငါတို့ မသေချင်ဘူး၊
we don't want to die with you,
so I haven't talked to them in five years.
၅ နှစ်လောက် စကားမပြောဘူး
I have been working with countries
တိုဂိုမှာ အသိပညာမြှင့်ဖို့
အကြောက်တရားပျောက်စေဖို့
overcome their fear
they want change.
အပြောင်းအလဲကို လိုချင်လာကြမှာပါ။
မကြိုက်ပါဘူး၊
as an activist is to mobilize,
စည်းရုံးနိုင်ဖို့
understand that, as citizens,
တို့က နိုင်ငံအာဏာကို ပိုင်တယ်၊
နားလည်စေဖို့ပါ။
are using to intimidate them
အာဏာရှင်တွေ သုံးနေတဲ့ပြစ်ဒဏ်က
from getting what we want.
မဟန့်တားနိုင်ပါဘူး။
to cover the stories of activists
ဒီလိုအကြောင်းဖော်ပြဖို့ သိပ်အရေးကြီးတယ်၊
deter their action
စေတဲ့ပုံစံနဲ့ပေါ့၊
to the oppressive system.
အကြောင်း ပိုပြောပြရပါတယ်။
that I've been an activist,
because I couldn't take it.
ဆုံးဖြတ်တဲ့နေ့တွေရှိမိတယ်။
465 miles from his village to the city,
သူ့ရွာကနေ မြို့အထိ
the sacrifice of my father,
they would write pamphlets
လက်ကမ်းစာဆောင်တွေကို
သူတို့လက်နဲ့ရေးကြတယ်၊
afford to make copies,
the same pamphlet 500 times each
ပြီး
knew their handwriting,
they'd go and get them.
you know, today you have a blog.
ဒီခေတ်ဆို ဘလော့တွေရှိနေပြီ။
the same thing 500 times.
ရေးစရာမလိုဘူး။
လူထောင်ချီဖတ်ကြတယ်။
WhatsApp ကောင်မလေးလို့ခေါ်တယ်၊
calling me the WhatsApp girl,
attacking the government.
တိုက်ခိုက်နေတာကိုး
I just make an angry note,
ဒေါသထွက်တဲ့မှတ်စုရေးတယ်၊
and thousands of people share it.
လူထောင်ချီက မျှဝေကြတယ်။
I'm always angry, by the way.
အမြဲဒေါသထွက်နေတာ။
to showcase our stories,
ပြောပြဖို့လိုတယ်ဆိုတာက
the sacrifices that were made for us,
စွန့်လွှတ်မှုတွေကို တွေးကြည့်တဲ့အခါ
of our Faure Must Go movement
ပထမဆုံးလုပ်တာတစ်ခုက
asking citizens to sign
စုပေါင်း ပန်ကြားလွှာပါ။
as the constitution allows.
ကျမတို့ တောင်းဆိုနိုင်မယ်။
ကြောက်ကြတယ်၊
they don't want to get in trouble.
ကြောက်ကြတယ်။
ကျန်ခဲ့ကြတယ်ဆိုတာမျိုး။
who was in her 60s.
အမျိုးသမီးတစ်ဦးကတော့
she took the petition,
ကြားတော့ ပန်ကြားလွှာကိုယူတယ်၊
over 1,000 [signatures].
လက်မှတ် ၁၀၀၀ ကျော် ကောက်လာခဲ့တယ်။
nothing more to gain in this regime
ဒီအစိုးရဆီကနေ ဘာမှရမှာမဟုတ်မှန်း
the stories of defiance,
အာခံရတဲ့ဇာတ်လမ်းတွေ၊
and killings and hurt,
ဇာတ်လမ်းတွေမဟုတ်ပါဘူး၊
for us to be scared.
ကြောက်တတ်ကြတာပေါ့။
a few characteristics of dictatorships
ကျမနည်းနည်းမျှဝေပါမယ်၊
တီးခေါက်မိပြီး
at risk of joining us.
ကြည့်ကြတာပေါ့။
concentration of power.
အာဏာစုပြုံနေမှုပါ။
in the hands of a few, an elite?
ရောက်နေသလား။
လူ့မလိုင်လည်းဖြစ်နိုင်တယ်။
ideological elite.
အာဂလူတစ်ယောက်ရှိရမယ်
who is presented as the messiah
ကယ်တင်ပေးမယ့်
သက်ဆိုးရှည်နေကြတာ။
that they are the saviors,
အထင်ကြီးစေလိုကြတယ်၊
the country will fall apart.
some foreign forces, you know?
တိုက်ခိုင်နေသယောင် ပေါ့လေ။
we'll all be broke.
သူတို့လာရင် ပြည်ပျက်ပြီပေါ့။
he fights pirates.
ဓားပြတွေကို နှိမ်နင်းနေသူပါ။
13 million dollars to fight pirates,
သင်္ဘောတစင်းကို မနှစ်က သူဝယ်ခဲ့တယ်၊
from some foreign forces.
ကာကွယ်ပေးနေတယ်ပေါ့နော်။
militarization.
ကောင်းအောင်လုပ်မှုဆီ ဦးတည်တယ်။
လှုံ့ဆော်ရင်း သက်ဆိုးရှည်နေကြတာ၊
to suppress dissident voices,
စစ်အင်အားကို သုံးတယ်။
to give the impression
အတွက်ပါလို့
is to protect the nation.
သူတို့က ကြိုးစားကြတယ်။
and destroy them
ဖိနှိပ် ဖျက်ဆီးလျက်
held accountable.
စစ်အင်အား အလွန်အကျွံတပ်ဆင်ထားလား။
militarized country?
what I call human cruelty.
အချက် ၄ ဆီကို ဦးတည်စေတယ်။
when animals are abused,
တိရိစာ္ဆန်များအား ရက်စက်မှုလို့ ဆိုကြတယ်။
acknowledged by the UN
တိရိစာ္ဆန်အခွင့်အရေးဆိုတဲ့
သာတူညီမျှ ဖန်ဆင်းထားတယ်။ မရှိပါဘူး။
So you don't have that.
တိရိစာ္ဆန်တွေနှိပ်စက်ခံရမှုလို့ ဆိုကြတယ်။
we say animal cruelty.
ချိုးဖောက်ခံရတယ်လို့ ကျမတို့ ပြောကြတယ်၊
we say human rights abuses,
ကျမတို့ ခံယူထားလို့လေ။
that all humans have rights.
for our right to have rights.
အခွင့်အရေးအတွက် တိုက်နေရတုန်းပဲ။
human rights abuse or violation.
တာကို ကျမ မပြောချင်ဘူး။
and you have an issue with the president
သမ္မတနဲ့ပြဿနာ တစ်ခုခု ရှိရင်
is he bans you from the presidency,
သမ္မတ မဖြစ်အောင် တားဆီးလိမ့်မယ်၊
and have an issue with the president,
သမ္မတနဲ့ ပြဿနာ ရှိနေသူဆိုရင်၊
လောကကြီးထဲက ပျောက်သွားပေတော့။
you vanish from the universe,
ရှာကြမှာ။
we don't get to live in Togo anymore.
နေထိုင်လို့ မဖြစ်နိုင်ဘူး။
for more than a month,
in all impunity under dictatorships
ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုတွေဟာ
of the activists that were killed,
ပင်လယ်ထဲ အလောင်းပစ်ခံရ၊
ရှိနေကြတဲ့
their hearing or their sight --
than how it will happen.
ဖြစ်ပျက်လာမှာကို ပိုစိုးရိမ်တယ်။
and I imagine all scenarios.
ဖြစ်လာနိုင်တာတွေကို တွေးကြည့်တယ်။
Are they going to cut my ears first?
ကျမနားကိုပဲ အရင်ဖြတ်ကြမလား။
because I'm always insulting them?
ကျမလျှာကိုပဲ အရင်ဖြတ်ပစ်မလား။
အရှိတရားက အဲဒီလိုပါ။
မကောင်းဆိုးရွားတွေပါ။
to share about autocracies,
သက်ဦးဆံပိုင်စနစ်ပါ၊
and see if there are risks there.
ဒီလိုအန္တရာယ်တွေ ရှိလားကို လေ့လာကြည့်ပါ။
the gains of freedom that you have today,
အကျိုးကို အသိအမှတ်ပြုဖို့ အရေးကြီးတယ်။
to give their lives for you to have it.
ရှိနေလို့ပါ။
you also need to know
destined to be oppressed,
ကံကြမ္မာနဲ့ ပေါ်ထွန်းလာခဲ့တာမဟုတ်ခဲ့သလို၊
to oppression and dictatorship.
ဖိနှိပ်မှုမှ လွတ်ကင်းမယ်လို့ မပြောနိုင်ပါ။
ABOUT THE SPEAKER
Farida Nabourema - Activist, writerFarida Nabourema is a key voice in Togo’s pro-democracy movement.
Why you should listen
A political activist and writer, Farida Nabourema has been a fearless advocate for democracy and human rights in Togo since she was a teenager. Through more than 400 articles on her blog and other sites, she denounces corruption and dictatorship and promotes a form of progressive pan-Africanism. In 2014, she published La Pression de l'Oppression (The Pressure of Oppression), in which she discussed the different forms of oppression that people face throughout Africa and highlighted the need for oppressed people to fight back.
Nabourema is also the engagement and collaboration coordinator of Africans Rising, a pan-African movement that fights for justice, peace and dignity through grassroots organizing, civic education and advocacy. She cofounded and is the executive director of the Togolese Civil League, an NGO that promotes democracy through civil resistance. In 2001, at age 20, Nabourema founded the "Faure Must Go" movement, where she supported and organized with Togolese youths to stand against the dictatorial regime of Faure Gnassingbé. "Faure Must Go" has become the slogan for the civil resistance movement in Togo, of which Nabourema is one of the most well-known leaders.
Nabourema was awarded the "Young Advocate of the Year" and the "Female African Youth of the Year" in 2018 by Africa Youth Award for her contribution to raising awareness on the oldest military regime in Africa.
Farida Nabourema | Speaker | TED.com