TED2004
Nancy Etcoff: Happiness and its surprises
Nancy Etcoff o zadziwiającej nauce o szczęściu
Filmed:
Readability: 4.2
2,016,260 views
Badacz dziedziny kognitywistyki Nancy Etkoff przygląda się szczęściu - sposobom, w jakie staramy się je osiągnąć i spotęgować, temu, jak jest ono niezależne od rzeczywistych okoliczności i w jak zaskakujący sposób wpływa na nasze ciała.
Nancy Etcoff - Evolutionary psychologist
Nancy Etcoff is part of a new vanguard of cognitive researchers asking: What makes us happy? Why do we like beautiful things? And how on earth did we evolve that way? Full bio
Nancy Etcoff is part of a new vanguard of cognitive researchers asking: What makes us happy? Why do we like beautiful things? And how on earth did we evolve that way? Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
This is called Hooked on a Feeling:
0
0
2000
Przedstawiam Wam "W niewoli uczucia:
00:17
The Pursuit of Happiness and Human Design.
1
2000
2000
pogoń za szczęściem a konstrukcja człowieka".
00:19
I put up a somewhat dour Darwin,
2
4000
2000
Wstawiłam tu cokolwiek srogiego Darwina,
00:21
but a very happy chimp up there.
3
6000
2000
ale i bardzo zadowolonego szympansa.
00:23
My first point is that the pursuit of happiness is obligatory.
4
8000
3000
Po pierwsze chciałabym powiedzieć, że dążenie do szczęścia jest czymś obligatoryjnym.
00:26
Man wishes to be happy, only wishes to be happy,
5
11000
3000
Człowiek pragnie być szczęśliwy, tego wyłącznie pragnie
00:29
and cannot wish not to be so.
6
14000
3000
i nie może pragnąć czegoś przeciwnego.
00:32
We are wired to pursue happiness,
7
17000
2000
Jesteśmy zaprogramowani, by dążyć do szczęścia,
00:34
not only to enjoy it, but to want more and more of it.
8
19000
3000
nie tylko by się nim cieszyć, ale by pragnąć go coraz więcej.
00:37
So given that that's true,
9
22000
2000
Jeśli założymy, że powyższe jest prawdą,
00:39
how good are we at increasing our happiness?
10
24000
4000
jak nam idzie podnoszenie poziomu naszego szczęścia?
00:43
Well, we certainly try.
11
28000
2000
Coż, staramy się, to pewne.
00:45
If you look on the Amazon site, there are over 2,000 titles
12
30000
3000
Przeglądając stronę Amazon, znajdziemy ponad 2000 tytułów
00:48
with advice on the seven habits, the nine choices,
13
33000
3000
z poradami dotyczącymi siedmiu nawyków, dziewięciu wyborów,
00:51
the 10 secrets,
14
36000
2000
dziesięciu sekretów
00:53
the 14,000 thoughts that are supposed to bring happiness.
15
38000
3000
i 14 tysięcy myśli, które mają nas uszczęśliwić.
00:56
Now another way we try to increase our happiness
16
41000
2000
Staramy się też poczuć szczęśliwsi,
00:58
is we medicate ourselves.
17
43000
2000
aplikując sobie pigułki.
01:00
And so there's over 120 million prescriptions out there for antidepressants.
18
45000
4000
Mamy ponad 120 milionów recept na antydepresanty.
01:04
Prozac was really the first absolute blockbuster drug.
19
49000
3000
Prozac był pierwszym absolutnym bestselerem w kategorii leków.
01:07
It was clean, efficient, there was no high,
20
52000
3000
Przyzwoity, skuteczny, żadnego haju,
01:10
there was really no danger, it had no street value.
21
55000
3000
całkowicie bezpieczny, bezwartościowy na czarnym rynku.
01:13
In 1995,
22
58000
2000
W 1995 r.
01:15
illegal drugs were a $400 billion business,
23
60000
3000
rynek narkotykowy był wart 400 miliardów dolarów,
01:18
representing eight percent of world trade,
24
63000
2000
co stanowiło osiem procent wartości światowej wymiany handlowej,
01:20
roughly the same as gas and oil.
25
65000
2000
mniej więcej tyle co ropa i gaz.
01:22
These routes to happiness haven't really increased happiness very much.
26
67000
4000
Te drogi do szczęścia raczej nie spowodowały jego zbyt wielkiego wzrostu.
01:26
One problem that's happening now is,
27
71000
2000
Jednym z obecnie trapiących nas problemów jest to,
01:28
although the rates of happiness
28
73000
2000
iż mimo że wskaźniki szczęścia
01:30
are about as flat as the surface of the moon,
29
75000
2000
są niemal kompletnie płaskie,
01:32
depression and anxiety are rising.
30
77000
2000
narastają stany lękowe i depresja.
01:34
Some people say this is because we have better diagnosis,
31
79000
4000
Niektórzy mówią, że powodem jest lepsza diagnostyka,
01:38
and more people are being found out.
32
83000
2000
dociera się do większej liczby ludzi.
01:40
It isn't just that. We're seeing it all over the world.
33
85000
3000
Jednak chyba nie tylko o to chodzi. Obserwujemy to zjawisko na całym świecie.
01:43
In the United States right now
34
88000
2000
Obecnie w Stanach Zjednoczonych
01:45
there are more suicides than homicides.
35
90000
2000
notuje się więcej samobójstw niż zabójstw.
01:47
There is a rash of suicide in China.
36
92000
2000
Gwałtownie rośnie liczba samobójstw w Chinach.
01:49
And the World Health Organization predicts
37
94000
2000
A Światowa Organizacja Zdrowia przewiduje,
01:51
by the year 2020
38
96000
2000
że do roku 2020
01:53
that depression will be
39
98000
2000
depresja będzie
01:55
the second largest cause of disability.
40
100000
2000
drugą najważniejszą przyczyną niepełnosprawności.
01:57
Now the good news here
41
102000
2000
Jest i dobra wiadomość -
01:59
is that if you take surveys from around the world,
42
104000
2000
jeśli spojrzeć na badania prowadzone na całym świecie,
02:01
we see that about three quarters of people
43
106000
2000
widać, że około trzech czwartych respondentów
02:03
will say they are at least pretty happy.
44
108000
2000
twierdzi, że jest co najmniej całkiem szczęśliwa.
02:05
But this does not follow any of the usual trends.
45
110000
4000
Ale nie ma to związku z żadnym z podstawowych trendów.
02:09
For example, these two show great growth in income,
46
114000
3000
Przykładowo, w obu tych przypadkach widzimy znaczny przyrost dochodu
02:12
absolutely flat happiness curves.
47
117000
2000
i zupełnie płaskie wykresy szczęścia.
02:14
My field, the field of psychology,
48
119000
3000
Moja domena, psychologia,
02:17
hasn't done a whole lot
49
122000
2000
nie przybliżyła nas za bardzo
02:19
to help us move forward in understanding human happiness.
50
124000
3000
ku zrozumieniu poczucia szczęścia u ludzi.
02:22
In part, we have the legacy of Freud, who was a pessimist,
51
127000
3000
Częściowo ciąży na nas spuścizna Freuda, który był pesymistą,
02:25
who said that pursuit of happiness is a doomed quest,
52
130000
2000
i który twierdził, że poszukiwanie szczęścia skazane jest na niepowodzenie,
02:27
is propelled by infantile aspects of the individual
53
132000
4000
jako dążenie biorące swe źródło w niemowlęcych aspektach jednostki,
02:31
that can never be met in reality.
54
136000
2000
nie do spełnienia w rzeczywistości.
02:33
He said, "One feels inclined to say
55
138000
3000
Powiedział on kiedyś: "Skłonny jestem stwierdzić,
02:36
that the intention that man should be happy
56
141000
2000
iż plan stworzenia nie zawierał
02:38
is not included in the plan of creation."
57
143000
3000
zamysłu uczynienia człowieka szczęśliwym".
02:41
So the ultimate goal of psychoanalytic psychotherapy
58
146000
3000
Zatem ostatecznym celem psychoterapii psychoanalitycznej
02:44
was really what Freud called ordinary misery.
59
149000
3000
było to, co Freud nazywał zwyczajną niedolą.
02:47
(Laughter)
60
152000
2000
(Śmiech)
02:49
And Freud in part reflects
61
154000
3000
Freud częściowo odzwierciedla
02:52
the anatomy of the human emotion system --
62
157000
3000
anatomię ludzkiego systemu emocji -
02:55
which is that we have both a positive and a negative system,
63
160000
4000
który składa się z układu pozytywnego i negatywnego,
02:59
and our negative system
64
164000
2000
a ten negatywny system
03:01
is extremely sensitive.
65
166000
2000
jest niezwykle wrażliwy.
03:03
So for example, we're born loving the taste of something sweet
66
168000
3000
Dla przykładu, rodzimy się z umiłowaniem słodkiego smaku
03:06
and reacting aversively to the taste of something bitter.
67
171000
4000
a wrodzoną reakcją na smak gorzki jest awersja.
03:10
We also find that people are more averse to losing
68
175000
3000
Niechęć do straty jest u ludzi większa,
03:13
than they are happy to gain.
69
178000
3000
niż radość z zysku.
03:16
The formula for a happy marriage
70
181000
2000
Przepis na szczęśliwe małżeństwo brzmi:
03:18
is five positive remarks, or interactions,
71
183000
3000
pięć pozytywnych uwag lub interakcji
03:21
for every one negative.
72
186000
2000
na każdą negatywną.
03:23
And that's how powerful the one negative is.
73
188000
3000
Oto jak potężna jest ta negatywna.
03:26
Especially expressions of contempt or disgust,
74
191000
3000
Szczególnie okazanie pogardy czy obrzydzenia -
03:29
well you really need a lot of positives to upset that.
75
194000
4000
naprawdę potrzeba mnóstwo pozytywnych doznań, żeby to zatrzeć.
03:33
I also put in here the stress response.
76
198000
3000
Wstawiłam tu również reakcję na stres.
03:36
We're wired for dangers that are immediate,
77
201000
2000
Jesteśmy skonstruowani w taki sposób, by reagować
03:38
that are physical, that are imminent,
78
203000
2000
na bezpośrednie, fizyczne zagrożenia,
03:40
and so our body goes into an incredible reaction
79
205000
3000
nasze ciała uruchamiają niesamowitą reakcję,
03:43
where endogenous opioids come in.
80
208000
2000
w której do akcji wkraczają endogenne opioidy.
03:45
We have a system that is really ancient,
81
210000
2000
To naprawdę prastary system,
03:47
and really there for physical danger.
82
212000
2000
świetnie funkcjonujący w czasie fizycznego zagrożenia.
03:49
And so over time, this becomes a stress response,
83
214000
3000
Z czasem jednak ta reakcja na stres
03:52
which has enormous effects on the body.
84
217000
2000
zaczyna mieć bardzo poważny wpływ na organizm.
03:54
Cortisol floods the brain;
85
219000
2000
Kortyzol zalewa mózg,
03:56
it destroys hippocampal cells and memory,
86
221000
3000
niszcząc komórki hipokampa i pamięć,
03:59
and can lead to all kinds of health problems.
87
224000
2000
co może prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych.
04:01
But unfortunately, we need this system in part.
88
226000
3000
Niestety, system ten jest nam częściowo potrzebny.
04:04
If we were only governed by pleasure
89
229000
2000
Jeśli kierowalibyśmy się wyłącznie osiąganiem przyjemności,
04:06
we would not survive.
90
231000
2000
nie przeżylibyśmy.
04:08
We really have two command posts.
91
233000
2000
W reczywistości mamy dwa centra dowodzenia.
04:10
Emotions are short-lived intense responses
92
235000
2000
Emocje to krótkotrwałe intensywne reakcje
04:12
to challenge and to opportunity.
93
237000
3000
na wyzwania i możliwości.
04:15
And each one of them allows us to click into alternate selves
94
240000
3000
I każda z nich pozwala nam uruchomić alternatywne wersje nas samych,
04:18
that tune in, turn on, drop out
95
243000
2000
które dostrajają się, włączają, porzucają
04:20
thoughts, perceptions, feelings and memories.
96
245000
3000
myśli, spostrzeżenia, uczucia i wspomnienia.
04:23
We tend to think of emotions as just feelings.
97
248000
2000
Zazwyczaj myślimy o emocjach jedynie jako uczuciach.
04:25
But in fact, emotions are an all-systems alert
98
250000
2000
Ale w rzeczywistości emocje stawiają wszystkie systemy w pogotowiu,
04:27
that change what we remember,
99
252000
2000
wpływają na to, co zapamiętujemy,
04:29
what kind of decisions we make,
100
254000
2000
jakie decyzje podejmujemy,
04:31
and how we perceive things.
101
256000
2000
jak odbieramy otoczenie.
04:33
So let me go forward to the new science of happiness.
102
258000
2000
Pozwólcie zatem, że przejdę do nowej nauki o szczęściu.
04:35
We've come away from the Freudian gloom,
103
260000
2000
Pozostawiliśmy za sobą freudowskie przygnębienie,
04:37
and people are now actively studying this.
104
262000
3000
i właśnie to ludzie aktywnie teraz studiują.
04:40
And one of the key points in the science of happiness
105
265000
2000
Jednym z kluczowych punktów nauki o szczęściu
04:42
is that happiness and unhappiness
106
267000
2000
jest to, że bycie szczęśliwym i nieszczęśliwym
04:44
are not endpoints of a single continuum.
107
269000
3000
nie znajdują się na krańcach jednego kontinuum.
04:47
The Freudian model is really one continuum
108
272000
3000
Model freudowski stanowi kontinuum -
04:50
that, as you get less miserable,
109
275000
2000
w miarę, jak człowiek staje się mniej nieszczęśliwy,
04:52
you get happier.
110
277000
2000
staje się bardziej szczęśliwy.
04:54
And that isn't true -- when you get less miserable,
111
279000
2000
Ale to nieprawda - gdy stajemy się mniej nieszczęśliwi,
04:56
you get less miserable.
112
281000
2000
stajemy się po prostu mniej nieszczęśliwi.
04:58
And that happiness is a whole other end of the equation.
113
283000
3000
Szczęście to zupełnie inny kraniec równania.
05:01
And it's been missing. It's been missing from psychotherapy.
114
286000
3000
I tego właśnie brakuje. Tego brakuje w psychoterapii.
05:04
So when people's symptoms go away, they tend to recur,
115
289000
3000
Kiedy już u pacjentów znikają symptomy, mają one tendencje do powracania,
05:07
because there isn't a sense of the other half --
116
292000
2000
gdyż nadal nie ma wyczucia tej drugiej strony -
05:09
of what pleasure, happiness, compassion, gratitude,
117
294000
3000
tego, czym jest przyjemność, szczęście, współczucie, wdzięczność,
05:12
what are the positive emotions.
118
297000
2000
tego, czym są pozytywne emocje.
05:14
And of course we know this intuitively,
119
299000
2000
Oczywiście intuicyjnie wiemy,
05:16
that happiness is not just the absence of misery.
120
301000
3000
że szczęście nie jest wyłącznie brakiem cierpienia.
05:19
But somehow it was not put forward until very recently,
121
304000
3000
Jednak aż do niedawna nikt nie przezentował tego w ten sposób,
05:22
seeing these as two parallel systems.
122
307000
3000
że są to dwa równoległe systemy.
05:25
So that the body can both look for opportunity
123
310000
3000
Organizm może jednocześnie poszukiwać dobrych okazji
05:28
and also protect itself from danger, at the same time.
124
313000
2000
i w tym samym czasie chronić się przed niebezpieczeństwem.
05:30
And they're sort of two reciprocal
125
315000
2000
To właśnie te dwa układy, które
05:32
and dynamically interacting systems.
126
317000
2000
dynamicznie wzajemnie na siebie oddziałują.
05:34
People have also wanted to deconstruct.
127
319000
2000
Ludzie próbują również rozebrać na części pierwsze
05:36
We use this word "happy,"
128
321000
2000
słowo "szczęśliwy" i to, jak jest używane
05:38
and it's this very large umbrella of a term.
129
323000
2000
jako wiele obejmujące pojęcie - parasol.
05:40
And then three emotions for which there are no English words:
130
325000
3000
I trzy emocje, dla określenia których nie ma słów w angielskim słowniku:
05:43
fiero, which is the pride in accomplishment of a challenge;
131
328000
4000
fiero, czyli duma z osiągnięcia;
05:47
schadenfreude, which is happiness in another's misfortune,
132
332000
4000
schadenfreude, radość z czyjegoś niepowodzenia,
05:51
a malicious pleasure;
133
336000
2000
złośliwa przyjemność;
05:53
and naches, which is a pride and joy in one's children.
134
338000
3000
i naches, duma i radość z własnych dzieci.
05:56
Absent from this list, and absent from any discussions of happiness,
135
341000
3000
Nie ma na tej liście, ani nie przewija się w dyskusjach o szczęściu,
05:59
are happiness in another's happiness.
136
344000
2000
radości z czyjegoś szczęścia.
06:01
We don't seem to have a word for that.
137
346000
3000
Wygląda na to, że nie ma na to słowa.
06:04
We are very sensitive to the negative,
138
349000
2000
Jesteśmy wyczuleni na negatywne aspekty,
06:06
but it is in part offset by the fact
139
351000
2000
ale to, że nosimy w sobie pozytywność,
06:08
that we have a positivity.
140
353000
2000
częściowo ten fakt niweluje.
06:10
We're also born pleasure-seekers.
141
355000
2000
Jesteśmy urodzonymi poszukiwaczami przyjemności.
06:12
Babies love the taste of sweet
142
357000
2000
Niemowlęta uwielbiają słodki smak
06:14
and hate the taste of bitter.
143
359000
2000
i nie znoszą gorzkiego.
06:16
They love to touch smooth surfaces rather than rough ones.
144
361000
3000
Wolą dotykać gładkich powierzchni, niż tych nierównych.
06:19
They like to look at beautiful faces
145
364000
2000
Wolą przyglądać się ładnym twarzom,
06:21
rather than plain faces.
146
366000
2000
niż tym nieatrakcyjnym.
06:23
They like to listen to consonant melodies
147
368000
2000
Wolą harmonijne melodie
06:25
instead of dissonant melodies.
148
370000
2000
od tych pełnych dysonansów.
06:27
Babies really are born
149
372000
2000
Dzieci naprawdę przychodzą na świat
06:29
with a lot of innate pleasures.
150
374000
2000
ze sporymi zasobami wrodzonych przyjemności.
06:31
There was once a statement made by a psychologist
151
376000
3000
Jeden z psychologów orzekł kiedyś,
06:34
that said that 80 percent of the pursuit of happiness
152
379000
3000
że wynik pościgu za szczęściem w 80 procentach
06:37
is really just about the genes,
153
382000
2000
jest kwestią samych genów,
06:39
and it's as difficult to become happier as it is to become taller.
154
384000
3000
zatem równie trudno stać się szczęśliwszym, co wyższym.
06:42
That's nonsense.
155
387000
2000
Bzdura.
06:44
There is a decent contribution to happiness from the genes --
156
389000
3000
Geny w sporej mierze przyczyniają się do szczęścia -
06:47
about 50 percent --
157
392000
2000
ten wpływ szacuje się na około 50 procent -
06:49
but there is still that 50 percent that is unaccounted for.
158
394000
3000
ale pozostaje nam 50 procent, dla których nie ma wyjaśnienia.
06:52
Let's just go into the brain for a moment,
159
397000
2000
Zajrzyjmy na moment do mózgu,
06:54
and see where does happiness
160
399000
2000
zobaczmy, jakie są
06:56
arise from in evolution.
161
401000
2000
ewolucyjne źródła szczęścia.
06:58
We have basically at least two systems here,
162
403000
3000
Zasadniczo mamy tu co najmniej dwa systemy,
07:01
and they both are very ancient.
163
406000
2000
obydwa ewolucyjnie bardzo stare.
07:03
One is the reward system,
164
408000
2000
Jeden z nich to układ nagrody,
07:05
and that's fed by the chemical dopamine.
165
410000
2000
który zasila związek chemiczny - dopamina.
07:07
And it starts in the ventral tegmental area.
166
412000
3000
Rozpoczyna się w polu brzusznym nakrywki,
07:10
It goes to the nucleus accumbens,
167
415000
2000
przenika do jądra półleżącego,
07:12
all the way up to the prefrontal cortex, orbital frontal cortex,
168
417000
2000
a potem w górę, do kory przedczołowej, kory oczodołowo-czołowej,
07:14
where decisions are made, high level.
169
419000
2000
gdzie podejmowane są decyzje, i to wysokiej wagi.
07:16
This was originally seen as a system
170
421000
2000
Początkowo właśnie ten układ uważano
07:18
that was the pleasure system of the brain.
171
423000
2000
za ośrodek przyjemności mózgu.
07:20
In the 1950s,
172
425000
2000
W latach 50. XX wieku
07:22
Olds and Milner put electrodes into the brain of a rat.
173
427000
3000
Olds i Milner wprowadzili elektrody do mózgu szczura,
07:25
And the rat would just keep pressing that bar
174
430000
3000
w efekcie szczur cały czas naciskał dźwignię,
07:28
thousands and thousands and thousands of times.
175
433000
2000
setki, tysiące razy i tak w kółko.
07:30
It wouldn't eat. It wouldn't sleep. It wouldn't have sex.
176
435000
3000
Nie chciał jeść. Przestał spać. Nie ciągnęło go do seksu.
07:33
It wouldn't do anything but press this bar.
177
438000
2000
Nic innego by nie robił, tylko przyciskał dźwignię.
07:35
So they assumed
178
440000
2000
Naukowcy założyli więc,
07:37
this must be, you know, the brain's orgasmatron.
179
442000
2000
że znaleźli, że się tak wyrażę, orgazmotron w mózgu.
07:39
It turned out that it wasn't,
180
444000
2000
Okazało się jednak, że tak nie jest,
07:41
that it really is a system of motivation,
181
446000
2000
że w rzeczywistości jest to system motywacyjny,
07:43
a system of wanting.
182
448000
2000
system pożądania.
07:45
It gives objects what's called incentive salience.
183
450000
3000
Zachęcająco uwydatnia obiekty pragnień.
07:48
It makes something look so attractive
184
453000
2000
Sprawia, że rzeczy wydają się tak pociągające,
07:50
that you just have to go after it.
185
455000
2000
że musimy się starać je zdobyć.
07:52
That's something different
186
457000
2000
To coś zupełnie odmiennego
07:54
from the system that is the pleasure system,
187
459000
3000
od takiego układu, jak układ przyjemności,
07:57
which simply says, "I like this."
188
462000
2000
który wysyła po prostu informację "lubię to".
07:59
The pleasure system, as you see,
189
464000
2000
Układ przyjemności, jak widać,
08:01
which is the internal opiates, there is a hormone oxytocin,
190
466000
3000
na który składają się wewnętrzne opiaty, mamy tu hormon oksytocynę,
08:04
is widely spread throughout the brain.
191
469000
2000
jest rozproszony w całym mózgu.
08:06
Dopamine system, the wanting system,
192
471000
2000
System dopaminowy, układ pożądania,
08:08
is much more centralized.
193
473000
2000
jest znacznie bardziej scentralizowany.
08:10
The other thing about positive emotions is that they have a universal signal.
194
475000
3000
W odniesieniu do pozytwnych emocji należy też powiedzieć, iż mają uniwersalne sygnały.
08:13
And we see here the smile.
195
478000
2000
Widzimy tutaj uśmiech.
08:15
And the universal signal is not just raising the corner of the lips
196
480000
3000
Ten uniwersalny sygnał to nie tylko uniesienie kącika ust
08:18
to the zygomatic major.
197
483000
2000
przez mięsień jarzmowy większy.
08:20
It's also crinkling the outer corner of the eye,
198
485000
3000
To również zmarszczenie zewnętrznego kącika oczu,
08:23
the orbicularis oculi.
199
488000
3000
przez mięsień okrężny oka.
08:26
So you see, even 10-month-old babies, when they see their mother,
200
491000
3000
Nawet 10-miesięczne dzieci, kiedy widzą swoją matkę,
08:29
will show this particular kind of smile.
201
494000
2000
uśmiechną się właśnie w ten szczególny sposób.
08:31
Extroverts use it more than introverts.
202
496000
2000
Ekstrowertycy uśmiechają się w ten sposób częściej niż introwertycy.
08:33
People who are relieved of depression
203
498000
2000
Ludzie, którzy wyszli z depresji,
08:35
show it more after than before.
204
500000
2000
uśmiechają się tak częściej, niż przedtem.
08:37
So if you want to unmask a true look of happiness,
205
502000
3000
Jeśli chcecie ujrzeć prawdziwe oblicze szczęścia,
08:40
you will look for this expression.
206
505000
2000
szukajcie tego wyrazu twarzy.
08:42
Our pleasures are really ancient.
207
507000
2000
Nasze przyjemności sięgają daleko wstecz.
08:44
And we learn, of course, many, many pleasures,
208
509000
2000
Wielu z nich oczywiście się uczymy,
08:46
but many of them are base. And one of them, of course, is biophilia --
209
511000
3000
ale wiele jest zupełnie podstawowych. Jedną z nich jest biofilia -
08:49
that we have a response to the natural world
210
514000
2000
fakt, że nasza reakcja na świat naturalny
08:51
that's very profound.
211
516000
2000
jest bardzo silna.
08:53
Very interesting studies
212
518000
2000
Bardzo ciekawe badania,
08:55
done on people recovering from surgery,
213
520000
3000
przeprowadzone na pacjentach w trakcie rehabilitacji po operacji,
08:58
who found that people who faced a brick wall
214
523000
3000
dowiodły, że osoby, które leżały naprzeciw ściany,
09:01
versus people who looked out on trees and nature,
215
526000
3000
w porównaniu do osób, które miały widok na drzewa i przyrodę,
09:04
the people who looked out on the brick wall
216
529000
2000
te osoby, które musiały patrzeć w ceglany mur,
09:06
were in the hospital longer, needed more medication,
217
531000
2000
przebywały w szpitalu dłużej i potrzebowały więcej leków,
09:08
and had more medical complications.
218
533000
2000
i miały więcej komplikacji zdrowotnych.
09:10
There is something very restorative about nature,
219
535000
2000
W przyrodzie jest coś regenerującego,
09:12
and it's part of how we are tuned.
220
537000
3000
tak już jesteśmy zaprogramowani.
09:15
Humans, particularly so, we're very imitative creatures.
221
540000
3000
Jako istoty ludzkie mamy tę szczególną cechę naśladownictwa.
09:18
And we imitate from almost the second we are born.
222
543000
2000
Imitujemy niemal od momentu narodzin.
09:20
Here is a three-week-old baby.
223
545000
2000
Widzimy tu trzytygodniowe niemowlę.
09:22
And if you stick your tongue out at this baby,
224
547000
2000
Jeśli pokaże się takiemu dziecku język,
09:24
the baby will do the same.
225
549000
2000
zrobi dokładnie to samo.
09:26
We are social beings from the beginning.
226
551000
2000
Od samego początku jesteśmy istotami społecznymi.
09:28
And even studies of cooperation
227
553000
2000
Nawet badania nad współpracą
09:30
show that cooperation between individuals
228
555000
2000
wykazują, że współpraca między jednostkami
09:32
lights up reward centers of the brain.
229
557000
3000
pobudza centra nagrody w mózgu.
09:35
One problem that psychology has had
230
560000
2000
Jednym z problemów, z którymi boryka się psychologia
09:37
is instead of looking at this intersubjectivity --
231
562000
2000
jest to, że zamiast przyjrzeć się międzypodmiotowości -
09:39
or the importance of the social brain
232
564000
3000
czyli wadze umysłu społecznego
09:42
to humans who come into the world helpless
233
567000
2000
dla istot ludzkich, które przychodzą na świat bezbronne
09:44
and need each other tremendously --
234
569000
2000
i bardzo potrzebują siebie nawzajem -
09:46
is that they focus instead on the self
235
571000
3000
zamiast tego skupiają się na jednostce,
09:49
and self-esteem, and not self-other.
236
574000
2000
jej osobowości i poczuciu wartości, a nie na interakcji z innymi.
09:51
It's sort of "me," not "we."
237
576000
2000
Takie "ja" a nie "my".
09:53
And I think this has been a really tremendous problem
238
578000
2000
Sądzę, że ta sprzeczna z naszą naturą i biologią tendencja
09:55
that goes against our biology and nature,
239
580000
3000
stanowi naprawdę bardzo poważny problem
09:58
and hasn't made us any happier at all.
240
583000
2000
i wcale nie sprawia, że jesteśmy szczęśliwsi.
10:00
Because when you think about it, people are happiest when in flow,
241
585000
3000
Jeśli się nad tym zastanowić, ludzie są najszczęśliwsi, gdy ich życie toczy się wartko,
10:03
when they're absorbed in something out in the world,
242
588000
2000
kiedy absorbuje ich świat zewnętrzny,
10:05
when they're with other people, when they're active,
243
590000
2000
gdy są wśród innych, gdy są aktywni,
10:07
engaged in sports, focusing on a loved one,
244
592000
2000
uprawiają sport, koncentrują się na ukochanej osobie,
10:09
learning, having sex, whatever.
245
594000
2000
uczą się, kochają i tak dalej.
10:11
They're not sitting in front of the mirror
246
596000
2000
Nie wtedy, gdy siedzą naprzeciw lustra,
10:13
trying to figure themselves out,
247
598000
2000
i próbują się rozgryźć
10:15
or thinking about themselves.
248
600000
2000
czy myślą o samych sobie.
10:17
These are not the periods when you feel happiest.
249
602000
3000
To nie są okresy, które można zaliczyć do najszczęśliwszych.
10:20
The other thing is, that a piece of evidence is,
250
605000
2000
Jeszcze jedno i niech to będzie dowód,
10:22
is if you look at computerized text analysis
251
607000
3000
dokonując komputerowej analizy tekstu
10:25
of people who commit suicide,
252
610000
2000
listów samobójców
10:27
what you find there, and it's quite interesting,
253
612000
2000
odkryjemy niezwykle interesującą rzecz,
10:29
is use of the first person singular --
254
614000
2000
mianowicie użycie pierwszej osoby liczby pojedynczej -
10:31
"I," "me," "my,"
255
616000
2000
"ja", "mnie", "moje",
10:33
not "we" and "us" --
256
618000
2000
a nie "my", "nas" -
10:35
and the letters are less hopeless
257
620000
2000
listy te bardziej obrazują prawdziwą samotność,
10:37
than they are really alone.
258
622000
2000
niż brak nadziei.
10:39
And being alone is very unnatural to the human.
259
624000
4000
Stan samotności jest dla człowieka zupełnie nienaturalny.
10:43
There is a profound need to belong.
260
628000
3000
Jest w nas naturalna potrzeba przynależności.
10:46
But there are ways in which our evolutionary history can really trip us up.
261
631000
3000
Ale nasza ewolucyjna historia potrafi płatać nam prawdziwe figle.
10:49
Because, for example, the genes don't care whether we're happy,
262
634000
3000
Genów, na przykład, wcale nie obchodzi, czy jesteśmy szczęśliwi,
10:52
they care that we replicate,
263
637000
2000
zależy im na tym, żebyśmy się rozmnażali,
10:54
that we pass our genes on.
264
639000
2000
żebyśmy przekazywali nasze geny.
10:56
So for example we have three systems
265
641000
2000
Mamy zatem trzy systemy,
10:58
that underlie reproduction, because it's so important.
266
643000
3000
odpowiedzialne za rozmnażanie - właśnie dlatego, że jest ono priorytetowe.
11:01
There's lust, which is just wanting to have sex.
267
646000
3000
Żądza, czyli ochota na seks.
11:04
And that's really mediated by the sex hormones.
268
649000
3000
Rządzą nią hormony płciowe.
11:07
Romantic attraction,
269
652000
2000
Romantyczne przyciąganie,
11:09
that gets into the desire system.
270
654000
2000
związane z pożądaniem,
11:11
And that's dopamine-fed. And that's, "I must have this one person."
271
656000
3000
napędzane dopaminą. To takie "Muszę mieć właśnie tę osobę".
11:14
There's attachment, which is oxytocin,
272
659000
2000
Jest przywiązanie, zależne od oksytocyny
11:16
and the opiates, which says, "This is a long-term bond."
273
661000
3000
i opiatów, które stwierdza "to związek na dłużej".
11:19
See the problem is that, as humans, these three can separate.
274
664000
3000
Problem polega na tym, że u ludzi te trzy układy mogą być rozdzielne.
11:22
So a person can be in a long term attachment,
275
667000
3000
Zatem dana osoba może być jednocześnie w długofalowym związku,
11:25
become romantically infatuated with someone else,
276
670000
2000
ulec romantycznej fascynacji kimś innym,
11:27
and want to have sex with a third person.
277
672000
3000
a zarazem pragnąć pójść do łóżka z jeszcze inną osobą.
11:30
The other way in which our genes can sometimes lead us astray
278
675000
2000
Nasze geny mogą nas zmylić w jeszcze inny sposób,
11:32
is in social status.
279
677000
2000
mianowicie przez status społeczny.
11:34
We are very acutely aware of our social status
280
679000
3000
Jesteśmy bardzo świadomi naszego statusu społecznego
11:37
and always seek to further and increase it.
281
682000
4000
i stale staramy się osiągać coraz wyższe jego szczeble.
11:41
Now in the animal world, there is only one way to increase status,
282
686000
3000
W świecie zwierząt jest tylko jeden sposób na poprawę miejsca w hierarchii,
11:44
and that's dominance.
283
689000
2000
to dominacja.
11:46
I seize command by physical prowess,
284
691000
2000
Przewodzę dzięki sprawności fizycznej,
11:48
and I keep it by beating my chest,
285
693000
2000
podtrzymuję przywództwo waląc pięściami w klatkę piersiową,
11:50
and you make submissive gestures.
286
695000
2000
a wy demonstrujecie gesty uległości.
11:52
Now, the human has a whole other way to rise to the top,
287
697000
3000
Ludzie podążają na szczyt zupełnie inną drogą,
11:55
and that is a prestige route,
288
700000
2000
ścieżką prestiżu,
11:57
which is freely conferred.
289
702000
2000
który jest przyznawany w nieskrępowany sposób.
11:59
Someone has expertise and knowledge, and knows how to do things,
290
704000
3000
Jeśli ktoś ma wiedzę i jest ekspertem w danej dziedzinie, zna się na rzeczy,
12:02
and we give that person status.
291
707000
2000
przyznajemy mu określony status.
12:04
And that's clearly the way for us to create many more niches of status
292
709000
4000
To oczywisty ludzki sposób na tworzenie statusowych nisz,
12:08
so that people don't have to be lower on the status hierarchy
293
713000
3000
dzięki któremu ludzie nie muszą być niżej w hierarchii,
12:11
as they are in the animal world.
294
716000
2000
jak to ma miejsce w świecie zwierząt.
12:13
The data isn't terribly supportive of money buying happiness.
295
718000
3000
Nie ma danych jednoznacznie potwierdzających, że szczęście można kupić.
12:16
But it's not irrelevant.
296
721000
2000
Ale pieniądze nie są zupełnie pozbawione znaczenia.
12:18
So if you look at questions like this, life satisfaction,
297
723000
3000
Przyjrzyjmy się takim oto kwestiim, jak życiowa satysfakcja,
12:21
you see life satisfaction going up with each rung of income.
298
726000
3000
zauważmy, że zadowolenie z życia wzrasta z każdym szczeblem przyrostu dochodu.
12:24
You see mental distress going up with lower income.
299
729000
4000
Spadek dochodu powoduje, że coraz bardziej się zamartwiamy.
12:28
So clearly there is some effect.
300
733000
2000
Zatem oczywiście istnieje pewien związek.
12:30
But the effect is relatively small.
301
735000
2000
Ale efekt ten jest względnie niewielki.
12:32
And one of the problems with money is materialism.
302
737000
3000
Jednym z problemów związanych z pieniędzmi jest materializm.
12:35
What happens when people pursue money too avidly,
303
740000
3000
Kiedy ludzie zbyt zachłannie dążą do powiększenia majątku,
12:38
is they forget about the real basic pleasures of life.
304
743000
3000
zapominają o prawdziwych, prostych przyjemnościach życia.
12:41
So we have here, this couple.
305
746000
2000
Mamy tutaj taką oto parę.
12:43
"Do you think the less-fortunate are having better sex?"
306
748000
2000
"Myślisz, że tym, którym się gorzej powodzi, lepiej układa się w łóżku?"
12:45
And then this kid over here is saying, "Leave me alone with my toys."
307
750000
2000
I to dziecko, stwierdzające: "Zostaw mnie w spokoju z moimi zabawkami".
12:47
So one of the things is that it really takes over.
308
752000
3000
Jednym z efektów jest to, że rzeczywiście cały ten dopaminowy układ,
12:50
That whole dopamine-wanting system
309
755000
2000
system pożądania, przejmuje kontrolę.
12:52
takes over and derails from any of the pleasure system.
310
757000
3000
Przejmuje kontrolę i zupełnie odłącza się od innych układów.
12:55
Maslow had this idea back in the 1950s
311
760000
2000
Maslow wysunął w latach 50. teorię,
12:57
that as people rise above their biological needs,
312
762000
3000
że ludzie sięgają poza swoje biologiczne potrzeby
13:00
as the world becomes safer
313
765000
2000
w miarę wzrostu bezpieczeństwa środowiska,
13:02
and we don't have to worry about basic needs being met --
314
767000
3000
kiedy nie musimy się martwić o zaspokojenie podstawowych potrzeb -
13:05
our biological system, whatever motivates us, is being satisfied --
315
770000
4000
nasz układ biologiczny, czy cokolwiek nas motywuje, jest zaspokojone -
13:09
we can rise above them, to think beyond ourselves
316
774000
3000
możemy wyjść poza nie, sięgać myślą poza naszą istotę,
13:12
toward self-actualization or transcendence,
317
777000
3000
w kierunku samorealizacji, czy też transcendencji,
13:15
and rise above the materialist.
318
780000
2000
wybić się ponad materializm.
13:17
So to just quickly conclude with some brief data
319
782000
3000
Podsumuję krótko podając trochę danych,
13:20
that suggests this might be so.
320
785000
3000
które sugerują, że tak właśnie jest.
13:23
One is people who underwent what is called a quantum change:
321
788000
3000
Po pierwsze ludzie, którzy przeszli tak zwaną diametralną przemianę,
13:26
they felt their life and their whole values had changed.
322
791000
3000
którzy mają poczucie, że całe ich życie i wszystkie wartości uległy zmianie.
13:29
And sure enough, if you look at the kinds of values that come in,
323
794000
3000
Przed zmianą, jak można się spodziewać, znajdziemy takie wartości, jak
13:32
you see wealth, adventure, achievement, pleasure, fun, be respected,
324
797000
3000
finansowy dobrobyt, przygoda, osiągnięcia, przyjemność, zabawa, szacunek,
13:35
before the change,
325
800000
2000
przed przemianą,
13:37
and much more post-materialist values after.
326
802000
4000
natomiast po niej znacznie więcej wartości post-materialistycznych.
13:41
Women had a whole different set of value shifts.
327
806000
3000
U kobiet dostrzeżemy znowu inną zmianę priorytetów.
13:44
But very similarly, the only one that survived there was happiness.
328
809000
3000
Podobnie jednak jak w poprzednim przykładzie, przy zmianie ocaleje poczucie szczęścia.
13:47
They went from attractiveness and happiness and wealth and self-control
329
812000
3000
Pozostawiając za sobą kwestie atrakcyjności, szczęścia, bogactwa i bycia panią samej siebie,
13:50
to generosity and forgiveness.
330
815000
3000
kobiety przykładały wagę do hojności i umiejętności przebaczenia.
13:53
I end with a few quotes.
331
818000
2000
Na zakończenie przytoczę kilka cytatów.
13:55
"There is only one question:
332
820000
2000
"Jest tylko jedno pytanie:
13:57
How to love this world?"
333
822000
2000
jak kochać ten świat?"
13:59
And Rilke, "If your daily life seems poor,
334
824000
3000
Rilke powiedział: "Jeśli twoje życie codzienne wydaje ci się ubogie,
14:02
do not blame it; blame yourself.
335
827000
2000
nie obwiniaj życia, wiń siebie samego.
14:04
Tell yourself that you are not poet enough
336
829000
2000
Powiedz sobie, iż za mało w tobie poety,
14:06
to call forth its riches."
337
831000
3000
by obudzić wszystkie jego bogactwa".
14:09
"First, say to yourself what you would be.
338
834000
2000
"Najpierw powiedz sobie, kim mógłbyś być.
14:11
Then do what you have to do."
339
836000
2000
Następnie zabierz się do roboty".
14:13
Thank you.
340
838000
2000
Dziękuję.
14:15
(Applause)
341
840000
1000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Nancy Etcoff - Evolutionary psychologistNancy Etcoff is part of a new vanguard of cognitive researchers asking: What makes us happy? Why do we like beautiful things? And how on earth did we evolve that way?
Why you should listen
In her book Survival of the Prettiest, Nancy Etcoff refutes the social origins of beauty, in favor of far more prosaic and evolutionary explanations. Looking for a partner with clear skin? You're actually checking for parasites. And let's just say there's a reason high heels are always in fashion.
Her recent research into the question of happiness exposes results that not only are surprising but reinforce things we should've known all along: like the fact that having flowers in the house really does make us happier. As the instructor of "The Science of Happiness" at Harvard Medical School and the director of the Program in Aesthetics and Well Being at Massachusetts General Hospital, Nancy Etcoff is uniquely qualified to solve the mysteries of contentment.
Nancy Etcoff | Speaker | TED.com