ABOUT THE SPEAKER
Margaret Wertheim - Figurer
By masterminding a project to model a coral reef armed only with crochet hooks, Margaret Wertheim hopes to bring some of the most complicated mathematical models embodied in our universe into the minds (and hands) of the masses.

Why you should listen

Snowflakes, fractals, the patterns on a leaf -- there's beauty to be found at the intersection of nature and physics, beauty and math. Science writer Margaret Wertheim (along with her twin sister, Christine) founded the Institute for Figuring to advance the aesthetic appreciation of scientific concepts, from the natural physics of snowflakes and fractals to human constructs such as Islamic mosaics, string figures and weaving.

The IFF's latest project is perhaps its most beguilingly strange -- a coral reef constructed entirely by crochet hook, a project that takes advantage of the happy congruence between the mathematical phenomena modeled perfectly by the creatures of the reef,  and repetitive tasks such as crocheting -- which, as it turns out, is perfectly adapted to model hyperbolic space. It is easy to sink into the kaleidoscopic, dripping beauty of the yarn-modeled reef, but the aim of the reef project is twofold: to draw attention to distressed coral reefs around the world, dying in droves from changing ocean saline levels, overfishing, and a myriad of threats; and to display a flavor of math that was previously almost impossible to picture. By modeling these complex equations in physical space, this technique can help mathematicians see patterns and make breakthroughs.

Wertheim is now working on a book about maverick scientist James Carter.

More profile about the speaker
Margaret Wertheim | Speaker | TED.com
TED2009

Margaret Wertheim: The beautiful math of coral

Margaret Wertheim: Bài toán tuyệt vời từ loài san hô

Filmed:
1,470,540 views

Margaret Wertheim điều hành 1 dự án tái tạo lại rặng san hô sử dụng kỹ thuật móc do 1 nhà toán học tạo ra - để đề cao sự tuyệt vời của san hô, và đi sâu vào tìm hiểu về hình học hyperbol ẩn dưới tác phẩm san hô.
- Figurer
By masterminding a project to model a coral reef armed only with crochet hooks, Margaret Wertheim hopes to bring some of the most complicated mathematical models embodied in our universe into the minds (and hands) of the masses. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:18
I'm here todayhôm nay, as JuneTháng sáu said,
0
0
2000
Như June nói, hôm nay tôi đến đây
00:20
to talk about a projectdự án
1
2000
2000
để nói về một dự án
00:22
that my twinđôi sisterem gái and I have been doing for the pastquá khứ threesố ba and halfmột nửa yearsnăm.
2
4000
4000
mà tôi và người em sinh đôi đang
cùng làm trong ba năm rưỡi.
00:26
We're crochetingcrocheting a coralsan hô reefrạn san hô.
3
8000
3000
Chúng tôi đang đan 1 rạn san hô.
00:29
And it's a projectdự án that we'vechúng tôi đã actuallythực ra
4
11000
3000
Thực ra đó là 1 dự án
00:32
been now joinedgia nhập by hundredshàng trăm of people around the worldthế giới,
5
14000
3000
với sự tham gia của hàng trăm người
khắp thế giới,
00:35
who are doing it with us. IndeedThực sự thousandshàng nghìn of people
6
17000
3000
hiện đang làm việc cùng chúng tôi.
Đúng vậy, có hàng nghìn người
00:38
have actuallythực ra been involvedcó tính liên quan in this projectdự án,
7
20000
2000
liên quan đến dự án này,
00:40
in manynhiều of its differentkhác nhau aspectscác khía cạnh.
8
22000
2000
trong nhiều mảng khác nhau.
00:42
It's a projectdự án that now reachesđạt tới acrossbăng qua threesố ba continentslục địa,
9
24000
3000
Nó là 1 dự án trải dài trên 3 lục địa,
00:45
and its rootsnguồn gốc go into the fieldslĩnh vực of mathematicstoán học,
10
27000
4000
và nền tảng của nó đến từ
các lĩnh vực toán học,
00:49
marinethủy biologysinh học, femininegiống cái handicraftthủ công Mỹ nghệ
11
31000
3000
sinh vật biển, nữ công
00:52
and environmentalmôi trường activismhoạt động.
12
34000
3000
và hoạt động tuyên truyền về môi trường.
00:55
It's truethật.
13
37000
2000
Đúng vậy.
00:57
It's alsocũng thế a projectdự án
14
39000
2000
Nó còn là 1 dự án,
00:59
that in a very beautifulđẹp way,
15
41000
2000
theo 1 cách rất duyên,
01:01
the developmentphát triển of this
16
43000
2000
sự phát triển của nó
01:03
has actuallythực ra paralleledsong song the evolutionsự phát triển of life on earthtrái đất,
17
45000
4000
song hành cùng sự tiến hóa
của sự sống trên trái đất,
01:07
which is a particularlyđặc biệt lovelyđáng yêu thing to be sayingnói
18
49000
2000
nói 1 cách cụ thể và duyên dáng
01:09
right here in FebruaryTháng hai 2009 --
19
51000
2000
rằng vào lúc này, 2/2009,
01:11
which, as one of our previousTrước speakersdiễn giả told us,
20
53000
2000
như diễn giả trước có nói với chúng ta,
01:13
is the 200ththứ anniversaryngày kỷ niệm
21
55000
2000
là kỉ niệm 200 năm
01:15
of the birthSinh of CharlesCharles DarwinDarwin.
22
57000
2000
ngày sinh của Charles Darwin.
01:17
All of this I'm going to get to in the nextkế tiếp 18 minutesphút, I hopemong.
23
59000
4000
Tôi hi vọng tôi sẽ nói được hết
trong 18 phút tới.
01:21
But let me first beginbắt đầu by showinghiển thị you
24
63000
2000
Nhưng trước hết, tôi xin giới thiệu
01:23
some picturesnhững bức ảnh of what this thing looksnhìn like.
25
65000
3000
vài hình ảnh từ dự án để
01:26
Just to give you an ideaý kiến of scaletỉ lệ,
26
68000
2000
giúp các bạn hình dung được quy mô của nó.
01:28
that installationcài đặt there is about sixsáu feetđôi chân acrossbăng qua,
27
70000
3000
Mô hình trên dài 1.83 m
01:31
and the tallestcao nhất modelsmô hình are about two or threesố ba feetđôi chân highcao.
28
73000
4000
và các mẫu cao nhất cao
khoảng 0.6m - 0.91m.
01:35
This is some more imageshình ảnh of it.
29
77000
2000
Đây là 1 vài bức hình khác về nó.
Cái bên phải kia cao khoảng 1.5 m.
01:37
That one on the right is about fivesố năm feetđôi chân highcao.
30
79000
2000
01:39
The work involvesliên quan hundredshàng trăm of differentkhác nhau crochetCrochet modelsmô hình.
31
81000
4000
Công việc này đòi hỏi hàng trăm
các mẫu đan móc khác nhau.
01:43
And indeedthật there are now thousandshàng nghìn and thousandshàng nghìn of modelsmô hình that people
32
85000
3000
Thật ra, hiện có tới hàng ngàn
hàng vạn các mẫu móc mà
01:46
have contributedđóng góp all over the worldthế giới as partphần of this.
33
88000
3000
mọi người đóng góp từ
khắp nơi trên thế giới.
01:49
The totalitytoàn bộ of this projectdự án
34
91000
2000
Tổng cộng, dự án này
01:51
involvesliên quan tenshàng chục of thousandshàng nghìn of hoursgiờ
35
93000
2000
mất 10.000 giờ
01:53
of humanNhân loại laborlao động --
36
95000
2000
lao động thủ công --
01:55
99 percentphần trăm of it donelàm xong by womenđàn bà.
37
97000
2000
99% bởi bàn tay phụ nữ.
01:57
On the right handtay sidebên, that bitbit there is partphần of an installationcài đặt
38
99000
3000
Bên tay phải, mẫu nho nhỏ kia
02:00
that is about 12 feetđôi chân long.
39
102000
2000
dài khoảng 3.6 m.
02:02
My sisterem gái and I startedbắt đầu this projectdự án in 2005
40
104000
3000
Em tôi và tôi bắt đầu dự án từ năm 2005
02:05
because in that yearnăm, at leastít nhất in the sciencekhoa học pressnhấn,
41
107000
2000
bởi năm đó, ít ra theo báo giới khoa học,
02:07
there was a lot of talk about globaltoàn cầu warmingsự nóng lên,
42
109000
3000
đã có nhiều cuộc hội đàm
về sự ấm lên toàn cầu
02:10
and the effecthiệu ứng that globaltoàn cầu warmingsự nóng lên was havingđang có on coralsan hô reefsrạn san hô.
43
112000
3000
và ảnh hưởng của nó lên các rạn san hô.
02:13
CoralsSan hô are very delicatetinh tế organismssinh vật,
44
115000
2000
San hô là các sinh vật nhạy cảm,
02:15
and they are devastatedtàn phá by any risetăng lên in seabiển temperaturesnhiệt độ.
45
117000
3000
và chúng đang bị tàn lụi bởi
sự gia tăng nhiệt độ nước biển.
02:18
It causesnguyên nhân these vastrộng lớn bleachingtẩy trắng eventssự kiện
46
120000
2000
Điều đó gây ra các vụ nhiễm trắng lớn,
02:20
that are the first signsdấu hiệu of coralsSan hô of beingđang sickđau ốm.
47
122000
3000
dấu hiệu đầu tiên của san hô
bị nhiễm bệnh.
02:23
And if the bleachingtẩy trắng doesn't go away --
48
125000
2000
Và nếu nhiễm trắng không dứt --
02:25
if the temperaturesnhiệt độ don't go down -- reefsrạn san hô startkhởi đầu to diechết.
49
127000
3000
nếu nhiệt độ không giảm --
các rạn san hô sẽ bắt đầu chết.
Rất nhiều vụ việc như thế đang xảy
ra ở Rặng San hô Đại Bảo Tiều
02:28
A great dealthỏa thuận of this has been happeningxảy ra in the Great BarrierHàng rào ReefRạn san hô,
50
130000
3000
02:31
particularlyđặc biệt in coralsan hô reefsrạn san hô all over the worldthế giới.
51
133000
2000
cụ thể hơn là các rặng san hô
trên toàn thế giới.
02:33
This is our invocationinvocation in crochetCrochet of a bleachedtẩy trắng reefrạn san hô.
52
135000
4000
Đây là lời kêu gọi từ chúng tôi để
cứu lấy các rạn san hô bị tẩy trắng.
02:37
We have a newMới organizationcơ quan togethercùng với nhau calledgọi là The InstituteHọc viện for FiguringĐể tìm,
53
139000
3000
Chúng tôi có 1 tổ chức mới gọi là
Viện Suy Tưởng,
02:40
which is a little organizationcơ quan we startedbắt đầu
54
142000
2000
1 tổ chức nhỏ được chúng tôi thành lập
02:42
to promoteQuảng bá, to do projectsdự án about the
55
144000
2000
để quảng bá và thực hiện các dự án về
02:44
aestheticthẩm mỹ and poeticthơ mộng dimensionskích thước of sciencekhoa học and mathematicstoán học.
56
146000
3000
khía cạnh nghệ thuật và cạnh thơ ca trong
khoa học và toán học.
02:47
And I wentđã đi and put a little announcementthông báo up on our siteđịa điểm,
57
149000
3000
Tôi có đăng 1 thông cáo nhỏ
trên trang web của chúng tôi,
02:50
askinghỏi for people to jointham gia us in this enterprisedoanh nghiệp.
58
152000
2000
mời mọi người tham gia dự án này.
02:52
To our surprisesự ngạc nhiên, one of the first people who calledgọi là
59
154000
3000
Và thật ngạc nhiên, 1 trong những
nhóm người đầu tiên hồi đáp
02:55
was the AndyAndy WarholWarhol MuseumBảo tàng.
60
157000
2000
lại là Bảo tàng Andy Warhol.
Họ bảo họ đang có 1 triển lãm về
02:57
And they said they were havingđang có an exhibitiontriển lãm
61
159000
2000
phản ứng của nghệ sĩ
trước sự ấm lên toàn cầu
02:59
about artists'nghệ sĩ' responsephản ứng to globaltoàn cầu warmingsự nóng lên,
62
161000
2000
và họ muốn trưng bày
rạn san hô của chúng tôi.
03:01
and they'dhọ muốn like our coralsan hô reefrạn san hô to be partphần of it.
63
163000
2000
03:03
I laughedcười and said, "Well we'vechúng tôi đã only just startedbắt đầu it,
64
165000
2000
Tôi đã cười và nói: "Chúng tôi chỉ mới
03:05
you can have a little bitbit of it."
65
167000
2000
bắt đầu nên có lẽ không có gì nhiều."
03:07
So in 2007 we had an exhibitiontriển lãm,
66
169000
3000
Và thế là vào năm 2007, chúng tôi
đã có 1 cuộc triển lãm nhỏ
03:10
a smallnhỏ bé exhibitiontriển lãm of this crochetCrochet reefrạn san hô.
67
172000
2000
về rặng san hô bằng len này.
03:12
And then some people in ChicagoChicago cameđã đến alongdọc theo and they said,
68
174000
2000
Rồi vài người từ Chicago đến và nói:
03:14
"In latemuộn 2007, the themechủ đề of the ChicagoChicago HumanitiesNhân văn FestivalLễ hội is
69
176000
5000
"Cuối năm 2007, chủ đề của
Lễ hội Nhân văn Chicago là
sự ấm lên toàn cầu. Và chúng tôi có
1 gian trưng bày 914 m2
03:19
globaltoàn cầu warmingsự nóng lên. And we'vechúng tôi đã got this 3,000 square-footfoot vuông gallerybộ sưu tập
70
181000
3000
03:22
and we want you to filllấp đầy it with your reefrạn san hô."
71
184000
3000
và chúng tôi muốn trưng bày
rặng san hô của các bạn."
03:25
And I, naivelynaively by this stagesân khấu, said, "Oh, yes, sure."
72
187000
3000
Và tôi, ngơ ngác trước điều đó, nói:
"Ô, tất nhiên là được."
Lúc nãy tôi nói "ngơ ngác" là vì thật ra
03:28
Now I say "naivelynaively" because actuallythực ra
73
190000
2000
công việc chính của tôi là
nhà văn khoa học.
03:30
my professionchuyên nghiệp is as a sciencekhoa học writernhà văn.
74
192000
2000
03:32
What I do is I writeviết bookssách about the culturalvăn hoá historylịch sử of physicsvật lý.
75
194000
3000
Những gì tôi làm là viết sách về
lịch sử văn hóa của vật lý.
03:35
I've writtenbằng văn bản bookssách about the historylịch sử of spacekhông gian,
76
197000
2000
Tôi viết sách về lịch sử của vũ trụ,
03:37
the historylịch sử of physicsvật lý and religiontôn giáo,
77
199000
2000
lịch sử của vật lý và tôn giáo
03:39
and I writeviết articlesbài viết for people like the NewMới YorkYork TimesThời gian and the L.A. TimesThời gian.
78
201000
3000
và các bài báo về cho
Thời báo New York và Thời báo L.A.
03:42
So I had no ideaý kiến what it meantý nghĩa to filllấp đầy a 3,000 square-footfoot vuông gallerybộ sưu tập.
79
204000
4000
Nên tôi không hình dung được phải làm gì
với 1 gian trưng bày 914 m2.
03:46
So I said yes to this propositionDự luật.
80
208000
2000
Vậy là tôi đồng ý với lời đề nghị.
03:48
And I wentđã đi home, and I told my sisterem gái ChristineChristine.
81
210000
2000
Tôi về nhà, kể cho em mình, Christine.
03:50
And she nearlyGần had a fitPhù hợp
82
212000
2000
Và cô ấy khá ngạc nhiên
03:52
because ChristineChristine is a professorGiáo sư at one of
83
214000
2000
vì Christine là giáo sư của 1 trong các
03:54
L.A.'s'S majorchính artnghệ thuật collegestrường Cao đẳng, CalArtsCalArts,
84
216000
3000
trường đại học mỹ thuật
chính của L.A, CalArts,
nên cô cũng hiểu rõ gian trưng
bày 914 m2 nghĩa là gì.
03:57
and she knewbiết exactlychính xác what it meantý nghĩa to filllấp đầy a 3,000 square-footfoot vuông gallerybộ sưu tập.
85
219000
3000
04:00
She thought I'd goneKhông còn off my headcái đầu.
86
222000
3000
Cô ấy nghĩ tôi điên.
04:03
But she wentđã đi into crochetCrochet overdrivetăng tốc.
87
225000
2000
Nhưng rồi lao vào móc điên cuồng.
04:05
And to cutcắt tỉa a long storycâu chuyện shortngắn, eighttám monthstháng latermột lát sau
88
227000
2000
Tóm lại, 8 tháng sau,
04:07
we did filllấp đầy the ChicagoChicago CulturalVăn hóa Center'sCủa Trung tâm
89
229000
3000
chúng tôi đã lấp đầy
914 m2 không gian trưng bày
04:10
3,000 squareQuảng trường footchân gallerybộ sưu tập.
90
232000
2000
tại Trung tâm Văn hóa Chicago.
04:12
By this stagesân khấu the projectdự án had takenLấy on
91
234000
2000
Tới lúc này, dự án đã bước vào
04:14
a viralvirus dimensionkích thước of its ownsở hữu,
92
236000
2000
giai đoạn đỉnh điểm của nó
04:16
which got completelyhoàn toàn beyondvượt ra ngoài us.
93
238000
2000
hoàn toàn vượt xa những gì chúng tôi nghĩ.
04:18
The people in ChicagoChicago decidedquyết định
94
240000
2000
Những người ở Chicago đã quyết định rằng
04:20
that as well as exhibitingtrưng bày our reefsrạn san hô, what they wanted to do
95
242000
3000
bên cạnh việc trưng bày rặng san hô,
họ còn muốn
04:23
was have the localđịa phương people there make a reefrạn san hô.
96
245000
2000
là nhờ dân địa phương làm 1 rặng tương tự.
04:25
So we wentđã đi and taughtđã dạy the techniqueskỹ thuật. We did workshopshội thảo and lecturesbài giảng.
97
247000
3000
Nên chúng tôi dạy họ các kỹ thuật
qua các bài giảng và hội thảo.
04:28
And the people in ChicagoChicago madethực hiện a reefrạn san hô of theirhọ ownsở hữu.
98
250000
3000
Những người Chicago
đã làm được rặng san hô của mình.
Họ trưng bày rặng san hô của
mình kế bên chúng tôi.
04:31
And it was exhibitedtrưng bày alongsidecùng với ourscủa chúng tôi.
99
253000
2000
04:33
There were hundredshàng trăm of people involvedcó tính liên quan in that.
100
255000
2000
Đã có hàng trăm người tham gia
vào việc đó.
04:35
We got invitedđược mời to do the wholetoàn thể thing
101
257000
3000
Chúng tôi cũng được mời làm như vậy
04:38
in NewMới YorkYork, and in LondonLondon,
102
260000
2000
ở New York, London
04:40
and in LosLos AngelesAngeles.
103
262000
2000
và ở Los Angeles.
04:42
In eachmỗi of these citiescác thành phố, the localđịa phương citizenscông dân,
104
264000
2000
Tại mỗi thành phố này, cư dân địa phương,
04:44
hundredshàng trăm and hundredshàng trăm of them, have madethực hiện a reefrạn san hô.
105
266000
2000
cả trăm nghìn người bọn họ
đều móc rặng san hô.
04:46
And more and more people get involvedcó tính liên quan in this,
106
268000
3000
Và ngày càng nhiều người tham gia,
04:49
mostphần lớn of whomai we'vechúng tôi đã never metgặp.
107
271000
2000
phần lớn chúng tôi chưa bao giờ gặp.
04:51
So the wholetoàn thể thing has sortsắp xếp of morphedbiến hình
108
273000
2000
Rồi mọi thứ bắt đầu chuyển hướng
04:53
into this organichữu cơ, ever-evolvingbao giờ phát triển creaturesinh vật,
109
275000
2000
thành 1 sinh vật sống và luôn tiến hóa,
04:55
that's actuallythực ra goneKhông còn way beyondvượt ra ngoài ChristineChristine and I.
110
277000
4000
vượt xa suy nghĩ của tôi và Christine.
04:59
Now some of you are sittingngồi here thinkingSuy nghĩ,
111
281000
3000
Bây giờ, vài người trong số các bạn
đang ngồi kia và tự hỏi:
05:02
"What planethành tinh are these people on?
112
284000
2000
"Mấy người này đến từ hành tinh nào?"
05:04
Why on earthtrái đất are you crochetingcrocheting a reefrạn san hô?
113
286000
3000
"Thế bất nào lại đi móc hình san hô?"
05:07
WoolennessWoolenness and wetnesswetness aren'tkhông phải exactlychính xác
114
289000
2000
Len và ẩm ướt là 2 khái niệm
05:09
two conceptscác khái niệm that go togethercùng với nhau.
115
291000
2000
chẳng thể đi đôi với nhau.
Sao không đục 1 rặng san hô
từ đá hoa cương?
05:11
Why not chiselmũi đục a coralsan hô reefrạn san hô out of marbleđá cẩm thạch?
116
293000
2000
05:13
CastDiễn viên it in bronzeđồ đồng."
117
295000
2000
Đúc bằng đồng."
05:15
But it turnslượt out there is a very good reasonlý do
118
297000
2000
Nhưng rốt cuộc, có 1 lý do hợp lý
05:17
why we are crochetingcrocheting it
119
299000
2000
vì sao chúng tôi chọn móc nó
05:19
because manynhiều organismssinh vật in coralsan hô reefsrạn san hô
120
301000
2000
bởi các sinh vật sống ở các rặng san hô
05:21
have a very particularcụ thể kindloại of structurekết cấu.
121
303000
2000
đều có 1 cấu trúc cơ thể đặc thù.
05:23
The frillyxếp con crenulatedcrenulated formscác hình thức that you see
122
305000
2000
Các nếp gấp răng cưa mà các bạn đang thấy
05:25
in coralsSan hô, and kelpskelps, and spongesbọt biển and nudibranchsNudibranchs,
123
307000
3000
ở san hô, tảo bẹ, bọt biển và hải sâm
05:28
is a formhình thức of geometryhình học knownnổi tiếng as hyperbolichyperbol geometryhình học.
124
310000
3000
là 1 dạng hình học,
gọi là hình học hyperbol.
05:31
And the only way that mathematiciansnhà toán học know
125
313000
3000
Và cách duy nhất để các nhà toán học
05:34
how to modelmô hình this structurekết cấu
126
316000
2000
lập mô hình cấu trúc này
05:36
is with crochetCrochet. It happensxảy ra to be a factthực tế.
127
318000
2000
là móc nó. Đó là 1 thực tế.
05:38
It's almosthầu hết impossibleKhông thể nào to modelmô hình this structurekết cấu any other way,
128
320000
3000
Gần như là không thể lập mô hình
cấu trúc này theo cách khác,
05:41
and it's almosthầu hết impossibleKhông thể nào to do it on computersmáy vi tính.
129
323000
3000
kể cả bằng máy tính.
05:44
So what is this hyperbolichyperbol geometryhình học
130
326000
2000
Vậy hình học hyperbol này là gì
05:46
that coralsSan hô and seabiển slugssên embodythể hiện?
131
328000
3000
mà thể hiện bởi san hô và sên biển?
05:49
The nextkế tiếp fewvài minutesphút is, we're all going to get raisednâng lên up
132
331000
3000
Những phút tới, tất cả chúng ta
sẽ được nâng lên
05:52
to the levelcấp độ of a seabiển slugsên.
133
334000
2000
hàng sên biển.
05:54
(LaughterTiếng cười)
134
336000
1000
(Cười)
05:55
This sortsắp xếp of geometryhình học revolutionizedcách mạng hóa mathematicstoán học
135
337000
3000
Loại hình học này đã cách mạng hóa
ngành toán học
05:58
when it was first discoveredphát hiện ra in the 19ththứ centurythế kỷ.
136
340000
3000
khi nó được phát hiện
lần đầu tiên vào thế kỉ 19.
06:01
But not untilcho đến 1997 did mathematiciansnhà toán học actuallythực ra understandhiểu không
137
343000
3000
Nhưng phải đến tận năm 1997, các nhà toán
mới thực sự hiểu
06:04
how they could modelmô hình it.
138
346000
2000
cách lập mô hình cho nó.
06:06
In 1997 a mathematiciannhà toán học
139
348000
2000
Năm đó, 1 nhà toán học
06:08
at CornellCornell, DainaDaina TaiminaTaimina,
140
350000
2000
ở Cornell, Daina Taimina,
06:10
madethực hiện the discoverykhám phá that this structurekết cấu
141
352000
2000
đã khám phá ra rằng cấu trúc này
06:12
could actuallythực ra be donelàm xong in knittingdệt kim and crochetCrochet.
142
354000
2000
có thể được định hình bằng việc đan, móc.
06:14
The first one she did was knittingdệt kim.
143
356000
2000
Ban đầu, bà ấy đan.
Nhưng với quá nhiều mũi khâu cho
1 đầu kim. Nên bà nhanh chóng nhận ra
06:16
But you get too manynhiều stitchesmũi khâu on the needlecây kim. So she quicklyMau realizedthực hiện
144
358000
2000
06:18
crochetCrochet was the better thing.
145
360000
2000
móc thì tốt hơn.
06:20
But what she was doing was actuallythực ra makingchế tạo a modelmô hình
146
362000
3000
Nhưng những gì bà đã làm thực
chất là tạo ra 1 mô hình
06:23
of a mathematicaltoán học structurekết cấu, that manynhiều mathematiciansnhà toán học
147
365000
2000
về cấu trúc toán học
mà các nhà toán học khác
06:25
had thought it was actuallythực ra impossibleKhông thể nào to modelmô hình.
148
367000
3000
cho là không thể dựng nên.
06:28
And indeedthật they thought that anything like this structurekết cấu
149
370000
2000
Và đúng vậy, họ nghĩ
bản thân cấu trúc này
06:30
was impossibleKhông thể nào permỗi seBắc và.
150
372000
2000
tự thân nó là bất khả thi.
06:32
Some of the besttốt mathematiciansnhà toán học spentđã bỏ ra hundredshàng trăm of yearsnăm
151
374000
2000
Vài nhà toán học tài ba
nhất đã dành hàng trăm năm
06:34
tryingcố gắng to provechứng minh that this structurekết cấu was impossibleKhông thể nào.
152
376000
3000
để chứng minh cấu trúc này là không thể.
06:37
So what is this impossibleKhông thể nào hyperbolichyperbol structurekết cấu?
153
379000
3000
Vậy cấu trúc bất khả thi có
dạng hyberbol là gì?
06:40
Before hyperbolichyperbol geometryhình học, mathematiciansnhà toán học knewbiết
154
382000
2000
Trước khi có hình học hyperbol,
các nhà toán học chỉ biết
06:42
about two kindscác loại of spacekhông gian:
155
384000
2000
2 kiểu không gian:
06:44
EuclideanEuclid spacekhông gian, and sphericalhình cầu spacekhông gian.
156
386000
3000
không gian Euclid và không gian cầu.
06:47
And they have differentkhác nhau propertiestính chất.
157
389000
2000
Và chúng có những đặc tính riêng.
06:49
MathematiciansNhà toán học like to characterizeđặc trưng things by beingđang formalistformalist.
158
391000
3000
Các nhà toán học thích mô tả
mọi thứ bằng khuôn mẫu.
06:52
You all have a sensegiác quan of what a flatbằng phẳng spacekhông gian is, EuclideanEuclid spacekhông gian is.
159
394000
4000
Các bạn đều biết không gian phẳng là gì
là không gian Euclid.
06:56
But mathematiciansnhà toán học formalizechính thức hóa this in a particularcụ thể way.
160
398000
3000
Nhưng các nhà toán học
chuẩn hóa nó theo cách riêng biệt.
06:59
And what they do is, they do it throughxuyên qua the conceptkhái niệm
161
401000
2000
Và điều họ làm là dựa trên khái niệm
07:01
of parallelsong song, tương đông linesđường dây.
162
403000
2000
các đường song song.
07:03
So here we have a linehàng and a pointđiểm outsideở ngoài the linehàng.
163
405000
3000
Ở đây, ta có 1 đường thẳng và
1 điểm nằm ngoài đường thẳng đó.
07:06
And EuclidEuclid said, "How can I defineđịnh nghĩa parallelsong song, tương đông linesđường dây?
164
408000
3000
Rồi Euclid nói: "Làm sao ta định
nghĩa các đường song song?
07:09
I askhỏi the questioncâu hỏi, how manynhiều linesđường dây can I drawvẽ tranh throughxuyên qua
165
411000
3000
Ta lại hỏi rằng có thể vẽ
bao nhiêu đường đi qua điểm
mà không cắt đường cũ nữa?"
07:12
the pointđiểm but never meetgặp the originalnguyên linehàng?"
166
414000
2000
07:14
And you all know the answercâu trả lời. Does someonengười nào want to shoutkêu la it out?
167
416000
3000
Tôi tin tất cả các bạn đều biết câu
trả lời. Ai muốn nói ra không?
07:17
One. Great. Okay.
168
419000
2000
Một. Đúng rồi.
07:19
That's our definitionĐịnh nghĩa of a parallelsong song, tương đông linehàng.
169
421000
2000
Đó là định nghĩa của đường
thẳng song song,
07:21
It's a definitionĐịnh nghĩa really of EuclideanEuclid spacekhông gian.
170
423000
3000
hay tiên đề cho không gian Euclid.
07:24
But there is anotherkhác possibilitykhả năng that you all know of:
171
426000
2000
Nhưng cũng còn 1 khả năng nữa mà
các bạn ai cũng biết:
07:26
sphericalhình cầu spacekhông gian.
172
428000
2000
không gian cầu.
Hãy nghĩ đến bề mặt của 1 khối cầu --
07:28
Think of the surfacebề mặt of a spherequả cầu --
173
430000
2000
như 1 quả bóng chuyền
hay bề mặt của Trái Đất.
07:30
just like a beachbờ biển balltrái bóng, the surfacebề mặt of the EarthTrái đất.
174
432000
2000
07:32
I have a straightthẳng linehàng on my sphericalhình cầu surfacebề mặt.
175
434000
3000
Tôi có 1 đường thẳng trên mặt phẳng cầu
07:35
And I have a pointđiểm outsideở ngoài the linehàng. How manynhiều straightthẳng linesđường dây
176
437000
2000
và 1 điểm bên ngoài đường thẳng.
Vậy có bao nhiêu đường thẳng
07:37
can I drawvẽ tranh throughxuyên qua the pointđiểm
177
439000
2000
tôi có thể vẽ qua điểm đó
07:39
but never meetgặp the originalnguyên linehàng?
178
441000
2000
mà không giao với đường thẳng ban đầu?
07:41
What do we mean to talk about
179
443000
2000
Chúng ta có ý gì khi nói về
07:43
a straightthẳng linehàng on a curvedcong surfacebề mặt?
180
445000
3000
1 đường thẳng trên 1 mặt cong?
Bây giờ, các nhà toán học đã trả lời
được câu hỏi đó.
07:46
Now mathematiciansnhà toán học have answeredđã trả lời that questioncâu hỏi.
181
448000
3000
07:49
They'veHọ đã understoodhiểu there is a generalizedTổng quát conceptkhái niệm
182
451000
2000
Họ hiểu được rằng có
1 khái niệm tổng quát
07:51
of straightnessthẳng, it's calledgọi là a geodesicđường trắc địa.
183
453000
2000
của sự thẳng, gọi là đường trắc địa.
07:53
And on the surfacebề mặt of a spherequả cầu,
184
455000
2000
Và trên 1 mặt phẳng cầu,
07:55
a straightthẳng linehàng is the biggestlớn nhất possiblekhả thi circlevòng tròn you can drawvẽ tranh.
185
457000
3000
1 đường thẳng là hình tròn lớn
nhất có thể vẽ được.
07:58
So it's like the equatorđường xích đạo or the linesđường dây of longitudekinh độ.
186
460000
4000
Nên nó giống như đường xích đạo hay
các đường kinh tuyến.
08:02
So we askhỏi the questioncâu hỏi again,
187
464000
2000
Và chúng ta lại đặt câu hỏi 1 lần nữa:
"Có bao nhiêu đường thẳng
có thể vẽ từ 1 điểm
08:04
"How manynhiều straightthẳng linesđường dây can I drawvẽ tranh throughxuyên qua the pointđiểm,
188
466000
2000
08:06
but never meetgặp the originalnguyên linehàng?"
189
468000
2000
mà không giao với đường thẳng ban đầu?"
08:08
Does someonengười nào want to guessphỏng đoán?
190
470000
3000
Có ai muốn đoán không?
08:11
ZeroZero. Very good.
191
473000
2000
0. Rất tốt.
Các nhà toán học đã nghĩ
đó là lựa chọn duy nhất.
08:13
Now mathematiciansnhà toán học thought that was the only alternativethay thế.
192
475000
2000
08:15
It's a bitbit suspiciousnghi ngờ isn't it? There is two answerscâu trả lời to the questioncâu hỏi so farxa,
193
477000
3000
Hơi khả nghi, phải không? Tới giờ, có tận
2 đáp án cho câu hỏi này:
08:18
ZeroZero and one.
194
480000
2000
0 và 1.
08:20
Two answerscâu trả lời? There mayTháng Năm possiblycó thể be a thirdthứ ba alternativethay thế.
195
482000
2000
2 đáp án? Có lẽ còn 1 đáp án thứ 3.
08:22
To a mathematiciannhà toán học if there are two answerscâu trả lời,
196
484000
2000
Đối với 1 nhà toán học, nếu có 2 kết quả
08:24
and the first two are zerokhông and one,
197
486000
2000
và 2 đáp áp đầu là không và một,
08:26
there is anotherkhác numbercon số that immediatelyngay suggestsgợi ý itselfchinh no
198
488000
2000
thì ắt phải có 1 giá trị khác là
08:28
as the thirdthứ ba alternativethay thế.
199
490000
2000
kết quả thứ ba.
08:30
Does anyonebất kỳ ai want to guessphỏng đoán what it is?
200
492000
3000
Mọi người có muốn đoán nó là gì không?
08:33
InfinityVô cực. You all got it right. ExactlyChính xác.
201
495000
3000
Vô hạn. Các bạn đúng rồi đấy!
08:36
There is, there's a thirdthứ ba alternativethay thế.
202
498000
2000
Có một đáp án thứ 3.
08:38
This is what it looksnhìn like.
203
500000
2000
Và nó trông như thế này.
08:40
There's a straightthẳng linehàng, and there is an infinitevô hạn numbercon số of linesđường dây
204
502000
3000
Đây là 1 đường thẳng và có
vô số đường thẳng
đi qua điểm cho trước và
không giao nhau với đường ban đầu
08:43
that go throughxuyên qua the pointđiểm and never meetgặp the originalnguyên linehàng.
205
505000
2000
08:45
This is the drawingvẽ.
206
507000
2000
Đây là hình vẽ.
Điều này gần như khiến
các nhà toán học phát điên.
08:47
This nearlyGần drovelái mathematiciansnhà toán học bonkersbonkers
207
509000
2000
08:49
because, like you, they're sittingngồi there feelingcảm giác bamboozledlừa.
208
511000
3000
bởi, cũng như các bạn, họ ngồi đó
và cảm thấy như bị lừa gạt.
08:52
ThinkingSuy nghĩ, how can that be? You're cheatinggian lận. The linesđường dây are curvedcong.
209
514000
3000
Nghĩ xem, làm thế nào? Các đường này cong.
08:55
But that's only because I'm projectingchiếu it ontotrên a
210
517000
2000
Nhưng đó là vì tôi chiếu nó lên
08:57
flatbằng phẳng surfacebề mặt.
211
519000
2000
một mặt phẳng.
08:59
MathematiciansNhà toán học for severalmột số hundredhàng trăm yearsnăm
212
521000
2000
Suốt hàng trăm năm, các nhà toán học
09:01
had to really struggleđấu tranh with this.
213
523000
2000
đã phải vật lộn với điều này.
09:03
How could they see this?
214
525000
2000
Họ nhìn nó như thế nào?
09:05
What did it mean to actuallythực ra have a physicalvật lý modelmô hình
215
527000
3000
Sự tồn tại 1 mô hình thực như thế này
09:08
that lookednhìn like this?
216
530000
2000
thực sự mang ý nghĩa gì?
Nó như thế này: tưởng tượng rằng chúng ta
chỉ biết đến không gian Euclid.
09:10
It's a bitbit like this: imaginetưởng tượng that we'dThứ Tư only ever encounteredđã gặp EuclideanEuclid spacekhông gian.
217
532000
3000
09:13
Then our mathematiciansnhà toán học come alongdọc theo
218
535000
2000
Rồi các nhà toán học của ta tiến tới
09:15
and said, "There's this thing calledgọi là a spherequả cầu,
219
537000
2000
và nói: "Tồn tại 1 khối cầu
và các đường thẳng gặp nhau tại
cực bắc và cực nam."
09:17
and the linesđường dây come togethercùng với nhau at the northBắc and southmiền Nam polecây sào."
220
539000
2000
09:19
But you don't know what a spherequả cầu looksnhìn like.
221
541000
2000
Nhưng các bạn không biết khối cầu
trông như thế nào.
09:21
And someonengười nào that comesđến alongdọc theo and saysnói, "Look here'sđây là a balltrái bóng."
222
543000
3000
Rồi ai đó tới và nói:
"Này, đây là 1 quả bóng."
Rồi các bạn nói: "À, tôi có thể
cảm nhận nó."
09:24
And you go, "AhAh! I can see it. I can feel it.
223
546000
2000
09:26
I can touchchạm it. I can playchơi with it."
224
548000
3000
Tôi chạm được nó.
Tôi có thể chơi cùng nó."
09:29
And that's exactlychính xác what happenedđã xảy ra
225
551000
2000
Và đó đúng là những gì đã xảy ra
09:31
when DainaDaina TaiminaTaimina
226
553000
2000
vào năm 1997, khi Daina Taimina,
09:33
in 1997, showedcho thấy that you could crochetCrochet modelsmô hình
227
555000
4000
chứng minh rằng chúng ta
có thể móc các mô hình
09:37
in hyperbolichyperbol spacekhông gian.
228
559000
2000
trong không gian hyperbol.
09:39
Here is this diagrambiểu đồ in crochetnesscrochetness.
229
561000
3000
Đây là sơ đồ móc.
09:42
I've stitchedkhâu Euclid'sEuclid parallelsong song, tương đông postulatechủ trương on to the surfacebề mặt.
230
564000
4000
Tôi đã đính kèm tiên đề Euclid
lên mặt phẳng.
09:46
And the linesđường dây look curvedcong.
231
568000
2000
Và các đường có vẻ cong.
Nhưng xem, tôi có thể chứng minh
cho bạn chúng là đường thẳng
09:48
But look, I can provechứng minh to you that they're straightthẳng
232
570000
3000
09:51
because I can take any one of these linesđường dây,
233
573000
2000
vì tôi có thể chọn 1 trong số
các đường này
09:53
and I can foldgập lại alongdọc theo it.
234
575000
3000
và gấp dọc theo nó.
09:56
And it's a straightthẳng linehàng.
235
578000
2000
Và nó là đường thẳng.
09:58
So here, in woollen,
236
580000
3000
Vậy đây, bằng len,
10:01
throughxuyên qua a domestictrong nước femininegiống cái artnghệ thuật,
237
583000
2000
qua nghệ thuật
nữ công trong nước.
10:03
is the proofbằng chứng that the mostphần lớn famousnổi danh postulatechủ trương
238
585000
2000
là bằng chứng cho thấy
tiên đề nổi tiếng nhất
10:05
in mathematicstoán học is wrongsai rồi.
239
587000
3000
của toán học là sai.
10:08
(ApplauseVỗ tay)
240
590000
6000
(Vỗ tay)
10:14
And you can stitchkhâu all sortsloại of mathematicaltoán học
241
596000
2000
Và các bạn có thể đính
mọi loại định lý toán học
10:16
theoremsđịnh lý ontotrên these surfacesbề mặt.
242
598000
3000
lên những mặt phẳng này.
10:19
The discoverykhám phá of hyperbolichyperbol spacekhông gian usheredmở ra in the fieldcánh đồng of mathematicstoán học
243
601000
3000
Sự khám phá không gian hyperbol đã dẫn
đến 1 phân môn mới của toán học,
10:22
that is calledgọi là non-Euclideanphi Euclid geometryhình học.
244
604000
2000
gọi là hình học phi Euclid.
10:24
And this is actuallythực ra the fieldcánh đồng of mathematicstoán học
245
606000
2000
Đây còn là phân môn của toán học
thật sự bao hàm
thuyết tương đối rộng
10:26
that underliesnền tảng generalchung relativitytương đối
246
608000
2000
10:28
and is actuallythực ra ultimatelycuối cùng going to showchỉ us
247
610000
2000
và sau cùng sẽ cho chúng ta thấy
10:30
about the shapehình dạng of the universevũ trụ.
248
612000
2000
hình dạng của vũ trụ.
10:32
So there is this directthẳng thắn linehàng
249
614000
2000
Nên đây là 1 gạch nối
10:34
betweengiữa femininegiống cái handicraftthủ công Mỹ nghệ,
250
616000
2000
giữa nữ công,
10:36
EuclidEuclid and generalchung relativitytương đối.
251
618000
3000
Euclid và thuyết tương đối.
10:39
Now, I said that mathematiciansnhà toán học thought that this was impossibleKhông thể nào.
252
621000
3000
Tôi đã nói rằng các nhà toán học
cho rằng điều này là không thể.
10:42
Here'sĐây là two creaturessinh vật who'veai đã never heardnghe of Euclid'sEuclid parallelsong song, tương đông postulatechủ trương --
253
624000
4000
Ở đây là hai sinh vật chưa biết gì về
tiên đề hai đường song song của Euclid
10:46
didn't know it was impossibleKhông thể nào to violatexâm phạm,
254
628000
2000
chúng không biết rằng
không thể vi phạm tiên đề này.
10:48
and they're simplyđơn giản gettingnhận được on with it.
255
630000
2000
nên chúng chỉ tìm cách
để vượt qua.
10:50
They'veHọ đã been doing it for hundredshàng trăm of millionshàng triệu of yearsnăm.
256
632000
4000
Chúng đã làm như vậy hàng trăm triệu năm.
10:54
I onceMột lần askedyêu cầu the mathematiciansnhà toán học why it was
257
636000
2000
Có lần tôi hỏi các nhà
toán học, vì sao
10:56
that mathematiciansnhà toán học thought this structurekết cấu was impossibleKhông thể nào
258
638000
3000
các nhà toán học cho rằng những cấu trúc
này là điều không thể
10:59
when seabiển slugssên have been doing it sincekể từ the SilurianKỷ Silur agetuổi tác.
259
641000
3000
trong khi những con sên biển
đã làm như vậy từ thời Silurian
11:02
TheirCủa họ answercâu trả lời was interestinghấp dẫn.
260
644000
2000
Tôi nhận được câu trả lời thú vị.
11:04
They said, "Well I guessphỏng đoán there aren'tkhông phải that manynhiều mathematiciansnhà toán học
261
646000
2000
Họ nói "Tôi nghĩ không có
nhiều nhà toán học
11:06
sittingngồi around looking at seabiển slugssên."
262
648000
2000
chịu ngồi không ngắm sên biển"
11:08
And that's truethật. But it alsocũng thế goesđi deepersâu sắc hơn than that.
263
650000
3000
Và đúng thế. Nhưng còn nhiều
điều hơn thế.
11:11
It alsocũng thế saysnói a wholetoàn thể lot of things
264
653000
2000
Nó còn cho biết nhiều thứ khác
11:13
about what mathematiciansnhà toán học thought mathematicstoán học was,
265
655000
3000
về những thứ mà những
nhà toán học nghĩ về toán học,
11:16
what they thought it could and couldn'tkhông thể do,
266
658000
2000
những điều họ nghĩ toán học
có thể, và không thể làm.
11:18
what they thought it could and couldn'tkhông thể representđại diện.
267
660000
2000
điều toán học
có và không thể hiện diện.
11:20
Even mathematiciansnhà toán học, who in some sensegiác quan
268
662000
2000
Ở khía cạnh nào đó, ngay cả nhà toán học
11:22
are the freestFreest of all thinkersnhà tư tưởng,
269
664000
2000
có suy nghĩ phóng khoáng nhất.
11:24
literallynghĩa đen couldn'tkhông thể see
270
666000
2000
chính xác không thể thấy
11:26
not only the seabiển slugssên around them,
271
668000
2000
không chỉ là những con sên biển
quanh họ,
11:28
but the lettucerau diếp on theirhọ plateđĩa --
272
670000
2000
mà còn cả lá rau diếp trên đĩa
11:30
because lettuceslettuces, and all those curlyxoăn vegetablesrau,
273
672000
2000
Vì rau diếp, và những loại rau dạng xoăn
11:32
they alsocũng thế are embodimentscả of hyperbolichyperbol geometryhình học.
274
674000
4000
cũng là biểu diễn của hình học hyperbol
11:36
And so in some sensegiác quan they literallynghĩa đen,
275
678000
3000
Vì vậy ở một mặt nào đó,
chúng thực sự
11:39
they had suchnhư là a symbolicbiểu tượng viewlượt xem of mathematicstoán học,
276
681000
2000
có một quan điểm toán học tượng trưng
11:41
they couldn'tkhông thể actuallythực ra see what was going on
277
683000
3000
Chúng thực sự không thấy
được chuyện gì đang diễn ra
11:44
on the lettucerau diếp in fronttrước mặt of them.
278
686000
3000
trên những lá rau diếp trước mặt họ.
11:47
It turnslượt out that the naturaltự nhiên worldthế giới is fullđầy of hyperbolichyperbol wonderskỳ quan.
279
689000
4000
Và hóa ra là thế giới tự nhiên
toàn là những diệu kỳ hyperbol.
11:51
And so, too, we'vechúng tôi đã discoveredphát hiện ra
280
693000
2000
Và chúng ta cũng đã khám ra rằng
11:53
that there is an infinitevô hạn taxonomyphân loại
281
695000
2000
có sự phân loại vô hạn
11:55
of crochetCrochet hyperbolichyperbol creaturessinh vật.
282
697000
2000
trong các sinh vật được móc dạng hyperbol
11:57
We startedbắt đầu out, ChrissyDong and I and our contributorsngười đóng góp,
283
699000
3000
Chúng tôi đã bắt đầu, Chrissy, tôi
và những người tình nguyện
12:00
doing the simpleđơn giản mathematicallytoán học perfecthoàn hảo modelsmô hình.
284
702000
2000
làm ra những mô hình toán học hoàn hảo
12:02
But we foundtìm that when we deviateddeviated from the specificriêng
285
704000
4000
Nhưng chúng tôi thấy rằng khi chúng
tôi đi lệch ra khỏi
12:06
setnesssetness of the mathematicaltoán học code
286
708000
3000
các sơ đồ móc toán học
12:09
that underliesnền tảng it -- the simpleđơn giản algorithmthuật toán
287
711000
2000
ẩn trong bản móc là đại số đơn giản
12:11
crochetCrochet threesố ba, increasetăng one --
288
713000
2000
móc 3 mũi, tăng 1 mũi-
12:13
when we deviateddeviated from that and madethực hiện embellishmentsembellishments to the code,
289
715000
3000
khi chúng tôi đi lệch khỏi
điều đó, và thêm thắt vào sơ đồ móc
12:16
the modelsmô hình immediatelyngay startedbắt đầu to look more naturaltự nhiên.
290
718000
4000
các mộ hình lập tức trông
tự nhiên hơn.
12:20
And all of our contributorsngười đóng góp, who are an amazingkinh ngạc
291
722000
2000
Và tất cả những tình nguyện viên, là
12:22
collectionbộ sưu tập of people around the worldthế giới,
292
724000
2000
những người tuyệt vời khắp thế giới
12:24
do theirhọ ownsở hữu embellishmentsembellishments.
293
726000
2000
tự tô vẽ thêm tác phẩm móc của mình.
12:26
As it were, we have this ever-evolvingbao giờ phát triển,
294
728000
2000
Và như vậy, chúng tôi có
cây phân loại sự sống
12:28
crochetCrochet taxonomicphân loại treecây of life.
295
730000
2000
không ngừng tiến hóa.
12:30
Just as the morphologyhình thái học
296
732000
2000
Cũng như hình thái học
12:32
and the complexityphức tạp of life on earthtrái đất is never endingkết thúc,
297
734000
2000
và sự phức tạp của sự sống trên
trái đất không bao giờ ngừng.
12:34
little embellishmentsembellishments and complexificationscomplexifications
298
736000
3000
những sự thêm thắt
và phức tạp hóa
12:37
in the DNADNA code
299
739000
2000
trong mã DNA
12:39
leadchì to newMới things like giraffeshươu cao cổ, or orchidshoa phong lan --
300
741000
3000
dẫn đến những loài mới như
hươu cao cổ, hay hoa lan,
12:42
so too, do little embellishmentsembellishments in the crochetCrochet code
301
744000
3000
khi chúng tôi cải biên bản sơ đồ móc
12:45
leadchì to newMới and wondrousTuyệt vời creaturessinh vật
302
747000
3000
đã dẫn đến những sinh vật
mới và đẹp lạ lùng
12:48
in the evolutionarytiến hóa treecây of crochetCrochet life.
303
750000
3000
trong cây tiến hóa sinh vật bằng móc.
12:51
So this projectdự án really has
304
753000
2000
Vì vậy, dự án này thực sự
12:53
takenLấy on this innerbên trong organichữu cơ life of its ownsở hữu.
305
755000
3000
đã tự nó mang sự sống hữu cơ bên trong.
12:56
There is the totalitytoàn bộ of all the people who have come to it.
306
758000
3000
Tất cả những con người đến với nó.
12:59
And theirhọ individualcá nhân visionstầm nhìn,
307
761000
2000
và sự tưởng tượng của riêng họ
13:01
and theirhọ engagementhôn ước with this mathematicaltoán học modechế độ.
308
763000
3000
và sự tham gia của họ trong
công việc toán học này.
13:04
We have these technologiescông nghệ. We use them.
309
766000
2000
Chúng tôi có kỹ thuật và sử dụng chúng.
13:06
But why? What's at stakecổ phần here? What does it mattervấn đề?
310
768000
3000
Nhưng tại sao? Có vấn đề gì?
Có liên quan gì?
13:09
For ChrissyDong and I, one of the things that's importantquan trọng here
311
771000
3000
Đối với Chrissy và tôi, một
trong những điều quan trọng ở đây
13:12
is that these things suggestđề nghị
312
774000
2000
là những thứ này gợi ra
13:14
the importancetầm quan trọng and valuegiá trị of embodiedthể hiện knowledgehiểu biết.
313
776000
3000
sự quan trọng, giá trị của kiến thức
được lưu giữ trong đó.
13:17
We livetrực tiếp in a societyxã hội
314
779000
2000
Chúng ta sống trong một xã hội
13:19
that completelyhoàn toàn tendsxu hướng to valorizevalorize
315
781000
2000
luôn có xu hướng
13:21
symbolicbiểu tượng formscác hình thức of representationđại diện --
316
783000
2000
biểu diễn hình thức tượng trưng
13:23
algebraicđại số representationsđại diện,
317
785000
2000
biểu diễn dưới dạng đại số
13:25
equationsphương trình, codesMã số.
318
787000
2000
phương trình, mã.
13:27
We livetrực tiếp in a societyxã hội that's obsessedbị ám ảnh
319
789000
2000
Chúng ta sống trong một xã
hội bị ám ảnh
13:29
with presentingtrình bày informationthông tin in this way,
320
791000
2000
phải biểu diễn thông tin như vậy,
13:31
teachinggiảng bài informationthông tin in this way.
321
793000
3000
dạy thông tin như vậy.
13:34
But throughxuyên qua this sortsắp xếp of modalityphương thức,
322
796000
3000
Nhưng qua phương thức này,
13:37
crochetCrochet, other plasticnhựa formscác hình thức of playchơi --
323
799000
4000
móc, những đồ chơi nhựa,
13:41
people can be engagedbận with the mostphần lớn abstracttrừu tượng,
324
803000
3000
người ta được tiếp xúc với những ý tưởng
13:44
high-poweredcao cấp, theoreticallý thuyết ideasý tưởng,
325
806000
2000
trừu tượng nhất, mạnh mẽ nhất
và mang tính lý thuyết,
13:46
the kindscác loại of ideasý tưởng that normallybình thường you have to go
326
808000
2000
dạng ý tưởng mà bình thường
bạn sẽ phải
13:48
to universitytrường đại học departmentsphòng ban to studyhọc in highercao hơn mathematicstoán học,
327
810000
3000
học đại học để
nghiên cứu cao hơn về toán học,
13:51
which is where I first learnedđã học about hyperbolichyperbol spacekhông gian.
328
813000
3000
đó là nơi tôi đã học về
không gian hyperbol lần đầu tiên.
13:54
But you can do it throughxuyên qua playingđang chơi with materialvật chất objectscác đối tượng.
329
816000
4000
Nhưng bạn có thể học được bằng cách chơi
với các vật thể.
13:58
One of the wayscách that we'vechúng tôi đã come to think about this
330
820000
2000
Một cách mà chúng tôi từng nghĩ đến
14:00
is that what we're tryingcố gắng to do with the InstituteHọc viện for FiguringĐể tìm
331
822000
3000
là những gì chúng tôi đang làm
với Viện suy tưởng
14:03
and projectsdự án like this, we're tryingcố gắng to have
332
825000
2000
và những dự án thế này, là chúng tôi đang
14:05
kindergartenmẫu giáo for grown-upstrồng-up.
333
827000
2000
làm nên một vườn trẻ cho người lớn.
14:07
And kindergartenmẫu giáo was actuallythực ra a very formalizedchính thức hoá
334
829000
2000
Và vườn trẻ thì thực ra là
14:09
systemhệ thống of educationgiáo dục,
335
831000
2000
1 hệ thống giáo dục chính quy,
14:11
establishedthành lập by a man namedđặt tên FriedrichFriedrich FroebelFroebel,
336
833000
2000
được tạo ra bởi ông Friedrich Froebel,
14:13
who was a crystallographernhà tinh thể học in the 19ththứ centurythế kỷ.
337
835000
2000
ông là chuyên gia tinh thể học thế kỷ 19.
14:15
He believedtin that the crystalpha lê was the modelmô hình
338
837000
2000
Ông tin rằng tinh thể là mô hình
14:17
for all kindscác loại of representationđại diện.
339
839000
2000
để biểu diễn toàn bộ mọi thứ.
14:19
He developedđã phát triển a radicalcăn bản alternativethay thế systemhệ thống
340
841000
3000
Ông đã phát triển một hệ thống thay thế
rất quan trọng
14:22
of engaginghấp dẫn the smallestnhỏ nhất childrenbọn trẻ
341
844000
2000
để giúp những đứa trẻ bé nhất
14:24
with the mostphần lớn abstracttrừu tượng ideasý tưởng
342
846000
2000
tiếp xúc với những ý tưởng trừu tượng nhất
14:26
throughxuyên qua physicalvật lý formscác hình thức of playchơi.
343
848000
2000
qua các hình thức chơi thực tế
14:28
And he is worthyxứng đáng of an entiretoàn bộ talk on his ownsở hữu right.
344
850000
2000
Và để nói về ông, cần
một bài diễn thuyết riêng.
14:30
The valuegiá trị of educationgiáo dục
345
852000
2000
Giá trị của giáo dục
14:32
is something that FroebelFroebel championedđấu tranh,
346
854000
3000
là điều mà Froebel kiên trì theo đuổi
14:35
throughxuyên qua plasticnhựa modeschế độ of playchơi.
347
857000
2000
qua những đồ chơi bằng nhựa.
14:37
We livetrực tiếp in a societyxã hội now
348
859000
2000
Chúng ta đang sống trong một xã hội
14:39
where we have lots of think tanksxe tăng,
349
861000
2000
có rất nhiều think tank - Viện nghiên cứu
14:41
where great mindstâm trí go to think about the worldthế giới.
350
863000
3000
là nơi các đầu óc vĩ đại
tập hợp để nghĩ về thế giới.
14:44
They writeviết these great symbolicbiểu tượng treatiseskhảo luận
351
866000
2000
Họ viết ra những luận án tượng trưng lớn
14:46
calledgọi là bookssách, and papersgiấy tờ,
352
868000
2000
gọi là sách, và công trình nghiên cứu
14:48
and op-edop-ed articlesbài viết.
353
870000
2000
và các ấn phẩm báo.
14:50
We want to proposecầu hôn, ChrissyDong and I,
354
872000
2000
Chúng tôi, Chrissy và tôi, muốn đề xuất,
14:52
throughxuyên qua The InstituteHọc viện for FiguringĐể tìm, anotherkhác alternativethay thế way of doing things,
355
874000
3000
qua Viện suy tưởng,
một cách mới để làm việc,
14:55
which is the playchơi tankxe tăng.
356
877000
3000
đó là play tank.
14:58
And the playchơi tankxe tăng, like the think tankxe tăng,
357
880000
2000
Play tank, cũng như think tank,
15:00
is a placeđịa điểm where people can go
358
882000
2000
là nơi mọi người đến
15:02
and engagethuê with great ideasý tưởng.
359
884000
2000
và tiếp xúc với những ý tưởng lớn.
15:04
But what we want to proposecầu hôn,
360
886000
2000
Nhưng cái chúng tôi muốn đề xuất,
15:06
is that the highestcao nhất levelscấp of abstractiontrừu tượng,
361
888000
2000
là mức độ cao nhất của sự trừu tượng,
15:08
things like mathematicstoán học, computingtính toán, logiclogic, etcvv. --
362
890000
3000
như toán học, máy tính, lô gic,..
15:11
all of this can be engagedbận with,
363
893000
2000
tất cả những điều này có thể
được lồng ghép
15:13
not just throughxuyên qua purelyhoàn toàn cerebralnão algebraicđại số
364
895000
2000
không chỉ qua đại số đơn thuần
15:15
symbolicbiểu tượng methodsphương pháp,
365
897000
2000
những phương pháp tượng trưng,
15:17
but by literallynghĩa đen, physicallythể chất playingđang chơi with ideasý tưởng.
366
899000
4000
mà qua thực tế, chơi trực tiếp
với các ý tưởng.
15:21
Thank you very much.
367
903000
2000
Cám ơn rất nhiều.
15:23
(ApplauseVỗ tay)
368
905000
5000
(vỗ tay)
Translated by Vi Phan Thi
Reviewed by Do Phong

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Margaret Wertheim - Figurer
By masterminding a project to model a coral reef armed only with crochet hooks, Margaret Wertheim hopes to bring some of the most complicated mathematical models embodied in our universe into the minds (and hands) of the masses.

Why you should listen

Snowflakes, fractals, the patterns on a leaf -- there's beauty to be found at the intersection of nature and physics, beauty and math. Science writer Margaret Wertheim (along with her twin sister, Christine) founded the Institute for Figuring to advance the aesthetic appreciation of scientific concepts, from the natural physics of snowflakes and fractals to human constructs such as Islamic mosaics, string figures and weaving.

The IFF's latest project is perhaps its most beguilingly strange -- a coral reef constructed entirely by crochet hook, a project that takes advantage of the happy congruence between the mathematical phenomena modeled perfectly by the creatures of the reef,  and repetitive tasks such as crocheting -- which, as it turns out, is perfectly adapted to model hyperbolic space. It is easy to sink into the kaleidoscopic, dripping beauty of the yarn-modeled reef, but the aim of the reef project is twofold: to draw attention to distressed coral reefs around the world, dying in droves from changing ocean saline levels, overfishing, and a myriad of threats; and to display a flavor of math that was previously almost impossible to picture. By modeling these complex equations in physical space, this technique can help mathematicians see patterns and make breakthroughs.

Wertheim is now working on a book about maverick scientist James Carter.

More profile about the speaker
Margaret Wertheim | Speaker | TED.com