TEDIndia 2009
Romulus Whitaker: The real danger lurking in the water
Romulus Whitaker: Hiểm họa thực sự rình rập trong nước
Filmed:
Readability: 4
495,638 views
Loài cá sấu Ấn Độ và rắn hổ mang chúa là hai trong số những loài bò sát đặc trưng của Ấn Độ, và chúng đang bị đe dọa bởi nguồn nước ô nhiễm. Nhà bảo tồn Romulus Whitaker cho chúng ta xem những cảnh quay quý hiếm về những loài vật tuyệt vời này và kêu gọi chúng ta bảo vệ những dòng sông đã duy trì sự sống của chúng và của chính chúng ta.
Romulus Whitaker - Herpetologist
Romulus Whitaker is a scientist and conservationist who slings around the globe to study and protect reptiles. Full bio
Romulus Whitaker is a scientist and conservationist who slings around the globe to study and protect reptiles. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I want you to put off your preconceptions,
0
0
3000
Tôi mong các bạn
hãy xoá bỏ những định kiến,
hãy xoá bỏ những định kiến,
00:18
your preconceived fears and thoughts about reptiles.
1
3000
5000
những nỗi sợ và những suy nghĩ
trước đây về loài bò sát.
trước đây về loài bò sát.
Vì chỉ có cách đó bạn mới có thể
hiểu rõ câu chuyện của tôi
hiểu rõ câu chuyện của tôi
00:23
Because that is the only way I'm going to get my story across to you.
2
8000
3000
00:26
And by the way, if I come across as a sort of
3
11000
3000
Nhân tiện nếu tôi có trông như
một nhà bảo tồn điên rồ và lập dị
00:29
rabid, hippie conservationist,
4
14000
2000
00:31
it's purely a figment of your imagination.
5
16000
3000
Thì đó hoàn toàn là do
sự tưởng tượng của quý vị.
sự tưởng tượng của quý vị.
00:34
(Laughter)
6
19000
5000
(Tiếng cười)
Okay. Chúng ta thực sự là
những giống loài đầu tiên trên trái đất
những giống loài đầu tiên trên trái đất
00:39
Okay. We are actually the first species on Earth
7
24000
3000
00:42
to be so prolific to actually threaten our own survival.
8
27000
5000
sản sinh nhiều mối đe doạ đến
sự sinh tồn của chính chúng ta
sự sinh tồn của chính chúng ta
00:47
And I know we've all seen images enough to make us numb,
9
32000
3000
Và tôi biết chúng ta đã từng thấy
những hình ảnh đủ làm ta chết lặng
những hình ảnh đủ làm ta chết lặng
00:50
of the tragedies that we're perpetrating on the planet.
10
35000
5000
về những bi kịch mà chúng ta
đang gây ra trên hành tinh này.
đang gây ra trên hành tinh này.
00:55
We're kind of like greedy kids, using it all up, aren't we?
11
40000
2000
Chúng ta giống như những đứa trẻ
tham lam dùng cạn kiệt mọi thứ đúng không?
tham lam dùng cạn kiệt mọi thứ đúng không?
00:57
And today is a time for me to talk to you about water.
12
42000
6000
Và hôm nay tôi muốn
nói với các bạn về nước.
nói với các bạn về nước.
01:03
It's not only because we like to drink lots of it,
13
48000
3000
Không phải chỉ vì chúng ta
thích uống nhiều nước,
thích uống nhiều nước,
01:06
and its marvelous derivatives, beer, wine, etc.
14
51000
5000
hay vì những thứ tuyệt vời
được làm từ nó như bia, rượu, v.v...
được làm từ nó như bia, rượu, v.v...
01:11
And, of course, watch it fall from the sky
15
56000
2000
và dĩ nhiên không phải
ngắm nước rơi từ bầu trời
ngắm nước rơi từ bầu trời
01:13
and flow in our wonderful rivers,
16
58000
3000
và chảy trong những dòng sông tuyệt vời
01:16
but for several other reasons as well.
17
61000
2000
mà còn vì một vài lí do khác nữa.
01:18
When I was a kid, growing up in New York,
18
63000
2000
Khi còn là một đứa bé,
lớn lên ở New York,
lớn lên ở New York,
01:20
I was smitten by snakes, the same way most kids are
19
65000
2000
Tôi bị thu hút bởi những con rắn,
giống như những đứa trẻ khác yêu thích
con quay, bi, xe hơi, tàu hoả, bóng gậy.
con quay, bi, xe hơi, tàu hoả, bóng gậy.
01:22
smitten by tops, marbles, cars, trains, cricket balls.
20
67000
5000
01:27
And my mother, brave lady,
21
72000
2000
Và mẹ tôi, một phụ nữ dũng cảm,
01:29
was partly to blame,
22
74000
2000
góp phần tạo nên sở thích này,
01:31
taking me to the New York Natural History Museum,
23
76000
2000
bà dẫn tôi đến
Bảo tàng Lịch Sử Tự Nhiên New York,
Bảo tàng Lịch Sử Tự Nhiên New York,
01:33
buying me books on snakes,
24
78000
2000
mua cho tôi những quyển sách về rắn,
01:35
and then starting this infamous career of mine,
25
80000
4000
và sau đó là sự khởi đầu
cho sự nghiệp tiếng tăm này của tôi
cho sự nghiệp tiếng tăm này của tôi
01:39
which has culminated in
26
84000
2000
sự nghiệp này lên đến đỉnh điểm
01:41
of course, arriving in India 60 years ago,
27
86000
4000
khi 60 năm về trước
tôi đặt chân đến Ấn Độ
tôi đặt chân đến Ấn Độ
01:45
brought by my mother, Doris Norden,
28
90000
2000
cùng mẹ tôi, Doris Norden,
01:47
and my stepfather, Rama Chattopadhyaya.
29
92000
2000
và cha dượng, Rama Chattopadhyaya.
01:49
It's been a roller coaster ride.
30
94000
4000
Đó là những thăng trầm
tôi đã trải qua.
tôi đã trải qua.
01:53
Two animals, two iconic reptiles
31
98000
2000
Hai động vật, hai loài bò sát điển hình
01:55
really captivated me very early on.
32
100000
3000
đã thực sự thu hút tôi từ rất sớm.
01:58
One of them was the remarkable gharial.
33
103000
3000
Một trong số chúng là
loài cá sấu Ấn Độ phi thường.
loài cá sấu Ấn Độ phi thường.
02:01
This crocodile, which grows to almost 20 feet long
34
106000
2000
Loài cá sấu này, có thể dài đến gần 6,1 m
02:03
in the northern rivers,
35
108000
2000
ở những con sông phía bắc
02:05
and this charismatic snake, the king cobra.
36
110000
5000
và loài rắn quyến rũ này,
rắn hổ mang chúa.
rắn hổ mang chúa.
Mục đích thực sự
của buổi nói chuyện hôm nay là,
của buổi nói chuyện hôm nay là,
02:10
What my purpose of the talk today really is,
37
115000
2000
02:12
is to sort of indelibly scar your minds
38
117000
3000
để lại những dấu ấn
không phai mờ trong tâm trí các bạn
không phai mờ trong tâm trí các bạn
02:15
with these charismatic and majestic creatures.
39
120000
3000
về những sinh vật
cuốn hút và oai phong này.
cuốn hút và oai phong này.
02:18
Because this is what you will take away from here,
40
123000
3000
Bởi vì đây sẽ là điều mà bạn
có được từ buổi nói chuyện này,
có được từ buổi nói chuyện này,
02:21
a reconnection with nature, I hope.
41
126000
3000
một sự tái kết nối với thiên nhiên,
tôi hi vọng như thế.
tôi hi vọng như thế.
02:26
The king cobra is quite remarkable for several reasons.
42
131000
3000
Hổ mang chúa là loài rất đáng lưu ý
bởi một số lí do.
bởi một số lí do.
02:29
What you're seeing here is very recently shot images
43
134000
3000
Các bạn đang xem
những cảnh quay gần đây
những cảnh quay gần đây
02:32
in a forest nearby here,
44
137000
2000
trong một một khu rừng lân cận
02:34
of a female king cobra making her nest.
45
139000
2000
của một con hổ mang chúa cái đang xây tổ
02:36
Here is a limbless animal, capable of gathering a huge mound of leaves,
46
141000
4000
Đây là loài động vật không chi,
có khả năng gom một lượng lá cây khổng lồ,
có khả năng gom một lượng lá cây khổng lồ,
02:40
and then laying her eggs inside,
47
145000
2000
và sau đó đẻ trứng vào bên trong,
02:42
to withstand 5 to 10 [meters of rainfall],
48
147000
4000
tổ có thể trụ vững trước lượng mưa
từ 5 đến 10 mét
từ 5 đến 10 mét
02:46
in order that the eggs can incubate over the next 90 days,
49
151000
3000
để trứng có thể ấp
trong 90 ngày kế tiếp,
trong 90 ngày kế tiếp,
02:49
and hatch into little baby king cobras.
50
154000
2000
và nở thành những chú hổ mang chúa nhỏ.
02:51
So, she protects her eggs,
51
156000
2000
Vì thế, nó bảo vệ trứng của mình,
02:53
and after three months,
52
158000
3000
và sau đó 3 tháng,
02:56
the babies finally do hatch out.
53
161000
2000
những con rắn con nở ra.
02:58
A majority of them will die, of course. There is very high mortality
54
163000
3000
Hiển nhiên phần lớn chúng sẽ chết.
Tỉ lệ chết rất lớn
Tỉ lệ chết rất lớn
03:01
in little baby reptiles who are just 10 to 12 inches long.
55
166000
5000
trong những con bò sát con
dài chỉ chừng 25,4 đến 30,5 cm.
dài chỉ chừng 25,4 đến 30,5 cm.
03:06
My first experience with king cobras was in '72
56
171000
2000
Trải nghiệm đầu tiên của tôi với
hổ mang chúa là vào năm 72
hổ mang chúa là vào năm 72
03:08
at a magical place called Agumbe,
57
173000
3000
ở một nơi kì diệu gọi là Agumbe,
03:11
in Karnataka, this state.
58
176000
3000
ở Karnataka thuộc bang này.
03:14
And it is a marvelous rain forest.
59
179000
3000
Và đó là một rừng mưa nhiệt đới tuyệt vời.
03:17
This first encounter
60
182000
2000
Trải nghiệm đầu tiên này
03:19
was kind of like the
61
184000
2000
như thể là
03:21
Maasai boy who kills the lion to become a warrior.
62
186000
4000
một chàng trai Maasai giết một con sư tử
để trở thành một chiến binh.
để trở thành một chiến binh.
Nó đã thực sự
hoàn toàn thay đổi cuộc đời tôi.
hoàn toàn thay đổi cuộc đời tôi.
03:25
It really changed my life totally.
63
190000
2000
03:27
And it brought me straight into the conservation fray.
64
192000
3000
Và nó đã mang tôi vào cuộc chiến bảo tồn.
03:30
I ended up starting this research
65
195000
2000
Kết quả là tôi bắt đầu nghiên cứu này
03:32
and education station in Agumbe,
66
197000
2000
và một trạm giáo dục ở Agumbe,
03:34
which you are all of course invited to visit.
67
199000
3000
nơi mà dĩ nhiên tất cả quý vị ở đây
được mời đến tham quan.
được mời đến tham quan.
03:37
This is basically a base wherein
68
202000
2000
Đây cơ bản là nơi
chúng tôi cố gắng thu thập
và nghiên cứu thực tế
và nghiên cứu thực tế
03:39
we are trying to gather and learn
69
204000
2000
03:41
virtually everything about the biodiversity
70
206000
2000
tất cả mọi thứ về đa dạng sinh học
03:43
of this incredibly complex forest system,
71
208000
3000
của hệ thống rừng phức tạp, tuyệt vời này,
03:46
and try to hang on to what's there,
72
211000
2000
và cố gắng bảo vệ những thứ ở đó,
03:48
make sure the water sources are protected and kept clean,
73
213000
3000
đảm bảo rằng nguồn nước được bảo vệ
và giữ cho sạch sẽ
và giữ cho sạch sẽ
và dĩ nhiên, trải nghiệm
khoảng thời gian tuyệt vời nữa.
khoảng thời gian tuyệt vời nữa.
03:51
and of course, having a good time too.
74
216000
3000
Bạn hầu như có thể nghe
được những tiếng trống
được những tiếng trống
03:54
You can almost hear the drums
75
219000
2000
03:56
throbbing back in that little cottage where we stay when we're there.
76
221000
5000
vang rộn ràng từ những ngôi nhà nhỏ
nơi chúng tôi trú ngụ khi ở đó.
nơi chúng tôi trú ngụ khi ở đó.
04:01
It was very important for us to get through to the people.
77
226000
4000
Việc nhận được sự thấu hiểu
từ người dân là rất quan trọng.
từ người dân là rất quan trọng.
Và được bọn trẻ thấu hiểu là cách tốt nhất
04:05
And through the children is usually the way to go.
78
230000
3000
Chúng bị hấp dẫn bởi những con rắn.
04:08
They are fascinated with snakes. They haven't got
79
233000
2000
Chúng không có những thứ cứng nhắc,
04:10
that steely thing that you end up
80
235000
3000
khiến bạn có cảm giác sợ hãi, ghét bỏ
hay xem thường, ghê tởm các kiểu.
hay xem thường, ghê tởm các kiểu.
04:13
either fearing or hating or despising or loathing them in some way.
81
238000
4000
04:17
They are interested.
82
242000
2000
Chúng rất thích thú.
Và thật sự làm việc với bọn trẻ
rất hiệu quả.
rất hiệu quả.
04:19
And it really works to start with them.
83
244000
2000
04:21
This gives you an idea of the size of some of these snakes.
84
246000
2000
Bức ảnh này cho bạn thấy kích cỡ
của một vài con rắn hổ mang chúa.
của một vài con rắn hổ mang chúa.
04:23
This is an average size king cobra, about 12 feet long.
85
248000
3000
Kích cỡ trung bình của loài này
dài khoảng 3,7 m.
dài khoảng 3,7 m.
04:26
And it actually crawled into somebody's bathroom,
86
251000
2000
Con rắn này thật sự đã từng
bò vào bồn tắm ai đó,
bò vào bồn tắm ai đó,
04:28
and was hanging around there for two or three days.
87
253000
2000
và ở trong đó khoảng 2-3 ngày.
04:30
The people of this part of India
88
255000
2000
Người dân ở vùng này của Ấn Độ
tôn thờ loài hổ mang chúa.
04:32
worship the king cobra.
89
257000
2000
Và họ không giết con rắn đó.
Họ gọi chúng tôi đến bắt nó.
Họ gọi chúng tôi đến bắt nó.
04:34
And they didn't kill it. They called us to catch it.
90
259000
2000
04:36
Now we've caught more than 100 king cobras
91
261000
2000
Và chúng tôi đã bắt
hơn 100 con hổ mang chúa.
hơn 100 con hổ mang chúa.
04:38
over the last three years,
92
263000
2000
trong hơn 3 năm qua,
04:40
and relocated them in nearby forests.
93
265000
3000
và thả chúng vào những khu rừng lân cận.
04:43
But in order to find out the real secrets of these creatures
94
268000
3000
Nhưng để tìm ra những bí mật thực sự
về những sinh vật này,
về những sinh vật này,
04:46
[it was necessary] for us to actually insert
95
271000
3000
chúng tôi cần phải lắp
04:49
a small radio transmitter inside [each] snake.
96
274000
3000
một thiết bị phát sóng nhỏ vào mỗi con.
04:52
Now we are able to follow them and find out their secrets,
97
277000
4000
Bây giờ chúng tôi có thể theo dõi chúng
và phát hiện những bí mật của chúng,
và phát hiện những bí mật của chúng,
04:56
where the babies go after they hatch,
98
281000
3000
nơi mà những con rắn con đi sau khi nở,
04:59
and remarkable things like this you're about to see.
99
284000
4000
và những thứ ấn tượng
bạn sắp thấy sau đây.
bạn sắp thấy sau đây.
Đây là hình ảnh cách đây chỉ mấy ngày
ở Agumbe
ở Agumbe
05:03
This was just a few days ago in Agumbe.
100
288000
2000
05:05
I had the pleasure of being close to this large king cobra
101
290000
5000
Tôi đã được hân hạnh
ở gần một con hổ mang chúa lớn
ở gần một con hổ mang chúa lớn
05:10
who had caught a venomous pit viper.
102
295000
2000
khi nó bắt được một con rắn lục độc.
05:12
And it does it in such a way that it doesn't get bitten itself.
103
297000
3000
Và nó đã tìm cách để bản thân không bị cắn.
05:15
And king cobras feed only on snakes.
104
300000
4000
Loài hổ mang chúa chỉ ăn rắn.
Con rắn này chỉ là một miếng bé tí với nó,
05:19
This [little snake] was kind of a tid-bit for it,
105
304000
2000
05:21
what we'd call a "vadai" or a donut or something like that.
106
306000
2000
giống như là bánh "vadai" hay donut
đối với chúng ta vậy.
đối với chúng ta vậy.
05:23
(Laughter)
107
308000
3000
(Tiếng cười)
05:26
Usually they eat something a bit larger.
108
311000
2000
Thường thì chúng ăn những thứ lớn hơn.
05:28
In this case a rather strange and inexplicable
109
313000
4000
Có một hành động lạ và không thể lí giải
05:32
activity happened over the last breeding season,
110
317000
3000
đã xảy ra trong mùa sinh sản trước,
05:35
wherein a large male king cobra actually grabbed a female king cobra,
111
320000
4000
khi một con đực tóm một con cái,
05:39
didn't mate with it, actually killed it and swallowed it.
112
324000
3000
không phải để giao phối
mà để giết và nuốt chửng.
mà để giết và nuốt chửng.
05:42
We're still trying to explain and come to terms with
113
327000
2000
Chúng tôi vẫn đang cố gắng lí giải
05:44
what is the evolutionary advantage of this.
114
329000
5000
và kết luận về ý nghĩa
thuận lợi tiến hoá trong trường hợp này.
thuận lợi tiến hoá trong trường hợp này.
05:49
But they do also a lot of other remarkable things.
115
334000
3000
Nhưng chúng còn làm
nhiều điều ấn tượng khác.
nhiều điều ấn tượng khác.
Một lần nữa,
đây là những thứ chúng ta thu được
đây là những thứ chúng ta thu được
05:52
This is again, something [we were able to see] by virtue of the fact
116
337000
2000
05:54
that we had a radio transmitter in one of the snakes.
117
339000
3000
từ máy phát tín hiệu
của một trong những con rắn.
của một trong những con rắn.
Con rắn đực dài khoảng 3,7 m này
đã gặp một con hổ mang đực khác.
đã gặp một con hổ mang đực khác.
05:57
This male snake, 12 feet long, met another male king cobra.
118
342000
3000
06:00
And they did this incredible ritual combat dance.
119
345000
4000
Và chúng đã thực hiện
một cuộc chiến khiêu vũ
một cuộc chiến khiêu vũ
Nó rất giống sự động dục của thú có vú,
bao gồm con người,
bao gồm con người,
06:04
It's very much like the rutting of mammals, including humans,
120
349000
2000
06:06
you know, sorting out our differences, but gentler, no biting allowed.
121
351000
4000
nhẹ nhàng hơn, không được phép cắn.
06:10
It's just a wresting match,
122
355000
2000
Nó chỉ là một trận đấu vật,
06:12
but a remarkable activity.
123
357000
2000
nhưng là một hoạt động đáng lưu ý.
Vậy chúng ta đang làm gì
với tất cả những thông tin này?
với tất cả những thông tin này?
06:14
Now, what are we doing with all this information?
124
359000
2000
06:16
What's the point of all this?
125
361000
2000
Ý nghĩa của những thứ này là gì?
06:18
Well, the king cobra is literally
126
363000
2000
Vâng, hổ mang chúa là loài chủ chốt
06:20
a keystone species in these rainforests.
127
365000
3000
trong những rừng mưa nhiệt đới này.
06:23
And our job is to convince the authorities
128
368000
4000
Và công việc của chúng tôi
là thuyết phục chính quyền
là thuyết phục chính quyền
06:27
that these forests have to be protected.
129
372000
2000
rằng những khu rừng này cần được bảo vệ.
06:29
And this is one of the ways we do it,
130
374000
2000
Và đây là cách chúng tôi làm,
06:31
by learning as much as we can
131
376000
2000
bằng việc nghiên cứu
nhiều đến mức có thể
nhiều đến mức có thể
06:33
about something so remarkable and so iconic in the rainforests there,
132
378000
4000
về những thứ thật nổi bật, thật tiêu biểu
trong những khu rừng ở đó,
trong những khu rừng ở đó,
06:37
in order to help protect trees, animals
133
382000
3000
để bảo vệ cây xanh, động vật,
06:40
and of course the water sources.
134
385000
2000
và dĩ nhiên là nguồn nước nữa.
06:42
You've all heard, perhaps, of Project Tiger
135
387000
2000
Có lẽ các bạn đều đã nghe về Project Tiger
06:44
which started back in the early '70s,
136
389000
3000
chiến dịch bắt đầu vào đầu những năm 70,
06:47
which was, in fact, a very dynamic time for conservation.
137
392000
4000
thời kỳ bùng nổ của hoạt động bảo tồn.
06:51
We were piloted, I could say,
138
396000
3000
Có thể nói là chúng tôi đã được dẫn dắt
06:54
by a highly autocratic stateswoman,
139
399000
2000
bởi một nữ chính khách rất chuyên quyền,
06:56
but who also had an incredible passion for environment.
140
401000
4000
nhưng cũng là một người
có niềm đam mê bất tận với môi trường.
có niềm đam mê bất tận với môi trường.
07:00
And this is the time when Project Tiger emerged.
141
405000
3000
Và đó là khoảng thời gian
Project Tiger xuất hiện.
Project Tiger xuất hiện.
07:03
And, just like Project Tiger,
142
408000
3000
Và, cũng giống như Project Tiger,
hoạt động của chúng tôi
với loài hổ mang chúa
với loài hổ mang chúa
07:06
our activities with the king cobra
143
411000
2000
07:08
is to look at a species of animal
144
413000
2000
là quan sát một loài động vật
07:10
so that we protect its habitat and everything within it.
145
415000
3000
từ đó bảo vệ môi trường sống của chúng
và tất cả mọi thứ bên trong.
và tất cả mọi thứ bên trong.
07:13
So, the tiger is the icon.
146
418000
2000
Vì vậy, hổ là một biểu tượng.
07:15
And now the king cobra is a new one.
147
420000
4000
Và bây giờ hổ mang chúa
là một biểu tượng mới.
là một biểu tượng mới.
07:19
All the major rivers in south India
148
424000
2000
Tất cả những con sông chính
ở Nam Ấn Độ
ở Nam Ấn Độ
07:21
are sourced in the Western Ghats,
149
426000
2000
bắt nguồn từ dãy núi Western Ghats,
07:23
the chain of hills running along the west coast of India.
150
428000
4000
dãy những ngọn đồi
chạy dọc bờ biển phía tây Ấn Độ.
chạy dọc bờ biển phía tây Ấn Độ.
07:27
It pours out millions of gallons every hour,
151
432000
3000
Nó chảy hàng triệu ga-lông nước mỗi giờ
07:30
and supplies drinking water to at least 300 million people,
152
435000
4000
và cung cấp nước uống
cho ít nhất 300 triệu người,
cho ít nhất 300 triệu người,
07:34
and washes many, many babies,
153
439000
3000
và tắm gội cho rất, rất nhiều em bé,
07:37
and of course feeds many, many animals,
154
442000
3000
và dĩ nhiên là cung cấp thức ăn
cho rất, rất nhiều động vật,
cho rất, rất nhiều động vật,
07:40
both domestic and wild,
155
445000
2000
cả gia súc lẫn thú hoang,
sản xuất ra hàng nghìn tấn gạo.
07:42
produces thousands of tons of rice.
156
447000
2000
Và chúng ta làm gì?
Chúng ta đã trả ơn như thế nào?
Chúng ta đã trả ơn như thế nào?
07:44
And what do we do? How do we respond to this?
157
449000
2000
07:46
Well, basically, we dam it, we pollute it,
158
451000
2000
Vâng, chúng ta đắp đập,
chúng ta làm ô nhiểm nước,
chúng ta làm ô nhiểm nước,
07:48
we pour in pesticides, weedicides, fungicides.
159
453000
3000
Chúng ta đổ vào nước
thuốc trừ sâu,diệt cỏ, diệt nấm.
thuốc trừ sâu,diệt cỏ, diệt nấm.
07:51
You drink it in peril of your life.
160
456000
3000
Bạn uống vào những hiểm hoạ
cho cuộc sống của mình
cho cuộc sống của mình
07:54
And the thing is, it's not just big industry.
161
459000
3000
Và vấn đề là,
đó không chỉ là do nền đại công nghiệp
đó không chỉ là do nền đại công nghiệp
07:57
It's not misguided river engineers
162
462000
2000
Cũng không phải sai lầm
của những kỹ sư thủy lợi
của những kỹ sư thủy lợi
07:59
who are doing all this; it's us.
163
464000
2000
gây nên tất cả điều này;
đó là do chúng ta.
đó là do chúng ta.
08:01
It seems that our citizens find the best way to dispose of garbage
164
466000
4000
Dường như là người dân thấy việc
vứt rác xuống sông
vứt rác xuống sông
là cách xử lí rác tốt nhất.
08:05
are in water sources.
165
470000
2000
08:07
Okay. Now we're going north, very far north.
166
472000
3000
Okay. Bây giờ chúng ta đi thật xa,
xa về phía Bắc.
xa về phía Bắc.
08:10
North central India, the Chambal River
167
475000
2000
Phía Bắc trung tâm Ấn Độ,
dòng sông Chambal
dòng sông Chambal
08:12
is where we have our base.
168
477000
2000
nơi chúng tôi đặt căn cứ.
08:14
This is the home of the gharial, this incredible crocodile.
169
479000
4000
Đây là nhà của loài cá sấu Ấn Độ,
loài cá sấu phi thường này.
loài cá sấu phi thường này.
Đây là loài động vật xuất hiện
08:18
It is an animal which has been on the Earth
170
483000
3000
08:21
for just about 100 million years.
171
486000
3000
trên trái đất chỉ khoảng 100 triệu năm.
08:24
It survived even during the time that the dinosaurs died off.
172
489000
4000
Chúng sống sót được ngay cả khi
những con khủng long chết đi.
những con khủng long chết đi.
08:28
It has remarkable features.
173
493000
2000
Chúng có những đặc điểm nổi bật.
08:30
Even though it grows to 20 feet long,
174
495000
2000
Mặc dù chúng có thể dài đến gần 6m
08:32
since it eats only fish it's not dangerous to human beings.
175
497000
3000
chúng không nguy hiểm đến con người
bởi vì chúng chỉ ăn cá.
bởi vì chúng chỉ ăn cá.
08:35
It does have big teeth, however,
176
500000
2000
Tuy nhiên, chúng vẫn có răng to,
08:37
and it's kind of hard to convince people
177
502000
2000
và khó để thuyết phục người ta
08:39
if an animal has big teeth, that it's a harmless creature.
178
504000
3000
rằng động vật răng to nhưng lại vô hại.
08:42
But we, actually, back in the early '70s,
179
507000
4000
Nhưng, thật ra, chúng tôi đã
làm những khảo sát
làm những khảo sát
vào đầu những năm 70
08:46
did surveys,
180
511000
2000
08:48
and found that gharial were extremely rare.
181
513000
4000
và phát hiện rằng
cá sấu Ấn Độ thật sự rất quý hiếm.
cá sấu Ấn Độ thật sự rất quý hiếm.
08:52
In fact, if you see the map,
182
517000
2000
Thực tế, khi bạn xem bản đồ này,
08:54
the range of their original habitat
183
519000
2000
phạm vi môi trường sống ban đầu của chúng
08:56
was all the way from the Indus in Pakistan
184
521000
3000
trải dài từ sông Indus ở Pakistan
08:59
to the Irrawaddy in Burma.
185
524000
2000
đến sông Irrawaddy ở Miến Điện.
09:01
And now it's just limited to a couple of spots
186
526000
2000
Và giờ thì chỉ giới hạn vài điểm
09:03
in Nepal and India.
187
528000
2000
ở Nepal và Ấn Độ
09:05
So, in fact at this point
188
530000
3000
Vì vậy, ở thời điểm này
09:08
there are only 200 breeding gharial left in the wild.
189
533000
4000
chỉ còn có 200 con
sinh sản trong tự nhiên
sinh sản trong tự nhiên
09:12
So, starting in the mid-'70s
190
537000
2000
Vì vậy, vào khoảng giữa những năm 70,
09:14
when conservation was at the fore,
191
539000
3000
khi việc bảo tồn được ưu tiên,
09:17
we were actually able to start projects which were
192
542000
3000
chúng tôi có thể bắt đầu những dự án
09:20
basically government supported
193
545000
2000
do chính phủ tài trợ
09:22
to collect eggs from the wild from the few remaining nests
194
547000
3000
để thu thập trứng trong hoang dã
từ những chiếc tổ còn sót lại
từ những chiếc tổ còn sót lại
09:25
and release 5,000 baby gharial
195
550000
2000
và giải phóng 5.000 cá sấu Ấn Độ con
09:27
back to the wild.
196
552000
2000
về với hoang dã
09:29
And pretty soon we were seeing sights like this.
197
554000
3000
Sau đó không lâu chúng tôi
thấy những cảnh này.
thấy những cảnh này.
09:32
I mean, just incredible to see bunches of gharial
198
557000
3000
Ý tôi là, thật tuyệt vời khi lại
thấy hàng đàn cá sấu Ấn Độ
thấy hàng đàn cá sấu Ấn Độ
09:35
basking on the river again.
199
560000
2000
phơi nắng trên sông
09:37
But complacency does have a tendency to breed contempt.
200
562000
4000
Nhưng sự tự mãn thường sinh ra xem thường.
09:41
And, sure enough, with all the other pressures on the river,
201
566000
3000
Và với tất cả những áp lực khác trên sông,
09:44
like sand mining, for example,
202
569000
3000
chẳng hạn như hoạt động khai thác đá,
09:47
very, very heavy cultivation all the way down to the river's edge,
203
572000
4000
hoạt động canh tác dày đặc
trải dài tới bờ sông,
trải dài tới bờ sông,
09:51
not allowing the animals to breed anymore,
204
576000
2000
đã ngăn không cho động vật sinh sản,
09:53
we're looking at
205
578000
3000
chúng tôi đang
09:56
even more problems building up for the gharial,
206
581000
3000
tạo ra nhiều vấn đề hơn
cho loài cá sấu Ấn Độ,
cho loài cá sấu Ấn Độ,
09:59
despite the early good intentions.
207
584000
2000
mặc dù ý định ban đầu là tốt.
10:01
Their nests hatching along the riverside
208
586000
4000
Trứng trong tổ của chúng nở ra dọc bờ sông,
10:05
producing hundreds of hatchlings. It's just an amazing sight.
209
590000
3000
hàng trăm con non đã ra đời.
Thật là một quang cảnh tuyệt vời.
Thật là một quang cảnh tuyệt vời.
10:08
This was actually just taken last year.
210
593000
2000
Bức ảnh này mới được chụp năm ngoái.
10:10
But then the monsoon arrives,
211
595000
4000
Nhưng ngay khi mùa mưa đến,
10:14
and unfortunately downriver there is always a dam or
212
599000
2000
không may là dưới hạ lưu sông
luôn có một đập nước
luôn có một đập nước
10:16
there is always a barrage,
213
601000
2000
10:18
and, shoop, they get washed down to their doom.
214
603000
4000
và thế là mấy con non
bị cuốn vào chỗ chết.
bị cuốn vào chỗ chết.
10:22
Luckily there is still a lot of interest.
215
607000
2000
Thật may là vẫn còn nhiều bên quan tâm
10:24
My pals in the Crocodile Specialist Group of the IUCN,
216
609000
3000
Mấy người bạn tôi ở Crocodile
Specialist Group thuộc IUCN,
Specialist Group thuộc IUCN,
tổ chức phi chính phủ
Madras Crocodile Bank,
Madras Crocodile Bank,
10:27
the [Madras Crocodile Bank], an NGO,
217
612000
2000
10:29
the World Wildlife Fund,
218
614000
2000
Quỹ Bảo Tồn Thiên Nhiên Hoang Dã WWF,
10:31
the Wildlife Institute of India, State Forest Departments,
219
616000
3000
Viện Bảo Tồn Hoang Dã Ấn Độ,
Chi Cục Kiểm Lâm Nhà Nước,
Chi Cục Kiểm Lâm Nhà Nước,
10:34
and the Ministry of Environment, we all work together on stuff.
220
619000
3000
và Bộ Môi Trường,
tất cả chúng tôi
cùng làm việc với nhau.
cùng làm việc với nhau.
10:37
But it's possibly, and definitely not enough.
221
622000
4000
Nhưng chắc chắn như vậy là chưa đủ.
10:41
For example, in the winter of 2007 and 2008,
222
626000
5000
Ví dụ, vào mùa đông năm 2007 và 2008,
10:46
there was this incredible die-off of gharial, in the Chambal River.
223
631000
4000
cá sấu Ấn Độ trên sông Chambal
đột nhiên chết hàng loạt.
đột nhiên chết hàng loạt.
Hàng tá con bất ngờ
chết nổi lên mặt sông.
chết nổi lên mặt sông.
10:50
Suddenly dozens of gharial appearing on the river, dead.
224
635000
2000
10:52
Why? How could it happen?
225
637000
2000
Vì sao vậy?
Sao chuyện này có thể xảy ra?
Sao chuyện này có thể xảy ra?
10:54
This is a relatively clean river.
226
639000
2000
Nước sông tương đối trong.
10:56
The Chambal, if you look at it, has clear water.
227
641000
3000
Nước sông Chambal, nếu quan sát,
bạn sẽ thấy nó trong.
bạn sẽ thấy nó trong.
10:59
People scoop water out of the Chambal and drink it,
228
644000
2000
Người ta múc nước từ sông để uống,
bạn sẽ không dám làm vậy
với hầu hết sông ở Bắc Ấn.
với hầu hết sông ở Bắc Ấn.
11:01
something you wouldn't do in most north Indian rivers.
229
646000
3000
11:04
So, in order to try to find out the answer to this,
230
649000
3000
Vì vậy, để tìm câu trả lời,
chúng tôi mời các bác sĩ thú y
khắp nơi trên thế giới
khắp nơi trên thế giới
11:07
we got veterinarians from all over the world
231
652000
2000
11:09
working with Indian vets to try to figure out what was happening.
232
654000
3000
làm việc với các bác sĩ thú y Ấn Độ
để tìm hiểu nguyên nhân.
để tìm hiểu nguyên nhân.
11:12
I was there for a lot of the necropsies on the riverside.
233
657000
4000
Tôi có mặt khi họ mổ xác của chúng
bên bờ sông.
bên bờ sông.
11:16
And we actually looked through
234
661000
2000
Và chúng tôi đã thực sự kiểm tra kỹ
11:18
all their organs and tried to figure out what was going on.
235
663000
3000
toàn bộ nội tạng của chúng
và cố tìm hiểu nguyên do.
và cố tìm hiểu nguyên do.
11:21
And it came down to something called gout,
236
666000
3000
Cuối cùng chúng tôi tìm ra bệnh gút,
11:24
which, as a result of kidney breakdown
237
669000
3000
một loại bệnh do suy thận gây ra,
11:27
is actually uric acid crystals throughout the body,
238
672000
3000
các lớp axit uric lắng đọng tạo thành
sạn trên khắp cơ thể,
sạn trên khắp cơ thể,
11:30
and worse in the joints,
239
675000
3000
và, tệ hơn nữa, là trong các khớp xương,
11:33
which made the gharial unable to swim.
240
678000
3000
khiến chúng không thể bơi.
11:36
And it's a horribly painful death.
241
681000
2000
Thật là một cái chết kinh khủng.
11:38
Just downriver from the Chambal is the
242
683000
2000
Ngay dưới hạ lưu sông Chambal
11:40
filthy Yamuna river, the sacred Yamuna river.
243
685000
3000
là con sông Yamuna linh thiêng và ô nhiễm.
11:43
And I hate to be so ironic and sarcastic about it
244
688000
4000
Tôi ghét nói mỉa mai, châm biếm
11:47
but it's the truth. It's just one of the filthiest cesspools you can imagine.
245
692000
3000
nhưng đó là sự thật. Đó là
một trong những hầm cầu ô uế nhất.
một trong những hầm cầu ô uế nhất.
11:50
It flows down through Delhi, Mathura, Agra,
246
695000
4000
Nó chảy qua Delhi, Mathura, Agra,
11:54
and gets just about every bit of effluent you can imagine.
247
699000
3000
và thu nhận đủ thứ nước thải.
11:57
So, it seemed that the toxin that was killing the gharial
248
702000
4000
Vậy nên, có vẻ những chất độc
đã giết chết những con cá sấu
đã giết chết những con cá sấu
12:01
was something in the food chain,
249
706000
2000
là một phần của chuỗi thức ăn,
12:03
something in the fish they were eating.
250
708000
2000
là thức ăn mà lũ cá nhỏ đã ăn.
12:05
And, you know, once a toxin is in the food chain
251
710000
2000
Và, một khi độc tố
xâm nhập chuỗi thức ăn
xâm nhập chuỗi thức ăn
12:07
everything is affected, including us.
252
712000
3000
thì tất cả đều bị ảnh hưởng,
bao gồm cả chúng ta.
bao gồm cả chúng ta.
12:10
Because these rivers are the lifeblood of people all along their course.
253
715000
4000
Vì những con sông này là mạch máu
với cư dân sống quanh dòng chảy của nó.
với cư dân sống quanh dòng chảy của nó.
12:14
In order to try to answer some of these questions,
254
719000
2000
Để thử trả lời cho những câu hỏi này,
12:16
we again turn to technology,
255
721000
2000
chúng tôi lại nhờ đến công nghệ,
12:18
to biological technology, in this case,
256
723000
3000
trong trường hợp này là
công nghệ sinh học,
công nghệ sinh học,
12:21
again, telemetry, putting radios on 10 gharial,
257
726000
4000
một lần nữa chúng tôi
dùng phương pháp đo từ xa
dùng phương pháp đo từ xa
cài thiết bị phát radio
lên 10 con cá sấu,
lên 10 con cá sấu,
12:25
and actually following their movements. They're being watched
258
730000
2000
và theo dõi chuyển động của chúng.
12:27
everyday as we speak, to try to find out
259
732000
2000
Chúng được theo dõi hàng ngày
khi chúng ta đang nói chuyện,
12:29
what this mysterious toxin is.
260
734000
3000
để tìm xem độc tố bí ẩn là gì.
12:32
The Chambal river is an absolutely incredible place.
261
737000
4000
Dòng sông Chambal là một nơi kỳ diệu.
12:36
It's a place that's famous to a lot of you who know
262
741000
3000
Con sông này nổi tiếng đối với
nhiều vị ở đây hiểu biết về
nhiều vị ở đây hiểu biết về
12:39
about the bandits, the dacoits
263
744000
3000
những băng cướp và thổ phỉ
12:42
who used to work up there. And there still are quite a few around.
264
747000
3000
đã từng hoành hành ở đó.
Và một vài tên vẫn còn ở đó.
Và một vài tên vẫn còn ở đó.
12:45
But Poolan Devi was one [of them]. Which actually Shekhar Kapur
265
750000
3000
Devi tội nghiệp là một trong số đó.
Shekhar Kapur đã làm một
Shekhar Kapur đã làm một
12:48
made an incredible movie, "The Bandit Queen," which I urge you to see.
266
753000
3000
bộ phim tuyệt vời, "The Bandit Queen",
mà tôi khuyên quý vị nên xem.
mà tôi khuyên quý vị nên xem.
12:51
You'll get to see the incredible [Chambal] landscape as well.
267
756000
3000
Quý vị cũng sẽ được thấy cảnh
đẹp tuyệt vời sông Chambal
đẹp tuyệt vời sông Chambal
12:54
But, again, heavy fishing pressures.
268
759000
4000
Và cả những hoạt động
đánh cá dày đặc
đánh cá dày đặc
12:58
This is one of the last repositories of the
269
763000
3000
Đây là một trong những nơi
sinh sống cuối cùng của
sinh sống cuối cùng của
13:01
Ganges river dolphin,
270
766000
2000
loài cá heo sông Hằng,
13:03
various species of turtles,
271
768000
2000
các loài rùa,
13:05
thousands of migratory birds,
272
770000
2000
hàng ngàn loài chim di cư,
13:07
and fishing is causing problems like this.
273
772000
3000
và hoạt động đánh cá đã
gây ra những vấn đề như thế này
gây ra những vấn đề như thế này
13:10
And now [these] new elements of human intolerance
274
775000
5000
Và bây giờ đến sự không
dung nạp của con người
dung nạp của con người
13:15
for river creatures like the gharial
275
780000
3000
với các sinh vật trên sông
như loài cá sấu Ấn Độ
như loài cá sấu Ấn Độ
13:18
means that if they don't drown in the net,
276
783000
3000
nghĩa là nếu chúng không bị chết chìm
khi mắc vào lưới
khi mắc vào lưới
13:21
then they simply cut their beaks off.
277
786000
2000
thì người ta chỉ cần cắt mỏ của chúng.
13:23
Animals like the Ganges river dolphin
278
788000
2000
Những loài vật như cá heo sông Hằng
13:25
which is just down to a few left,
279
790000
2000
chỉ còn lại một vài con
13:27
and it is also critically endangered.
280
792000
2000
và đang có nguy cơ tuyệt chủng.
13:29
So, who is next? Us?
281
794000
2000
Vậy loài nào tiếp theo đây?
Chúng ta chăng?
Chúng ta chăng?
13:31
Because we are all dependent on these water sources.
282
796000
3000
Bởi vì tất cả chúng ta đều
sống nhờ vào những nguồn nước này
sống nhờ vào những nguồn nước này
13:34
So, we all know about the Narmada river,
283
799000
2000
Chúng ta đều biết về sông Narmada,
13:36
the tragedies of dams, the tragedies of huge projects
284
801000
3000
con sông bi kịch với những đập nước,
những dự án lớn
những dự án lớn
13:39
which displace people and wreck river systems
285
804000
3000
làm cho người ta phải di dời
và làm phá hoại các hệ thống sông
và làm phá hoại các hệ thống sông
13:42
without providing livelihoods.
286
807000
2000
mà không tạo được kế sinh nhai.
13:44
And development just basically going berserk,
287
809000
3000
Và sự phát triển căn bản
sẽ trở nên điên loạn
sẽ trở nên điên loạn
13:47
for a double figure growth index, basically.
288
812000
3000
đối với một chỉ số tăng trưởng đôi,
về cơ bản là vậy.
về cơ bản là vậy.
13:50
So, we're not sure where this story is going to end,
289
815000
5000
Vậy chúng tôi không thể chắc chắn
là câu chuyện này sẽ đi đến đâu,
là câu chuyện này sẽ đi đến đâu,
13:55
whether it's got a happy or sad ending.
290
820000
2000
nó sẽ kết thúc có hậu hay không.
13:57
And climate change is certainly going
291
822000
2000
Và biến đổi khí hậu chắc chắn sẽ
13:59
to turn all of our theories and predictions on their heads.
292
824000
3000
thay đổi hoàn toàn những giả thiết
và dự đoán của chúng tôi.
và dự đoán của chúng tôi.
14:02
We're still working hard at it.
293
827000
2000
Chúng tôi vẫn đang làm việc cật lực.
14:04
We've got a lot of a good team of people working up there.
294
829000
3000
Chúng tôi có một đội ngũ giỏi
đang làm việc ở đó.
đang làm việc ở đó.
14:07
And the thing is, you know, the decision makers,
295
832000
3000
Có một điều là, bạn biết đó,
những người lãnh đạo,
những người lãnh đạo,
14:10
the folks in power,
296
835000
2000
những vị có thẩm quyền quyết định,
đang ở trong những nhà nghỉ hay
đại loại vậy ở Delhi,
đại loại vậy ở Delhi,
14:12
they're up in their bungalows and so on in Delhi,
297
837000
2000
14:14
in the city capitals. They are all supplied with plenty of water. It's cool.
298
839000
3000
ở trung tâm thành phố. Họ có đủ nước sạch.
Thật tuyệt.
Thật tuyệt.
14:17
But out on the rivers there are still millions of people
299
842000
3000
Nhưng, ngoài đó, trên các con sông vẫn còn
hàng triệu người
hàng triệu người
14:20
who are in really bad shape.
300
845000
3000
đang sống khốn khổ.
14:23
And it's a bleak future for them.
301
848000
2000
Và tương lai với họ thật ảm đạm.
14:25
So, we have our Ganges and Yamuna cleanup project.
302
850000
3000
Vậy nên, chúng ta có dự án làm sạch
sông Hằng và sông Yamuna.
sông Hằng và sông Yamuna.
Chúng ta đã bỏ ra hàng trăm
triệu đô la cho các dự án này,
triệu đô la cho các dự án này,
14:28
We've spent hundreds of millions of dollars on it,
303
853000
2000
14:30
and nothing to show for it. Incredible.
304
855000
3000
và không có kết quả gì để trưng ra.
Thật khó tin.
Thật khó tin.
14:33
So, people talk about political will.
305
858000
3000
Vì vậy, người ta nói về lợi ích chính trị.
14:36
During the die-off of the gharial we did galvanize a lot of action.
306
861000
3000
Khi những con cá sấu chết hàng loạt,
chúng tôi đã kích thích nhiều hành động
chúng tôi đã kích thích nhiều hành động
14:39
Government cut through all the red tape,
307
864000
2000
Chính phủ bỏ bớt những thủ tục quan liêu,
14:41
we got foreign vets on it. It was great.
308
866000
2000
chúng tôi mời được các bác sĩ thú y
nước ngoài. Thật tuyệt.
nước ngoài. Thật tuyệt.
14:43
So, we can do it.
309
868000
2000
Chúng tôi làm được.
14:45
But if you stroll down to the Yamuna
310
870000
2000
Nhưng nếu bạn xuống sông Yamuna
14:47
or to the Gomati in Lucknow,
311
872000
2000
hoặc sông Gomati ở Lucknow
14:49
or to the Adyar river in Chennai,
312
874000
3000
hoặc sông Adyar ở Chennai
14:52
or the Mula-Mutha river in Pune,
313
877000
3000
hoặc sông Mula-Mutha ở Pune,
14:55
just see what we're capable of doing to a river. It's sad.
314
880000
4000
bạn hãy xem những gì chúng ta có thể
gây ra cho một dòng sông. Thật buồn.
gây ra cho một dòng sông. Thật buồn.
14:59
But I think the final note really is
315
884000
3000
Nhưng tôi nghĩ rằng thông điệp sau cùng
thật ra là
thật ra là
15:02
that we can do it.
316
887000
3000
chúng ta có thể làm được.
15:05
The corporates, the artists, the wildlife nuts,
317
890000
3000
Các tập đoàn, những nghệ sĩ, những người
mê hoang dã,
mê hoang dã,
15:08
the good old everyday folks
318
893000
2000
những người tốt bụng bình thường
15:10
can actually bring these rivers back.
319
895000
3000
có thể thực sự đưa
những con sông này trở lại.
những con sông này trở lại.
15:13
And the final word is
320
898000
2000
Điều cuối cùng tôi muốn nói là
15:15
that there is a king cobra looking over our shoulders.
321
900000
4000
có một con hổ mang chúa
đang quan sát chúng ta
đang quan sát chúng ta
15:19
And there is a gharial looking at us from the river.
322
904000
3000
Và một con cá sấu đang nhìn chúng ta
từ phía sông.
từ phía sông.
15:22
And these are powerful water totems.
323
907000
2000
Chúng là những totem quyền lực của nước.
15:24
And they are going to disturb our dreams until we do the right thing.
324
909000
4000
Chúng sẽ quấy nhiễu giấc mơ của chúng ta
cho đến khi chúng ta làm điều đúng đắn.
cho đến khi chúng ta làm điều đúng đắn.
15:28
Namaste.
325
913000
2000
Namaste.
15:30
(Applause)
326
915000
6000
(Tiếng vỗ tay)
15:36
Chris Anderson: Thanks, Rom. Thanks a lot.
327
921000
3000
Chris Anderson:
Cảm ơn Rom. Cảm ơn nhiều.
Cảm ơn Rom. Cảm ơn nhiều.
15:39
You know, most people are terrified of snakes.
328
924000
3000
Anh biết đó, hầu hết mọi người đều sợ rắn.
15:42
And there might be quite a few people here who would be
329
927000
2000
Và ở đây có thể có vài người rất vui sướng
15:44
very glad to see the last king cobra bite the dust.
330
929000
3000
được thấy con hổ mang chúa cuối cùng
về với cát bụi.
về với cát bụi.
15:47
Do you have those conversations with people?
331
932000
3000
Anh có nói chuyện với mấy người đó không?
15:50
How do you really get them to care?
332
935000
2000
Làm sao anh khiến họ quan tâm?
15:52
Romulus Whitaker: I take the sort of humble approach,
333
937000
5000
Romulus Whitaker:
Tôi tiếp cận họ một cách khiêm tốn.
Tôi tiếp cận họ một cách khiêm tốn.
15:57
I guess you could say. I don't say that snakes are huggable exactly.
334
942000
4000
Tôi cho rằng anh có thể nói.
Tôi không nói rằng mấy con rắn dễ thương.
Tôi không nói rằng mấy con rắn dễ thương.
16:01
It's not like the teddy bear.
335
946000
3000
Chúng không phải là gấu bông.
16:04
But I sort of -- there is an innocence in these animals.
336
949000
4000
Nhưng tôi -- có một sự trong sáng
ở những con vật này.
ở những con vật này.
Và khi một người bình thường
nhìn thấy con hổ mang chúa
nhìn thấy con hổ mang chúa
16:08
And when the average person looks at a cobra
337
953000
2000
16:10
going "Ssssss!" like that, they say, "My god,
338
955000
2000
kêu "Ssssss!" như vậy,
họ sẽ nói, "Chúa ơi!
họ sẽ nói, "Chúa ơi!
16:12
look at that angry, dangerous creature."
339
957000
2000
nhìn con vật nguy hiểm
đang giận dữ kia kìa."
đang giận dữ kia kìa."
16:14
I look at it as a creature who is totally frightened
340
959000
3000
Còn tôi thì thấy nó như một sinh vật
đang hoàn toàn hoảng sợ
đang hoàn toàn hoảng sợ
16:17
of something so dangerous as a human being.
341
962000
3000
trước một sinh vật nguy hiểm khác
là con người.
là con người.
16:20
And that is the truth. And that's what I try to get out.
342
965000
3000
Đó là sự thật.
Đó là điều tôi cố nói.
Đó là điều tôi cố nói.
16:23
(Applause)
343
968000
4000
(Tiếng vỗ tay)
CA: Anh đã cho xem cảnh quay đáng
kinh ngạc mà con rắn bị giết.
kinh ngạc mà con rắn bị giết.
16:27
CA: Now, incredible footage you showed of the viper being killed.
344
972000
2000
16:29
You were saying that that hasn't been filmed before.
345
974000
3000
Anh nói rằng cảnh đó chưa từng
được quay trước đó.
được quay trước đó.
RW: Vâng, đây đúng là lần đầu, chưa ai
trong chúng tôi từng thấy việc đó.
trong chúng tôi từng thấy việc đó.
16:32
RW: Yes, this is actually the first time anyone of us knew about it, for one thing.
346
977000
3000
16:35
As I said, it's just like a little snack for him, you know?
347
980000
3000
Như tôi đã nói, con rắn chỉ là
một bữa ăn nhẹ đối với nó.
một bữa ăn nhẹ đối với nó.
16:38
Usually they eat larger snakes like rat snakes,
348
983000
2000
Nó thường ăn mấy con lớn
hơn như rắn săn chuột,
hơn như rắn săn chuột,
16:40
or even cobras.
349
985000
2000
hoặc thậm chí hổ mang.
16:42
But this guy who we're following right now is in the deep jungle.
350
987000
3000
Nhưng con rắn mà chúng tôi
theo dõi ở đây sống trong rừng sâu.
theo dõi ở đây sống trong rừng sâu.
16:45
Whereas other king cobras
351
990000
2000
Trong khi những con khác
16:47
very often come into the human interface,
352
992000
2000
thường đến nơi con người sinh sống,
16:49
you know, the plantations, to find big rat snakes and stuff.
353
994000
3000
những đồn điền, để tìm rắn săn chuột
hay đại loại vậy.
hay đại loại vậy.
16:52
This guy specializes in pit vipers.
354
997000
3000
Con này chỉ săn rắn lục.
Và cái anh chàng làm việc với họ ở đó
đến từ Maharashtra,
đến từ Maharashtra,
16:55
And the guy who is working there with them,
355
1000000
2000
16:57
he's from Maharashtra, he said, "I think he's after the nusha."
356
1002000
3000
anh ta nói:
"Tôi nghĩ nó đang theo đuổi nusha."
"Tôi nghĩ nó đang theo đuổi nusha."
17:00
(Laughter)
357
1005000
2000
(Tiếng cười)
17:02
Now, the nusha means the high.
358
1007000
2000
Nusha nghĩa là phê thuốc.
17:04
Whenever he eats the pit viper he gets this little venom rush.
359
1009000
3000
Mỗi khi nó ăn con rắn lục,
nó hơi bị phê nọc độc một chút.
nó hơi bị phê nọc độc một chút.
17:07
(Laughter)
360
1012000
2000
(Tiếng cười)
17:09
CA: Thanks Rom. Thank you.
361
1014000
2000
CA: Cảm ơn Rom. Cảm ơn.
17:11
(Applause)
362
1016000
2000
(Tiếng vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Romulus Whitaker - HerpetologistRomulus Whitaker is a scientist and conservationist who slings around the globe to study and protect reptiles.
Why you should listen
Romulus Whitaker's boyhood fascination with the snakes near his home in Bombay has developed into a career of getting up close with some of the world's most venomous creatures. In 1972, Whitaker founded India's first snake park, in Madras, with support from the World Wildlife Fund. Later he founded the Madras Crocodile Bank Trust Centre for Herpetology to re-establish three species of crocodiles that were nearing extinction. The bank now houses 3,000 crocodiles of 15 species. Currently, Whitaker is focusing on the Gharial crocodile, whose species has less than 250 members left in Indian waters.
At age 65, he shows no sign of slowing down. “The Dragon Chronicles,” filmed in 2008 for PBS's series Nature, shows Whitaker cave-diving in ice-cold water for Slovenian olms, climbing trees in pursuit of flying lizards in the Western Ghats, and Komodo dragon-wrestling in Indonesia. Awarded the 2005 Whitley prize, Whitaker used the £30,000 purse to start the Agumbe Rainforest Research Station, the first to be built along the whole 1,000km length of the Western Ghats. He uses the research station to study king cobras in their natural habitat.
Romulus Whitaker | Speaker | TED.com