TED@New York
Tania Luna: How a penny made me feel like a millionaire
Tania Luna: Làm thế nào một đồng xu lại khiến tôi cảm thấy mình như triệu phú
Filmed:
Readability: 3.1
1,797,188 views
Khi còn bé, Tania Luna rời quê nhà sau thảm hoạ Chernobyl, Ukraine đến tị nạn tại Mỹ. Một ngày nọ, trong khu nhà dành cho người vô gia cư mà gia đình cô đình cư ngụ, cô tìm đựơc một đồng xu trên sàn nhà. Cô chưa bao giờ có lại được cảm giác giàu có hơn lúc đó. Một sự suy niệm về niềm hân hoan trong cay đắng ngọt bùi của tuổi thơ--và làm thế nào để giữ chúng trong tâm trí.
Tania Luna - Surprisologist
Tania Luna co-founded Surprise Industries, a company devoted to designing surprise experiences. Full bio
Tania Luna co-founded Surprise Industries, a company devoted to designing surprise experiences. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I'm five years old, and I am very proud.
0
786
3995
Tôi năm tuổi, và tôi rất tự hào.
00:16
My father has just built the best outhouse
1
4781
3559
Cha tôi đã xây nhà vệ sinh ngoài nhà tốt nhất
00:20
in our little village in Ukraine.
2
8340
2590
trong ngôi làng nhỏ bé của chúng tôi tại Ukraina.
00:22
Inside, it's a smelly, gaping hole in the ground,
3
10930
3549
Bên trong, có một cái lỗ hở bốc mùi trên mặt đất
00:26
but outside, it's pearly white formica
4
14479
4006
nhưng bên ngoài, nó nó được bao phoocmica
trắng như ngọc trai
trắng như ngọc trai
00:30
and it literally gleams in the sun.
5
18485
3628
Nó thực sự lấp lánh dưới ánh sáng mặt trời
00:34
This makes me feel so proud, so important,
6
22113
3557
Điều này làm khiến tôi cảm thấy rất tự hào, rất quan trọng,
00:37
that I appoint myself the leader of my little group of friends
7
25670
3040
Tôi chỉ định mình là người lãnh đạo trong nhóm nhỏ
gồm những người bạn
gồm những người bạn
00:40
and I devise missions for us.
8
28710
2780
và tôi đưa ra các nhiệm vụ cho mọi người.
00:43
So we prowl from house to house
9
31490
2313
Chúng tôi lảng vảng từ nhà này qua nhà khác
00:45
looking for flies captured in spider webs
10
33803
3367
Tìm kiếm những con ruồi bị kẹt trong màng nhện
00:49
and we set them free.
11
37170
2387
và thả chúng ra.
00:51
Four years earlier, when I was one,
12
39557
2308
Bốn năm trước đó, khi tôi một tuổi,
00:53
after the Chernobyl accident,
13
41865
1445
sau khi tai nạn Chernobyl,
00:55
the rain came down black,
14
43310
2331
mưa rơi xuống đen ngòm,
00:57
and my sister's hair fell out in clumps,
15
45641
2200
Tóc chị tôi rớt xuống từng mảng,
00:59
and I spent nine months in the hospital.
16
47841
2557
Tôi ở trong bệnh viện 9 tháng
01:02
There were no visitors allowed,
17
50398
1552
Không ai được phép viếng thăm,
01:03
so my mother bribed a hospital worker.
18
51950
4012
Mẹ tôi đã đút tay cho những người
làm công trong bệnh viện.
làm công trong bệnh viện.
01:07
She acquired a nurse's uniform,
19
55962
2731
Bà kiếm được một đồng phục y tá ,
01:10
and she snuck in every night to sit by my side.
20
58693
4345
Mẹ lẻn vào mỗi tối để ngồi bên cạnh giường tôi.
01:15
Five years later, an unexpected silver lining.
21
63038
3060
Năm năm sau, một cơ hội không ngờ sau tai hoạ
01:18
Thanks to Chernobyl, we get asylum in the U.S.
22
66098
4102
Nhờ Chernobyl, chúng tôi được tị nạn tại Hoa Kỳ.
01:22
I am six years old, and I don't cry when we leave home
23
70200
4219
Sáu tuổi, tôi không khóc khi chúng tôi rời quê nhà
01:26
and we come to America,
24
74419
1051
và chúng tôi đến Mỹ,
01:27
because I expect it to be a place filled with rare
25
75470
3748
Vì tôi hy vọng nó sẽ là một nơi chứa đầy
01:31
and wonderful things like bananas and chocolate
26
79218
4180
và điều tuyệt vời và hiếm gặp như chuối và sô cô la
01:35
and Bazooka bubble gum,
27
83398
2441
kẹo cao su bong bóng Bazooka ,
01:37
Bazooka bubble gum with the little cartoon wrappers inside,
28
85839
4093
Kẹo cao su bong bóng Bazooka được bao với lớp vỏ có in hoạt hình bên trong
01:41
Bazooka that we'd get once a year in Ukraine
29
89932
3117
Thứ kẹo Bazooka mà chúng tôi có được
một lần trong năm Ukraina
một lần trong năm Ukraina
01:45
and we'd have to chew one piece for an entire week.
30
93049
4036
và chúng tôi đã có thể nhai một miếng cả tuần.
01:49
So the first day we get to New York,
31
97085
1806
Vì vậy ngày đầu tiên chúng tôi đến New York,
01:50
my grandmother and I find a penny
32
98891
2233
bà và tôi tìm thấy một đồng xu
01:53
in the floor of the homeless shelter that my family's staying in.
33
101124
3743
trên sàn khu nhà dành cho người vô gia cư mà gia đình chúng tôi đang trú ngụ
01:56
Only, we don't know that it's a homeless shelter.
34
104867
1535
Chỉ là, chúng tôi không biết rằng đó là nơi trú ẩn dành cho người vô gia cư.
01:58
We think that it's a hotel, a hotel with lots of rats.
35
106402
3091
Chúng tôi nghĩ rằng đó là một khách sạn,
một khách sạn có rất nhiều chuột.
một khách sạn có rất nhiều chuột.
02:01
So we find this penny kind of fossilized in the floor,
36
109493
4582
Chúng tôi tìm thấy đồng xu dường như
bị hoá thạch này trên sàn
bị hoá thạch này trên sàn
02:06
and we think that a very wealthy man must have left it there
37
114075
2996
và chúng tôi nghĩ rằng chắc là một người đàn ông rất giàu có phải đã bỏ nó tại đó
02:09
because regular people don't just lose money.
38
117071
2494
Vì người bình dân không đánh mất tiền
02:11
And I hold this penny in the palm of my hand,
39
119565
2557
Và tôi giữ đồng xu này trong lòng bàn tay,
02:14
and it's sticky and rusty,
40
122122
2662
nó dính dớp và rỉ sét
02:16
but it feels like I'm holding a fortune.
41
124784
3031
nhưng tôi cảm thấy mình đang nắm giữ cả gia tài.
02:19
I decide that I'm going to get my very own piece
42
127815
2058
Tôi quyết định rằng mình sẽ tự đi mua một miếng
02:21
of Bazooka bubble gum.
43
129873
2067
kẹo cao su bong bóng Bazooka.
02:23
And in that moment, I feel like a millionaire.
44
131940
3985
Và trong thời điểm đó, tôi cảm thấy như một triệu phú.
02:27
About a year later, I get to feel that way again
45
135925
1826
Khoảng một năm sau đó, tôi nhận được để cảm thấy rằng cách một lần nữa
02:29
when we find a bag full of stuffed animals in the trash,
46
137751
3243
Khi chúng tôi tìm thấy một túi đầy
thú nhồi bông trong một thùng rác
thú nhồi bông trong một thùng rác
02:32
and suddenly I have more toys
47
140994
1731
đột nhiên tôi có nhiều đồ chơi
02:34
than I've ever had in my whole life.
48
142725
2744
hơn những thứ mà tôi từng có trong đời
02:37
And again, I get that feeling when we get a knock
49
145469
2385
Và một lần nữa, tôi cảm nhận được cảm giác khi
có một cú gõ cửa
có một cú gõ cửa
02:39
on the door of our apartment in Brooklyn,
50
147854
1797
tại căn hộ của chúng tôi ở Brooklyn,
02:41
and my sister and I find a deliveryman
51
149651
2489
Tôi và em gái thấy một người giao hàng
02:44
with a box of pizza that we didn't order.
52
152140
2553
Giao một hộp bánh pizza mà chúng tôi không gọi.
02:46
So we take the pizza, our very first pizza,
53
154693
3189
Chúng tôi nhận hộp bánh, chiếc pizza đầu tiên,
02:49
and we devour slice after slice
54
157882
2839
Chúng tôi ngấu nghiến từ miếng này đến miếng kia
02:52
as the deliveryman stands there and stares at us from the doorway.
55
160721
3389
Trong khi người giao hàng đứng ngoài cửa
nhìn chằm chằm vào chúng tôi.
nhìn chằm chằm vào chúng tôi.
02:56
And he tells us to pay, but we don't speak English.
56
164110
3000
Ông ta yêu cầu trả tiền, nhưng chúng tôi không biết tiếng Anh.
02:59
My mother comes out, and he asks her for money,
57
167110
2428
Mẹ đi ra, ông yêu cầu bà trả tiền,
03:01
but she doesn't have enough.
58
169538
1290
Nhưng bà không có đủ
03:02
She walks 50 blocks to and from work every day
59
170828
3420
Mẹ đi bộ 50 dãy nhà đến chỗ làm và về nhà mỗi ngày
03:06
just to avoid spending money on bus fare.
60
174248
2669
Để iết kiệm phí xe buýt.
03:08
Then our neighbor pops her head in,
61
176917
1866
Sau đó bà hàng xóm ló đầu ra,
03:10
and she turns red with rage when she realizes
62
178783
2590
mặt đỏ như gấc vì giận khi biết rằng
03:13
that those immigrants from downstairs
63
181373
2346
những người nhập cư ở lầu dưới
03:15
have somehow gotten their hands on her pizza.
64
183719
4009
bằng cách nào đó đã nẫng tay trên
chiếc bánh Pizza của mình
chiếc bánh Pizza của mình
03:19
Everyone's upset.
65
187728
1556
Mọi người đều bực mình
03:21
But the pizza is delicious.
66
189284
3841
Nhưng chiếc bánh Pizza thì ngon tuyệt
03:25
It doesn't hit me until years later just how little we had.
67
193125
5961
Tôi đã không để ý mình bị thiếu thốn như thế nào
cho đến khi vài năm sau đó
cho đến khi vài năm sau đó
03:31
On our 10 year anniversary of being in the U.S.,
68
199086
2314
Torng ngày kỉ niệm 10 năm sống tại Mỹ.
03:33
we decided to celebrate by reserving a room
69
201400
2108
chúng tôi quyết định ăn mừng bằng cách đặt một phòng
03:35
at the hotel that we first stayed in when we got to the U.S.
70
203508
2811
tại khách sạn chúng tôi lần đầu tiên ở lại khi mới tới Mỹ.
03:38
The man at the front desk laughs, and he says,
71
206319
2490
Người tại quầy tiếp tân cười lớn, anh ta nói,
03:40
"You can't reserve a room here. This is a homeless shelter."
72
208809
2797
"Bạn không thể đặt phòng ở đây. Đây là nơi trú ẩn dành cho người vô gia cư."
03:43
And we were shocked.
73
211606
2222
Và chúng tôi đã bị sốc.
03:45
My husband Brian was also homeless as a kid.
74
213828
4006
Chồng tôi, Brian từng là người vô gia cư khi còn bé
03:49
His family lost everything, and at age 11,
75
217834
3090
Gia đình anh mất hết mọi thứ, và ở tuổi 11,
03:52
he had to live in motels with his dad,
76
220924
2753
anh phải sống trong nhà nghỉ với cha của mình,
03:55
motels that would round up all of their food
77
223677
2933
những nhà nghỉ thu giữ hết thực phẩm của họ
03:58
and keep it hostage until they were able to pay the bill.
78
226610
3680
cho đến khi họ trả được tiền thuê phòng.
04:02
And one time, when he finally got his box
79
230290
2205
Một lần, khi ông cuối cùng được nhận lại hộp
04:04
of Frosted Flakes back, it was crawling with roaches.
80
232495
3596
bánh ngũ cốc, bên trong toàn là gián bò lúc nhúc.
04:08
But he did have one thing.
81
236091
1916
Nhưng anh ấy lấy được một thứ.
04:10
He had this shoebox that he carried with him everywhere
82
238007
2461
Đó là chiếc hộp giầy này, và ông mang nó đi khắp nơi
04:12
containing nine comic books,
83
240468
2646
bên trong có 9 cuốn truyện tranh,
04:15
two G.I. Joes painted to look like Spider-Man
84
243114
3146
Hai cuốn G.I Joes được tô màu nhìn cho giống Người Nhện
04:18
and five Gobots. And this was his treasure.
85
246260
3063
và năm cuốn Gobots. Đó là kho báu của anh.
04:21
This was his own assembly of heroes
86
249323
2995
Đây là tập hợp các vị anh hùng của chính Ông.
04:24
that kept him from drugs and gangs
87
252318
2203
giữ anh ấy tránh xa ma túy và băng nhóm
04:26
and from giving up on his dreams.
88
254521
2796
và không từ bỏ ước mơ của mình.
04:29
I'm going to tell you about one more
89
257317
1048
Tôi sẽ cho bạn biết thêm về một người
04:30
formerly homeless member of our family.
90
258365
2792
từng là người vô gia cư trong gia đình của chúng tôi.
04:33
This is Scarlett.
91
261157
1698
Đây là Scarlett.
04:34
Once upon a time, Scarlet was used as bait in dog fights.
92
262855
3069
Ngày xưa, Scarlet bị sử dụng như mồi nhử
trong các trận cẩu chiến
trong các trận cẩu chiến
04:37
She was tied up and thrown into the ring
93
265924
2416
Nó bị trói và quẳng vào vòng đấu
04:40
for other dogs to attack so they'd get more aggressive before the fight.
94
268340
4036
cho mấy con chó tấn công để chúng hung tợn hơn
khi vào trận chiến
khi vào trận chiến
04:44
And now, these days, she eats organic food
95
272376
4240
Hiện tại, nó ăn thức ăn lành mạnh
04:48
and she sleeps on an orthopedic bed with her name on it,
96
276616
2527
Nó ngủ trên chiếc giường chỉnh hình có đề tên nó.
04:51
but when we pour water for her in her bowl,
97
279143
4416
Nhưng khi chúng tôi chế nước vào đĩa của nó,
04:55
she still looks up and she wags her tail in gratitude.
98
283559
3989
Nó vẫn ngước lên nhìn và vẫy đuôi tỏ vẻ biết ơn.
04:59
Sometimes Brian and I walk through the park with Scarlett,
99
287548
3218
Đôi khi Brian và tôi tản bộ qua công viên với Scarlett,
05:02
and she rolls through the grass,
100
290766
2419
Nó lăn trên cỏ
05:05
and we just look at her
101
293185
2401
chúng tôi nhìn nó
05:07
and then we look at each other
102
295586
1820
và sau đó là nhìn nhau
05:09
and we feel gratitude.
103
297406
4007
chúng tôi cảm thấy sự biết ơn.
05:13
We forget about all of our new middle-class frustrations
104
301413
3631
Chúng ta quên đi tất cả những sự bực dọc và thất vọng
05:17
and disappointments,
105
305044
1875
trong tầng lớp trung lưu mình đang sống
05:18
and we feel like millionaires.
106
306919
2684
và chúng tôi thấy mình như triệu phú.
05:21
Thank you.
107
309603
1150
Cảm ơn.
05:22
(Applause)
108
310753
3993
(Tiếng vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Tania Luna - SurprisologistTania Luna co-founded Surprise Industries, a company devoted to designing surprise experiences.
Why you should listen
Tania Luna has an unusual title: she calls herself a “surprisologist.” The co-founder and CEO of Surprise Industries, Luna thinks deeply about how to delight, and how to help individuals and teams thrive in uncertain circumstances and develop the bonds needed to get through them.
When Luna was invited to take part in TED’s Worldwide Talent Search in 2012, she expected to give a talk about surprise and the importance of not being attached to outcomes. However, she was inspired to tell a more personal story -- one many of her closest friends didn’t know -- about her Ukrainian family getting asylum in the United States when she was 6-yeard-old and arriving in New York with virtually nothing. She sees her work as connected to her upbringing -- in which a piece of Bazooka bubble gum, a thrown-out toy or a mis-delivered pizza was magical -- because it gave her an appreciation for the joy of little surprises.
Tania Luna | Speaker | TED.com