ABOUT THE SPEAKER
Anjali Tripathi - Astrophysicist
Anjali Tripathi explores planets to uncover the processes that make and destroy them.

Why you should listen

Even though Anjali Tripathi worked on NASA's Mars rovers in high school, the California native never expected to become an astronomer. Unlike the earthquakes she researched early on, astronomy seemed unconnected from daily life. As she has since discovered, exploring distant planets has a lot to do with life itself -- including the fate of the air we breathe. Using some of the most powerful telescopes and supercomputers, Tripathi studies how seemingly permanent planets change over time. She has pioneered the characterization of planet-forming environments and developed computer simulations to trace the 3D structure of planet atmospheres that are shrinking due to evaporation.

A natural teacher, Tripathi makes complex science concepts relevant and easy to understand. She believes that everyone can understand science -- even rocket science. She has partnered with the Smithsonian, Teach for America and others to increase scientific literacy and spread enthusiasm for the subject. Her engaging and humorous talks feature real world connections and unusual props, including a fully functioning Mars Pathfinder rover or full-size solar car.

Tripathi earned degrees in physics and astronomy from M.I.T., the University of Cambridge and Harvard University. Recognized as a promising American leader with a commitment to public service, Tripathi is a 2016-17 White House Fellow.


More profile about the speaker
Anjali Tripathi | Speaker | TED.com
TEDxBeaconStreet

Anjali Tripathi: Why Earth may someday look like Mars

Анжали Трипати: Яагаад дэлхий хэзээ нэг өдөр ангараг шиг харагддаг болж болзошгүй вэ?

Filmed:
1,203,838 views

Минут бүрд 180 кг устөрөгч ба бараг 3 кг гели дэлхийн агаар мандлаас гадагшаа сансарт алдагддаг. Астрофизикч Анжали Трипати агаар мандал алдагдах үзэгдлийг судалдаг ба энэхүү сонирхолтой, хүртээлтэй илтгэлд Анжали энэ үйл явц хэрхэн нэгэн өдөр ( одоогоос хэдэн тэрбум жилийн дараа) бидний цэнхэр гарагийг улаан болгож өөрчлөх талаар ярих болно.
- Astrophysicist
Anjali Tripathi explores planets to uncover the processes that make and destroy them. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
So when you look out
at the stars at night,
0
760
2975
Та нарыг шөнө одод руу ширтэхэд
харж буй зүйлс чинь үнэхээр гайхалтай.
00:15
it's amazing what you can see.
1
3760
1456
00:17
It's beautiful.
2
5240
1456
Бас үзэсгэлэнтэй.
Гэхдээ илүү гайхалтай нь
таны харж чадахгүй байгаа зүйлс юм.
00:18
But what's more amazing
is what you can't see,
3
6720
3096
Учир нь одоохондоо бидний мэдэж байгаагаар
00:21
because what we know now
4
9840
1376
00:23
is that around every star
or almost every star,
5
11240
3376
од бүрийн эсвэл бараг л
бүх одны эргэн тойронд
00:26
there's a planet,
6
14640
1256
гараг эсвэл
00:27
or probably a few.
7
15920
1200
хэд хэдэн гараг ч
байх магадлалтай.
Тиймээс энэ зурагнаас та
00:30
So what this picture isn't showing you
8
18120
2096
бидний мэддэг бүх гарагууд
00:32
are all the planets that we know about
9
20240
2136
сансарт байгааг харж чадахгүй.
00:34
out there in space.
10
22400
1400
Гэхдээ бид гарагуудын талаар бодох үедээ
бидний байгаагаас маш өөр,
00:36
But when we think about planets,
we tend to think of faraway things
11
24280
3216
алс холд байгаа зүйлийн талаар бодох
хандлагатай байдаг.
00:39
that are very different from our own.
12
27520
1856
00:41
But here we are on a planet,
13
29400
2416
Гэхдээ бид бас л гараг дээр байгаа ба
00:43
and there are so many things
that are amazing about Earth
14
31840
3296
бидний алс хол, өргөн уудамаас
эрэл хайгуул хийж байгаа тэр л зүйлс
00:47
that we're searching far and wide
to find things that are like that.
15
35160
4176
дэлхийн дээрх маш
олон гайхалтай зүйлстэй адил байдаг.
00:51
And when we're searching,
we're finding amazing things.
16
39360
3496
Мөн бид хайгуул хийж байхдаа гайхалтай
зүйлсийг олсоор байна.
00:54
But I want to tell you
about an amazing thing here on Earth.
17
42880
4216
Гэхдээ би та нарт дэлхий дээр байгаа сонин
зүйлийн талаар хэлэхийг хүсэж байна.
00:59
And that is that every minute,
18
47120
2736
Бас энэ зүйл бол минут бүр
01:01
400 pounds of hydrogen
19
49880
2416
180 кг устөрөгч,
01:04
and almost seven pounds of helium
20
52320
2616
бараг 3 кг гели
01:06
escape from Earth into space.
21
54960
2840
дэлхийгээс сансарт алдагдаж
байгаа явдал юм.
01:10
And this is gas that is going off
and never coming back.
22
58800
3960
Мөн энэ хий нь алдагдсаар байгаа бөгөөд
хэзээ ч буцаж ирдэггүй.
01:15
So hydrogen, helium and many other things
23
63440
3016
Түүнчлэн устөрөгч, гели болон
бусад олон зүйлс
01:18
make up what's known
as the Earth's atmosphere.
24
66480
2856
дэлхийн агаар мандал гэдэг
зүйлийг бүрдүүлдэг.
01:21
The atmosphere is just these gases
that form a thin blue line
25
69360
3816
Агаар мандал нь ердөө л эдгээр хийнүүдийн
үүсгэж буй нарийн хөх шугам юм.
01:25
that's seen here from
the International Space Station,
26
73200
3216
Энэ шугам нь олон улсын
сансрын станцаас авсан
зарим сансрын нисгэгчдийн
зурагнаас харагдаж байна.
01:28
a photograph that some astronauts took.
27
76440
2240
01:31
And this tenuous veneer around our planet
28
79200
3376
Мөн манай гарагийг хүрээлдэг
энэхүү нарийхан давхарга
01:34
is what allows life to flourish.
29
82600
2336
амьдрал үүсэж, хөгжих боломжтой болгодог.
01:36
It protects our planet
from too many impacts,
30
84960
2856
Энэ давхарга бидний гарагийг маш
олон нөлөөлүүдээс,
01:39
from meteorites and the like.
31
87840
2016
солирууд гэх мэт зүйлсээс хамгаалдаг.
01:41
And it's such an amazing phenomenon
32
89880
3776
Бас энэ гайхамшигт үзэгдэл
01:45
that the fact that it's disappearing
33
93680
2816
алга болж байгаа нь
01:48
should frighten you,
at least a little bit.
34
96520
2800
та бүгдийг бага ч болов айлгаж
байгаа байх.
01:52
So this process is something that I study
35
100160
3296
Тэгэхээр энэ үйл явц нь миний судалж
байгаа зүйл ба
01:55
and it's called atmospheric escape.
36
103480
2240
үүнийг агаар мандлын алдагдал гэдэг.
01:58
So atmospheric escape
is not specific to planet Earth.
37
106680
4576
Мөн түүнчлэн агаар мандлын алдагдал нь
зөвхөн дэлхийтэй хамааралтай зүйл биш юм.
02:03
It's part of what it means
to be a planet, if you ask me,
38
111280
3736
Хэрвээ та нар надаас асуувал, энэ нь
гараг байхын салшгүй нэг хэсэг гэж хэлнэ.
02:07
because planets, not just here on Earth
but throughout the universe,
39
115040
4336
Учир нь зөвхөн дэлхий бус ертөнц
даяарх гарагуудад
02:11
can undergo atmospheric escape.
40
119400
2576
агаар мандлын алдагдал болдог.
02:14
And the way it happens actually tells us
about planets themselves.
41
122000
5400
Мөн хэрхэн ийм зүйл болж байгаа нь
бидэнд гарагуудыг ойлгоход тусладаг.
02:19
Because when you think
about the solar system,
42
127920
2656
Учир нь та нар нарны аймгийн
талаар бодож байхдаа
02:22
you might think about this picture here.
43
130600
2040
энд байгаа зурагны талаар бодож болох юм.
02:25
And you would say, well,
there are eight planets, maybe nine.
44
133800
3416
бас та нар "8 гараг, магадгүй 9 гараг
байна" гэж хэлэх байх.
Тэгвэл энэ зурагнаас болж
дарамтанд орж байгаа хүн байвал
02:29
So for those of you
who are stressed by this picture,
45
137240
2496
02:31
I will add somebody for you.
46
139760
1376
би нэгийг нэмчихье.
02:33
(Laughter)
47
141160
1216
(Инээцгээж байна)
"Шинэ тэнгэрийн хаяа" хөлгийн ачаар
бид Дэлхий ванг багтааж байгаа.
02:34
Courtesy of New Horizons,
we're including Pluto.
48
142400
2880
02:38
And the thing here is,
49
146160
1216
Энэ илтгэл болон
02:39
for the purposes of this talk
and atmospheric escape,
50
147400
2736
агаар мандлын алдагдалын талаар
ярихдаа үүнийг ашиглах юм.
02:42
Pluto is a planet in my mind,
51
150160
2016
Миний бодлоор дэлхий ван бол гараг,
02:44
in the same way that planets
around other stars that we can't see
52
152200
3936
зарим талаараа бидний харж чаддаггүй
бусад оддын эргэн тойронд байдаг гарагууд
02:48
are also planets.
53
156160
1776
мөн л гарагт тооцогддог.
02:49
So fundamental characteristics of planets
54
157960
2696
Тэгэхлээр гарагуудын үндсэн шинж бол
02:52
include the fact that they are bodies
55
160680
3016
тэдгээр нь татах хүчний үйлчлэлээр
02:55
that are bound together by gravity.
56
163720
1816
хоорондоо холбогддог биетүүд юм.
02:57
So it's a lot of material
just stuck together
57
165560
2496
Иймээс энэ нь зүгээр л хамтдаа
татах хүчээр наагдсан
03:00
with this attractive force.
58
168080
1600
их хэмжээний материал юм.
03:02
And these bodies are so big
and have so much gravity.
59
170240
2856
Эдгээр биетүүд үнэхээр том ба
маш их татах хүчтэй.
Иймээс бөөрөнхий хэлбэртэй.
03:05
That's why they're round.
60
173120
1296
Тиймээс та нарын харж байгаагаар бүгд,
03:06
So when you look at all of these,
61
174440
1616
03:08
including Pluto,
62
176080
1216
Дэлхийн ван ч гэсэн
03:09
they're round.
63
177320
1200
бөөрөнхий байдаг.
Иймээс та нар татах хүч үнэхээр
энд үйлчилдэг юм байна гэдгийг харж чадна.
03:11
So you can see that gravity
is really at play here.
64
179000
2736
03:13
But another fundamental
characteristic about planets
65
181760
3296
Гэвч эндээс харж чадахгүй байгаа
03:17
is what you don't see here,
66
185080
1736
гарагуудын өөр нэг
суурь шиж чанар бол
03:18
and that's the star, the Sun,
67
186840
2576
нарны аймаг дахь бүх гарагууд
03:21
that all of the planets
in the solar system are orbiting around.
68
189440
3120
тойрон эргэдэг нар хэмээх од юм.
03:25
And that's fundamentally driving
atmospheric escape.
69
193200
3720
Мөн энэ нь үндсэндээ агаар мандлыг
алдагдлыг удирдаж байгаа зүйл юм.
03:29
The reason that fundamentally stars
drive atmospheric escape from planets
70
197760
5336
Үндсэндээ одод гарагуудаас агаар мандал
алдагдахад нөлөөлж буй шалтгаан нь
03:35
is because stars offer planets
particles and light and heat
71
203120
5376
одод гарагуудад агаар мандлыг
сарниулах шалтгаан болдог гэрэл, дулааныг
03:40
that can cause the atmospheres to go away.
72
208520
3096
өгдгөөс болдогт юм.
03:43
So if you think of a hot-air balloon,
73
211640
1816
Иймд хэрвээ та нар халуун агаарын
03:45
or you look at this picture
of lanterns in Thailand at a festival,
74
213480
4136
бөмбөлөг эсвэл Тайландын баярын
дэнлүүнүүдийн зургийг харвал
03:49
you can see that hot air
can propel gasses upward.
75
217640
3496
халуун агаар нь хийг дээш нь
түлхдэгийг харж болно.
03:53
And if you have enough energy and heating,
76
221160
2256
Бас хэрвээ та нарт нарны гаргадаг шиг
хангалттай энерги, дулаан байвал
03:55
which our Sun does,
77
223440
1336
03:56
that gas, which is so light
and only bound by gravity,
78
224800
3896
маш хөнгөн, татах хүчинд л
баригдаж буй хий
04:00
it can escape into space.
79
228720
1760
сансар руу алдагдана.
04:03
And so this is what's actually
causing atmospheric escape
80
231600
3936
Энэ нь дэлхий болон бусад гарагууд дээрх
04:07
here on Earth and also on other planets --
81
235560
2696
агаар мандлын алдагдлын
шалтгаан болж байгаа.
04:10
that interplay
between heating from the star
82
238280
2696
Энэ харилцан үйлчилцэл нь
одноос гарах дулаан ба
04:13
and overcoming the force
of gravity on the planet.
83
241000
3320
гараг дээрх татах хүчний тэсвэрлэлт
хоёрын хооронд байдаг.
04:17
So I've told you that it happens
84
245000
1736
Түүнчлэн би та нарт энэ үйл явдал
04:18
at the rate of 400 pounds
a minute for hydrogen
85
246760
3336
минутанд 180 кг устөрөгч,
бараг 3 кг гелийн
04:22
and almost seven pounds for helium.
86
250120
2080
хурдтай явагддагийг хэлсэн.
04:25
But what does that look like?
87
253040
1656
Гэхдээ энэ ямар харагддаг бол?
04:26
Well, even in the '80s,
88
254720
1816
Тэгэхээр бид 80-аад онд ч гэсэн
04:28
we took pictures of the Earth
89
256560
1736
дэлхийн хэт ягаан туяаны
04:30
in the ultraviolet
90
258320
1456
зургийг НАСА-ийн динамик
04:31
using NASA's Dynamic Explorer spacecraft.
91
259800
2896
хайгуулын хөлгийг ашиглан авсан.
04:34
So these two images of the Earth
92
262720
1816
Дэлхийн энэ хоёр зураг
04:36
show you what that glow
of escaping hydrogen looks like,
93
264560
3736
алдагдаж буй устөрөгчийг улаан
04:40
shown in red.
94
268320
1256
өнгөөр харуулж байна.
04:41
And you can also see other features
like oxygen and nitrogen
95
269600
3616
Мөн та бүхэн хүчилтөрөгч, азот
гэх мэт элементүүдийг
04:45
in that white glimmer
96
273240
1456
туяаг харуулж буй дугуй доторх
04:46
in the circle showing you the auroras
97
274720
2336
цагаан сүүмэлзсэн гэрэл болон халуун орны
04:49
and also some wisps around the tropics.
98
277080
2896
эргэн тойрон дахь үүлс дотор харж болно.
Эдгээр зургуудаас дүгнэн харахад
04:52
So these are pictures
that conclusively show us
99
280000
3016
агаар мандал нь зөвхөн дэлхийтэй
холбогдоод зогсохгүй
04:55
that our atmosphere isn't just
tightly bound to us here on Earth
100
283040
3696
04:58
but it's actually
reaching out far into space,
101
286760
3616
сансрын уудам руу
тэмүүлж байгаа ба
05:02
and at an alarming rate, I might add.
102
290400
1920
нэмж хэлэхэд түгшүүрийн хэмжээнд байгаа.
05:05
But the Earth is not alone
in undergoing atmospheric escape.
103
293080
3816
Гэвч дэлхий нь агаар мандлын алдагдал
тохиолдож байгаа ганц гараг биш юм.
05:08
Mars, our nearest neighbor,
is much smaller than Earth,
104
296920
3456
Бидний хамгийн ойрын хөрш ангараг нь
дэлхийгээс илүү жижиг,
05:12
so it has much less gravity
with which to hold on to its atmosphere.
105
300400
3776
иймээс ангарагт агаар мандлаа барьж
тогтоох хангалттай татах хүч байдаггүй.
Үүнээс гадна хэдийгээр ангараг
агаар мандалтай ч
05:16
And so even though Mars has an atmosphere,
106
304200
2216
05:18
we can see it's much thinner
than the Earth's.
107
306440
2216
дэлхийгээс илүү нимгэн
давхаргатайг харж болно.
05:20
Just look at the surface.
108
308680
1456
Гадаргыг нь л зөвхөн хар.
05:22
You see craters indicating
that it didn't have an atmosphere
109
310160
3456
Та нар нөлөөлүүдийг зогсоох
агаар мандал байхгүйг илтгэх
05:25
that could stop those impacts.
110
313640
1856
нүх сүв, тогоонуудыг харна.
05:27
Also, we see that it's the "red planet,"
111
315520
2776
Бас бид үүнийг улаан гараг гэж харах ба
05:30
and atmospheric escape plays a role
112
318320
2536
ангаргыг улаан өнгөтэй болгож
байгаа агаар мандлын
05:32
in Mars being red.
113
320880
1576
алдагдлын үүргийг харна.
05:34
That's because we think
Mars used to have a wetter past,
114
322480
3576
Бидний бодлоор ангараг урьд нь
илүү чийглэг байсан бөгөөд
05:38
and when water had enough energy,
it broke up into hydrogen and oxygen,
115
326080
4576
ус нь хангалттай их энергитэй үедээ
устөрөгч ба хүчилтөрөгч болон задарсан,
05:42
and hydrogen being so light,
it escaped into space,
116
330680
3736
устөрөгч маш хөнгөн учраас,
сансар луу алдагдаж
05:46
and the oxygen that was left
117
334440
1936
хүчилтөрөгч нь
05:48
oxidized or rusted the ground,
118
336400
1816
исэлдсэн эсвэл газарт шингэсэн нь
05:50
making that familiar
rusty red color that we see.
119
338240
3720
бидний хардаг танил зэвэрсэн мэт өнгийг
үүсгэдэг гэж боддог.
05:54
So it's fine to look at pictures of Mars
120
342960
1936
Иймээс ангаргын зурагнуудыг хараад,
агаар мандлын алдагдал магадгүй тохиолдсон
гэх нь зүйтэй байх.
05:56
and say that atmospheric escape
probably happened,
121
344920
2456
05:59
but NASA has a probe that's currently
at Mars called the MAVEN satellite,
122
347400
4096
Гэхдээ МАВЕН хэмээх НАСА-ийн ангараг дээрх
хиймэл дагуул тандалт хийж байгаа ба
06:03
and its actual job
is to study atmospheric escape.
123
351520
3536
үүний жинхэнэ үүрэг нь агаар мандлын
алдагдлыг судлах юм.
06:07
It's the Mars Atmosphere
and Volatile Evolution spacecraft.
124
355080
4576
Энэ бол Ангаргын агаар мандал, тогтворгүй
хувирлыг судлах сансрын хөлөг юм.
06:11
And results from it have already
shown pictures very similar
125
359680
3656
МАВЕН-аас ирсэн үр дүнгүүд
та бүгдийн дэлхий дээр харж байгаатай
06:15
to what you've seen here on Earth.
126
363360
1896
тун төстэй.
Бид урт хугацааны туршид ангараг
агаар мандлаа алдаж байгааг мэдэж байсан.
06:17
We've long known that Mars
was losing its atmosphere,
127
365280
2496
Гэвч бидэнд хэд хэдэн
гайхам зурагнууд байна.
06:19
but we have some stunning pictures.
128
367800
1776
06:21
Here, for example,
you can see in the red circle
129
369600
3136
Жишээ нь энд, та нарын харж байгаачлан
улаан дугуй доторх бол
06:24
is the size of Mars,
130
372760
1496
ангарагын хэмжээ ба
06:26
and in blue you can see the hydrogen
escaping away from the planet.
131
374280
4176
хөх доторхоос та бүхэн гарагаас алдагдаж
байгаа устөрөгчийг харж болно.
06:30
So it's reaching out more than 10 times
the size of the planet,
132
378480
3536
Үүнээс гадна энэ нь гарагийн хэмжээнээс
10 дахин их зайд байгаа ба
энэ нь гарагийн татах хүчний
нөлөөлний хүрээнээс хангалттай хол юм.
06:34
far enough away that it's
no longer bound to that planet.
133
382040
2696
06:36
It's escaping off into space.
134
384760
1976
Ингээд сансарт алдагдаж байна.
06:38
And this helps us confirm ideas,
135
386760
2216
Энэ нь биднийг ангараг
устөрөгчөө алдсанаас
06:41
like why Mars is red,
from that lost hydrogen.
136
389000
2760
улаан болсон гэсэн санааг
батлахад тус болдог юм.
06:44
But hydrogen isn't
the only gas that's lost.
137
392520
2576
Гэхдээ устөрөгч нь цорын ганц
алдагдсан хий биш.
06:47
I mentioned helium on Earth
and some oxygen and nitrogen,
138
395120
3176
Би дэлхий дээрх гели, зарим хүчилтөрөгч,
азотыг дурьдсан.
06:50
and from MAVEN we can also look
at the oxygen being lost from Mars.
139
398320
3776
МАВЕН-аас бид мөн ангаргаас алдагдаж
байгаа хүчилтөрөгчийг харж болно.
06:54
And you can see
that because oxygen is heavier,
140
402120
2456
Мөн та нар хүчилтөрөгч нь илүү хүнд учраас
06:56
it can't get as far as the hydrogen,
141
404600
3136
устөрөгч шиг хол явж чадахгүйг харж
болно.
Гэвч энэ хий гарагаас алдагдсан
хэвээр байгаа.
06:59
but it's still escaping
away from the planet.
142
407760
2176
07:01
You don't see it all confined
into that red circle.
143
409960
3080
Та нар улаан дугуйгаар хязгаарлагдаж
байгааг бүхнийг харж чадахгүй.
07:05
So the fact that we not only see
atmospheric escape on our own planet
144
413800
4016
Иймд бид зөвхөн өөрсдийн гараг дээрээсээ
агаар мандлын алдагдлыг хараад зогсохгүй
07:09
but we can study it elsewhere
and send spacecraft
145
417840
3616
өөр хаа нэгтээ үүнийг судалж,
биднийг гарагуудын өнгөрсний талаар
07:13
allows us to learn
about the past of planets
146
421480
3096
судлах боломжтой болгох сансрын
хөлөг илгээж чадаж байна.
07:16
but also about planets in general
147
424600
2256
Мөн гарагуудын талаар
ерөнхийд нь,
07:18
and Earth's future.
148
426880
1776
дэлхийн ирээдүйн талаар мэдэж болно.
Иймээс бид чухамдаа ирээдүйн талаар олж
мэдэх ганц зам бол
07:20
So one way we actually
can learn about the future
149
428680
2656
07:23
is by planets so far away
that we can't see.
150
431360
3080
холын хол дахь, бидний харж чадахгүй
гарагууд юм.
07:27
And I should just note though,
before I go on to that,
151
435440
3056
Энэ талаар ярихаасаа өмнө
бага зэрэг тэмдэглэл хийх хэрэгтэй.
07:30
I'm not going to show you
photos like this of Pluto,
152
438520
2456
Би та нарт урам хугалж магадгүй
дэлхийн вангийн
зураг шиг зураг үзүүлэхгүй.
07:33
which might be disappointing,
153
441000
1416
Учир нь бидэнд одоогоор байхгүй.
07:34
but that's because we don't have them yet.
154
442440
2016
Одоогоор "Шинэ тэнгэрийн хаяалбар" нь
гарагуудын агаар мандлын алдагдлыг
07:36
But the New Horizons mission
is currently studying atmospheric escape
155
444480
3256
судлах даалгавартай.
07:39
being lost from the planet.
156
447760
1336
07:41
So stay tuned and look out for that.
157
449120
1720
Тэгэхээр бидэнд хүлээх л үлдлээ.
07:43
But the planets
that I did want to talk about
158
451560
2136
Гэхдээ миний ярихыг хүссэн гарагууд нь
07:45
are known as transiting exoplanets.
159
453720
2296
шилжиж байгаа эксо-гараг
гэгддэг гарагууд.
07:48
So any planet orbiting a star
that's not our Sun
160
456040
3776
Манай нартай төстэй
одыг тойрон эргэдэг гарагуудыг
07:51
is called an exoplanet,
or extrasolar planet.
161
459840
2936
эксо-гараг эсвэл экстра-солар
гэж нэрлэдэг.
07:54
And these planets that we call transiting
162
462800
2456
Мөн бидний шилжиж буй гарагууд гэж
нэрлэдэг гаргууд
07:57
have the special feature
163
465280
1256
онцгой шинжтэй.
07:58
that if you look
at that star in the middle,
164
466560
2096
Хэрвээ та нар голд байгаа одыг харвал
08:00
you'll see that actually it's blinking.
165
468680
2376
энэ од үнэхээр анивчиж байгааг харах болно
08:03
And the reason that it's blinking
166
471080
1856
Од анивчиж байгаа шалтгаан нь
08:04
is because there are planets
that are going past it all the time,
167
472960
4016
гарагууд байнга зөрөн өнгөрч байдаг ба
08:09
and it's at special orientation
168
477000
2136
энэ нь биднийг гэрэл анивчиж байгаа
08:11
where the planets are blocking
the light from the star
169
479160
2776
оддоос гарч буй гэрлийг
харах боломж олгодог
08:13
that allows us to see that light blinking.
170
481960
2280
тодорхой чиглэлийг хааж байдгаас болдог.
08:16
And by surveying the stars
in the night sky
171
484960
2856
Мөн шөнийн тэнгэр дэх оддын анивчих
хөдөлгөөнийг
08:19
for this blinking motion,
172
487840
1416
судалснаар бид
08:21
we are able to find planets.
173
489280
1656
гарагуудыг олох боломжтой болдог.
08:22
This is how we've now been able
to detect over 5,000 planets
174
490960
4176
Ингэснээр бид өөрсдийн сүүн зам дах
5000 гаруй гарагуудыг илрүүлэх
08:27
in our own Milky Way,
175
495160
1216
боломжтой болсон юм.
Мөн миний өмнө нь дурдсанаар
үүнээс ч олон байгааг бид мэднэ.
08:28
and we know there are
many more out there, like I mentioned.
176
496400
2856
08:31
So when we look at the light
from these stars,
177
499280
2896
Бид эдгээр оддоос гарч буй
гэрлийг харахдаа
08:34
what we see, like I said,
is not the planet itself,
178
502200
3496
тухайн гаргийг биш
08:37
but you actually see
a dimming of the light
179
505720
2056
цагт нь бичиж чадсан
08:39
that we can record in time.
180
507800
1656
гэрлийн бүдгэрлийг
хардаг байх нь.
08:41
So the light drops as the planet
decreases in front of the star,
181
509480
3415
Тиймээс гараг одны урдуур ороход
гэрэл багасдаг ба
08:44
and that's that blinking
that you saw before.
182
512919
2417
энэ нь та нарын өмнө нь харж байсан
анивчилт юм.
08:47
So not only do we detect the planets
183
515360
1816
Тэгэхээр бид гарагуудыг нээхээс гадна
08:49
but we can look at this light
in different wavelengths.
184
517200
2815
гэрлийг өөр өөр долгионы урттай харж
чаддаг байх нь ээ.
08:52
So I mentioned looking at the Earth
and Mars in ultraviolet light.
185
520039
4096
Түүнчлэн би дэлхийг ба ангарагыг хэт
ягаан туяагаар харахыг дурдсан.
08:56
If we look at transiting exoplanets
with the Hubble Space Telescope,
186
524159
3617
Хэрвээ бид Хаббл сансрын дурангаар шилжиж
буй эксо-гарагуудыг харах юм бол
08:59
we find that in the ultraviolet,
187
527800
2096
бид хэт ягаан туяанд
09:01
you see much bigger blinking,
much less light from the star,
188
529920
3656
гарагууд оддын урдуур явж өнгөрөх
үед одноос ирэх гэрэл багасч,
09:05
when the planet is passing in front.
189
533600
1776
илүү том анивчихыг харах болно.
09:07
And we think this is because you have
an extended atmosphere of hydrogen
190
535400
3416
Мөн энэ гарагуудыг эргэн тойрон
дахь устөрөгчийн агаар мандал нь
09:10
all around the planet
191
538840
1216
оддыг илүү хөвсгөр
09:12
that's making it look puffier
192
540080
1496
харагдуулдаг ба үүнээс болоод
та нарын харж байгаагаас их
гэрлийг хаадаг гэж боддог.
09:13
and thus blocking
more of the light that you see.
193
541600
2320
09:16
So using this technique,
we've actually been able to discover
194
544880
2896
Түүнчлэн энэ аргыг ашигласнаар
бид агаар мандлын алдагдал
09:19
a few transiting exoplanets
that are undergoing atmospheric escape.
195
547800
4256
болж байгаа хэд хэдэн шилжиж буй
эксо-гарагуудыг нээх боложтой болсон.
09:24
And these planets
can be called hot Jupiters,
196
552080
2816
Бас бидний нээсэн гарагуудын заримыг
халуун бархасбадь гэж
09:26
for some of the ones we've found.
197
554920
1616
нэрлэж болохуйц юм.
09:28
And that's because
they're gas planets like Jupiter,
198
556560
2576
Учир нь эдгээр гарагууд
бархасбадь шиг хийн гарагууд ба
09:31
but they're so close to their star,
199
559160
1776
өөрийн нарнаасаа бархасбадь
09:32
about a hundred times closer than Jupiter.
200
560960
2256
нар хоёрын зайнаас
100 дахин ойр оршдог.
09:35
And because there's all this
lightweight gas that's ready to escape,
201
563240
3456
Мөн алдагдахад бэлэн хөнгөн жинтэй
хийгээр дүүрэн бөгөөд
09:38
and all this heating from the star,
202
566720
1696
одноос ялгарч буй дулаанаас болж
09:40
you have completely catastrophic rates
of atmospheric escape.
203
568440
3816
агаар мандлын алдагдал нь
сүйрлийн түвшинд байдаг.
09:44
So unlike our 400 pounds per minute
of hydrogen being lost on Earth,
204
572280
4616
Иймээс минутанд 180 кг устөрөгч алдагддаг
дэлхийгээс ялгаатай нь
09:48
for these planets,
205
576920
1256
эдгээр гарагуудын хувьд
09:50
you're losing 1.3 billion
pounds of hydrogen every minute.
206
578200
4080
тэд минутанд 700 сая кг
устөрөгчөө алдаж байгаа.
09:55
So you might think, well,
does this make the planet cease to exist?
207
583320
4336
Та магадгүй энэ зүйл гарагуудыг
мөхөлд хүргэдэг үү гэж бодох байх.
09:59
And this is a question
that people wondered
208
587680
2016
Хүмүүс манай нарны аймгийг хараад
10:01
when they looked at our solar system,
209
589720
1816
яг энэ асуултыг асуун гайхширсан.
10:03
because planets
closer to the Sun are rocky,
210
591560
2336
Учир нь нартай ойрхон гарагууд нь
чулуурхаг байхад
10:05
and planets further away
are bigger and more gaseous.
211
593920
2936
илүү холд орших гарагууд нь том,
ба илүү хийн хэлбэртэй байна.
10:08
Could you have started
with something like Jupiter
212
596880
2376
Та нар нартай маш ойрхон
бархасбадь шиг
10:11
that was actually close to the Sun,
213
599280
1696
гарагтай цуг хөдөлж,
доторх бүх хийг нь салгаж чадах уу?
10:13
and get rid of all the gas in it?
214
601000
1616
10:14
We now think that if you start
with something like a hot Jupiter,
215
602640
3056
Бидний бодлоор халуун бархасбадь шиг
нэг гарагаас эхэлсэн бол
10:17
you actually can't end up
with Mercury or the Earth.
216
605720
2816
буд эсвэл дэлхий болж
чадахгүй гэж бодож байна.
10:20
But if you started with something smaller,
217
608560
2176
Гэвч хэрвээ та илүү жижиг гарагаас эхэлбэл
10:22
it's possible that enough gas
would have gotten away
218
610760
2776
хангалттай хэмжээний хий
алдагдах магадлалтай бөгөөд
10:25
that it would have
significantly impacted it
219
613560
2136
энэ нь гарагт ихээр нөлөөлж
10:27
and left you with something very different
than what you started with.
220
615720
3336
анх байснаасаа шал өөр
гараг болох боломжтой юм.
10:31
So all of this sounds sort of general,
221
619080
1896
Энэ бүхэн маш ерөнхий сонсогдож,
10:33
and we might think about the solar system,
222
621000
2536
бид өөрсдийн нарны аймгынхаа талаар
бодож болох юм.
10:35
but what does this have to do
with us here on Earth?
223
623560
2776
Гэхдээ энэ дэлхий дээрх бидэнд
ямар хамаатай вэ?
10:38
Well, in the far future,
224
626360
1776
Тэгэхээр холын ирээдүйд
10:40
the Sun is going to get brighter.
225
628160
2136
нар илүү хурц болно.
10:42
And as that happens,
226
630320
1216
Тэр үед
10:43
the heating that we find from the Sun
is going to become very intense.
227
631560
3320
бидний нарнаас авдаг дулаан
маш хүчтэй болох болно.
10:47
In the same way that you see
gas streaming off from a hot Jupiter,
228
635600
4336
Та нар халуун бархасбадиас хөвөрч гарах
хийг харж байгаатай адил,
10:51
gas is going to stream off from the Earth.
229
639960
2336
дэлхийгээс ч бас хий урсан гарах болно.
10:54
And so what we can look forward to,
230
642320
2176
Тэгэхээр бидний төсөөллөөр,
10:56
or at least prepare for,
231
644520
2056
эсвэл ядаж л бэлтгэлтэй байх
10:58
is the fact that in the far future,
232
646600
1816
зүйл бол холын ирээдүйд
11:00
the Earth is going to look more like Mars.
233
648440
2776
дэлхий илүү ангараг шиг харагдах явдал юм.
11:03
Our hydrogen, from water
that is broken down,
234
651240
2736
Манай гарагийн ус задарч
устөрөгч болоод,
11:06
is going to escape
into space more rapidly,
235
654000
2416
сансар руу илүү хурдан алдагдаж,
11:08
and we're going to be left
with this dry, reddish planet.
236
656440
4080
бид улаан, хуурай гарагтай
хоцрох гэж байна.
Тэгэхээр битгий айгаарай, энэ зүйл хэдэн
тэрбум жилдээ болохгүй учир
11:12
So don't fear, it's not
for a few billion years,
237
660960
2496
11:15
so there's some time to prepare.
238
663480
1576
бидэнд бэлтгэх цаг байна.
11:17
(Laughter)
239
665080
1056
(Инээд)
Би та бүгдийг зөвхөн ирээдүйг
ч биш одоо болж буй зүйлийг
11:18
But I wanted you
to be aware of what's going on,
240
666160
2816
мэдээсэй гэж хүссэн шүү.
11:21
not just in the future,
241
669000
1256
11:22
but atmospheric escape
is happening as we speak.
242
670280
3216
Агаар мандлын алдагдал биднийг
ярилцаж байхад ч болсоор байна.
11:25
So there's a lot of amazing science
that you hear about happening in space
243
673520
3496
Сансрын уудамд болж буй маш олон
гайхалтай шинжлэх ухааныг,
холын хол гаргуудын талаар та сонсдог.
11:29
and planets that are far away,
244
677040
1936
Мөн бид эдгээр ертөнцийн талаар мэдэхийн
тулд эдгээр гарагуудыг судлаж байна.
11:31
and we are studying these planets
to learn about these worlds.
245
679000
3216
11:34
But as we learn about Mars
or exoplanets like hot Jupiters,
246
682240
4696
Бид ангараг эсвэл халуун бархасбадь
шиг эксо-гарагуудын талаар судлахдаа
11:38
we find things like atmospheric escape
247
686960
3016
агаар мандлын алдагдал шиг
зүйлсийг олдог.
11:42
that tell us a lot more
about our planet here on Earth.
248
690000
3736
Энэ нь бидэнд дэлхийн талаар илүү
их зүйлийг хэлж өгдөг.
11:45
So consider that the next time
you think that space is far away.
249
693760
4056
Тиймээс дараагийн удаа сансар хэт хол гэж
бодохдоо миний ярьсныг санаарай.
11:49
Thank you.
250
697840
1216
Баярлалаа.
11:51
(Applause)
251
699080
3040
(Алга ташилт)
Translated by Erkhjin Oyunbaatar
Reviewed by Zaya Sko

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Anjali Tripathi - Astrophysicist
Anjali Tripathi explores planets to uncover the processes that make and destroy them.

Why you should listen

Even though Anjali Tripathi worked on NASA's Mars rovers in high school, the California native never expected to become an astronomer. Unlike the earthquakes she researched early on, astronomy seemed unconnected from daily life. As she has since discovered, exploring distant planets has a lot to do with life itself -- including the fate of the air we breathe. Using some of the most powerful telescopes and supercomputers, Tripathi studies how seemingly permanent planets change over time. She has pioneered the characterization of planet-forming environments and developed computer simulations to trace the 3D structure of planet atmospheres that are shrinking due to evaporation.

A natural teacher, Tripathi makes complex science concepts relevant and easy to understand. She believes that everyone can understand science -- even rocket science. She has partnered with the Smithsonian, Teach for America and others to increase scientific literacy and spread enthusiasm for the subject. Her engaging and humorous talks feature real world connections and unusual props, including a fully functioning Mars Pathfinder rover or full-size solar car.

Tripathi earned degrees in physics and astronomy from M.I.T., the University of Cambridge and Harvard University. Recognized as a promising American leader with a commitment to public service, Tripathi is a 2016-17 White House Fellow.


More profile about the speaker
Anjali Tripathi | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee