TED@New York
Tania Luna: How a penny made me feel like a millionaire
Tania Luna: Hoe een cent mij een miljonairsgevoel gaf
Filmed:
Readability: 3.1
1,797,188 views
Na de Tsjernobylramp verliet Tania Luna als jong meisje Oekraïne en kreeg asiel in de VS. Op een dag vond ze een cent in de daklozenopvang waar ze met haar familie woonde. Ze heeft zich nooit meer zo rijk gevoeld. Een overdenking van de bitterzoete vreugden van haar jeugd -- en hoe ze in gedachten te houden.
Tania Luna - Surprisologist
Tania Luna co-founded Surprise Industries, a company devoted to designing surprise experiences. Full bio
Tania Luna co-founded Surprise Industries, a company devoted to designing surprise experiences. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I'm five years old, and I am very proud.
0
786
3995
Ik ben vijf jaar en heel trots.
00:16
My father has just built the best outhouse
1
4781
3559
Mijn vader bouwde net het allermooiste gemakhuisje
00:20
in our little village in Ukraine.
2
8340
2590
in ons kleine dorp in Oekraïne.
00:22
Inside, it's a smelly, gaping hole in the ground,
3
10930
3549
Vanbinnen is het een stinkend,
gapend gat in de grond,
gapend gat in de grond,
00:26
but outside, it's pearly white formica
4
14479
4006
maar de buitenkant is parelwit formica.
00:30
and it literally gleams in the sun.
5
18485
3628
Het glanst in de zon.
00:34
This makes me feel so proud, so important,
6
22113
3557
Ik voel zo me trots, zo belangrijk,
00:37
that I appoint myself the leader of my little group of friends
7
25670
3040
dat ik mezelf aanwijs als de leider
van een groepje vriendinnen.
van een groepje vriendinnen.
00:40
and I devise missions for us.
8
28710
2780
Ik bedenk opdrachten voor ons.
00:43
So we prowl from house to house
9
31490
2313
We sluipen van huis tot huis
00:45
looking for flies captured in spider webs
10
33803
3367
en bevrijden vliegen
uit spinnenwebben.
00:49
and we set them free.
11
37170
2387
00:51
Four years earlier, when I was one,
12
39557
2308
Vier jaar eerder, toen ik één was,
00:53
after the Chernobyl accident,
13
41865
1445
na de ramp van Tsjernobyl ,
00:55
the rain came down black,
14
43310
2331
viel er zwarte regen uit de lucht.
00:57
and my sister's hair fell out in clumps,
15
45641
2200
Mijn zusjes haar viel in plukken uit
00:59
and I spent nine months in the hospital.
16
47841
2557
en ik lag negen maanden in het ziekenhuis.
01:02
There were no visitors allowed,
17
50398
1552
Bezoek was niet toegestaan,
01:03
so my mother bribed a hospital worker.
18
51950
4012
dus kocht mijn moeder een medewerker om.
01:07
She acquired a nurse's uniform,
19
55962
2731
Ze maakte een verpleegstersuniform buit
01:10
and she snuck in every night to sit by my side.
20
58693
4345
en sloop iedere avond naar binnen
om naast mijn bed te zitten.
om naast mijn bed te zitten.
01:15
Five years later, an unexpected silver lining.
21
63038
3060
Vijf jaar later,
een onverwacht lichtpuntje.
een onverwacht lichtpuntje.
01:18
Thanks to Chernobyl, we get asylum in the U.S.
22
66098
4102
Dankzij Tsjernobyl krijgen we
asiel in de VS.
asiel in de VS.
01:22
I am six years old, and I don't cry when we leave home
23
70200
4219
Ik ben zes en ik huil niet
als we thuis verlaten
als we thuis verlaten
01:26
and we come to America,
24
74419
1051
en naar Amerika gaan.
01:27
because I expect it to be a place filled with rare
25
75470
3748
Want ik verwacht een plek met zeldzame
01:31
and wonderful things like bananas and chocolate
26
79218
4180
en prachtige dingen zoals bananen, chocola
01:35
and Bazooka bubble gum,
27
83398
2441
en Bazooka-kauwgum.
01:37
Bazooka bubble gum with the little cartoon wrappers inside,
28
85839
4093
Bazooka-kauwgum met een cartoonpapiertje erom,
01:41
Bazooka that we'd get once a year in Ukraine
29
89932
3117
Bazooka dat we één keer per jaar
in Oekraïne kregen.
in Oekraïne kregen.
01:45
and we'd have to chew one piece for an entire week.
30
93049
4036
We kauwden een hele week op één stukje.
01:49
So the first day we get to New York,
31
97085
1806
Onze eerste dag in New York
01:50
my grandmother and I find a penny
32
98891
2233
vonden mijn oma en ik een cent
01:53
in the floor of the homeless shelter that my family's staying in.
33
101124
3743
op de vloer van de daklozenopvang
waar mijn familie verbleef.
waar mijn familie verbleef.
01:56
Only, we don't know that it's a homeless shelter.
34
104867
1535
We wisten niet dat
het een daklozenopvang was.
het een daklozenopvang was.
01:58
We think that it's a hotel, a hotel with lots of rats.
35
106402
3091
We dachten dat het
een hotel met veel ratten was.
een hotel met veel ratten was.
02:01
So we find this penny kind of fossilized in the floor,
36
109493
4582
We vonden de cent bijna versteend op de grond.
02:06
and we think that a very wealthy man must have left it there
37
114075
2996
We dachten dat een rijke man hem achterliet.
02:09
because regular people don't just lose money.
38
117071
2494
Normale mensen verliezen geen geld.
02:11
And I hold this penny in the palm of my hand,
39
119565
2557
Ik houd de cent in mijn handpalm.
02:14
and it's sticky and rusty,
40
122122
2662
Hij kleeft en is verroest,
02:16
but it feels like I'm holding a fortune.
41
124784
3031
maar het voelt als een fortuin.
02:19
I decide that I'm going to get my very own piece
42
127815
2058
Ik besluit dat ik mijn eigen stukje
02:21
of Bazooka bubble gum.
43
129873
2067
Bazooka-kauwgum ga kopen.
02:23
And in that moment, I feel like a millionaire.
44
131940
3985
Op dat moment voel ik me een miljonair.
02:27
About a year later, I get to feel that way again
45
135925
1826
Ongeveer een jaar later
voel ik me weer zo,
voel ik me weer zo,
02:29
when we find a bag full of stuffed animals in the trash,
46
137751
3243
als we een zak knuffelbeesten
bij de vuilnis vinden.
bij de vuilnis vinden.
02:32
and suddenly I have more toys
47
140994
1731
Opeens heb ik meer speelgoed
02:34
than I've ever had in my whole life.
48
142725
2744
dan ooit tevoren.
02:37
And again, I get that feeling when we get a knock
49
145469
2385
Weer krijg ik dat gevoel
als er op de deur wordt geklopt
als er op de deur wordt geklopt
02:39
on the door of our apartment in Brooklyn,
50
147854
1797
van ons appartement in Brooklyn.
02:41
and my sister and I find a deliveryman
51
149651
2489
Mijn zus en ik zien een bezorger
02:44
with a box of pizza that we didn't order.
52
152140
2553
met een pizza die we niet bestelden.
02:46
So we take the pizza, our very first pizza,
53
154693
3189
We eten de pizza,
onze allereerste pizza.
onze allereerste pizza.
02:49
and we devour slice after slice
54
157882
2839
We verorberen punt na punt
02:52
as the deliveryman stands there and stares at us from the doorway.
55
160721
3389
terwijl de bezorger in de deuropening
staat en naar ons kijkt.
staat en naar ons kijkt.
02:56
And he tells us to pay, but we don't speak English.
56
164110
3000
Hij vraagt onze betaling,
maar we spreken geen Engels.
maar we spreken geen Engels.
02:59
My mother comes out, and he asks her for money,
57
167110
2428
Mijn moeder komt,
hij vraagt haar om geld
hij vraagt haar om geld
03:01
but she doesn't have enough.
58
169538
1290
maar ze heeft niet genoeg.
03:02
She walks 50 blocks to and from work every day
59
170828
3420
Ze loopt 50 blokken
heen en terug van haar werk
heen en terug van haar werk
03:06
just to avoid spending money on bus fare.
60
174248
2669
alleen om geld voor de bus uit te sparen.
03:08
Then our neighbor pops her head in,
61
176917
1866
Dan komt de buurvrouw kijken
03:10
and she turns red with rage when she realizes
62
178783
2590
en wordt rood van woede
als ze beseft
als ze beseft
03:13
that those immigrants from downstairs
63
181373
2346
dat die 'immigranten' van beneden
03:15
have somehow gotten their hands on her pizza.
64
183719
4009
aan haar pizza hebben gezeten. (Gelach)
03:19
Everyone's upset.
65
187728
1556
Iedereen is van streek.
03:21
But the pizza is delicious.
66
189284
3841
Maar de pizza is heerlijk.
03:25
It doesn't hit me until years later just how little we had.
67
193125
5961
Ik besef pas jaren later,
hoe weinig we hadden.
hoe weinig we hadden.
03:31
On our 10 year anniversary of being in the U.S.,
68
199086
2314
De tiende verjaardag
van ons verblijf in de VS,
van ons verblijf in de VS,
03:33
we decided to celebrate by reserving a room
69
201400
2108
besloten we te vieren op een hotelkamer
03:35
at the hotel that we first stayed in when we got to the U.S.
70
203508
2811
waar we verbleven
toen we in de VS aankwamen.
toen we in de VS aankwamen.
03:38
The man at the front desk laughs, and he says,
71
206319
2490
De man aan de receptie lacht en zegt:
03:40
"You can't reserve a room here. This is a homeless shelter."
72
208809
2797
"Je kunt hier geen kamer reserveren.
Dit is een daklozenopvang."
Dit is een daklozenopvang."
03:43
And we were shocked.
73
211606
2222
We waren verbijsterd.
03:45
My husband Brian was also homeless as a kid.
74
213828
4006
Mijn man Brian was als kind ook dakloos.
03:49
His family lost everything, and at age 11,
75
217834
3090
Zijn familie verloor alles en toen hij 11 was,
03:52
he had to live in motels with his dad,
76
220924
2753
leefde hij in motels met zijn vader.
03:55
motels that would round up all of their food
77
223677
2933
Motels die al hun voedsel innamen
03:58
and keep it hostage until they were able to pay the bill.
78
226610
3680
en in onderpand hielden
totdat ze de rekening konden betalen.
totdat ze de rekening konden betalen.
04:02
And one time, when he finally got his box
79
230290
2205
Toen hij eindelijk
zijn doos cornflakes terugkreeg,
zijn doos cornflakes terugkreeg,
04:04
of Frosted Flakes back, it was crawling with roaches.
80
232495
3596
zat ie vol met kakkerlakken.
04:08
But he did have one thing.
81
236091
1916
Maar hij had één ding,
04:10
He had this shoebox that he carried with him everywhere
82
238007
2461
een schoenendoos
die hij overal mee naartoe nam
die hij overal mee naartoe nam
04:12
containing nine comic books,
83
240468
2646
met negen stripverhalen,
04:15
two G.I. Joes painted to look like Spider-Man
84
243114
3146
twee G.I. Joes geverfd om op Spiderman te lijken
04:18
and five Gobots. And this was his treasure.
85
246260
3063
en vijf Gobots.
Dat was zijn schat.
Dat was zijn schat.
04:21
This was his own assembly of heroes
86
249323
2995
Dit was zijn verzameling helden
04:24
that kept him from drugs and gangs
87
252318
2203
die hem van de drugs en bendes hielden
04:26
and from giving up on his dreams.
88
254521
2796
en van het opgeven van zijn dromen.
04:29
I'm going to tell you about one more
89
257317
1048
Ik vertel jullie
04:30
formerly homeless member of our family.
90
258365
2792
over nog één indertijd dakloos familielid.
04:33
This is Scarlett.
91
261157
1698
Dit is Scarlett.
04:34
Once upon a time, Scarlet was used as bait in dog fights.
92
262855
3069
Scarlet werd vroeger gebruikt
als aas in hondengevechten.
als aas in hondengevechten.
04:37
She was tied up and thrown into the ring
93
265924
2416
Ze werd vastgebonden
en in de ring gegooid
en in de ring gegooid
04:40
for other dogs to attack so they'd get more aggressive before the fight.
94
268340
4036
voor de vechthonden,
zodat ze agressiever werden voor het gevecht.
zodat ze agressiever werden voor het gevecht.
04:44
And now, these days, she eats organic food
95
272376
4240
Tegenwoordig eet ze biologisch voer
04:48
and she sleeps on an orthopedic bed with her name on it,
96
276616
2527
en slaapt ze op een orthopedisch bed
met haar naam.
met haar naam.
04:51
but when we pour water for her in her bowl,
97
279143
4416
Als we water in haar bak doen
04:55
she still looks up and she wags her tail in gratitude.
98
283559
3989
kijkt ze nog steeds op
en kwispelt ze van dankbaarheid.
en kwispelt ze van dankbaarheid.
04:59
Sometimes Brian and I walk through the park with Scarlett,
99
287548
3218
Soms lopen Brian en ik
met Scarlett door het park
met Scarlett door het park
05:02
and she rolls through the grass,
100
290766
2419
en rolt ze door het gras.
05:05
and we just look at her
101
293185
2401
We kijken naar haar
05:07
and then we look at each other
102
295586
1820
en dan kijken we naar elkaar
05:09
and we feel gratitude.
103
297406
4007
en we voelen dankbaarheid.
05:13
We forget about all of our new middle-class frustrations
104
301413
3631
We vergeten onze middenklasse-frustraties
05:17
and disappointments,
105
305044
1875
en teleurstellingen
05:18
and we feel like millionaires.
106
306919
2684
en we voelen ons miljonairs.
05:21
Thank you.
107
309603
1150
Dank jullie wel.
05:22
(Applause)
108
310753
3993
(Applaus)
ABOUT THE SPEAKER
Tania Luna - SurprisologistTania Luna co-founded Surprise Industries, a company devoted to designing surprise experiences.
Why you should listen
Tania Luna has an unusual title: she calls herself a “surprisologist.” The co-founder and CEO of Surprise Industries, Luna thinks deeply about how to delight, and how to help individuals and teams thrive in uncertain circumstances and develop the bonds needed to get through them.
When Luna was invited to take part in TED’s Worldwide Talent Search in 2012, she expected to give a talk about surprise and the importance of not being attached to outcomes. However, she was inspired to tell a more personal story -- one many of her closest friends didn’t know -- about her Ukrainian family getting asylum in the United States when she was 6-yeard-old and arriving in New York with virtually nothing. She sees her work as connected to her upbringing -- in which a piece of Bazooka bubble gum, a thrown-out toy or a mis-delivered pizza was magical -- because it gave her an appreciation for the joy of little surprises.
Tania Luna | Speaker | TED.com