TEDxCambridge
Michael Norton: How to buy happiness
Michael Norton: Si të blejmë lumturinë
Filmed:
Readability: 2.7
4,136,439 views
Tek TEDxCambridge, Michael Norton ndan me ne hulumtimin e tij se si paraja mundet në fakt të blejë lumturinë -- kur nuk e shpenzoni për veten. Dëgjoni për të dhënat befasuese në shumë mënyrat e shpenzimeve nga të cilat përfitoni ju, puna juaj, dhe (sigurisht) njerëzit e tjerë.
Michael Norton - Social science researcher
Through clever studies, Michael Norton studies how we feel about what we buy and spend. Full bio
Through clever studies, Michael Norton studies how we feel about what we buy and spend. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
So I want to talk today about money and happiness,
0
0
3000
Pra sot dua të flas për paratë dhe lumturinë,
00:18
which are two things
1
3000
2000
të cilat janë dy gjëra
00:20
that a lot of us spend a lot of our time thinking about,
2
5000
2000
për të cilat shumë prej nesh kalojmë shumë kohë duke menduar.
00:22
either trying to earn them or trying to increase them.
3
7000
3000
ndonëse duke menduar ose dukeu përpjekur të i arrish ato.
00:25
And a lot of us resonate with this phrase.
4
10000
2000
Dhe shumë prej nesh e përmbushim këtë fazë.
00:27
So we see it in religions and self-help books,
5
12000
2000
Pra e shohim në fe dhe libra vetë-ndihmës,
00:29
that money can't buy happiness.
6
14000
2000
që paraja nuk mund ta blej lumturinë.
00:31
And I want to suggest today that, in fact, that's wrong.
7
16000
3000
Dhe dua të sygjeroj sot, se në fakt, kjo është e tëra gabim.
00:34
(Laughter)
8
19000
2000
(Të qeshura)
00:36
I'm at a business school, so that's what we do.
9
21000
2000
Jm në një shkollë biznesi, dhe ja se qfarë bëjmë ne.
00:38
So that's wrong, and, in fact, if you think that,
10
23000
3000
Pra është gabim, dhe në fakt, nëse e mendon ashtu
00:41
you're actually just not spending it right.
11
26000
2000
në të vërtet nuk po i shpezoni sic duhet.
00:43
So that instead of spending it the way you usually spend it,
12
28000
2000
Pra në vend se të shpenzoni në mënyrën që jeni mësuar të i shpenzoni,
00:45
maybe if you spent it differently,
13
30000
2000
ndoshta nëse shpenzoni më ndryshe,
00:47
that might work a little bit better.
14
32000
2000
do mund të funksionojë më mirë.
00:49
And before I tell you the ways that you can spend it that will make you happier,
15
34000
3000
Dhe pra unë dua të ju tregoj mënyrën që mund të shpezoni që do ju bëjë më të lumtur,
00:52
let's think about the ways we usually spend it
16
37000
2000
të mendojmë per mënyrën që zakonisht shpenzojmë
00:54
that don't, in fact, make us happier.
17
39000
2000
që në fakt nuk na bën të lumtur.
00:56
We had a little natural experiment.
18
41000
2000
Ne kemi pasur një eksperiment natyral
00:58
So CNN, a little while ago, wrote this interesting article
19
43000
3000
CNN, kohë më parë, shkruajti një artikull interesant
01:01
on what happens to people when they win the lottery.
20
46000
3000
se cfarë ndodh me njerëzit kur fitojne llotarine.
01:04
It turns out people think when they win the lottery their lives are going to be amazing.
21
49000
3000
Rezultoi se njerëzit mendojnë që kur e fitojnë lotarinë, jetët e tyre do jenë të mrekullueshme.
01:07
This article's about how their lives get ruined.
22
52000
2000
Ky artikëll është rreth asaj se si jetët e tyre shkatërrohen.
01:09
So what happens when people win the lottery
23
54000
2000
Pra çfarë ndodh kur njerëzit luajnë lotari
01:11
is, number one, they spend all the money and go into debt,
24
56000
3000
e para, eshte qe ata harxhojne gjithë parate dhe futen në borxhe,
01:14
and number two, all of their friends and everyone they've ever met
25
59000
3000
dhe e dyta, te gjithe shokët dhe cdokush që i njeh
01:17
find them and bug them for money.
26
62000
2000
i gjen dhe i kerkon para.
01:19
And it ruins their social relationships, in fact.
27
64000
2000
Dhe në fakt, dëmton marëdhëniet e tyre sociale.
01:21
So they have more debt and worse friendships
28
66000
2000
Kështu ata kanë më shumë borxhe dhe shoqëri me të këqija
01:23
than they had before they won the lottery.
29
68000
2000
se që kanë pasur para se të fitonin llotarinë.
01:25
What was interesting about the article
30
70000
2000
Çfarë ishte interesante për këtë artikull
01:27
was people started commenting on the article, readers of the thing.
31
72000
3000
ishte se njerëzit filluan të komentonin rreth artikullit.
01:30
And instead of talking about
32
75000
2000
Dhe në vend qe të flisnin
01:32
how it had made them realize that money doesn't lead to happiness,
33
77000
2000
se si ky artikull i bëri që të kuptojnë se paraja nuk të çon tek lumturia,
01:34
everyone instantly started saying,
34
79000
2000
të gjithë filluan të thonin,
01:36
"You know what I would do if I won the lottery ... ?"
35
81000
2000
"E dini çdo te bëja po ta fitoja llotarinë?"
01:38
and fantasizing about what they'd do.
36
83000
2000
dhe fantazoni për çfarë ata bëjnë,
01:40
And here's just two of the ones we saw that are just really interesting to think about.
37
85000
3000
Dhe këtu janë dy komente që ne i pamë që janë interesante për të menduar për to.
01:43
One person wrote in, "When I win, I'm going to buy my own little mountain
38
88000
3000
Njëri shkroi, "Kur të fitoj, do të blej nje mal të vogël timin
01:46
and have a little house on top."
39
91000
2000
dhe do ndërtoj një shtëpi në maje."
01:48
(Laughter)
40
93000
2000
(Te qeshura)
01:50
And another person wrote, "I would fill a big bathtub with money
41
95000
3000
Dhe një tjetër shkroi, "Do të mbushja një vaske plot me para
01:53
and get in the tub while smoking a big fat cigar
42
98000
2000
dhe të bëja dush përderisa do pija një cigare të trashë
01:55
and sipping a glass of champagne."
43
100000
2000
dhe një gotë shampanjë."
01:57
This is even worse now: "Then I'd have a picture taken
44
102000
2000
Kjo eshte akoma më keq tani: "Pastaj do të bëja një foto
01:59
and dozens of glossies made.
45
104000
2000
ne gjithe ate shkelqim.
02:01
Anyone begging for money or trying to extort from me
46
106000
2000
Çdokush që do tentonte për të më vjedhur para
02:03
would receive a copy of the picture and nothing else."
47
108000
3000
do të merrte një kopje të fotos dhe asgjë tjetër."
02:06
(Laughter)
48
111000
3000
(Te qeshura)
02:09
And so many of the comments were exactly of this type,
49
114000
2000
Dhe shumë komente tjera ishin të këtij lloji,
02:11
where people got money
50
116000
2000
kur njerëzit fitonin para
02:13
and, in fact, it made them antisocial.
51
118000
2000
dhe, në fakt, i bënte ata antisocial.
02:15
So I told you that it ruins people's lives and that their friends bug them.
52
120000
3000
Prandaj ju thashe se paraja shkatërron jetët e njerezve dhe se shokët e tyre fillojne t'i shqetësojnë.
02:18
It also, money often makes us feel very selfish
53
123000
2000
Dhe gjithashtu, paraja shpesh herë na bën egoistë
02:20
and we do things only for ourselves.
54
125000
2000
dhe bëjmë gjëra vetëm për veten tonë.
02:22
Well maybe the reason that money doesn't make us happy
55
127000
2000
Ndoshta, arsyeja pse paratë nuk na bëjnë të lumtur
02:24
is that we're always spending it on the wrong things,
56
129000
2000
është se gjithmonë i harxhojmë në gjëra të kota,
02:26
and in particular, that we're always spending it on ourselves.
57
131000
3000
dhe ne vecanti, sepse ne i shpenzojme gjithmonë vetem per veten tonë.
02:29
And we thought, I wonder what would happen
58
134000
2000
Dhe kam menduar, se çfarë do të ndodhte
02:31
if we made people spend more of their money on other people.
59
136000
2000
nëse do i detyronim njerëzit të shpenzonin paratë e tyre tek njerëzit e tjerë.
02:33
So instead of being antisocial with your money,
60
138000
3000
Kështu në vend të te qenurit antisocial me paratë e tua,
02:36
what if you were a little more prosocial with your money?
61
141000
2000
çfare do te ndodhte nëse do te ishit më prosocial me paratë tuaja?
02:38
And we thought, let's make people do it and see what happens.
62
143000
2000
Dhe ne menduam, le t'i detyrojmë njerëzit ta bëjnë këtë dhe të shikojme se çfarë ndodh.
02:40
So let's have some people do what they usually do
63
145000
2000
Kështu bëmë disa njerëz të bëjnë atë që bëjnë zakonisht
02:42
and spend money on themselves,
64
147000
2000
dhe të harxhojnë paratë e tyre për vete,
02:44
and let's make some people give money away,
65
149000
2000
dhe disa njerëz të tjerë të jepnin para,
02:46
and measure their happiness and see if, in fact, they get happier.
66
151000
3000
dhe krahasuam lumturinë e tyre për të parë se në fakt se a do të ishin më të lumtur.
02:49
So the first way that we did this.
67
154000
2000
Kështu mënyra e parë që bëmë këtë.
02:51
On one Vancouver morning, we went out on the campus
68
156000
2000
Në një mëngjes, në Vankuver, ne shkuam në një konvikt
02:53
at University of British Columbia
69
158000
2000
tek Universiteti British Columbia
02:55
and we approached people and said, "Do you want to be in an experiment?"
70
160000
2000
dhe pyetëm disa njerëz, "A dëshironi të jeni pjesë e në një eksperiment?"
02:57
They said, "Yes."
71
162000
2000
Ata thanë, "Po."
02:59
We asked them how happy they were, and then we gave them an envelope.
72
164000
3000
Ne i pyetëm sa të gëzuar ata ishin, dhe i dhamë një zarf.
03:02
And one of the envelopes had things in it that said,
73
167000
2000
Dhe njëri prej zarfave kishte gjera që thonin,
03:04
"By 5:00 pm today, spend this money on yourself."
74
169000
3000
"Në ora 5 mbasdite, harxhoji keto para per veten tende."
03:07
So we gave some examples of what you could spend it on.
75
172000
3000
U dhamë disa shembuj se në cfarë mund t'i harxhonin paratë.
03:10
Other people, in the morning, got a slip of paper that said,
76
175000
2000
Disa njerëz të tjerë, në mëngjes, morën disa zarfe qe thonin,
03:12
"By 5:00 pm today, spend this money on somebody else."
77
177000
3000
"Në ora 5 mbasdite, harxhoji keto para për dikë tjetër."
03:15
Also inside the envelope was money.
78
180000
2000
Gjithashtu brenda zarfit kishte para.
03:17
And we manipulated how much money we gave them.
79
182000
2000
Dhe ne manipuluam se sa para u dhamë atyre.
03:19
So some people got this slip of paper and five dollars.
80
184000
3000
Pra, disa njerëz morën këtë zarf dhe pesë dollarë.
03:22
Some people got this slip of paper and 20 dollars.
81
187000
3000
Disa morën këtë zarf dhe 20 dollarë.
03:25
We let them go about their day. They did whatever they wanted to do.
82
190000
3000
Ne i lamë ata të lirë. Ata bënë atë që donin te benin
03:28
We found out that they did in fact spend it in the way that we asked them to.
83
193000
3000
Ne zbuluam në fakt, se ata i harxhuan paratë, ashtu siç i thamë ne.
03:31
We called them up at night and asked them,
84
196000
2000
Ne i telefonuam natën vonë dhe i pyetëm,
03:33
"What'd you spend it on, and how happy do you feel now?"
85
198000
2000
"Në cfarë i harxhuat, dhe sa të lumtur ndiheni tani?"
03:35
What did they spend it on?
86
200000
2000
Në cfarë i harxhuat?
03:37
Well these are college undergrads, so a lot of what they spent it on for themselves
87
202000
2000
Disa prej tyre ishin studentë, prandaj shumica e asaj që kishin harxhuar për veten
03:39
were things like earrings and makeup.
88
204000
2000
ishin gjëra si vathë dhe kozmetikë.
03:41
One woman said she bought a stuffed animal for her niece.
89
206000
3000
Një grua tha se bleu një kafshë shtëpiake për mbesën e saj.
03:44
People gave money to homeless people.
90
209000
2000
Disa i dhanë ato parë për njërëzit e pastrehë.
03:46
Huge effect here of Starbucks.
91
211000
3000
Efekt i madh këtu i Starbucks-it.
03:49
(Laughter)
92
214000
2000
(Te qeshura)
03:51
So if you give undergraduates five dollars, it looks like coffee to them
93
216000
3000
Kështu nëse i jep studentëve pesë dollar, atyre ju duket si kafe
03:54
and they run over to Starbucks and spend it as fast as they can.
94
219000
3000
dhe vrapojnë Starbuks për t'i harxhuar sa më shpejtë që mundeshin.
03:57
But some people bought a coffee for themselves, the way they usually would,
95
222000
3000
Por disa njerëz blenë kafe për vete, si zakonisht,
04:00
but other people said that they bought a coffee for somebody else.
96
225000
2000
por disa thanë se blenë kafe per dikë tjetër.
04:02
So the very same purchase,
97
227000
2000
Pra me blerje të njejta
04:04
just targeted toward yourself
98
229000
2000
disa blejne per veten e tyre
04:06
or targeted toward somebody else.
99
231000
2000
disa për dikë tjetër.
04:08
What did we find when we called them back at the end of the day?
100
233000
2000
Çfarë zbuluam ne kur i thirrëm në fund të ditës?
04:10
People who spent money on other people got happier.
101
235000
2000
Njerëzit që harxhuan para për njerëzit tjerë ishin më të lumtur.
04:12
People who spent money on themselves, nothing happened.
102
237000
2000
Njerëzit që harxhuan paratë për veten e tyre, asgjë nuk ndodhi me ta.
04:14
It didn't make them less happy, it just didn't do much for them.
103
239000
3000
Nuk i bëri më pak të lumtur, vetëm se nuk ndryshoi asgjë për ta.
04:17
And the other thing we saw is the amount of money doesn't matter that much.
104
242000
3000
Dhe një gjë tjetër që pamë, është se vlera e parasë nuk ka rëndësi edhe aq shumë.
04:20
So people thought that 20 dollars would be way better than five dollars.
105
245000
3000
Kështu disa menduan se 20 dollarë do ishin më mirë se pesë dollarë.
04:23
In fact, it doesn't matter how much money you spent.
106
248000
3000
Në fakt, nuk ka rëndësi sesa para harxhon.
04:26
What really matters is that you spent it on somebody else
107
251000
2000
Ajo qe ka rëndësi është se i harxhon ato më para për dikë tjetër
04:28
rather than on yourself.
108
253000
2000
sesa për veten tënde.
04:30
We see this again and again
109
255000
2000
E pamë këtë përsëri dhe përsëri
04:32
when we give people money to spend on other people instead of on themselves.
110
257000
3000
kur u dhame njerëzve para qe t'i hargjojne për dikë tjetër dhe jo për veten.
04:35
Of course, these are undergraduates in Canada --
111
260000
2000
Natyrisht, këta janë studenta në Kanada
04:37
not the world's most representative population.
112
262000
2000
dhe nuk perfaqesojne te gjithë popullsine e botës.
04:39
They're also fairly wealthy and affluent and all these other sorts of things.
113
264000
3000
Ata gjithashtu janë të pasur nga te gjithë këto gjëra.
04:42
We wanted to see if this holds true everywhere in the world
114
267000
3000
Ne dëshiruam të dinim nese kjo është e vërtetë në te gjithë botën
04:45
or just among wealthy countries.
115
270000
2000
jo vetëm në shtetet e pasura.
04:47
So we went, in fact, to Uganda and ran a very similar experiment.
116
272000
2000
Kështu ne shkuam në Uganda dhe provuam një eksperiment të ngjashëm.
04:49
So imagine, instead of just people in Canada,
117
274000
2000
Kështu imagjinoni, në vend të vetëm njerëzve në Kanada
04:51
we said, "Name the last time you spent money on yourself or other people.
118
276000
3000
ne i thamë, "Na tregoni herën e fundit kur harxhuat para për vete apo për dikë tjetër.
04:54
Describe it. How happy did it make you?"
119
279000
2000
Përshkruajeni. Sa të lumtur ju bëri qe të ndiheni?"
04:56
Or in Uganda, "Name the last time you spent money
120
281000
2000
Ose në Uganda "Tregoni herën e fundit kur harxhuat para
04:58
on yourself or other people and describe that."
121
283000
3000
për veten apo per dikë tjetër dhe përshkruajeni."
05:01
And then we asked them how happy they are again.
122
286000
2000
Dhe pastaj i pyetëm se sa të lumtur janë përsëri.
05:03
And what we see is sort of amazing
123
288000
2000
Dhe cfarë shohim ështe e mrekullueshme
05:05
because there's human universals on what you do with your money
124
290000
2000
sepse janë universale gjërat që bëjnë njerëzit me para
05:07
and then real cultural differences on what you do as well.
125
292000
3000
dhe pastaj janë edhe dallimet kulturore.
05:10
So for example,
126
295000
2000
Kështu për shembull,
05:12
one guy from Uganda says this.
127
297000
2000
një djalë nga Uganda tha kështu.
05:14
He said, "I called a girl I wished to love."
128
299000
2000
"Thirra një vajzë që dashuroja."
05:16
They basically went out on a date,
129
301000
2000
Ata dolën për një takim,
05:18
and he says at the end that he didn't "achieve" her up till now.
130
303000
3000
dhe ai tha në fund se nuk kishte mundur ta bëjë për vete atë vajzë deri më tani.
05:21
Here's a guy from Canada.
131
306000
3000
Ja dhe një djalë tjetër nga Kanada.
05:24
Very similar thing.
132
309000
2000
Shum e ngjashme.
05:26
"I took my girlfriend out for dinner.
133
311000
2000
"E mora të dashurën time për darke.
05:28
We went to a movie, we left early,
134
313000
2000
Shkuam të shikonim një film, u larguam më herët,
05:30
and then went back to her room for ... " only cake -- just a piece of cake.
135
315000
4000
dhe u kthyem në dhomën e saj për ... "vetëm tortë -- vetëm per një copë torte.
05:34
Human universal -- so you spend money on other people,
136
319000
2000
Universalizmi njerëzor, shpenzon para në njerëz tjerë,
05:36
you're being nice to them.
137
321000
2000
duke u treguar i sjellshem me ata.
05:38
Maybe you have something in mind, maybe not.
138
323000
2000
Ndoshta keni dicka në mëndje, ndoshta jo.
05:40
But then we see extraordinary differences.
139
325000
2000
Por pastaj shohim ndryshime të mëdha.
05:42
So look at these two.
140
327000
2000
Pra, shihni këta te dy.
05:44
This is a woman from Canada.
141
329000
2000
Kjo është një grua nga Kanada.
05:46
We say, "Name a time you spent money on somebody else."
142
331000
2000
Ne i thamë, "Na trego kur keni harxhuar para për dikë tjetër."
05:48
She says, "I bought a present for my mom.
143
333000
2000
Ajo tha, "I bleva mamasë një dhuratë.
05:50
I drove to the mall in my car, bought a present, gave it to my mom."
144
335000
2000
Shkova në një dyqan, bleva një dhuratë, dhe ia dhashë mamase sime."
05:52
Perfectly nice thing to do.
145
337000
2000
Një gjë shumë e mirë per ta bere.
05:54
It's good to get gifts for people that you know.
146
339000
2000
Është gjë e mirë nëse u blen dhurata njerezve qe njeh.
05:56
Compare that to this woman from Uganda.
147
341000
2000
Krahasojeni këtë me këtë grua nga Uganda.
05:58
"I was walking and met a long-time friend
148
343000
2000
"Po ecja në rrugë dhe u takova me një shoqe që kisha kohe pa e parë
06:00
whose son was sick with malaria.
149
345000
2000
djali i së cilës ishte i sëmurë me malaria.
06:02
They had no money, they went to a clinic and I gave her this money."
150
347000
3000
Ata ishin të varfer, shkuan në një klinikë dhe une ia dhashë asaj parate."
06:05
This isn't $10,000, it's the local currency.
151
350000
3000
Këto nuk janë aq shumë sa 10,000$.
06:08
So it's a very small amount of money, in fact.
152
353000
2000
Është një sasi shumë e vogël, në fakt.
06:10
But enormously different motivations here.
153
355000
2000
Por shikoni ndryshimin këtu.
06:12
This is a real medical need,
154
357000
2000
Kjo është një nevoje mjekesore,
06:14
literally a life-saving donation.
155
359000
2000
Realisht një jetë e shpëtuar me këtë kontribut.
06:16
Above, it's just kind of, I bought a gift for my mother.
156
361000
2000
Per sa me siper, eshtë shum e thjeshtë, i bleva mamasë një dhuratë.
06:18
What we see again though
157
363000
2000
Ate cfarë ne shohim përsëri
06:20
is that the specific way that you spend on other people
158
365000
2000
është se mënyra specifike se si harxhoni për njerëzit e tjerë
06:22
isn't nearly as important
159
367000
2000
nuk është shumë me e rëndësishme
06:24
as the fact that you spend on other people
160
369000
2000
se fakti që harxhoni për dikë tjetër
06:26
in order to make yourself happy,
161
371000
2000
në mënyrë që të ndiheni më të lumtur,
06:28
which is really quite important.
162
373000
2000
që në fakt është e rëndësishme.
06:30
So you don't have to do amazing things with your money to make yourself happy.
163
375000
3000
Nuk ju duhet të bëni gjëra të mrekullushme me paratë e tuaja që të ndjeheni të lumtur.
06:33
You can do small, trivial things and yet still get these benefits from doing this.
164
378000
3000
Mund të bëni gjëra të vogla dhe përsëri të jeni të lumtur.
06:36
These are only two countries.
165
381000
2000
Këto janë vetëm dy shtete.
06:38
We also wanted to go even broader and look at every country in the world if we could
166
383000
3000
Ne dëshiruam të shkonin në cdo cep të botës
06:41
to see what the relationship is between money and happiness.
167
386000
3000
per te pare marëdhënien mes parasë dhe lumturisë.
06:44
We got data from the Gallup Organization,
168
389000
2000
Morem informata prej Organizates Gallup,
06:46
which you know from all the political polls that have been happening lately.
169
391000
3000
që me siguri e njihni nga studimet e votave qe i kane bere këto vitet e fundit.
06:49
They ask people, "Did you donate money to charity recently?"
170
394000
2000
Ata pyetën njerëz "A keni dhëne para për bamirësi kohet e fundit?"
06:51
and they ask them, "How happy are you with your life in general?"
171
396000
3000
dhe gjithashtu i pyetën "Sa të lumtur jeni me jetën e tuaj ne pergjithesi?"
06:54
And we can see what the relationship is between those two things.
172
399000
2000
Dhe mund të shohim marëdhënien mes këtyre te dyjave.
06:56
Are they positively correlated? Giving money makes you happy.
173
401000
3000
A janë të lidhura pozitivisht? Të japësh para, të bën të lumtur.
06:59
Or are they negatively correlated?
174
404000
2000
Apo jane te lidhur negativisht?
07:01
On this map, green will mean they're positively correlated
175
406000
2000
Në këtë hartë, e gjelbërta do të thotë qe ato janë të lidhura pozitivisht
07:03
and red means they're negatively correlated.
176
408000
3000
dhe e kuqja do të thotë që nuk janë.
07:06
And you can see, the world is crazily green.
177
411000
2000
Sic e shohim, bota është shume e gjelbërt.
07:08
So in almost every country in the world
178
413000
2000
Pothuajse në çdo vend të botës
07:10
where we have this data,
179
415000
2000
ku ne kemi këto informata,
07:12
people who give money to charity are happier people
180
417000
2000
njerëzit që japin para për bamirësi janë më të lumtur,
07:14
that people who don't give money to charity.
181
419000
2000
sesa njerëzit që nuk japin para për bamirësi.
07:16
I know you're all looking at that red country in the middle.
182
421000
3000
E di që të gjithë po shikoni shtetin e kuq në mes.
07:19
I would be a jerk and not tell you what it is,
183
424000
2000
Nuk do të ishte mirë nga ana ime po të mos u tregoja se cfarë është,
07:21
but in fact, it's Central African Republic.
184
426000
2000
por në fakt, është Republika e Afrikës Qëndrore.
07:23
You can make up stories. Maybe it's different there for some reason or another.
185
428000
2000
Mund të krijosh historira. Por ndoshta është ndryshe atje per nje arsye apo per nje tjeter.
07:25
Just below that to the right is Rwanda though,
186
430000
2000
Pak më poshte në të djathtë, është Ruanda,
07:27
which is amazingly green.
187
432000
2000
që është shumë e gjelbërt.
07:29
So almost everywhere we look
188
434000
2000
Kështu qe gati kudo ku shikuam
07:31
we see that giving money away makes you happier
189
436000
2000
pamë se po të japim para, jemi më të lumtur
07:33
than keeping it for yourself.
190
438000
2000
sesa për kur i mbajmë për vete.
07:35
What about your work life, which is where we spend all the rest of our time
191
440000
3000
Po për jetën tuaj te punes, ku në fakt kalojme shumicën e kohës
07:38
when we're not with the people we know.
192
443000
2000
e kur nuk jemi me njerëz qe njohim.
07:40
We decided to infiltrate some companies and do a very similar thing.
193
445000
3000
Vendosëm të depërtonim në disa kompani dhe të bëjmë një gjë të ngjashme.
07:43
So these are sales teams in Belgium.
194
448000
2000
Kështu këto janë disa ekipe të shitjes ne Belgjikë.
07:45
They work in teams; they go out and sell to doctors
195
450000
2000
Ata punojnë në grupe, përpiqen t'u shesin doktorëve
07:47
and try to get them to buy drugs.
196
452000
2000
lloje të ndryshme të ilaqeve.
07:49
So we can look and see how well they sell things
197
454000
3000
Mund të shikojmë dhe të kuptojme se sa mire i shesin gjerat
07:52
as a function of being a member of a team.
198
457000
2000
si një funksion i të qenit anetar i një ekipi.
07:54
Some teams, we give people on the team some money for themselves
199
459000
2000
U dhamë disa njerëzve në ekip ca para për vete
07:56
and say, "Spend it however you want on yourself,"
200
461000
2000
dhe u thamë, "Harxhoni këto para si të doni për veten tuaj,"
07:58
just like we did with the undergrads in Canada.
201
463000
2000
siç bëmë me studentët në Kanda.
08:00
But other teams we say, "Here's 15 euro.
202
465000
2000
Por në disa ekipe u thamë, "Ja ku janë 15 euro.
08:02
Spend it on one of your teammates this week.
203
467000
2000
Harxhoni për dikë në ekipin tuaj këtë javë.
08:04
Buy them something as a gift or a present and give it to them.
204
469000
3000
Blijuni dicka, ndonjë dhuratë apo diçka të tillë dhe ua jepni atyre.
08:07
And then we can see, well now we've got teams that spend on themselves
205
472000
3000
Tani mund të shohim, që kemi ekipe qe harxhojnë para për veten
08:10
and we've got these prosocial teams
206
475000
2000
dhe kemi ekipet prosociale
08:12
who we give money to make the team a little bit better.
207
477000
2000
qe u japim para per te bere grupet e tyre pak me te mira.
08:14
The reason I have a ridiculous pinata there
208
479000
2000
Arsyeja pse kam nxjerre ate kal qesharak atje
08:16
is one of the teams pooled their money and bought a pinata,
209
481000
2000
eshte se njera prej grupeve shpenzoi leket per ta blere ate,
08:18
and they all got around and smashed the pinata and all the candy fell out and things like that.
210
483000
3000
dhe të gjithë u mblodhën së bashku, dhe i raneme sa kishin fuqi derisa ranë të gjitha karamelet.
08:21
A very silly, trivial thing to do,
211
486000
2000
Vërtetë një gjë e parëndësishme dhe fëmijore për të bërë,
08:23
but think of the difference on a team that didn't do that at all,
212
488000
3000
por mendoni për ndryshimin në ekipin që kishte bërë asgjë,
08:26
that got 15 euro, put it in their pocket,
213
491000
2000
që morrën 15 euro, i futën në kuletën e tyre,
08:28
maybe bought themselves a coffee,
214
493000
2000
dhe blenë kafe për vete,
08:30
or teams that had this prosocial experience
215
495000
2000
ose ekipet qe kishin kete eksperiencë prosociale
08:32
where they all bonded together to buy something and do a group activity.
216
497000
3000
ku të gjithë u bashkuan për të blerë dicka dhe bënë një aktivitet grupi.
08:35
What we see is that, in fact, the teams that are prosocial sell more stuff
217
500000
3000
Çfarë shohim eshte qe, ekipet që jane me prosociale shesin gjëra më shumë
08:38
than the teams that only got money for themselves.
218
503000
2000
sesa ekipet që i morën parate vetem për vete.
08:40
And one way to think about it
219
505000
2000
Dhe mënyra e vetme për të menduar rreth kesaj
08:42
is for every 15 euro you give people for themselves,
220
507000
2000
është për qe cdo 15 euro që i jep njerëzve për veten,
08:44
they put it in their pocket, they don't do anything different than they did before.
221
509000
3000
ata i fusin në xhepat e tyre, e nuk bëjnë asgjë ndryshe nga më parë.
08:47
You don't get any money from that.
222
512000
2000
Nuk fiton asnjë para nga kjo.
08:49
You actually lose money because it doesn't motivate them to perform any better.
223
514000
3000
Në fakt humbet para sepse nuk i motivon ata që të punojnë më shumë.
08:52
But when you give them 15 euro to spend on their teammates,
224
517000
2000
Por kur i jep 15 euro, që t'i harxhojne për ekipin e tyre,
08:54
they do so much better on their teams
225
519000
2000
ata bëjnë gjëra shumë më të mira
08:56
that you actually get a huge win on investing this kind of money.
226
521000
3000
nga e cila përfiton aq shumë duke investuar ne diçka të tillë.
08:59
And I realize that you're probably thinking to yourselves,
227
524000
2000
Dhe une e kuptoj, që ju po mendoni me vete,
09:01
this is all fine,
228
526000
2000
kjo është në rregull,
09:03
but there's a context that's incredibly important for public policy
229
528000
2000
por aty është një kontekst shumë i rëndësishëm për politikat publike
09:05
and I can't imagine it would work there.
230
530000
2000
dhe nuk do të imagjonja qe te funksiononte atje.
09:07
And basically that if he doesn't show me that it works here,
231
532000
2000
Dhe nëse nuk ma tregon që funksiononkëtu,
09:09
I don't believe anything he said.
232
534000
2000
nuk besoj asgjë se çfarë thotë ai.
09:11
And I know what you're all thinking about are dodgeball teams.
233
536000
3000
Dhe e di se të gjithë po mendoni për ekipe e dodgeball.
09:14
(Laughter)
234
539000
2000
(Te qeshura)
09:16
This was a huge criticism that we got
235
541000
2000
Kjo ishte një kritikë e madhe që duhet
09:18
to say, if you can't show it with dodgeball teams, this is all stupid.
236
543000
3000
ta themi, nëse nuk e tregoni me ekipe e dodgeball, atëherë asgjë nuk vlen.
09:21
So we went out and found these dodgeball teams
237
546000
2000
Kështu ne gjeten disa ekipe të dodgeball
09:23
and infiltrated them.
238
548000
2000
dhe depërtuam në ta.
09:25
And we did the exact same thing as before.
239
550000
2000
Dhe bëmë te njejten gje si me para.
09:27
So some teams, we give people on the team money, they spend it on themselves.
240
552000
3000
Kështu, disa ekipeve, u dhamë para per t'i shpenzuar ato për vete.
09:30
Other teams, we give them money
241
555000
2000
Dhe disa tjerëve, u dhame para
09:32
to spend on their dodgeball teammates.
242
557000
2000
për t'i shpenzuar për shokët e ekipit.
09:34
The teams that spend money on themselves
243
559000
2000
Ekipi që harxhoi para për vete
09:36
are just the same winning percentages as they were before.
244
561000
2000
janë në perqindje të njejtë si më parë sa i përket fitores së tyre.
09:38
The teams that we give the money to spend on each other,
245
563000
2000
Ekipe që kishin shpenzuan para për njëri-tjetrin,
09:40
they become different teams
246
565000
2000
ndryshuan
09:42
and, in fact, they dominate the league by the time they're done.
247
567000
2000
dhe, në fakt, ata dolën të parët në ligë.
09:44
Across all of these different contexts --
248
569000
2000
Pas gjithë këtyre konteksteve të ndryshme --
09:46
your personal life, you work life,
249
571000
2000
jeta juaj personale, jeta juaj e punës,
09:48
even silly things like intramural sports --
250
573000
2000
edhe gjërat budallaqë si ky sporti --
09:50
we see spending on other people has a bigger return for you
251
575000
2000
shohim se shpenzimi në njerëzit e tjerë, u shpërblehet më mirë ju
09:52
than spending on yourself.
252
577000
3000
sesa shpenzimi për vete.
09:55
And so I'll just say, I think if you think money can't buy happiness
253
580000
2000
Dhe vetëm do të thoja, mendoj se nëse mendoni se paraja nuk blen lumturinë
09:57
you're not spending it right.
254
582000
2000
ju nuk jeni duke i shpenzuar ku duhet.
09:59
The implication is not you should buy this product instead of that product
255
584000
3000
Implikimi nuk është se duhet ta blesh atë produkt dhe jo tjetrin
10:02
and that's the way to make yourself happier.
256
587000
2000
dhe kjo është mënyra për të bërë veten më të lumtur.
10:04
It's in fact, that you should stop thinking
257
589000
2000
Në fakt, duhet të ndaloni së menduari
10:06
about which product to buy for yourself
258
591000
2000
se çfarë produkti të bleni për vete
10:08
and try giving some of it to other people instead.
259
593000
3000
dhe provoni t'ua bleni të tjerëve.
10:11
And we luckily have an opportunity for you.
260
596000
3000
Dhe ne për fat kemi një mundësi për ju.
10:14
DonorsChoose.org is a non-profit
261
599000
2000
DonorsChoose.org është një organizate joqeveritare
10:16
for mainly public school teachers in low-income schools.
262
601000
3000
kryesisht për mësuesit e shkollave publike që kanë të ardhura të ulëta.
10:19
They post projects,
263
604000
2000
Ata postojnë projekte,
10:21
so they say, "I want to teach Huckleberry Finn to my class and we don't have the books,"
264
606000
2000
ata thonë,"Dua t'u mësoj nxënësve për Huckleberry Finn por nuk kemi libra,"
10:23
or "I want a microscope to teach my students science
265
608000
2000
ose,"Dua një mikroskop, që t'u mësoj nxënësve të mi rreth shkencës
10:25
and we don't have a microscope."
266
610000
2000
dhe ne nuk kemi një të tillë."
10:27
You and I can go on and buy it for them.
267
612000
2000
Unë dhe ju mund t'i blejmë për ata.
10:29
The teacher writes you a thank you note. The kids write you a thank you note.
268
614000
3000
Mësuesi ju shkruan një letër falenderimi, gjithashtu dhe fëmijët.
10:32
Sometimes they send you pictures of them using the microscope.
269
617000
2000
Ndonjëherë të dërgojnë foto duke përdorur mikroskopin.
10:34
It's an extraordinary thing.
270
619000
2000
Është një gjë e mrekullueshme.
10:36
Go to the website and start yourself on the process
271
621000
2000
Klikoni në faqen e internetit dhe filloni të
10:38
of thinking, again, less about "How can I spend money on myself?"
272
623000
3000
mendoni përsëri, më pak "Si t'i harxhoj parate vetëm për vete?"
10:41
and more about "If I've got five dollars or 15 dollars,
273
626000
3000
dhe per me teper "Nese i kam pese dollare ose 15 dollare,
10:44
what can I do to benefit other people?"
274
629000
2000
cfare mund te bej qe te perfitojne edhe njerezit e tjere?"
10:46
Because ultimately when you do that, you'll find that you'll benefit yourself much more.
275
631000
3000
Sepse përfundimisht po ta bëni atë do ta shihni që vetë do të përfitoni më shumë.
10:49
Thank you.
276
634000
2000
Ju falemnderit.
10:51
(Applause)
277
636000
2000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Michael Norton - Social science researcherThrough clever studies, Michael Norton studies how we feel about what we buy and spend.
Why you should listen
Michael I. Norton is a professor of business administration in the marketing unit at the Harvard Business School. He holds a B.A. in Psychology and English from Williams and a Ph.D. in Psychology from Princeton. Prior to joining HBS, Professor Norton was a Fellow at the MIT Media Lab and MIT’s Sloan School of Management. His work has been published in a number of leading academic journals, including Science, the Journal of Personality and Social Psychology, Psychological Science, and the Annual Review of Psychology, and has been covered in media outlets such as the Economist, the Financial Times, the New York Times, the Wall Street Journal, and the Washington Post.
His research has twice been featured in the New York Times Magazine Year in Ideas issue, in 2007 (Ambiguity Promotes Liking) and 2009 (The Counterfeit Self). His “The IKEA Effect: When Labor Leads to Love” was featured in Harvard Business Review‘s Breakthrough Ideas for 2009.
Michael Norton | Speaker | TED.com