TEDGlobal 2009
Carolyn Steel: How food shapes our cities
W jaki sposób żywność kształtuje nasze miasta?
Filmed:
Readability: 3.4
1,235,739 views
Każdego dnia w mieście wielkości Londynu serwowanych jest 30 milionów posiłków. Skąd więc pochodzą wszystkie te produkty żywnościowe? Architekt Carolyn Steel przedstawia codzienny cud dostarczania żywności do miast, pokazuje też jak transport żywności w starożytności ukształtował współczesny świat.
Carolyn Steel - Food urbanist
Food is a shared necessity -- but also a shared way of thinking, argues Carolyn Steel. Looking at food networks offers an unusual and illuminating way to explore how cities evolved. Full bio
Food is a shared necessity -- but also a shared way of thinking, argues Carolyn Steel. Looking at food networks offers an unusual and illuminating way to explore how cities evolved. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
How do you feed a city?
0
0
4000
W jaki sposób wyżywić miasto?
00:16
It's one of the great questions of our time.
1
4000
2000
Chyba jedno z ważniejszych pytań naszych czasów
00:18
Yet it's one that's rarely asked.
2
6000
2000
choć zadawane stosunkowo rzadko.
00:20
We take it for granted that if we go into a shop
3
8000
3000
Jest dla nas oczywistą rzeczą, że jeżeli udamy się do sklepu,
00:23
or restaurant, or indeed into this theater's foyer in about an hour's time,
4
11000
4000
restauracji, czy też będąc przez niemal godzinę w tym teatralnym foyer,
00:27
there is going to be food there waiting for us,
5
15000
3000
jedzenie będzie czekało na nas,
00:30
having magically come from somewhere.
6
18000
2000
pojawiając się magicznie po prostu „skądś”.
00:32
But when you think that every day for a city the size of London,
7
20000
5000
Zwróćmy uwagę, że każdego dnia w przypadku miasta wielkości Londynu,
00:37
enough food has to be produced,
8
25000
3000
odpowiednia ilość żywności musi być wytworzona,
00:40
transported, bought and sold,
9
28000
3000
przetransportowana, kupiona i sprzedana,
00:43
cooked, eaten, disposed of,
10
31000
4000
przyrządzona, zjedzona czy wyrzucona.
00:47
and that something similar has to happen every day
11
35000
2000
Podobnie dzieje się codziennie,
00:49
for every city on earth,
12
37000
2000
w każdym innym mieście na kuli ziemskiej.
00:51
it's remarkable that cities get fed at all.
13
39000
3000
Nadzwyczajny wydaje się być fakt że ludność miejska w ogóle ma co jeść.
00:54
We live in places like this as if
14
42000
2000
Żyjemy w miejscach takich jak to przedstawione tutaj,
00:56
they're the most natural things in the world,
15
44000
3000
jak gdyby to była najbardziej naturalna rzecz na świecie,
00:59
forgetting that because we're animals
16
47000
2000
zapominamy że należąc do grupy zwierząt
01:01
and that we need to eat,
17
49000
2000
musimy jeść.
01:03
we're actually as dependent on the natural world
18
51000
4000
Jesteśmy zależni od świata naturalnego
01:07
as our ancient ancestors were.
19
55000
2000
tak samo, jak zależni byli nasi przodkowie.
01:09
And as more of us move into cities,
20
57000
2000
Im więcej nas przenosi się do miast,
01:11
more of that natural world is being
21
59000
3000
tym większe obszary środowiska naturalnego są
01:14
transformed into extraordinary landscapes like the one behind me --
22
62000
3000
przekształcane w takie oto niezwykłe obrazy, jak ten tuż za mną.
01:17
it's soybean fields in Mato Grosso in Brazil --
23
65000
3000
Przedstawia on pola uprawne soi znajdujące się w Mata Grosso w Brazylii,
01:20
in order to feed us.
24
68000
3000
powstałe właśnie po to by nas wyżywić.
01:23
These are extraordinary landscapes,
25
71000
2000
Są to nadzwyczajne widoki,
01:25
but few of us ever get to see them.
26
73000
2000
choć niewielu z nas kiedykolwiek je zobaczy.
01:27
And increasingly these landscapes
27
75000
2000
Coraz więcej takich pól uprawnych
01:29
are not just feeding us either.
28
77000
2000
służy dostarczeniu żywności nie tylko nam.
01:31
As more of us move into cities,
29
79000
2000
Im więcej ludzi przenosi się do miast,
01:33
more of us are eating meat,
30
81000
2000
tym więcej mięsa zostaje zjedzonego.
01:35
so that a third of the annual grain crop globally
31
83000
3000
W skutek czego około 1/3 rocznych światowych zbiorów zbóż
01:38
now gets fed to animals
32
86000
2000
służy wykarmieniu raczej zwierząt
01:40
rather than to us human animals.
33
88000
2000
niż ludzi.
01:42
And given that it takes three times as much grain --
34
90000
4000
Biorąc pod uwagę, że w tym celu potrzeba trzy razy --
01:46
actually ten times as much grain --
35
94000
2000
a właściwie to dziesięć razy więcej zboża --
01:48
to feed a human if it's passed through an animal first,
36
96000
3000
gdyż żywiąc ludzi, „po drodze” najpierw należy wykarmić zwierzęta,
01:51
that's not a very efficient way of feeding us.
37
99000
5000
to musimy przyznać, że nie jest to zbyt wydajny sposób żywienia nas.
01:56
And it's an escalating problem too.
38
104000
2000
Jest to także problem nasilający się.
01:58
By 2050, it's estimated that twice the number
39
106000
3000
Szacuje się, że do 2050 roku podwoi się liczba
02:01
of us are going to be living in cities.
40
109000
2000
mieszkańców miast.
02:03
And it's also estimated that there is going to be twice as much
41
111000
2000
Szacuje się ponadto, że konsumpcja mięsa i nabiału
02:05
meat and dairy consumed.
42
113000
2000
wzrośnie dwukrotnie.
02:07
So meat and urbanism are rising hand in hand.
43
115000
5000
Czyli wzrost spożycia mięsa jest proporcjonalny do procesu urbanizacji miast.
02:12
And that's going to pose an enormous problem.
44
120000
2000
Spowoduje to olbrzymie kłopoty.
02:14
Six billion hungry carnivores to feed,
45
122000
3000
Oznacza sześć bilionów głodnych mięsożerców do wykarmienia
02:17
by 2050.
46
125000
4000
około 2050 roku.
02:21
That's a big problem. And actually if we carry on as we are,
47
129000
2000
To naprawdę duży problem. Postępując tak jak dotychczas
02:23
it's a problem we're very unlikely to be able to solve.
48
131000
3000
jest mało prawdopodobne, że będziemy wstanie go rozwiązać.
02:26
Nineteen million hectares of rainforest are lost every year
49
134000
4000
19 milionów hekterów lasów deszczowych zostaje wyciętych każdego roku
02:30
to create new arable land.
50
138000
2000
w celu uzyskania ziemi ornej.
02:32
Although at the same time we're losing an equivalent amount
51
140000
3000
Mimo że w tym samym czasie taką samą ilość
02:35
of existing arables to salinization and erosion.
52
143000
4000
istniejącej już ziemi uprawnej tracimy w wyniku zasolenia i erozji.
02:39
We're very hungry for fossil fuels too.
53
147000
3000
Jesteśmy też bardzo głodni bogactw naturalnych.
02:42
It takes about 10 calories to produce every calorie
54
150000
3000
Około 10 kalorii jest potrzebnych do produkcji każdej jednej kalorii
02:45
of food that we consume in the West.
55
153000
4000
konsumowanego przez nas jedzenia, produkowanego w kulturze zachodniej.
02:49
And even though there is food that we are producing at great cost,
56
157000
4000
Ponadto,istnieje jedzenie którego wytworzenie jest bardzo kosztowne
02:53
we don't actually value it.
57
161000
2000
i całkowicie tego nie doceniamy.
02:55
Half the food produced in the USA is currently thrown away.
58
163000
4000
Aktualnie połowa żywności produkowanej w USA jest wyrzucana.
02:59
And to end all of this, at the end of this long process,
59
167000
3000
Podsumowując, na końcu tego długiego procesu
03:02
we're not even managing to feed the planet properly.
60
170000
3000
nie jesteśmy nawet w stanie prawidłowo utrzymać poziomu wyżywienia naszej planety.
03:05
A billion of us are obese, while a further billion starve.
61
173000
5000
Wielu z nas ma problemy z otyłością,kiedy wielu innych cierpi głód.
03:10
None of it makes very much sense.
62
178000
2000
Wszystko to nie ma większego sensu.
03:12
And when you think that 80 percent of global trade in food now
63
180000
3000
Kiedy pomyślimy że 80 % światowego handlu żywnością
03:15
is controlled by just five multinational corporations,
64
183000
5000
jest kontrolowane przez pięć międzynarodowych korporacji,
03:20
it's a grim picture.
65
188000
2000
to wyłania się ponury obraz.
03:22
As we're moving into cities, the world is also embracing a Western diet.
66
190000
3000
Im więcej ludzi przenosi się do miast, tym bardziej Świat przyjmuje zachodni styl odżywiania się.
03:25
And if we look to the future,
67
193000
3000
Jeżeli spojrzymy w przyszłość
03:28
it's an unsustainable diet.
68
196000
2000
dostrzeżemy, że nie jest to najlepsza dieta.
03:30
So how did we get here?
69
198000
2000
Jak do tego doszło?
03:32
And more importantly, what are we going to do about it?
70
200000
3000
I ważniejsze, co z tym zrobić?
03:35
Well, to answer the slightly easier question first,
71
203000
4000
Cóż, odpowiadając na pierwsze, raczej łatwe pytanie
03:39
about 10,000 years ago, I would say,
72
207000
2000
około 10 000 lat temu
03:41
is the beginning of this process
73
209000
2000
nastąpił początek tego procesu.
03:43
in the ancient Near East,
74
211000
2000
Miało to miejsce w kulturze starożytnego Bliskiego Wschodu,
03:45
known as the Fertile Crescent.
75
213000
2000
znanego pod nazwą Żyzny Półksiężyc.
03:47
Because, as you can see, it was crescent shaped.
76
215000
2000
Jak widać, był to pas ziemi w kształcie półksiężyca,
03:49
And it was also fertile.
77
217000
2000
o wysokiej żyzności gleby.
03:51
And it was here, about 10,000 years ago,
78
219000
3000
To właśnie tutaj, około 10 000 lat temu
03:54
that two extraordinary inventions,
79
222000
2000
dwa nadzwyczajne procesy
03:56
agriculture and urbanism, happened
80
224000
3000
jak rozwój rolnictwa i miast, rozpoczęły się
03:59
roughly in the same place and at the same time.
81
227000
3000
gwałtownie w tym samym miejscu i czasie.
04:02
This is no accident,
82
230000
2000
To nie przypadek,
04:04
because agriculture and cities are bound together. They need each other.
83
232000
4000
że rozwój rolnictwa i urbanizacja miast są ze soba powiazane. Potrzebują siebie nawzajem.
04:08
Because it was discovery of grain
84
236000
2000
Odkrycie ziarna zbożowego
04:10
by our ancient ancestors for the first time
85
238000
3000
przez naszych starożytnych przodków, po raz pierwszy
04:13
that produced a food source that was large enough
86
241000
3000
umożliwiło produkcję surowców, wystarczająco dużą
04:16
and stable enough to support permanent settlements.
87
244000
4000
i trwałą by wykarmić ludność zamieszkałą w stałych osadach.
04:20
And if we look at what those settlements were like,
88
248000
2000
A kiedy przyjrzymy się tym osadom,
04:22
we see they were compact.
89
250000
2000
zobaczymy że miały one zwarty charakter zabudowy.
04:24
They were surrounded by productive farm land
90
252000
2000
Były otoczone przez urodzajne ziemie rolne
04:26
and dominated by large temple complexes
91
254000
3000
i zdominowane przez olbrzymie kompleksy świątynne
04:29
like this one at Ur,
92
257000
2000
jak ta w Ur.
04:31
that were, in fact, effectively,
93
259000
2000
Świątynie były skutecznie działającymi,
04:33
spiritualized, central food distribution centers.
94
261000
3000
duchowymi oraz scentralizowanymi ośrodkami dystrybucji żywności.
04:36
Because it was the temples that organized the harvest,
95
264000
3000
Były to ośrodki świątynne organizujące żniwa
04:39
gathered in the grain, offered it to the gods,
96
267000
2000
oraz gromadzące zboża. Zebrane zboża ofiarowano bogom,
04:41
and then offered the grain that the gods didn't eat back to the people.
97
269000
4000
a że bogowie zbóż nie jedli, ponownie wracały one do ludzi.
04:45
So, if you like,
98
273000
2000
Jak widzicie,
04:47
the whole spiritual and physical life of these cities
99
275000
2000
życie duchowe i fizyczne tych miast
04:49
was dominated by the grain and the harvest
100
277000
3000
było całkowicie zdominowane przez zboża, ich zbiory
04:52
that sustained them.
101
280000
3000
ich zbiory i magazynowanie.
04:55
And in fact, that's true of every ancient city.
102
283000
3000
Faktem jest, że tak właśnie funkcjonowało każde starożytne miasto.
04:58
But of course not all of them were that small.
103
286000
2000
Oczywiście nie każde z nich było takie małe.
05:00
Famously, Rome had about a million citizens
104
288000
3000
Np. słynny Rzym ze swoim milionem mieszkańców
05:03
by the first century A.D.
105
291000
2000
w pierwszym wieku naszej ery.
05:05
So how did a city like this feed itself?
106
293000
4000
W jaki sposób żywność trafia do miasta tej wielkości?
05:09
The answer is what I call "ancient food miles."
107
297000
3000
Odpowiedzią jest coś co nazywam starożytnymi „żywnościokilometrami.”
05:12
Basically, Rome had access to the sea,
108
300000
3000
Mówiąc krótko, Rzym miał dostęp do morza,
05:15
which made it possible for it to import food from a very long way away.
109
303000
3000
co umożliwiało import żywności z najbardziej odległych zakątków.
05:18
This is the only way it was possible to do this in the ancient world,
110
306000
3000
Był to jedyny, możliwy sposób transportu żywności w starożytnym świecie,
05:21
because it was very difficult to transport food over roads,
111
309000
3000
ze względu na utrudniony transport drogami lądową.
05:24
which were rough.
112
312000
2000
Drogi były w fatalnym stanie,
05:26
And the food obviously went off very quickly.
113
314000
2000
a żywność bardzo szybko ulegała zepsuciu.
05:28
So Rome effectively waged war
114
316000
2000
Z też tego powodu, Rzymianie toczyli wojny
05:30
on places like Carthage and Egypt
115
318000
3000
o takie miejsca jak Kartagina i Egipt,
05:33
just to get its paws on their grain reserves.
116
321000
2000
by mieć dostęp do ich rezerw zbóż.
05:35
And, in fact, you could say that the expansion of the Empire
117
323000
3000
Faktem jest, że ekspansja imperium Rzymskiego
05:38
was really sort of one long, drawn out
118
326000
3000
była swego rodzaju długą,
05:41
militarized shopping spree, really.
119
329000
2000
zmilitaryzowaną wyprawą na zakupy, naprawdę.
05:43
(Laughter)
120
331000
2000
(Śmiech)
05:45
In fact -- I love the fact, I just have to mention this:
121
333000
2000
W gruncie rzeczy uwielbiam tę ciekawostkę i muszę o niej wspomnieć:
05:47
Rome in fact used to import oysters from London,
122
335000
3000
Rzym [importował ostrygi z Brytanii]
05:50
at one stage. I think that's extraordinary.
123
338000
2000
w tamtym okresie. Uważam to za coś niesamowitego.
05:52
So Rome shaped its hinterland
124
340000
3000
Tak więc, Rzym kształtował zaplecze „żywnościowe” kraju
05:55
through its appetite.
125
343000
2000
poprzez apetyt jego mieszkańców.
05:57
But the interesting thing is that the other thing also
126
345000
2000
Interesujące jest również, co działo się
05:59
happened in the pre-industrial world.
127
347000
2000
jeszcze przed nastąpieniem epoki przemysłowej.
06:01
If we look at a map of London in the 17th century,
128
349000
3000
Kiedy spojrzymy na mapę Londynu z XVII wieku,
06:04
we can see that its grain, which is coming in from the Thames,
129
352000
3000
widzimy, że zboża pochodzą z terenów położonych nad Tamizą,
06:07
along the bottom of this map.
130
355000
2000
ciągnących się wzdłuż dolnej części mapy.
06:09
So the grain markets were to the south of the city.
131
357000
3000
Dlatego też targ zbożowy znajdował się w południowej części miasta,
06:12
And the roads leading up from them
132
360000
2000
skąd drogi prowadziły do Cheapside.
06:14
to Cheapside, which was the main market,
133
362000
2000
W Cheapside ("tania strona") znajdował się główny targ,
06:16
were also grain markets.
134
364000
2000
również zbożowy.
06:18
And if you look at the name of one of those streets,
135
366000
2000
Jeżeli spojrzymy na nazwę jednej z tych ulic,
06:20
Bread Street, you can tell
136
368000
3000
Bread Street ("ulica chlebowa"), to od razu wiemy
06:23
what was going on there 300 years ago.
137
371000
3000
co znajdowało się na niej 300 lat temu.
06:26
And the same of course was true for fish.
138
374000
2000
Podobnie było z targiem rybnym.
06:28
Fish was, of course, coming in by river as well. Same thing.
139
376000
3000
Ryby również były transportowane drogą rzeczną. Takie same zależności.
06:31
And of course Billingsgate, famously, was London's fish market,
140
379000
3000
Oczywiście Billingsgate, które było słynnym londyńskim targowiskiem rybnym
06:34
operating on-site here until the mid-1980s.
141
382000
4000
istniejącym tutaj do połowy lat 80-tych.
06:38
Which is extraordinary, really, when you think about it.
142
386000
2000
Co jest tak niesamowite, gdy mówisz o tym miejscu.
06:40
Everybody else was wandering around
143
388000
2000
Wszyscy ci ludzie spacerujący
06:42
with mobile phones that looked like bricks
144
390000
2000
z telefonami komórkowymi przypominającymi cegły
06:44
and sort of smelly fish happening down on the port.
145
392000
3000
i unoszący się w porcie zapach ryb.
06:47
This is another thing about food in cities:
146
395000
3000
A oto kolejna rzecz dotycząca żywności w miastach:
06:50
Once its roots into the city are established,
147
398000
3000
jej korzenie raz zapuszczone w mieście
06:53
they very rarely move.
148
401000
2000
są bardzo rzadko poruszane.
06:55
Meat is a very different story
149
403000
2000
Mięso to zupełnie inna historia,
06:57
because, of course, animals could walk into the city.
150
405000
2000
gdyż oczywiście zwierzęta mogły samodzielnie docierać do miasta.
06:59
So much of London's meat
151
407000
2000
Większość mięsa przeznaczonego dla mieszkańców Londynu,
07:01
was coming from the northwest,
152
409000
2000
pochodziła z północno-zachodniej części kraju,
07:03
from Scotland and Wales.
153
411000
2000
ze Szkocji i Walii.
07:05
So it was coming in, and arriving at the city at the northwest,
154
413000
3000
Ponieważ zwierzęta były pędzone i wchodziły do miasta z północnego-zachodu,
07:08
which is why Smithfield,
155
416000
2000
dlatego też Smithfield,
07:10
London's very famous meat market, was located up there.
156
418000
3000
popularny londyński targ mięsny był zlokalizowany właśnie tam.
07:13
Poultry was coming in from East Anglia and so on, to the northeast.
157
421000
4000
Drób pochodził z obszaru zwanego East Anglia i wędrował dalej w kierunku północno-zachodnim.
07:17
I feel a bit like a weather woman doing this. Anyway,
158
425000
1000
Przedstawiając to czuję się trochę jak pogodynka.
07:18
and so the birds were coming in
159
426000
4000
W każdym razie, ptaki docierały na targ,
07:22
with their feet protected with little canvas shoes.
160
430000
3000
mając nogi zabezpieczone małymi bucikami.
07:25
And then when they hit the eastern end
161
433000
2000
Po dotarciu do zachodniego końca
07:27
of Cheapside, that's where they were sold,
162
435000
2000
Cheapside, zostawały sprzedawane.
07:29
which is why it's called Poultry.
163
437000
2000
Dlatego miejsce to zostało nazwane Poultry.
07:31
And, in fact, if you look at the map of any city
164
439000
3000
Jeżeli spojrzymy na mapę jakiegokolwiek miasta
07:34
built before the industrial age,
165
442000
4000
wybudowanego przed erą przemysłową,
07:38
you can trace food coming in to it.
166
446000
2000
możemy prześledzić w jaki sposób żywność do tego miasta trafiała.
07:40
You can actually see how it was physically shaped by food,
167
448000
3000
Właściwie, to możemy zobaczyć w jaki sposób miasta były kształtowane przez żywność,
07:43
both by reading the names of the streets, which give you a lot of clues.
168
451000
3000
np. czytając nazwy ulic, które pełniły funkcję informacyjną.
07:46
Friday Street, in a previous life,
169
454000
2000
Friday Street to miejsce,
07:48
is where you went to buy your fish on a Friday.
170
456000
2000
gdzie kupowano ryby w piątek.
07:50
But also you have to imagine it full of food.
171
458000
2000
Oczywiście inna żywność również była tam dostępna,
07:52
Because the streets and the public spaces
172
460000
3000
ponieważ ulice miast i inne miejsca publiczne
07:55
were the only places where food was bought and sold.
173
463000
3000
były jedynymi obszarami umożliwiającymi kupowanie i sprzedawanie jedzenia.
07:58
And if we look at an image of Smithfield in 1830
174
466000
3000
Kiedy spojrzymy na obraz Smithfield z 1830 roku,
08:01
you can see that it would have been very difficult to live in a city like this
175
469000
3000
zobaczymy że raczej trudno było mieszkać w takim mieście
08:04
and be unaware of where your food came from.
176
472000
2000
i nie mieć świadomości miejsca pochodzenia żywności.
08:06
In fact, if you were having Sunday lunch,
177
474000
2000
Szczególnie, kiedy jadło się niedzielny lunch,
08:08
the chances were it was mooing or bleating outside your window
178
476000
2000
a dźwięki ryczącego bydła czy beczących owiec dochodziły z zewnątrz
08:10
about three days earlier.
179
478000
2000
co najmniej trzy dni wcześniej.
08:12
So this was obviously an organic city,
180
480000
3000
Było to jak najbardziej organiczne miasto
08:15
part of an organic cycle.
181
483000
3000
będące częścią organicznego cyklu.
08:18
And then 10 years later everything changed.
182
486000
3000
Wszystko uległo zmianie 10 lat później.
08:21
This is an image of the Great Western in 1840.
183
489000
3000
Oto obraz przedstawiający Wielką Zachodnią Kolej Żelazną w 1840 roku.
08:24
And as you can see, some of the earliest train passengers
184
492000
2000
Jak sami widzicie, pierwszymi pasażerami pociągów
08:26
were pigs and sheep.
185
494000
2000
były świnie i owce.
08:28
So all of a sudden, these animals are no longer walking into market.
186
496000
4000
Od tej pory zwierzęta nie musiały już być pędzone na targ.
08:32
They're being slaughtered out of sight and mind,
187
500000
2000
Ubój zwierząt następował poza polem widzenia mieszkańców miast,
08:34
somewhere in the countryside.
188
502000
2000
gdzieś na odległych terenach wiejskich.
08:36
And they're coming into the city by rail.
189
504000
2000
Zwierzęta przywożono do miast koleją.
08:38
And this changes everything.
190
506000
3000
Kolej zmieniła wszystko.
08:41
To start off with, it makes it possible
191
509000
2000
Po raz pierwszy stało się możliwe
08:43
for the first time to grow cities,
192
511000
1000
powiększanie miast
08:44
really any size and shape, in any place.
193
512000
2000
do dowolnych rozmiarów i kształtu, niezależnie od ich miejsca położenia.
08:46
Cities used to be constrained by geography;
194
514000
4000
Dotychczas usytuowanie miast było ograniczone przez warunki geograficzne:
08:50
they used to have to get their food through very difficult physical means.
195
518000
3000
dostarczanie żywności było uzależnione od trudnych warunków fizycznych
08:53
All of a sudden they are effectively emancipated from geography.
196
521000
4000
A tu nagle miasta całkowicie wyzwoliły się od położenia geograficznego.
08:57
And as you can see from these maps of London,
197
525000
3000
Jak widzicie z map,
09:00
in the 90 years after the trains came,
198
528000
2000
Londyn w latach 90-tych po pojawieniu się kolei,
09:02
it goes from being a little blob that was quite easy to feed
199
530000
4000
z małego punkciku, który mogły wyżywić
09:06
by animals coming in on foot, and so on,
200
534000
2000
pędzone zwierzęta, rozrósł się do
09:08
to a large splurge,
201
536000
2000
miasta wielkiej „rozpusty finansowej”,
09:10
that would be very, very difficult to feed with anybody on foot,
202
538000
3000
w którym zwierzęta czy też ludzi, trudno byłoby wykarmić
09:13
either animals or people.
203
541000
3000
czymkolwiek poruszającym się na własnych nogach.
09:16
And of course that was just the beginning. After the trains came cars,
204
544000
3000
Oczywiście to był dopiero początek. Zaraz po pociągach pojawiły się samochody,
09:19
and really this marks the end of this process.
205
547000
4000
a to oznacza koniec tego procesu.
09:23
It's the final emancipation of the city
206
551000
2000
Nastapiło całkowite wyzwolenie miasta
09:25
from any apparent relationship with nature at all.
207
553000
3000
z powiązań z przyrodą.
09:28
And this is the kind of city that's devoid of smell,
208
556000
3000
Ale jest to miasto pozbawione zapachu,
09:31
devoid of mess, certainly devoid of people,
209
559000
2000
bałaganu, w pewnym sensie pozbawione też ludzi.
09:33
because nobody would have dreamed of walking in such a landscape.
210
561000
3000
Bo któż chciałby spacerować w takim otoczeniu.
09:36
In fact, what they did to get food was they got in their cars,
211
564000
3000
Aby kupić jedzenie, ludzie korzystając z samochodów
09:39
drove to a box somewhere on the outskirts,
212
567000
3000
jechali do znajdującego się gdzieś na przedmieściach sklepu,
09:42
came back with a week's worth of shopping,
213
570000
2000
wracali z zakupami na cały tydzień,
09:44
and wondered what on earth to do with it.
214
572000
2000
zastanawiając się co z taką ilością produktów potem zrobić.
09:46
And this really is the moment when our relationship,
215
574000
3000
Od tego czasu nasze relacje
09:49
both with food and cities, changes completely.
216
577000
3000
z żywnością i miastami uległy całkowitej zmianie.
09:52
Here we have food -- that used to be the center,
217
580000
3000
Tutaj mamy żywność -- która była centralnym punktem,
09:55
the social core of the city -- at the periphery.
218
583000
3000
głównym ośrodkiem skupiający społeczność miejską -- na przedmieściach.
09:58
It used to be a social event, buying and selling food.
219
586000
2000
Kupowanie i sprzedawanie żywności było społecznym wydarzeniem.
10:00
Now it's anonymous.
220
588000
2000
Dzisiaj jest dokładnie odwrotnie.
10:02
We used to cook; now we just add water,
221
590000
2000
Kiedyś ludzie gotowali posiłki; dzisiaj po prostu dodają trochę wody
10:04
or a little bit of an egg if you're making a cake or something.
222
592000
5000
lub jajka by upiec ciasto czy coś innego.
10:09
We don't smell food to see if it's okay to eat.
223
597000
4000
Nie sprawdzamy na podstawie zapachu, czy coś nadaje się do zjedzenia.
10:13
We just read the back of a label on a packet.
224
601000
3000
Czytamy jedynie etykietki na odwrocie.
10:16
And we don't value food. We don't trust it.
225
604000
3000
Nie szanujemy jedzenia, nie wierzymy w jego wartość.
10:19
So instead of trusting it, we fear it.
226
607000
2000
Raczej boimy się go,
10:21
And instead of valuing it, we throw it away.
227
609000
4000
a zamiast szanować wyrzucamy do śmietnika.
10:25
One of the great ironies of modern food systems
228
613000
3000
Największą ironią współczesnych systemów żywnościowych jest to,
10:28
is that they've made the very thing they promised
229
616000
2000
że rzeczy które obiecują zrobić łatwiejszymi
10:30
to make easier much harder.
230
618000
2000
tak naprawdę stają się trudniejsze.
10:32
By making it possible to build cities anywhere and any place,
231
620000
4000
By móc wybudować miasta w dowolnym miejscu,
10:36
they've actually distanced us from our most important relationship,
232
624000
4000
odchodzimy od najważniejszych relacji
10:40
which is that of us and nature.
233
628000
3000
jakie mamy z przyrodą.
10:43
And also they've made us dependent on systems that only they can deliver,
234
631000
3000
Jesteśmy całkowicie uzależni od systemów, które tylko dostarczają
10:46
that, as we've seen, are unsustainable.
235
634000
2000
i który jak widzimy są niewystarczające.
10:48
So what are we going to do about that?
236
636000
3000
W jaki sposób rozwiązać powyższy problem?
10:51
It's not a new question.
237
639000
2000
Nie jest to wcale nowe pytanie.
10:53
500 years ago it's what Thomas More was asking himself.
238
641000
4000
Już 500 lat temu zadawał je sobie Tomasz Morus.
10:57
This is the frontispiece of his book "Utopia."
239
645000
3000
Oto okładka dzieła Tomasza Morusa zatytułowanego „Utopia
11:00
And it was a series of semi-independent city-states,
240
648000
3000
Utopia - to kraina składająca się z kilku częściowo niezależnych państw-miast,
11:03
if that sounds remotely familiar,
241
651000
2000
czyż nie brzmi to znajomo,
11:05
a day's walk from one another where everyone was basically farming-mad,
242
653000
3000
położonych blisko siebie, których mieszkańcy uprawiali ziemię,
11:08
and grew vegetables in their back gardens,
243
656000
2000
sadzili warzywa w przydomowych ogródkach,
11:10
and ate communal meals together, and so on.
244
658000
2000
jedli wspólnie posiłki itp.
11:12
And I think you could argue that
245
660000
2000
Możecie się sprzeczać,
11:14
food is a fundamental ordering principle of Utopia,
246
662000
3000
czy żywność to główny wątek w Utopi,
11:17
even though More never framed it that way.
247
665000
3000
jeżeli nawet Tomasz Morus nie określił tego jednoznacznie.
11:20
And here is another very famous "Utopian" vision,
248
668000
3000
A oto kolejna bardzo popularna wizja
11:23
that of Ebenezer Howard, "The Garden City."
249
671000
2000
autorstwa Ebenzera Howarda przedstawiona w książce „Miasta ogrody jutra”.
11:25
Same idea: series of semi-independent city-states,
250
673000
3000
Pomysł taki sam. Kilka częściowo niezależnych państw-miast.
11:28
little blobs of metropolitan stuff with arable land around,
251
676000
4000
Małe punkciki miejskich metropolii otoczone żyznymi terenami,
11:32
joined to one another by railway.
252
680000
2000
połączone linią kolejową.
11:34
And again, food could be said to be
253
682000
2000
I znowu, można by powiedzieć, że zapewnienie żywności
11:36
the ordering principle of his vision.
254
684000
3000
stanowi istotę wizji Howarda.
11:39
It even got built, but nothing to do with
255
687000
2000
Miasta te zostały nawet wybudowane,
11:41
this vision that Howard had.
256
689000
2000
chociaż niewiele miały wspólnego z ideą Howarda.
11:43
And that is the problem with these Utopian ideas,
257
691000
3000
I to jest właśnie problem z utopijnymi ideami,
11:46
that they are Utopian.
258
694000
2000
że są po prostu utopijne.
11:48
Utopia was actually a word that Thomas Moore used deliberately.
259
696000
3000
Utopia to słowo, które Tomasz Morus użył umyślnie.
11:51
It was a kind of joke, because it's got a double derivation from the Greek.
260
699000
4000
Był to swego rodzaju żart. Słowo to pochodzi z greki i jest dwuznaczne.
11:55
It can either mean a good place, or no place.
261
703000
2000
Utopia oznacza dobre miejsce lub jego brak,
11:57
Because it's an ideal. It's an imaginary thing. We can't have it.
262
705000
4000
Jest czymś idealnym, całkowicie wyimaginowanym. My takich miejsc mieć nie możemy.
12:01
And I think, as a conceptual tool
263
709000
2000
Ponadto uważam, że jako narzędzie koncepcyjne
12:03
for thinking about the very deep problem of human dwelling,
264
711000
3000
służące rozważaniu o głębokim problemie mieszkaniowym ludzi
12:06
that makes it not much use.
265
714000
2000
całkowicie nie ma racji bytu.
12:08
So I've come up with an alternative,
266
716000
3000
Stąd też wymyśliłam alternatywę,
12:11
which is Sitopia, from the ancient Greek,
267
719000
3000
którą nazwałam Sitopia. Ze starożytnej Greki
12:14
"sitos" for food, and "topos" for place.
268
722000
2000
„sitos” oznacza żywność, a „topos” miejsce.
12:16
I believe we already live in Sitopia.
269
724000
2000
Wierzę, że teraz właśnie żyjemy w Sitopii.
12:18
We live in a world shaped by food,
270
726000
3000
Żyjemy w świecie ukształtowanym przez żywność,
12:21
and if we realize that, we can use food as a really powerful tool --
271
729000
3000
i jeżeli mamy świadomość tego, możemy wykorzystać żywność jako potężne narzędzie --
12:24
a conceptual tool, design tool, to shape the world differently.
272
732000
4000
narzędzie koncepcyjne, narzędzie projektujące, po to właśnie by inaczej wykreować świat.
12:28
So if we were to do that, what might Sitopia look like?
273
736000
5000
Jak wyglądałaby Sitopia, gdybyśmy mogli ją zobaczyć?
12:33
Well I think it looks a bit like this.
274
741000
2000
Cóż, myślę że wyglądałaby właśnie tak.
12:35
I have to use this slide. It's just the look on the face of the dog.
275
743000
2000
Muszę pokazać ten slajd, głównie ze względu na minę psa.
12:37
But anyway, this is -- (Laughter)
276
745000
3000
Mniejsza z tym, to jest -- (Śmiech)
12:40
it's food at the center of life,
277
748000
2000
to jedzenie jest w centrum ludzkiego życia,
12:42
at the center of family life, being celebrated,
278
750000
2000
jest punktem centralnym życia rodzinnego, po przez celebrowanie posiłków,
12:44
being enjoyed, people taking time for it.
279
752000
2000
znajdowanie przyjemności i czasu dla nich.
12:46
This is where food should be in our society.
280
754000
3000
Jest to miejsce, które żywność powinna zajmować w naszym społeczeństwie.
12:49
But you can't have scenes like this unless you have people like this.
281
757000
5000
Sceny takie jak ta nie będą możliwe, dopóki nie będzie takich ludzi.
12:54
By the way, these can be men as well.
282
762000
2000
A tak na marginesie, mogą to być też mężczyźni.
12:56
It's people who think about food,
283
764000
3000
Mówię tu o ludziach, którzy myślą o żywności,
12:59
who think ahead, who plan,
284
767000
2000
spoglądają w przyszłość, planują,
13:01
who can stare at a pile of raw vegetables
285
769000
2000
a patrząc na stos surowych warzyw
13:03
and actually recognize them.
286
771000
2000
umieją je rozpoznać.
13:05
We need these people. We're part of a network.
287
773000
3000
Takich właśnie ludzi potrzebujemy. Jesteśmy częścią systemu,
13:08
Because without these kinds of people we can't have places like this.
288
776000
3000
a bez tego typu ludzi nie możemy mieć takich miejsc.
13:11
Here, I deliberately chose this because it is a man buying a vegetable.
289
779000
3000
A oto slajd który wybrałam celowo, ponieważ pokazuje mężczyznę kupującego warzywa,
13:14
But networks, markets where food is being grown locally.
290
782000
4000
ale na targu sieciowym, gdzie sprzedawana jest żywność lokalna.
13:18
It's common. It's fresh.
291
786000
2000
Jest to dość powszechne. Świeża żywność
13:20
It's part of the social life of the city.
292
788000
2000
jest częścią społecznego życia miasta.
13:22
Because without that, you can't have this kind of place,
293
790000
3000
Ponieważ bez świeżej, lokalnej żywności nie można mieć takich miejsc.
13:25
food that is grown locally and also is part of the landscape,
294
793000
3000
Ponadto żywność, która rośnie lokalnie jest częścią miejscowego krajobrazu,
13:28
and is not just a zero-sum commodity
295
796000
2000
a nie tylko nic nie wartym towarem,
13:30
off in some unseen hell-hole.
296
798000
2000
pochodzącym z jakiejś nieznanej „dziury”.
13:32
Cows with a view.
297
800000
2000
Obrazek przedstawiający krowy,
13:34
Steaming piles of humus.
298
802000
2000
czy wielkie sterty obornika.
13:36
This is basically bringing the whole thing together.
299
804000
3000
To właśnie łączy wszystko w jedną całość.
13:39
And this is a community project
300
807000
2000
A oto projekt społecznościowy,
13:41
I visited recently in Toronto.
301
809000
2000
który odwiedziłam ostatnio w Toronto.
13:43
It's a greenhouse, where kids get told
302
811000
2000
Jest to szklarnia, w którym dzieci uczą się
13:45
all about food and growing their own food.
303
813000
3000
o żywności i gdzie hodują swoje własne roślinki.
13:48
Here is a plant called Kevin, or maybe it's a
304
816000
3000
Ta np. nazywa się Kevin, być może
13:51
plant belonging to a kid called Kevin. I don't know.
305
819000
2000
należy do chłopca o imieniu Kelvin. Tego nie wiem.
13:53
But anyway, these kinds of projects
306
821000
3000
Tego typu projekty są bardzo ważne,
13:56
that are trying to reconnect us with nature is extremely important.
307
824000
4000
ponieważ mają na celu ponowne połączenie nas z naturą.
14:00
So Sitopia, for me, is really a way of seeing.
308
828000
2000
Jak dla mnie Sitopia, jest sposobem postrzegania.
14:02
It's basically recognizing that Sitopia
309
830000
4000
W zasadzie uznawane jest, że Sitopia
14:06
already exists in little pockets everywhere.
310
834000
2000
funkcjonuje na niewielkich obszarach, praktycznie wszędzie.
14:08
The trick is to join them up,
311
836000
2000
Sztuką jest połączenie tych obszarów w jedną całość,
14:10
to use food as a way of seeing.
312
838000
3000
tak by jedzenie stało się sposobem postrzegania.
14:13
And if we do that, we're going to stop seeing cities
313
841000
3000
Jeżeli to zrobimy, przestaniemy patrzeć na miasta
14:16
as big, metropolitan, unproductive blobs, like this.
314
844000
3000
jak na wielkie bezproduktywne plamy, jak ta tutaj.
14:19
We're going to see them more like this,
315
847000
2000
Spojrzymy na nie raczej, jak na
14:21
as part of the productive, organic framework
316
849000
3000
część produktywnej organicznej struktury,
14:24
of which they are inevitably a part,
317
852000
2000
której są nieodłącznym elementem,
14:26
symbiotically connected.
318
854000
2000
połączone symbiotycznie.
14:28
But of course, that's not a great image either,
319
856000
2000
Ale oczywiście, to nie tylko wspaniały obraz.
14:30
because we need not to be producing food like this anymore.
320
858000
3000
Jeżeli pragniemy by już nie produkowano żywności w taki sposób,
14:33
We need to be thinking more about permaculture,
321
861000
2000
powinniśmy więcej myśleć o permakulturze.
14:35
which is why I think this image just
322
863000
2000
Dlatego też uważam, że obraz ten
14:37
sums up for me the kind of thinking we need to be doing.
323
865000
2000
podsumowuje sposób w jaki powinniśmy myśleć.
14:39
It's a re-conceptualization
324
867000
2000
Jest to zupełnie nowe podejście do sposobu,
14:41
of the way food shapes our lives.
325
869000
3000
w jaki żywność kształtuje nasze życie.
14:44
The best image I know of this is from 650 years ago.
326
872000
3000
Jest to najlepsza wizja tego, jaką znam, i pochodzi ona sprzed 650 lat.
14:47
It's Ambrogio Lorenzetti's "Allegory of Good Government."
327
875000
3000
Jest to „Alegoria dobrych rządów” namalowana przez Ambrogio Lorenzetti.
14:50
It's about the relationship between the city and the countryside.
328
878000
3000
Przedstawia zależność pomiędzy miastem a wsią.
14:53
And I think the message of this is very clear.
329
881000
3000
Myślę, że przesłanie obrazu jest bardzo czytelne.
14:56
If the city looks after the country,
330
884000
2000
Jeżeli miasto zadba o wieś,
14:58
the country will look after the city.
331
886000
2000
to wieś zadba też o miasto.
15:00
And I want us to ask now,
332
888000
2000
Chciałabym się was zapytać
15:02
what would Ambrogio Lorenzetti paint
333
890000
3000
co namalowałby Lorenzetti
15:05
if he painted this image today?
334
893000
2000
gdyby ten obraz powstał w naszych czasach.
15:07
What would an allegory of good government look like today?
335
895000
3000
Jak wyglądałaby alegoria dobrych rządów dzisiaj?
15:10
Because I think it's an urgent question.
336
898000
2000
Myślę, że jest to nie cierpiące zwłoki pytanie.
15:12
It's one we have to ask,
337
900000
2000
Pytanie które musimy zadać
15:14
and we have to start answering.
338
902000
2000
i na które musimy odpowiedzieć.
15:16
We know we are what we eat.
339
904000
3000
Mamy świadomość tego, że jesteśmy tym co jemy.
15:19
We need to realize that the world is also what we eat.
340
907000
2000
Musimy sobie uświadomić, że świat wygląda tak jak wygląda nasza żywność.
15:21
But if we take that idea, we can use food
341
909000
2000
Jeżeli podchwycimy ten pomysł, wykorzystamy żywność
15:23
as a really powerful tool to shape the world better.
342
911000
4000
jako naprawdę potężne narzędzie do lepszego kształtowania świata.
15:27
Thank you very much.
343
915000
2000
Dziękuję bardzo.
15:29
(Applause)
344
917000
3000
(Oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
Carolyn Steel - Food urbanistFood is a shared necessity -- but also a shared way of thinking, argues Carolyn Steel. Looking at food networks offers an unusual and illuminating way to explore how cities evolved.
Why you should listen
The question of how to feed cities may be one of the biggest contemporary questions, yet it's never asked: we take for granted that if we walk into a store or a restaurant, food will be there, magically coming from somewhere. Yet, think of it this way: just in London, every single day, 30 million meals must be provided. Without a reliable food supply, even the most modern city would collapse quickly. And most people today eat food of whose provenance they are unaware.
Architect and author Carolyn Steel uses food as a medium to "read" cities and understand how they work. In her book Hungry City she traces -- and puts into historical context -- food's journey from land to urban table and thence to sewer. Cities, like people, are what they eat.
Carolyn Steel | Speaker | TED.com