TEDSalon NY2013
Rodrigo Canales: The deadly genius of drug cartels
Rodrigo Canales: Sự thiên tài gây chết người của những băng đảng ma tuý
Filmed:
Readability: 5.6
2,408,475 views
Có tới 100000 người chết vì ma túy ở Mexico 6 năm vừa qua. Chúng ta có thể sẽ nghĩ ra việc này không liên quan gì đến chúng ta nhưng thực tế là chúng ta là những kẻ đồng loã, theo giáo sư Rodrigo Canales từ đại học Yale, trong cuộc nói chuyện thản nhiên chuyển thành cuộc đối thoại tri thức về vấn đề chính băng đảng ma tuý. Cuộc tàn sát không phải là vô danh, không biết vô thức giết lẫn nhau nhưng đúng hơn là kết quả của một số quản lý thương hiệu tinh vi một cách nghiêm trọng.
Rodrigo Canales - Business professor
Rodrigo Canales wants to understand how individuals influence organizations or systems--even those as complex as the Mexican drug cartels. Full bio
Rodrigo Canales wants to understand how individuals influence organizations or systems--even those as complex as the Mexican drug cartels. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
In December of 2010,
0
1617
3676
Vào tháng 12 năm 2010,
00:17
the city of Apatzingán
1
5293
1817
thành phố Apatzingán
00:19
in the coastal state of Michoacán, in Mexico,
2
7110
3152
ở bang ven biển Michoacán, Mexico,
00:22
awoke to gunfire.
3
10262
2370
bị đánh thức bởi những tiếng súng.
00:24
For two straight days,
4
12632
1576
Trong hai ngày liên tiếp,
00:26
the city became an open battlefield
5
14208
2418
thành phố trở thành một bãi chiến trường
00:28
between the federal forces
6
16626
1784
giữa quân đội của liên bang
00:30
and a well-organized group,
7
18410
1669
và một đội quân tinh nhuệ
00:32
presumably from the local criminal organization,
8
20079
2783
có lẽ từ tổ chức tội phạm của địa phương,
00:34
La Familia Michoacana, or the Michoacán family.
9
22862
3372
La Famillia Michoacana, hay là gia đình Michoacán.
00:38
The citizens didn't only experience incessant gunfire
10
26234
3150
Người dân đã không chỉ trải nghiệm những tiếng súng liên hồi
00:41
but also explosions
11
29384
2420
mà còn là những vụ nổ
00:43
and burning trucks used as barricades across the city,
12
31804
3271
và những chiếc xe tải bị đốt cháy để làm vật cản cho việc tiếp cận vào thành phố,
00:47
so truly like a battlefield.
13
35075
2017
vì thế mà nó thực sự giống một chiến trường.
00:49
After these two days,
14
37092
1530
Sau hai ngày này,
00:50
and during a particularly intense encounter,
15
38622
2805
và trải qua cuộc chạm trán căng thẳng,
00:53
it was presumed that the leader of La Familia Michoacana,
16
41427
2567
người ta cho rằng thủ lĩnh của La Famillia Michoacana,
00:55
Nazario Moreno, was killed.
17
43994
2505
Nazario Moreno đã bị giết.
00:58
In response to this terrifying violence,
18
46499
2011
Trong việc chịu trách nhiệm cho vụ bạo lực này,
01:00
the mayor of Apatzingán
19
48510
1999
thị trưởng của Apatzigán
01:02
decided to call the citizens to a march for peace.
20
50509
2300
quyết định kêu gọi người dân tổ chức cuộc diễu hành vì hòa bình.
01:04
The idea was to ask for a softer approach
21
52809
3347
Ý tưởng này được đề ra như một sự tiếp cận dần
01:08
to criminal activity in the state.
22
56156
2418
tới những hành động tội ác đang tồn tại trong bang.
01:10
And so, the day of the scheduled procession,
23
58574
3194
Và ngày diễu hành diễn ra như dự kiến,
01:13
thousands of people showed up.
24
61768
1854
hàng ngàn người đã tham gia.
01:15
As the mayor was preparing to deliver
25
63622
1694
Vì ngài thị trưởng đang chuẩn bị cho
01:17
the speech starting the march,
26
65316
2111
một bài phát biểu để bắt đầu buổi diễu hành,
01:19
his team noticed
27
67427
1502
đội tổ chức của ông đã nhận thấy rằng
01:20
that, while half of the participants
28
68929
3158
một nửa số người tham dự
01:24
were appropriately dressed in white,
29
72087
1675
đều mặc đồ trắng
01:25
and bearing banners asking for peace,
30
73762
2840
và đeo những tấm biển yêu cầu hoà bình,
01:28
the other half was actually marching
31
76602
2169
một nửa số còn lại diễu hành
01:30
in support of the criminal organization
32
78771
3091
ủng hộ tổ chức tội phạm
01:33
and its now-presumed-defunct leader.
33
81862
3184
và người thủ lĩnh được cho là đã chết.
01:37
Shocked, the mayor decided to step aside
34
85046
3069
Quá kinh ngạc, ngài thị trưởng đã đứng ngoài
01:40
rather than participate or lead a procession
35
88115
2011
thay vì tham gia hay điều khiển buổi diễu hành
01:42
that was ostensibly in support of organized crime.
36
90126
3385
mà điều đó rõ ràng thể hiện sự ủng hộ cho tổ chức tội phạm.
01:45
And so his team stepped aside.
37
93511
2242
Bởi thế nên đội tổ chức của ông cũng quyết định đứng ngoài.
01:47
The two marches joined together,
38
95753
2076
Hai đôi diễu hành cùng đi với nhau,
01:49
and they continued their path
39
97829
3005
và họ tiếp tục con đường của họ
01:52
towards the state capital.
40
100834
2610
thẳng tiến đến thủ đô của bang.
01:55
This story of horrific violence
41
103444
4811
Câu chuyện về vụ việc bạo lực đáng sợ này
02:00
followed by a fumbled approach
42
108255
2197
được theo đuổi bởi sự tiếp cận vụng về
02:02
by federal and local authorities as they tried
43
110452
2195
của các nhà chức trách địa phương và liên bạng vì họ đã cố
02:04
to engage civil society,
44
112647
1423
hứa hẹn hòa bình với người dân
02:06
who has been very well engaged by a criminal organization,
45
114070
3356
những người đã bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi tổ chức tội phạm
02:09
is a perfect metaphor for what's happening in Mexico today,
46
117426
3464
đó là một phép ẩn dụ hoàn hảo cho những gì đang diễn ra ở Mexico ngày nau,
02:12
where we see that our current understanding
47
120890
3349
nơi mà chúng ta nhận ra sự hiểu biết của chúng ta
02:16
of drug violence and what leads to it
48
124239
2368
về tệ nạn ma tuý và tác nhân của nó
02:18
is probably at the very least incomplete.
49
126607
2602
chưa được hoàn thiện.
02:21
If you decided to spend 30 minutes trying
50
129209
2003
Nếu bạn quyết định dành 30 phút thử
02:23
to figure out what's going on with drug violence in Mexico
51
131212
2030
tìm hiểu về những việc đang diễn ra về bạo lực và ma túy ở Mexico
02:25
by, say, just researching online,
52
133242
2639
chỉ bằng việc tìm kiếm trên mạng,
02:27
the first thing you would find out is that
53
135881
1841
điều đầu tiên bạn sẽ tìm thấy là
02:29
while the laws state that all Mexican citizens are equal,
54
137722
3967
trong khi luật phát đã đề cập là mọi công dân Mexico đều bình đẳng,
02:33
there are some that are more
55
141689
1119
thì có những người được hưởng quyền lợi nhiều hơn
02:34
and there are some that are much less equal than others,
56
142808
3359
và những người khác thì lại ít hơn,
02:38
because you will quickly find out
57
146167
1251
vì bạn sẽ nhanh chóng nhận ra rằng
02:39
that in the past six years
58
147418
1704
trong 6 năm qua
02:41
anywhere between 60 and 100,000 people
59
149122
2148
giữa 60 đến 100000 người đều có những người
02:43
have lost their lives in drug-related violence.
60
151270
3558
tử vong do tệ nạn ma tuý.
02:46
To put these numbers in perspective,
61
154828
1747
Để đặt con số này theo phần trăm tỉ lệ,
02:48
this is eight times larger than the number of casualties
62
156575
2816
nó lớn hơn gấp 8 lần con số thương vong
02:51
in the Iraq and Afghanistan wars combined.
63
159391
4521
tại trận chiến ở Iraq và Afghanistan cộng lại.
02:55
It's also shockingly close to the number of people
64
163912
2504
Đáng kinh ngạc là con số này cũng gần với số người
02:58
who have died in the Syrian civil war,
65
166416
2526
đã tử vong trong cuộc nội chiến ở Siri
03:00
which is an active civil war.
66
168942
2213
vẫn đang diễn ra.
03:03
This is happening just south of the border.
67
171155
3196
Đây là những gì đang diễn ra ở phía nam của biên giới.
03:06
Now as you're reading, however,
68
174351
1604
Hiện nay như những gì bạn đang đọc, tuy nhiên,
03:07
you will be maybe surprised that you will quickly
69
175955
1683
bạn sẽ thấy bất ngờ rằng bạn sẽ nhanh chóng
03:09
become numb to the numbers of deaths,
70
177638
2036
trở nên lạnh gáy trước số lượng người chết,
03:11
because you will see that these are sort of abstract numbers
71
179674
3686
vì bạn sẽ thấy đấy là những con số trừu tượng
03:15
of faceless, nameless dead people.
72
183360
3593
của những người chết vô danh.
03:18
Implicitly or explicitly, there is a narrative
73
186953
2724
Ngụ ý hay rõ ràng thì đây vẫn là một câu chuyện
03:21
that all the people who are dying
74
189677
1835
về những con người đang chết dần
03:23
were somehow involved in the drug trade,
75
191512
2856
bằng cách nào đó liên quan đến giao dịch ma tuý,
03:26
and we infer this because they were either tortured
76
194368
3596
và chúng tôi suy luận như vậy vì họ đã bị tra tấn
03:29
or executed in a professional manner,
77
197964
2161
hoặc xử tử một cách chuyên nghiệp
03:32
or, most likely, both.
78
200125
1652
hoặc cả hai.
03:33
And so clearly they were criminals
79
201777
1981
Và rõ ràng họ là những kẻ phạm tội
03:35
because of the way they died.
80
203758
2615
vì cái cách họ chết.
03:38
And so the narrative is that somehow these people
81
206373
2563
Và vậy nên câu chuyện này là về những gì những người này
03:40
got what they were deserved.
82
208936
1243
nhận được gì họ đáng được nhận.
03:42
They were part of the bad guys.
83
210179
2451
Họ là những người xấu.
03:44
And that creates some form of comfort
84
212630
2548
Và điều này tạo sự thoải mái
03:47
for a lot of people.
85
215178
1632
cho nhiều người.
03:48
However, while it's easier to think
86
216810
2964
Tuy nhiên, trong khi có thể nghĩ đơn giản
03:51
of us, the citizens, the police, the army,
87
219774
3985
về chúng ta, những công dân, cảnh sát, quân đội,
03:55
as the good guys, and them, the narcos,
88
223759
3572
là những người tốt, và họ, những kẻ nghiện ma tuý
03:59
the carteles, as the bad guys,
89
227331
3294
là những người xấu,
04:02
if you think about it,
90
230625
1166
nếu bạn nghĩ về điều đó,
04:03
the latter are only providing a service to the former.
91
231791
3808
những điều sau này chỉ cung cấp dịch vụ cho những cái trước đây.
04:07
Whether we like it or not,
92
235599
2115
Dù chúng ta thích hay không,
04:09
the U.S. is the largest market
93
237714
2661
Hoa Kì là thị trường lớn nhất
04:12
for illegal substances in the world,
94
240375
1618
cho những chất bất hợp pháp trên thế giới,
04:13
accounting for more than half of global demand.
95
241993
3054
phải tính đến hơn một nửa nhu cầu của toàn cầu.
04:17
It shares thousands of miles of border with Mexico
96
245047
3260
Người ta chia sẻ rằng hàng nghìn dặm biên giới với Mexico
04:20
that is its only route of access from the South,
97
248307
3118
là con đường duy nhất để tiến vào từ phía Nam,
04:23
and so, as the former dictator of Mexico, Porfirio Diaz,
98
251425
3055
và vì thế thủ tướng cũ của Mexico, Porfirio Diaz,
04:26
used to say, "Poor Mexico,
99
254480
2729
thường nói, "Mexico thật tội nghiệp
04:29
so far from God and so close to the United States."
100
257209
6192
vì quá xa cách với Chúa và quá gần Mỹ."
04:35
The U.N. estimates that there are 55 million users
101
263401
2849
Liên Hợp Quốc ước tính có 55 nghìn người sử dụng
04:38
of illegal drugs in the United States.
102
266250
2467
chất kích thích trái phép ở Mỹ.
04:40
Using very, very conservative assumptions,
103
268717
2426
Sử dụng những giả định rất báo thủ,
04:43
this yields a yearly drug market on the retail side
104
271143
3097
lợi nhuận hàng năm của thị trường ma tuý trên khía cạnh bán lẻ
04:46
of anywhere between 30 and 150 billion dollars.
105
274240
2783
ở bất cứ nơi đâu là từ 30 đến 150 tỉ đô la.
04:49
If we assume that the narcos only have access
106
277023
2669
Nếu chúng ta cho là những kẻ nghiện ma tuý chỉ có thể
04:51
to the wholesale part, which we know is false,
107
279692
2724
bán buôn, điều mà chúng ta biết là sai trái,
04:54
that still leaves you with yearly revenues
108
282416
2341
mà vẫn để lại cho bạn với doanh thu hàng năm
04:56
of anywhere between 15 billion and 60 billion dollars.
109
284757
4518
của bất cứ nơi đâu từ 15 tỉ đến 60 tỉ đô la.
05:01
To put these numbers in perspective,
110
289275
1916
Đặt những con số này theo phần trăm tỉ lệ,
05:03
Microsoft has yearly revenues of 60 billion dollars.
111
291191
4793
Microsoft có doanh thu hàng năm là 60 tỉ đô la.
05:07
And it so happens that this is a product that,
112
295984
2506
Và điều đó xảy ra khi đây là một sản phẩm mà,
05:10
because of its nature, a business model
113
298490
2975
bởi vì sự tự nhiên của nó, là một nền kinh doanh kiểu mẫu
05:13
to address this market requires you
114
301465
2754
nhắm đến thị trường này yêu cầu bạn
05:16
to guarantee to your producers
115
304219
2129
đảm bảo cho những nhà sản xuất của bạn
05:18
that their product will be reliably placed
116
306348
2618
rằng sản phẩm của họ sẽ đáng tin cậy đặt
05:20
in the markets where it is consumed.
117
308966
2117
ở thị trường mà nó sẽ được tiêu thụ.
05:23
And the only way to do this, because it's illegal,
118
311083
3557
Và cách duy nhất để làm được điều đó, bởi vì đó là hành động bất hợp pháp,
05:26
is to have absolute control of the geographic corridors
119
314640
3010
là phải chắn chắn điều khiển được những đường hành lang địa lý
05:29
that are used to transport drugs.
120
317650
2299
thường dùng để vận chuyển ma tuý.
05:31
Hence the violence.
121
319949
2517
Kể từ đây là tệ nạn.
05:34
If you look at a map of cartel influence and violence,
122
322466
3032
Nếu bạn nhìn vào bản đồ của sự ảnh hưởng phối hợp hành động chung và tệ nạn,
05:37
you will see that it almost perfectly aligns
123
325498
2120
bạn sẽ thấy đó gần như là sự sắp xếp hoàn hảo
05:39
with the most efficient routes of transportation
124
327618
1784
với những con đường vận chuyển hiệu quả
05:41
from the south to the north.
125
329402
1895
từ miền nam lên miền bắc.
05:43
The only thing that the cartels are doing
126
331297
1156
Điều duy nhất mà sự phối hợp hành động chung
05:44
is that they're trying to protect their business.
127
332453
2751
là họ đang cố gắng bảo vệ việc kinh doanh của họ.
05:47
It's not only a multi-billion dollar market,
128
335204
2425
Nó không chỉ là thị trường tỉ đô,
05:49
but it's also a complex one.
129
337629
2095
mà còn là một thị trường đầy phức tạp.
05:51
For example, the coca plant is a fragile plant
130
339724
2709
Ví dụ như, cây Coca là loại cây thân mềm
05:54
that can only grow in certain latitudes,
131
342448
2316
chỉ mọc được vùng nhất định
05:56
and so it means that a business model
132
344764
1736
và nó là một ngành kinh doanh kiểu mẫu
05:58
to address this market requires you to have
133
346500
1735
nhắm đến thị trường yêu cầu bạn phải có
06:00
decentralized, international production,
134
348235
2521
sự phân cấp, sản xuất chuẩn quốc tế,
06:02
that by the way needs to have good quality control,
135
350756
2544
mà cần phải có sự quản lý chất lượng tốt,
06:05
because people need a good high
136
353300
2501
vì mọi người có nhu cầu sử dụng những sản phẩm chất lượng cao
06:07
that is not going to kill them
137
355801
1585
mà không giết chết họ
06:09
and that is going to be delivered to them when they need it.
138
357386
2862
và sẽ được chuyển đến họ mỗi khi họ cần.
06:12
And so that means they need to secure
139
360248
1993
Và điều đó có nghĩa là họ cần đảm bảo
06:14
production and quality control in the south,
140
362241
2902
sự sản xuất và quản lý chất lượng ở miền nam,
06:17
and you need to ensure that you have
141
365143
2007
và bạn cần chắc chắn rằng bạn có
06:19
efficient and effective distribution channels
142
367150
2492
những kênh phân phối hiệu quả và có hiệu lực
06:21
in the markets where these drugs are consumed.
143
369642
3439
trên thị trường tiêu thụ ma tuý.
06:25
I urge you, but only a little bit,
144
373081
1591
Tôi khuyến khích bạn, chỉ một chút thôi
06:26
because I don't want to get you in trouble,
145
374672
2211
vì tôi không muốn bạn gặp rắc rối,
06:28
to just ask around and see how difficult it would be
146
376883
3286
hãy hỏi xung quanh và xem khó khăn thế nào sẽ xảy ra
06:32
to get whatever drug you want, wherever you want it,
147
380169
2857
khi bạn dùng bất cứ loại ma tuý nào, bất cứ nơi đâu bạn muốn,
06:35
whenever you want it, anywhere in the U.S.,
148
383026
2945
bất cứ khi nào, mọi nơi trên nước Mỹ,
06:37
and some of you may be surprised to know
149
385971
2813
và một trong số các bạn hẳn sẽ ngạc nhiên khi biết
06:40
that there are many dealers that offer a service
150
388784
2014
rằng có một số kẻ giao dịch đưa ra một dịch vụ
06:42
where if you send them a text message,
151
390798
1824
nếu bạn nhắn tin cho họ địa điểm,
06:44
they guarantee delivery of the drug
152
392622
1705
họ đảm bảo chuyển ma tuý
06:46
in 30 minutes or less.
153
394327
2882
trong vòng 30 phút hoặc thậm chí ít hơn.
06:49
Think about this for a second.
154
397209
2421
Nghĩ về điều đó một chút.
06:51
Think about the complexity
155
399630
1731
Nghĩ về sự phức tạp
06:53
of the distribution network that I just described.
156
401361
3400
của mạng lưới phân phối mà tôi vừa mô tả.
06:56
It's very difficult to reconcile this
157
404761
2498
Sẽ rất khó để hoà giải điều đó
06:59
with the image of faceless, ignorant goons
158
407259
4122
với những tên vô danh vô lương tâm
07:03
that are just shooting each other,
159
411381
2605
chỉ sát hại lẫn nhau
07:05
very difficult to reconcile.
160
413986
1688
rất khó để giảng hoà.
07:07
Now, as a business professor, and as any business professor would tell you,
161
415674
3329
Hiện nay, với tư cách là một giáo sư về kinh doanh và bất cứ vị giáo sư nào khác sẽ nói cho bạn,
07:11
an effective organization requires
162
419003
2675
một tổ chức hiệu quả yêu cầu
07:13
an integrated strategy that includes
163
421678
1909
một chiến lược tổng hợp bao gồm
07:15
a good organizational structure, good incentives,
164
423587
2873
một tổ chức có cấu trúc tốt, sự thúc đẩy cao,
07:18
a solid identity and good brand management.
165
426460
2992
nền tảng vững chắc và một bộ óc quản lý nhãn hiệu.
07:21
This leads me to the second thing that you would learn
166
429452
2135
Điều này dẫn tôi đến ý nghĩ thứ hai mà bạn sẽ học
07:23
in your 30-minute exploration of drug violence in Mexico.
167
431587
2900
được trong 30 phút khám phá về tệ nạn ma tuý ở Mexico.
07:26
Because you would quickly realize,
168
434487
1562
Vì bạn sẽ nhanh chóng nhận ra rằng,
07:28
and maybe be confused by the fact,
169
436049
1663
và có thể cảm thấy lẫn lộn về việc
07:29
that there are three organizations
170
437712
1237
rằng có ba tổ chức
07:30
that are constantly named in the articles.
171
438949
3535
liên tục được nhắc tên trong bài báo.
07:34
You will hear about Los Zetas,
172
442484
2074
Bạn sẽ nghe về băng đảng Los Zetas,
07:36
the Knights Templar, which is the new brand
173
444558
1971
băng đảng Knights Templar, đó là tên mới
07:38
for the Familia Michoacana that I spoke about at the beginning,
174
446529
2858
của Famillia Michoacana mà tôi nói ở đầu
07:41
and the Sinaloa Federation.
175
449387
2374
và băng đảng Sinaloa Federation.
07:43
You will read that Los Zetas is this assortment
176
451761
2791
Bạn sẽ đọc được rằng Los Zetas là một loại
07:46
of sociopaths that terrify the cities that they enter
177
454552
4355
của chứng rối loại nhân cách chống đối xã hội đe doạ những thành phố mà họ đi qua
07:50
and they silence the press,
178
458907
2126
và họ làm báo chí phải câm lặng
07:53
and this is somewhat true, or mostly true.
179
461033
3374
và điều này có thể đúng hoặc thực sự đúng.
07:56
But this is the result of a very careful branding
180
464407
4079
Nhưng đây là kết quả của một nhãn hiệu
08:00
and business strategy.
181
468486
1801
và kế hoạch kinh doanh cẩn thận.
08:02
You see, Los Zetas is not just
182
470287
2169
Bạn thấy đấy Los Zetas không phải chỉ là
08:04
this random assortment of individuals,
183
472456
1800
sự phân loại ngẫu nhiên của những cá thể
08:06
but was actually created by another criminal organization, the Gulf Cartel,
184
474256
3655
nhưng nó thực sự được tạo bởi một tổ chức tội phạm khác, băng đảng Gulf Cartel,
08:09
that used to control the eastern corridor of Mexico.
185
477911
3012
tổ chức này kiểm soát đường hành lang phía đông của Mexico.
08:12
When that corridor became contested, they decided
186
480923
2414
Khi đường hành lang này gây tranh cãi, họ quyết định
08:15
that they wanted to recruit
187
483337
1790
rằng họ muốn tạo thêm
08:17
a professional enforcement arm.
188
485127
2831
một đội quân thi hành chuyên nghiệp.
08:19
So they recruited Los Zetas:
189
487958
3609
Vì thế họ lập ra băng Los Zetas:
08:23
an entire unit of elite paratroopers
190
491567
2758
một đơn vị lính dù tinh nhuệ
08:26
from the Mexican Army.
191
494325
3017
từ Quân đội Mexico.
08:29
They were incredibly effective as enforcers for the Gulf Cartel,
192
497342
3706
Họ đã thể hiện rất hiệu quả với tư cách là những người thực thi cho băng Gulf Cartel,
08:33
so much so that at some point, they decided
193
501048
1888
vì vậy tại một số điểm, họ đã quyết định
08:34
to just take over the operations,
194
502936
2493
chiếm lấy tổ chức này,
08:37
which is why I ask you to never keep tigers as pets,
195
505429
3794
đó là tại sao tôi muốn nói với bạn là không bao giờ giữ hổ làm thú nuôi,
08:41
because they grow up.
196
509223
2641
vì chúng sẽ trưởng thành.
08:43
Because the Zetas organization was founded in treason,
197
511864
3696
Vì tổ chức Zetas được thành lập từ sự phản bội,
08:47
they lost some of the linkages to the production and distribution
198
515560
2936
họ mất một số đường dây để sản xuất và phân phối
08:50
in the most profitable markets like cocaine,
199
518496
2207
trên một số thị trường đầy lợi nhuận như cocain,
08:52
but what they did have,
200
520703
1290
nhưng đó là những gì họ đã có
08:53
and this is again based on their military origin,
201
521993
2460
và đây là sự lặp lại dựa trên nền tảng quân sự của họ,
08:56
was a perfectly structured chain of command
202
524453
2847
là một đội hình hoàn hảo của chỉ huy
08:59
with a very clear hierarchy
203
527300
2625
với sự phân cấp rõ ràng
09:01
and a very clear promotion path that allowed them
204
529925
4064
và một con đường thăng quan tiến chức rộng mở cho phép họ
09:05
to supervise and operate across many, many markets
205
533989
3822
giám sát và mở rộng trên nhiều thị trường
09:09
very effectively,
206
537811
1642
rất hiệu quả,
09:11
which is the essence of what a chain of command seeks to do.
207
539453
3799
mà đây là bản chất của những gì mà những người chỉ huy đang tìm kiếm.
09:15
And so because they didn't have access
208
543252
1289
Và vì họ không thể tiến vào
09:16
to the more profitable drug markets,
209
544541
2335
những thị trường ma tuý tiềm năng hơn,
09:18
this pushed them and gave them the opportunity
210
546876
1673
điều này đã thúc đẩy họ và cho họ cơ hội
09:20
to diversify into other forms of crime.
211
548549
3498
đa dạng hoá nhiều hình thức phạm tội.
09:24
That includes kidnapping, prostitution,
212
552047
4055
Phải kể đến như là bắt cóc trẻ em, mại dâm,
09:28
local drug dealing and human trafficking,
213
556102
2181
buôn bán ma tuý trong phạm vi địa phương và buôn người,
09:30
including of migrants that go from the south to the U.S.
214
558283
3956
gồm cả những người di cư từ miền Nam đến nước Mỹ.
09:34
So what they currently run is truly
215
562239
4248
Vì vậy những gì họ đang thực hiện
09:38
and quite literally a franchise business.
216
566487
3572
thực sự là một kinh doanh đặc quyền.
09:42
They focus most of their recruiting on the army,
217
570059
3831
Họ tập trung vào hầu hết vào việc tuyển dụng trong quân đội
09:45
and they very openly advertise for better salaries,
218
573890
3077
và họ quảng cáo công khai về những mức lương tốt hơn
09:48
better benefits, better promotion paths,
219
576967
2698
những quyền lợi tốt hơn, những con đường thăng tiến tốt hơn,
09:51
not to mention much better food,
220
579665
1648
nhưng không đề cập về những thực phẩm tốt hơn
09:53
than what the army can deliver.
221
581313
2707
hơn là những gì quân đội có thể vận chuyển.
09:56
The way they operate is that
222
584020
1869
Đường lối tổ chức của họ là
09:57
when they arrive in a locality,
223
585889
1905
khi họ đến một khu vực địa phương,
09:59
they let people know that they are there,
224
587794
1751
họ để mọi người biết là họ đang ở đây,
10:01
and they go to the most powerful local gang
225
589545
3070
họ đến gặp băng đảng quyền lực nhất ở khu vực đó
10:04
and they say, "I offer you
226
592615
2240
và họ nói "Tôi mời gọi anh
10:06
to be the local representative of the Zeta brand."
227
594855
3189
trở thành đại diện của địa phương của thương hiệu Zeta"
10:10
If they agree -- and you don't want to know
228
598044
1873
Nếu họ đồng ý (và tất nhiên bạn sẽ không muốn biết
10:11
what happens if they don't --
229
599917
1743
chuyện gì sẽ xảy ra nếu họ nói không)
10:13
they train them and they supervise them
230
601660
1687
họ huấn luyện và theo dõi những người đó
10:15
on how to run the most efficient criminal operation
231
603347
3327
trong việc điều hành tổ chức tội phạm hiệu quả nhất
10:18
for that town, in exchange for royalties.
232
606674
3501
cho thị trấn đó, để đổi lấy những đặc quyền nhất định.
10:22
This kind of business model obviously depends
233
610175
1906
Hình thức kinh doanh kiểu mẫu này rõ ràng phụ thuộc
10:24
entirely on having a very effective brand of fear,
234
612081
2397
hoàn toàn vào một thương hiệu hiệu quả về nỗi sợ
10:26
and so Los Zetas
235
614478
2373
và vì thế băng đảng Los Zetas
10:28
carefully stage acts of violence
236
616851
2293
cẩn thận trong những hành động bạo lực
10:31
that are spectacular in nature,
237
619144
1933
thu hút sự chú ý tự nhiên của mọi người,
10:33
especially when they arrive first in a city,
238
621077
2800
nhất là khi họ đến một thành phố,
10:35
but again, that's just a brand strategy.
239
623877
3234
nhưng lại một lần nữa, đó chỉ là kế hoạch thương hiệu.
10:39
I'm not saying they're not violent,
240
627111
1899
Tôi không nói là họ không bạo lực,
10:41
but what I am saying is that even though you will read
241
629010
1943
nhưng những gì tôi đang nói là mặc dù bạn sẽ đọc
10:42
that they are the most violent of all,
242
630953
1863
thấy họ là những kẻ bạo lực nhất,
10:44
when you count, when you do the body count,
243
632816
2963
khi bạn đếm, và bạn thực sự làm cái việc đếm xác người chết
10:47
they're actually all the same.
244
635779
3772
thì đều như nhau cả.
10:51
In contrast to them, the Knights Templar
245
639551
3088
Ngược lại, băng đảng Kights Templar
10:54
that arose in Michoacán
246
642639
1840
hoạt động ở Michoacan
10:56
emerged in reaction to the incursion
247
644479
2607
nổi lên từ việc phản đối sự xâm nhập
10:59
of the Zetas into the state of Michoacán.
248
647086
2535
của tổ chức Zeta vào bang ở Michoacán.
11:01
Michoacán is a geographically strategic state
249
649621
2917
Michoacán là một bang có vị trí địa lí chiến lược
11:04
because it has one of the largest ports in Mexico,
250
652538
2003
vì nó có một trong những cảng lớn nhất của Mexico,
11:06
and it has very direct routes to the center of Mexico,
251
654541
2591
và có đường thẳng đến trung tâm Mexico,
11:09
which then gives you direct access to the U.S.
252
657132
3066
từ đó sẽ cho bạn tiến thẳng vào Mỹ.
11:12
The Knights Templar realized very quickly
253
660198
1539
Băng đảng Knights Templar rất nhanh nhận ra rằng
11:13
that they couldn't face the Zetas on violence alone,
254
661737
3508
họ không thể đối mặt với tổ chức Zetas đơn phương
11:17
and so they developed a strategy
255
665245
2357
và do đó họ lên kế hoạch
11:19
as a social enterprise.
256
667602
2779
với tư cách là một doanh nghiệp xã hội.
11:22
They brand themselves as representative of
257
670381
3000
Họ quảng bá mình là là đại diện
11:25
and protecting of the citizens of Michoacán
258
673381
2656
và đồng thời bảo vệ cho cư dân của Michoacán
11:28
against organized crime.
259
676037
2298
chống lại tổ chức tội phạm.
11:30
Their brand of social enterprise means
260
678335
1731
Thương hiệu doanh nghiệp xã hội của họ nhắm
11:32
that they require a lot of civic engagement,
261
680066
2051
đến việc họ yêu cầu lượng lớn sự tham gia của công dân,
11:34
so they invest heavily in providing local services,
262
682117
4166
vì thế họ đầu tư mạnh vào việc cung cấp dịch vụ địa phương,
11:38
like dealing with home violence,
263
686283
3498
như xử lý bạo lực gia đình,
11:41
going after petty criminals, treating addicts,
264
689781
3776
sau đó là những vụ phạm tội nhỏ, xử lý những người bị nghiện,
11:45
and keeping drugs out of the local markets
265
693557
2778
và đưa ma tuý ra khỏi thị trường khu vực
11:48
where they are,
266
696335
2480
nơi họ ở
11:50
and, of course, protecting people
267
698815
1619
và tất nhiên bảo vệ mọi người
11:52
from other criminal organizations.
268
700434
2491
khỏi những tổ chức tội phạm khác.
11:54
Now, they kill a lot of people too,
269
702925
3031
Bây giờ thì họ cũng giết hàng loạt người,
11:57
but when they kill them,
270
705956
2097
nhưng khi họ giết người,
12:00
they provide very careful narratives and descriptions
271
708068
2900
họ cẩn thận đưa ra những câu chuyện và những chú thích
12:02
for why they did them,
272
710968
1252
cho việc tại sao họ làm vậy,
12:04
through newspaper insertions, YouTube videos,
273
712220
3963
qua đài báo, những đoạn băng trên YouTube,
12:08
and billboards that explain that the people who were killed
274
716183
2466
và những tấm biển lớn rằng những người
12:10
were killed because they represented a threat
275
718649
2328
bị giết vì họ thể hiện sự đe doạ với tư cách là một tổ chức
12:12
not to us, as an organization, of course,
276
720977
1856
không phải với chúng tôi, tất nhiên,
12:14
but to you, as citizens.
277
722833
1936
nhưng với bạn, những người công dân.
12:16
And so we're actually here to protect you.
278
724769
2456
Và chúng tôi ở đây là để bảo vệ bạn.
12:19
They, as social enterprises do,
279
727225
2564
Họ, những doanh nghiệp xã hội đó,
12:21
have created a moral and ethical code
280
729789
1500
đã tạo ra một bộ luật về luân lý và đạo đức
12:23
that they advertise around,
281
731289
2369
mà họ truyền bá khắp nơi,
12:25
and they have very strict recruiting practices.
282
733658
3138
và họ có những buổi thực hành tuyển dụng nghiêm ngặt.
12:28
And here you have the types of explanations
283
736796
1823
Và giờ bạn có thể giải thích
12:30
that they provide for some of their actions.
284
738619
3941
mà họ đưa ra để bào chữa cho hành động của họ.
12:34
They have actually retained access
285
742560
1896
Họ thực chất vẫn giữ lại quyền tiếp cận
12:36
to the profitable drug trade,
286
744456
2300
việc buôn bán ma tuý đầy lợi nhuận,
12:38
but the way they do it is, because they control all of Michoacán,
287
746756
2210
nhưng cách họ làm là, bởi vì họ kiểm soát toàn bộ Michoacán,
12:40
and they control the Port of Lázaro Cárdenas,
288
748966
2143
và họ kiểm soát cảng Lázaro Cárdenas,
12:43
they leverage that to, for example,
289
751109
1802
họ đẩy mạnh việc buôn bán, ví dụ
12:44
trade copper from Michoacán that is legally created
290
752911
3557
buôn bán đồng ở Michoacán được tạo ra về mặt pháp lý
12:48
and legally extracted
291
756468
1400
và chiết suất hợp pháp
12:49
with illegal ephedrine from China
292
757868
2002
với chất ma hoàng bất hợp pháp từ Trung Quốc
12:51
which is a critical precursor for methamphetamines
293
759870
3424
là tiền chất quan trọng của ma tuý đá
12:55
that they produce, and then they have partnerships
294
763294
2400
mà họ sản xuất, và họ có quan hệ đối tác
12:57
with larger organizations like the Sinaloa Federation
295
765694
2538
với các tổ chức lớn như Tổ chức Sinaloa Federation
13:00
that place their products in the U.S.
296
768232
2690
đặt sản phẩm của họ tại Mỹ.
13:02
Finally, the Sinaloa Federation.
297
770922
2671
Cuối cùng là tổ chức Sinaloa Federation.
13:05
When you read about them, you will often read about them
298
773593
2198
Khi bạn đọc về họ, bạn sẽ thường đọc
13:07
with an undertone of reverence and admiration,
299
775791
3700
với giọng tôn kính và ngưỡng mộ,
13:11
because they are the most integrated
300
779491
1916
vì họ là tổ chức liên hợp
13:13
and the largest of all the Mexican organizations,
301
781407
2288
và lớn nhất trong các tổ chức ở Mexico,
13:15
and, many people argue, the world.
302
783695
3454
và nhiều người phản đối thế giới.
13:19
They started as just sort of a transport organization
303
787149
2984
Họ bắt đầu là một tổ chức vận chuyện
13:22
that specialized in smuggling between the U.S.
304
790133
2074
chuyên buôn lậu giữa Mỹ
13:24
and the Mexican borders,
305
792207
2125
và đường biên giới Mexico,
13:26
but now they have grown
306
794332
1418
nhưng giờ họ phát triển
13:27
into a truly integrated multinational
307
795750
3426
trở thành một liên hợp đa quốc gia
13:31
that has partnerships in production in the south
308
799176
2306
có hoạt động đối tác về sản xuất ở phía nam
13:33
and partnerships in global distribution
309
801482
3013
và đối tác về phân phối toàn cầu
13:36
across the planet.
310
804495
2494
xuyên hành tinh.
13:38
They have cultivated a brand of professionalism,
311
806989
3330
Họ xây dựng một thương hiệu chuyên nghiệp,
13:42
business acumen and innovation.
312
810319
3318
sự nhạy bén trong kinh doanh và đổi mới.
13:45
They have designed new drug products
313
813637
2099
Họ sáng chế ra những sản phẩm ma tuý mới
13:47
and new drug processes.
314
815736
1723
và những quy trình về ma tuý mới.
13:49
They have designed narco-tunnels
315
817459
2218
Họ xây dựng đường hầm Narco
13:51
that go across the border,
316
819677
1541
xuyên qua biên giới,
13:53
and you can see that these are not
317
821218
1815
và bạn có thể nhìn thấy nó không phải
13:55
"The Shawshank Redemption" types.
318
823033
3948
là kiểu trong phim "The Shawshank Redemption".
13:58
They have invented narco-submarines and boats
319
826981
3696
Họ tạo ra những con tàu ngầm Narco và thuyền
14:02
that are not detected by radar.
320
830677
2683
không thể phát hiện bằng rada.
14:05
They have invented drones to transport drugs,
321
833360
2563
Họ phát minh ra máy bay để vận chuyển ma tuý,
14:07
catapults, you name it.
322
835923
3286
hay bạn có thể gọi nó là máy phóng.
14:11
One of the leaders of the Sinaloa Federation
323
839209
2341
Một trong những thủ lĩnh của tổ chức Sinaloa Federation
14:13
actually made it to the Forbes list.
324
841550
2438
thực sự đã được đưa vào danh sách của tạp chí Forbes.
14:15
[#701 Joaquin Guzman Loera]
325
843988
1973
[Joaquin Guzman Loera đứng thứ 701]
14:17
Like any multinational would, they have specialized
326
845961
2905
Cũng như các tổ chức đa quốc gia khác, họ chuyên về
14:20
and focused only in the most profitable part of the business,
327
848866
2289
và tập trung duy nhất vào mảng mang lại lợi nhuận nhất trong kinh doanh,
14:23
which is high-margin drugs like cocaine,
328
851155
2678
là ma tuý có trữ lượng lớn như cocain,
14:25
heroine, methamphetamines.
329
853833
2285
heroin, ma tuý đá.
14:28
Like any traditional Latin American multinational would,
330
856118
2573
Như bất kì tổ chức đa quốc gia Mỹ Latinh truyền thống nào,
14:30
the way they control their operations
331
858691
1741
cách mà họ quản lý hệ thống tổ chức
14:32
is through family ties.
332
860432
1782
là thông qua các mối quan hệ gia đình.
14:34
When they're entering a new market, they send
333
862214
1945
Khi họ thâm nhập vào một thị trường mới, họ chuyển
14:36
a family member to supervise it,
334
864159
1721
một thành viên gia đình để giám sát thị trường đó,
14:37
or, if they're partnering with a new organization,
335
865880
2817
hoặc, nếu họ hợp tác với một tổ chức mới,
14:40
they create a family tie,
336
868697
1420
họ thiết lập một mối quan hệ gia đình,
14:42
either through marriages or other types of ties.
337
870117
4466
thông qua các cuộc hôn nhân hay các mối quan hệ ràng buộc khác.
14:46
Like any other multinational would,
338
874583
2163
Giống như bất kỳ tổ chức đa quốc gia nào sẽ làm,
14:48
they protect their brand by outsourcing
339
876746
3167
họ bảo vệ thương hiệu của mình bằng cách gia công phần mềm
14:51
the more questionable parts of the business model,
340
879913
2168
phần đặt ra nhiều nghi vấn trong kinh doanh kiểu mẫu,
14:54
like for example, when they have to engage
341
882081
2043
ví dụ như, khi họ hứa hẹn
14:56
in violence against other criminal organizations,
342
884124
2765
dùng bạo lực để chống lại các tổ chức tội phạm khác,
14:58
they recruit gangs and other smaller players
343
886889
3445
họ tuyển dụng những băng đảng và những tay chơi nghiệp dư
15:02
to do the dirty work for them,
344
890334
1799
để làm những việc bẩn thỉu cho họ,
15:04
and they try to separate their operations
345
892133
1785
và họ cố để phân chia những hoạt động của họ
15:05
and their violence and be very discrete about this.
346
893918
3635
và việc bạo hành và trở nên tách rời vì việc đó.
15:09
To further strengthen their brand,
347
897553
2496
Để tiến xa hơn nữa trong việc đẩy mạnh thương hiệu của họ,
15:12
they actually have professional P.R. firms
348
900049
2893
họ có những công ty quảng bá chuyên nghiệp
15:14
that shape how the press talks about them.
349
902942
2479
sẽ làm thế nào để cánh báo chí nói về họ.
15:17
They have professional videographers on staff.
350
905421
3551
Họ có những người quay phim chuyên nghiệp trong đội ngũ nhân viên.
15:20
They have incredibly productive ties
351
908972
2113
Họ có mối quan hệ sản xuất chặt chẽ phi thường
15:23
with the security organizations
352
911085
1833
với những tổ chức an ninh
15:24
on both sides of the border.
353
912918
3412
ở cả hai phía biên giới.
15:28
And so, differences aside,
354
916330
2601
Và vì thế, để sự khác biệt sang một bên,
15:30
what these three organizations share
355
918931
3555
cái mà cả ba tổ chức chia sẻ
15:34
is on the one hand, a very clear understanding
356
922486
3640
là về một mặt, điều vô cùng dễ hiểu
15:38
that institutions cannot be imposed from the top,
357
926126
3084
là những tổ chức không thể bị áp đặt từ trên xuống dưới,
15:41
but rather they are built from the bottom up
358
929210
2940
nhưng hơn cả thế họ xây dựng từ dưới lên
15:44
one interaction at a time.
359
932150
3283
sự tương tác đồng thời.
15:47
They have created extremely coherent structures
360
935433
2421
Họ xây dựng những cấu trúc vững mạnh
15:49
that they use to show the inconsistencies
361
937854
2834
dùng để thể hiện sự chống đối
15:52
in government policies.
362
940688
4027
với những chính sách của chính phủ.
15:56
And so what I want you to remember from this talk
363
944715
2487
Và điều mà tôi muốn bạn ghi nhớ từ buổi nói chuyện này
15:59
are three things.
364
947202
1533
là ba điều.
16:00
The first one is that drug violence
365
948735
3056
Trước hết là tệ nạn ma túy
16:03
is actually the result
366
951791
1877
thực sự là hậu quả
16:05
of a huge market demand
367
953668
3251
của nhu cầu khổng lồ từ thị trường
16:08
and an institutional setup that forces
368
956919
3650
và thiết lập thể chế các lực lượng buộc
16:12
the servicing of this market to necessitate violence
369
960569
3126
các dịch vụ của thị trường này phải đòi hỏi ma tuý
16:15
to guarantee delivery routes.
370
963695
4045
để đảm bảo những tuyến đường giao hàng.
16:19
The second thing I want you to remember
371
967740
1926
Điều thứ hai tôi muốn bạn nhớ
16:21
is that these are sophisticated,
372
969666
1946
là đây là những tổ chức tinh vi
16:23
coherent organizations
373
971612
2923
điêu luyện
16:26
that are business organizations,
374
974535
1958
dưới hình thức là những tổ chức kinh doanh,
16:28
and analyzing them and treating them as such
375
976493
1919
và phân tích và coi họ như vậy
16:30
is probably a much more useful approach.
376
978412
3389
có thể là phương pháp tiếp cận hữu ích hơn nhiều,
16:33
The third thing I want you to remember
377
981801
2136
Điều cuối cùng tôi muốn bạn nhớ
16:35
is that even though we're more comfortable
378
983937
1428
là mặc dù chúng ta cảm thấy thoải mái hơn
16:37
with this idea of "them,"
379
985365
2523
với những ý tưởng của "họ",
16:39
a set of bad guys separated from us,
380
987888
2741
một nhóm những kẻ xấu tách biệt khỏi chúng ta,
16:42
we are actually accomplices to them,
381
990629
2977
chúng ta thực sự là đồng loã với họ,
16:45
either through our direct consumption
382
993606
2389
thông qua sự tiêu thụ trực tiếp của chúng ta
16:47
or through our acceptance of the inconsistency
383
995995
4072
hay sự chấp nhận của chúng ta về sự không thống nhất
16:52
between our policies of prohibition
384
1000067
2268
giữa những chính sách cấm đoán
16:54
and our actual behavior of tolerance
385
1002335
2948
và hành vi thực tế về sự khoan dung của chúng ta
16:57
or even encouragement of consumption.
386
1005283
4224
hay sự khuyến khích tiêu thụ.
17:01
These organizations service, recruit from,
387
1009507
4020
Những dịch vụ của những tố chức này, tuyển dụng,
17:05
and operate within our communities,
388
1013527
2328
và điều hành trong cộng đồng của chúng ta,
17:07
so necessarily, they are much more integrated
389
1015855
2418
cần thiết là, họ có nhiều liên hợp
17:10
within them than we are comfortable acknowledging.
390
1018273
4470
giữa họ hơn là chúng ta cảm giác thoải mái thừa nhận.
17:14
And so to me the question is not whether
391
1022743
2865
Và vì thế đối với tôi câu hỏi có hay không
17:17
these dynamics will continue the way they have.
392
1025608
3281
những động lực này sẽ tiếp tục như thế.
17:20
We see that the nature of this phenomenon
393
1028889
2765
Chúng ta thấy sự tự nhiên của hiện tượng này
17:23
guarantees that they will.
394
1031654
2468
đảm bảo rằng họ sẽ tiếp tục.
17:26
The question is whether we are willing to continue
395
1034122
2880
Câu hỏi là ta có cố gắng để tiếp tục
17:29
our support of a failed strategy
396
1037002
4606
ủng hộ một chiến lược thất bại
17:33
based on our stubborn, blissful, voluntary ignorance
397
1041608
5507
dựa trên vào sự thờ ơ dù ngu ngốc, sung sướng hay tự nguyện
17:39
at the cost of the deaths of thousands of our young.
398
1047115
4961
trước cái giá phải trả là cái chết của hàng nghìn người trẻ như chúng ta.
17:44
Thank you.
399
1052076
1731
Cám ơn.
17:45
(Applause)
400
1053807
5162
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Rodrigo Canales - Business professorRodrigo Canales wants to understand how individuals influence organizations or systems--even those as complex as the Mexican drug cartels.
Why you should listen
Rodrigo Canales is an associate professor of organizational behavior at the Yale School of Management. There, he researches the role of institutions in entrepreneurship and economic development. More specifically, he focuses on how individuals can change organizations and systems--how their backgrounds, professional identities and roles affect how they relate and act in business.
Canales teaches the core MBA course on innovation at Yale, sits on the steering committee of the Dalai Lama Center for Ethics and Transformative Values at MIT and advises several startup companies in Mexico. He earned his MBA and Ph.D. from the MIT Sloan School of Management.
Rodrigo Canales | Speaker | TED.com