Anjali Tripathi: Why Earth may someday look like Mars
Анжали Трипати: Яагаад дэлхий хэзээ нэг өдөр ангараг шиг харагддаг болж болзошгүй вэ?
Anjali Tripathi explores planets to uncover the processes that make and destroy them. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
at the stars at night,
таны харж чадахгүй байгаа зүйлс юм.
is what you can't see,
or almost every star,
бүх одны эргэн тойронд
байх магадлалтай.
бидний байгаагаас маш өөр,
we tend to think of faraway things
хандлагатай байдаг.
that are amazing about Earth
эрэл хайгуул хийж байгаа тэр л зүйлс
to find things that are like that.
олон гайхалтай зүйлстэй адил байдаг.
we're finding amazing things.
зүйлсийг олсоор байна.
about an amazing thing here on Earth.
зүйлийн талаар хэлэхийг хүсэж байна.
байгаа явдал юм.
and never coming back.
хэзээ ч буцаж ирдэггүй.
бусад олон зүйлс
as the Earth's atmosphere.
зүйлийг бүрдүүлдэг.
that form a thin blue line
үүсгэж буй нарийн хөх шугам юм.
the International Space Station,
сансрын станцаас авсан
зурагнаас харагдаж байна.
энэхүү нарийхан давхарга
from too many impacts,
олон нөлөөлүүдээс,
at least a little bit.
байгаа байх.
байгаа зүйл ба
is not specific to planet Earth.
зөвхөн дэлхийтэй хамааралтай зүйл биш юм.
to be a planet, if you ask me,
гараг байхын салшгүй нэг хэсэг гэж хэлнэ.
but throughout the universe,
даяарх гарагуудад
about planets themselves.
бидэнд гарагуудыг ойлгоход тусладаг.
about the solar system,
талаар бодож байхдаа
there are eight planets, maybe nine.
байна" гэж хэлэх байх.
дарамтанд орж байгаа хүн байвал
who are stressed by this picture,
бид Дэлхий ванг багтааж байгаа.
we're including Pluto.
and atmospheric escape,
ярихдаа үүнийг ашиглах юм.
around other stars that we can't see
бусад оддын эргэн тойронд байдаг гарагууд
just stuck together
татах хүчээр наагдсан
and have so much gravity.
маш их татах хүчтэй.
энд үйлчилдэг юм байна гэдгийг харж чадна.
is really at play here.
characteristic about planets
суурь шиж чанар бол
in the solar system are orbiting around.
atmospheric escape.
алдагдлыг удирдаж байгаа зүйл юм.
drive atmospheric escape from planets
алдагдахад нөлөөлж буй шалтгаан нь
particles and light and heat
сарниулах шалтгаан болдог гэрэл, дулааныг
of lanterns in Thailand at a festival,
дэнлүүнүүдийн зургийг харвал
can propel gasses upward.
түлхдэгийг харж болно.
and only bound by gravity,
баригдаж буй хий
causing atmospheric escape
шалтгаан болж байгаа.
between heating from the star
одноос гарах дулаан ба
of gravity on the planet.
хоёрын хооронд байдаг.
a minute for hydrogen
бараг 3 кг гелийн
of escaping hydrogen looks like,
like oxygen and nitrogen
гэх мэт элементүүдийг
that conclusively show us
холбогдоод зогсохгүй
tightly bound to us here on Earth
reaching out far into space,
тэмүүлж байгаа ба
in undergoing atmospheric escape.
тохиолдож байгаа ганц гараг биш юм.
is much smaller than Earth,
дэлхийгээс илүү жижиг,
with which to hold on to its atmosphere.
тогтоох хангалттай татах хүч байдаггүй.
агаар мандалтай ч
than the Earth's.
давхаргатайг харж болно.
that it didn't have an atmosphere
агаар мандал байхгүйг илтгэх
байгаа агаар мандлын
Mars used to have a wetter past,
илүү чийглэг байсан бөгөөд
it broke up into hydrogen and oxygen,
устөрөгч ба хүчилтөрөгч болон задарсан,
it escaped into space,
сансар луу алдагдаж
rusty red color that we see.
үүсгэдэг гэж боддог.
гэх нь зүйтэй байх.
probably happened,
at Mars called the MAVEN satellite,
хиймэл дагуул тандалт хийж байгаа ба
is to study atmospheric escape.
алдагдлыг судлах юм.
and Volatile Evolution spacecraft.
хувирлыг судлах сансрын хөлөг юм.
shown pictures very similar
та бүгдийн дэлхий дээр харж байгаатай
агаар мандлаа алдаж байгааг мэдэж байсан.
was losing its atmosphere,
гайхам зурагнууд байна.
you can see in the red circle
улаан дугуй доторх бол
escaping away from the planet.
байгаа устөрөгчийг харж болно.
the size of the planet,
10 дахин их зайд байгаа ба
нөлөөлний хүрээнээс хангалттай хол юм.
no longer bound to that planet.
устөрөгчөө алдсанаас
from that lost hydrogen.
батлахад тус болдог юм.
the only gas that's lost.
алдагдсан хий биш.
and some oxygen and nitrogen,
азотыг дурьдсан.
at the oxygen being lost from Mars.
байгаа хүчилтөрөгчийг харж болно.
that because oxygen is heavier,
болно.
хэвээр байгаа.
away from the planet.
into that red circle.
байгааг бүхнийг харж чадахгүй.
atmospheric escape on our own planet
агаар мандлын алдагдлыг хараад зогсохгүй
and send spacecraft
биднийг гарагуудын өнгөрсний талаар
about the past of planets
хөлөг илгээж чадаж байна.
ерөнхийд нь,
мэдэх ганц зам бол
can learn about the future
that we can't see.
гарагууд юм.
before I go on to that,
бага зэрэг тэмдэглэл хийх хэрэгтэй.
photos like this of Pluto,
дэлхийн вангийн
гарагуудын агаар мандлын алдагдлыг
is currently studying atmospheric escape
that I did want to talk about
гэгддэг гарагууд.
that's not our Sun
одыг тойрон эргэдэг гарагуудыг
or extrasolar planet.
гэж нэрлэдэг.
нэрлэдэг гаргууд
at that star in the middle,
that are going past it all the time,
the light from the star
харах боломж олгодог
in the night sky
хөдөлгөөнийг
to detect over 5,000 planets
5000 гаруй гарагуудыг илрүүлэх
үүнээс ч олон байгааг бид мэднэ.
many more out there, like I mentioned.
from these stars,
гэрлийг харахдаа
is not the planet itself,
a dimming of the light
хардаг байх нь.
decreases in front of the star,
гэрэл багасдаг ба
that you saw before.
анивчилт юм.
in different wavelengths.
чаддаг байх нь ээ.
and Mars in ultraviolet light.
ягаан туяагаар харахыг дурдсан.
with the Hubble Space Telescope,
буй эксо-гарагуудыг харах юм бол
much less light from the star,
үед одноос ирэх гэрэл багасч,
an extended atmosphere of hydrogen
дахь устөрөгчийн агаар мандал нь
гэрлийг хаадаг гэж боддог.
more of the light that you see.
we've actually been able to discover
бид агаар мандлын алдагдал
that are undergoing atmospheric escape.
эксо-гарагуудыг нээх боложтой болсон.
can be called hot Jupiters,
халуун бархасбадь гэж
they're gas planets like Jupiter,
бархасбадь шиг хийн гарагууд ба
100 дахин ойр оршдог.
lightweight gas that's ready to escape,
хийгээр дүүрэн бөгөөд
of atmospheric escape.
сүйрлийн түвшинд байдаг.
of hydrogen being lost on Earth,
дэлхийгээс ялгаатай нь
pounds of hydrogen every minute.
устөрөгчөө алдаж байгаа.
does this make the planet cease to exist?
мөхөлд хүргэдэг үү гэж бодох байх.
that people wondered
closer to the Sun are rocky,
чулуурхаг байхад
are bigger and more gaseous.
ба илүү хийн хэлбэртэй байна.
with something like Jupiter
бархасбадь шиг
with something like a hot Jupiter,
нэг гарагаас эхэлсэн бол
with Mercury or the Earth.
чадахгүй гэж бодож байна.
would have gotten away
алдагдах магадлалтай бөгөөд
significantly impacted it
than what you started with.
гараг болох боломжтой юм.
бодож болох юм.
with us here on Earth?
ямар хамаатай вэ?
is going to become very intense.
маш хүчтэй болох болно.
gas streaming off from a hot Jupiter,
хийг харж байгаатай адил,
that is broken down,
устөрөгч болоод,
into space more rapidly,
with this dry, reddish planet.
хоцрох гэж байна.
тэрбум жилдээ болохгүй учир
for a few billion years,
ч биш одоо болж буй зүйлийг
to be aware of what's going on,
is happening as we speak.
ярилцаж байхад ч болсоор байна.
that you hear about happening in space
гайхалтай шинжлэх ухааныг,
тулд эдгээр гарагуудыг судлаж байна.
to learn about these worlds.
or exoplanets like hot Jupiters,
шиг эксо-гарагуудын талаар судлахдаа
зүйлсийг олдог.
about our planet here on Earth.
их зүйлийг хэлж өгдөг.
you think that space is far away.
бодохдоо миний ярьсныг санаарай.
ABOUT THE SPEAKER
Anjali Tripathi - AstrophysicistAnjali Tripathi explores planets to uncover the processes that make and destroy them.
Why you should listen
Even though Anjali Tripathi worked on NASA's Mars rovers in high school, the California native never expected to become an astronomer. Unlike the earthquakes she researched early on, astronomy seemed unconnected from daily life. As she has since discovered, exploring distant planets has a lot to do with life itself -- including the fate of the air we breathe. Using some of the most powerful telescopes and supercomputers, Tripathi studies how seemingly permanent planets change over time. She has pioneered the characterization of planet-forming environments and developed computer simulations to trace the 3D structure of planet atmospheres that are shrinking due to evaporation.
A natural teacher, Tripathi makes complex science concepts relevant and easy to understand. She believes that everyone can understand science -- even rocket science. She has partnered with the Smithsonian, Teach for America and others to increase scientific literacy and spread enthusiasm for the subject. Her engaging and humorous talks feature real world connections and unusual props, including a fully functioning Mars Pathfinder rover or full-size solar car.
Tripathi earned degrees in physics and astronomy from M.I.T., the University of Cambridge and Harvard University. Recognized as a promising American leader with a commitment to public service, Tripathi is a 2016-17 White House Fellow.
Anjali Tripathi | Speaker | TED.com