TEDGlobal 2011
Paul Zak: Trust, morality -- and oxytocin?
პოლ ზაკი: ნდობა, მორალურობა -- და ოქსიტოცინი
Filmed:
Readability: 3.8
1,741,186 views
რა განაპირობებს ჩვენს სურვილს, მორალურად მოვიქცეთ? ნეიროეკონომისტი პოლ ზაკი გვაჩვენებს რატომ სჯერა, რომ ოქსიტოცინი (რომელსაც ის "მორალურ მოლეკულას" ეძახის) განაპირობებას ნდობას, ემპათიას და სხვა გრძნობებს, რომლებიც სტაბილური საზოგადოების აშენებას უწყობენ ხელს.
Paul Zak - Neuroeconomist
A pioneer in the field of neuroeconomics, Paul Zak is uncovering how the hormone oxytocin promotes trust, and proving that love is good for business. Full bio
A pioneer in the field of neuroeconomics, Paul Zak is uncovering how the hormone oxytocin promotes trust, and proving that love is good for business. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Is there anything unique about human beings?
0
0
3000
არის რაიმე უნიკალური ადამიანებში?
00:18
There is.
1
3000
2000
არის.
00:20
We're the only creatures
2
5000
2000
ჩვენ ერთადერთი არსებები ვართ
00:22
with fully developed moral sentiments.
3
7000
2000
სრულად განვითარებული მორალური სენტიმენტებით.
00:24
We're obsessed with morality as social creatures.
4
9000
3000
როგორც სოციალური არსებები, ჩვენ შეპყრობილები ვართ მორალურობით.
00:27
We need to know why people are doing what they're doing.
5
12000
3000
ჩვენ გვესაჭიროება ვიცოდეთ რატომ აკეთებენ ადამიანები იმას, რასაც აკეთებენ.
00:30
And I personally am obsessed with morality.
6
15000
3000
მე პირადად შეპყრობილი ვარ მორალურობით.
00:33
It was all due to this woman,
7
18000
2000
რაც ამ ქალის დამსახურებაა,
00:35
Sister Mary Marastela,
8
20000
2000
დედა მერი მარასტელა,
00:37
also known as my mom.
9
22000
3000
იგივე დედაჩემი.
00:41
As an altar boy, I breathed in a lot of incense,
10
26000
3000
ბავშვობაში, როცა სტიქაროსანი ვიყავი, ბევრი საკმეველი ვისუნთქე
00:44
and I learned to say phrases in Latin,
11
29000
2000
და ლათინური ფრაზებიც ვისწავლე,
00:46
but I also had time to think
12
31000
2000
მაგრამ ამის გარდა, მქონდა საშუალება დავფიქრებულიყავი
00:48
about whether my mother's top-down morality
13
33000
2000
დედაჩემის ღვთაებრივი მორალი
00:50
applied to everybody.
14
35000
2000
რამდენად უნივერსალური იყო.
00:52
I saw that people who were religious and non-religious
15
37000
3000
ვხედავდი, რომ მორწმუნე და არამორწმუნე ადამიანები
00:55
were equally obsessed with morality.
16
40000
2000
თანაბრად მორალურები იყვნენ.
00:57
I thought, maybe there's some earthly basis
17
42000
2000
ვიფიქრე, რომ იქნებ რაღაც სხვა, მიწიერი საფუძველი არსებობს
00:59
for moral decisions.
18
44000
2000
მორალური გადაწყვეტილებებისათვის.
01:01
But I wanted to go further
19
46000
2000
მაგრამ მინდოდა იმაზე უფრო შორს წასვლა,
01:03
than to say our brains make us moral.
20
48000
2000
ვიდრე იმის თქმა, რომ ჩვენი გონება გვხდის ჩვენ მორალურს.
01:05
I want to know if there's a chemistry of morality.
21
50000
3000
მაინტერესებდა, თუ არსებობდა მორალურობის ქიმია.
01:08
I want to know
22
53000
2000
მინდოდა მცოდნოდა,
01:10
if there was a moral molecule.
23
55000
2000
ხომ არ არსებობს მორალური მოლეკულა.
01:12
After 10 years of experiments,
24
57000
2000
10 წლიანი ექსპერიმენტების შემდეგ
01:14
I found it.
25
59000
2000
მე მივაგენი მას.
01:16
Would you like to see it? I brought some with me.
26
61000
3000
გინდათ განახოთ? ცოტა წამოვიღე თან.
01:20
This little syringe
27
65000
2000
ეს პატარა შპრიცი
01:22
contains the moral molecule.
28
67000
3000
შეიცავს მორალურ მოლეკულას.
01:31
(Laughter)
29
76000
3000
(სიცილი)
01:34
It's called oxytocin.
30
79000
2000
მას ოქსიტოცინს ეძახიან.
01:36
So oxytocin is a simple and ancient molecule
31
81000
3000
ოქსიტოცინი მარტივი და ძველი მოლეკულაა,
01:39
found only in mammals.
32
84000
2000
რომელიც მხოლოდ ძუძუმწოვრებშია აღმოჩენილი.
01:41
In rodents, it was known
33
86000
2000
ცნობილია, რომ მღრღნელებში მის გამოა, რომ
01:43
to make mothers care for their offspring,
34
88000
2000
დედები რომ თავიანთ პირმშოზე ზრუნავენ,
01:45
and in some creatures,
35
90000
2000
რამდენიმე სხვა არსებაში
01:47
allowed for toleration of burrowmates.
36
92000
2000
ტოლერანტობის სტიმულირებას ახდენს.,
01:49
But in humans, it was only known
37
94000
2000
მაგრამ ადამიანებში, მხოლოდ ის იყო ცნობილი რომ
01:51
to facilitate birth and breastfeeding in women,
38
96000
2000
ქალებში ხელს უწყობდა შვილის გაჩენას და ძუძუთი კვებას,
01:53
and is released by both sexes during sex.
39
98000
3000
ასევე ის რომ ოქსიტოცინი გამოიყოფა სექსის დროს ორივე სქესის მიერ.
01:57
So I had this idea that oxytocin might be the moral molecule.
40
102000
3000
ასე რომ, ვიფიქრე რომ ოქსიტოცინი შეიძლება იყოს მორალური მოლეკულა.
02:00
I did what most of us do -- I tried it on some colleagues.
41
105000
3000
მე კოლეგებს ვკითხე აზრი.
02:03
One of them told me,
42
108000
2000
ერთ-ერთმა მითხრა,
02:05
"Paul, that is the world's stupidist idea.
43
110000
3000
"პოლ, ეს მსოფლიოში ყველაზე უაზრო იდეაა.
02:08
It is," he said, "only a female molecule.
44
113000
2000
იგი მხოლოდ ქალური მოლეკულაა.
02:10
It can't be that important."
45
115000
2000
არ შეიძლება ის ასეთი მნიშვნელოვანი იყოს."
02:12
But I countered, "Well men's brains make this too.
46
117000
3000
მე კი ვუთხარი: "კაცის ტვინიც გამოიმუშავებს მას.
02:15
There must be a reason why."
47
120000
2000
რაღაც ახსნა უნდა ქონდეს ამ ფაქტს."
02:17
But he was right, it was a stupid idea.
48
122000
3000
მაგრამ ის მართალი იყო, სულელური იდეა იყო.
02:20
But it was testably stupid.
49
125000
2000
მაგრამ ის იყო სულელური იდეა რომლის გაზომვასაც შევძლებდით.
02:22
In other words, I thought I could design an experiment
50
127000
3000
სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, შემეძლო ისეთი ექსპერიმენტის ჩატარება,
02:25
to see if oxytocin made people moral.
51
130000
3000
სადაც დავადგენდით, ხდიდა თუ არა ოქსიტოცინი ადამიანებს მორალურს.
02:29
Turns out it wasn't so easy.
52
134000
2000
როგორც აღმოჩნდა, ეს არც თუ მარტივი საქმე იყო.
02:31
First of all, oxytocin is a shy molecule.
53
136000
3000
პირველ რიგში, ოქსიტოცინი "მორცხვი" მოლეკულაა.
02:34
Baseline levels are near zero,
54
139000
2000
საბაზისო დონეები თითქმის ნულს უტოლდება,
02:36
without some stimulus to cause its release.
55
141000
3000
სტიმულირების გარეშე რთულია მათი გამოყოფა.
02:39
And when it's produced, it has a three-minute half-life,
56
144000
2000
და როცა ის გამოიყოფა, მისი საციცოცხლო ციკლი სამ წუთნახევარია,
02:41
and degrades rapidly at room temperature.
57
146000
3000
და დეგრადირებს ოთახის ტემპერატურაზე.
02:44
So this experiment would have to cause a surge of oxytocin,
58
149000
2000
ასე რომ ექსპერიმენტს უნდა გამოეყო ოქსიტოცინის ტალღა
02:46
have to grab it fast and keep it cold.
59
151000
2000
რომელსაც სწრაფად დავიჭერდით და ცივად შევინარჩუნებდით.
02:48
I think I can do that.
60
153000
2000
ვფიქრობ ამას შევძლებ.
02:50
Now luckily, oxytocin is produced
61
155000
2000
საბედნიეროდ ოქსიტოცინი გამოიყოფა
02:52
both in the brain and in the blood,
62
157000
3000
როგორც ტვინში, ასევე სისხლში.
02:55
so I could do this experiment without learning neurosurgery.
63
160000
3000
ასე რომ არ ექსპერიმენტის ჩატარებას ნეიროქირურგიის შესწავლის გარეშე შევძლებდი.
02:59
Then I had to measure morality.
64
164000
3000
შემდეგ მორალურობა უნდა გამეზომა.
03:02
So taking on Morality with a capital M is a huge project.
65
167000
3000
ამ თემას შეჭიდება ძალიან რთულია.
03:05
So I started smaller.
66
170000
2000
ასე რომ მე უფრო მცირე საკითხით დავიწყე.
03:07
I studied one single virtue:
67
172000
3000
კონკრეტულად ერთი საკითხი ავიღე:
03:10
trustworthiness.
68
175000
2000
სანდოობა
03:12
Why? I had shown in the early 2000s
69
177000
3000
რატომ? ორიათასიანების დასაწყისში ვაჩვენე, რომ
03:15
that countries with a higher proportion of trustworthy people
70
180000
3000
ქვეყნები, სადაც დიდი რაოდენობით სანდო ადამიანი ცხოვრობდა,
03:18
are more prosperous.
71
183000
2000
უფრო მდიდარი იყო.
03:20
So in these countries, more economic transactions occur
72
185000
3000
ამ ქვეყნებში უფრო მეტი ეკონომიკური ტრანზაქცია ხორცილედება
03:23
and more wealth is created,
73
188000
2000
და უფრო მეტი დოვლათი იქმნება,
03:25
alleviating poverty.
74
190000
2000
რაც სიღარიბეს ამსუბუქებს.
03:27
So poor countries are by and large low trust countries.
75
192000
3000
ასე რომ ღარიბი ქვეყნები მეტწილად ნაკლებად მიმნდობი ქვეყნები არიან.
03:30
So if I understood the chemistry of trustworthiness,
76
195000
3000
თუკი ნდობის ბუნებას შევიცნობდი,
03:33
I might help alleviate poverty.
77
198000
2000
შეიძლება სიღარიბეც კი შემემსუბუქებინა.
03:35
But I'm also a skeptic.
78
200000
2000
მაგრამ მე სკეპტიკოსიც ვარ.
03:37
I don't want to just ask people, "Are you trustworthy?"
79
202000
2000
არ მინდა უბრალოდ ვკითხო ხალხს: "რამდენად სანდო ხარ?"
03:39
So instead I use
80
204000
2000
ამის ნაცვლად მე გამოვიყენე
03:41
the Jerry Maguire approach to research.
81
206000
2000
ჯერი მაგუაიერის მიდგომა კვლევისადმი.
03:43
If you're so virtuous,
82
208000
2000
თუ ასეთი სათნო ხარ,
03:45
show me the money.
83
210000
2000
მაჩვენე ფული.
03:47
So what we do in my lab
84
212000
2000
ასე რომ, ჩვენს ლაბორატორიაში
03:49
is we tempt people with virtue and vice by using money.
85
214000
2000
ჩვენ ვაცდენთ ადამიანებს ფულის მეშვეობით.
03:51
Let me show you how we do that.
86
216000
2000
მოდით აგიხსნათ, როგორ ვაკეთებთ ამას.
03:53
So we recruit some people for an experiment.
87
218000
2000
ვარჩევთ ხალხს ექსპერიმენტისათვის.
03:55
They all get $10 if they agree to show up.
88
220000
3000
თითოეული მათგანი იღებს 10 დოლარს, თუკი მოსვლაზე გვთანხმდებიან.
03:58
We give them lots of instruction, and we never ever deceive them.
89
223000
3000
ვაძლევთ უამრავ ინსტრუქციას და მათ არასოდეს ვატყუებთ.
04:01
Then we match them in pairs by computer.
90
226000
3000
შემდეგ მათ ვაწყვილებთ კომპიუტერთან.
04:04
And in that pair, one person gets a message saying,
91
229000
2000
ამ წყვილში ერთი მათგანი იღებს წერილს:
04:06
"Do you want to give up some of your $10
92
231000
2000
"გინდა გაუნაწილო შენი გამომუშავებული
04:08
you earned for being here
93
233000
2000
10 დოლარიდან ნაწილი
04:10
and ship it to someone else in the lab?"
94
235000
2000
და გადასცე რომელი სხვა მონაწილეს ლაბორატორიაში?"
04:12
The trick is you can't see them,
95
237000
2000
საქმე იმაშია რომ შენ ვერ ხედავ მათ,
04:14
you can't talk to them.
96
239000
2000
ვერ დაელაპარაკები მათ.
04:16
You only do it one time.
97
241000
2000
შენ ამას მხოლოდ ერთხელ აკეთებ.
04:18
Now whatever you give up
98
243000
2000
რასაც შენ გასცემ
04:20
gets tripled in the other person's account.
99
245000
3000
სამმაგდება სხვა მონაწილის ანგარიშზე.
04:23
You're going to make them a lot wealthier.
100
248000
2000
შენ მათ საგრძნობლად გაამდიდრებ.
04:25
And they get a message by computer saying
101
250000
2000
და ისინი იღებენ შეტყობინებას
04:27
person one sent you this amount of money.
102
252000
2000
ამ პიროვნებამ გამოგიგზავნა ეს რაოდენობა თანხა.
04:29
Do you want to keep it all,
103
254000
2000
მთლიანად დაიტოვებ,
04:31
or do you want to send some amount back?
104
256000
3000
თუ გსურს რაღაც რაოდენობის უკან დაბრუნება?
04:34
So think about this experiment for minute.
105
259000
2000
ერთი წუთით დაფიქრდით ამ ექსპერიმენტზე.
04:36
You're going to sit on these hard chairs for an hour and a half.
106
261000
3000
საათნახევარი ამ უხეშ სკამზე უნდა იჯდეთ.
04:39
Some mad scientist is going to jab your arm with a needle
107
264000
2000
ვიღაც გიჟი მეცნიერი აპირებს თქვენი მკლავიდან
04:41
and take four tubes of blood.
108
266000
2000
სისხლის აღებას.
04:43
And now you want me to give up this money and ship it to a stranger?
109
268000
3000
და თქვენ გინდათ მე რომ ავდგე და ვიღაც უცნობს ფული გავუგზავნო?
04:46
So this was the birth of vampire economics.
110
271000
3000
ასე წარმოიშვა ვამპირული ეკონომიკა.
04:49
Make a decision and give me some blood.
111
274000
3000
მიიღე გადაწყვეტილება და ცოტა სისხლი მომეცი.
04:52
So in fact, experimental economists
112
277000
2000
სხვათაშორის, ექსპერიმენტალმა ეკონომისტებმა
04:54
had run this test around the world,
113
279000
2000
ეს ტესტი მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში ჩაატარეს
04:56
and for much higher stakes,
114
281000
2000
გაცილებით დიდ თანხებზე,
04:58
and the consensus view
115
283000
2000
საერთო ხედვა იყო
05:00
was that the measure from the first person to the second was a measure of trust,
116
285000
3000
რომ პირველი პიროვნებიდან მეორე პიროვნებამდე საზომი იყო ნდობის საზომი.
05:03
and the transfer from the second person back to the first
117
288000
3000
ხოლო მეორე პიროვნებიდან პირველ პიროვნების მიმართ ტრანსფერი
05:06
measured trustworthiness.
118
291000
2000
ზომავდა საიმედოობას.
05:08
But in fact, economists were flummoxed
119
293000
2000
მაგრამ ეკონომისტები დაეჭვებულები იყვნენ იმაზე,
05:10
on why the second person would ever return any money.
120
295000
3000
მეორე პირს საერთოდ რატომ უნდა დაებრუნებინა რამე თანხა.
05:13
They assumed money is good,
121
298000
2000
მათ დაასკვნეს, ფული კარგია,
05:15
why not keep it all?
122
300000
2000
რატომ სულ არ დავიტოვოთ?
05:17
That's not what we found.
123
302000
2000
მაგრამ ჩვენ სხვა რაღაც აღმოვაჩინეთ.
05:19
We found 90 percent of the first decision-makers sent money,
124
304000
3000
90% იმათგან, ვინც პირველ გადატყვეტილებას იღებდა, აგზავნიდა თანხას
05:22
and of those who received money,
125
307000
2000
და მათგან, ვინც თანხას იღებდა,
05:24
95 percent returned some of it.
126
309000
2000
95% უკან აბრუნებდა თანხის ნაწილს.
05:26
But why?
127
311000
2000
რატომ?
05:28
Well by measuring oxytocin
128
313000
2000
ოქსიტოცინის გაზომვით
05:30
we found that the more money the second person received,
129
315000
2000
ჩვენ აღმოვაჩინეთ, რომ რაც უფრო მეტ ფულს იღებდა მეორე პიროვნება,
05:32
the more their brain produced oxytocin,
130
317000
2000
მით უფრო მეტ ოქსიტოცინს გამოიმუშავებდა მისი ტვინი.
05:34
and the more oxytocin on board,
131
319000
2000
და რაც უფრო მეტი იყო ოქსიტოცინი,
05:36
the more money they returned.
132
321000
3000
მით უფრო მეტ თანხას აბრუნებდნენ.
05:39
So we have a biology of trustworthiness.
133
324000
3000
ასე რომ, ნდობის ბიოლოგიას ჩავწვდით.
05:42
But wait. What's wrong with this experiment?
134
327000
3000
მაგრამ რა შეცდომაა ამ ექსპერიმენტში?
05:45
Two things.
135
330000
2000
ორი რამ.
05:47
One is that nothing in the body happens in isolation.
136
332000
3000
პირველი, სხეულში არაფერი ხდება იზოლირებულად.
05:50
So we measured nine other molecules that interact with oxytocin,
137
335000
3000
ამიტომ ჩვენ 9 სხვა მოლეკულა გავზომეთ, რომლებიც ურთიერთქმედებენ ოქსიტოცინთან,
05:53
but they didn't have any effect.
138
338000
2000
მაგრამ მათში ცვლილელები არ იყო.
05:55
But the second is
139
340000
2000
მეორე კი ის იყო,
05:57
that I still only had this indirect relationship
140
342000
2000
რომ ჩვენ მაინც ირიბად დავაკავშირეთ
05:59
between oxytocin and trustworthiness.
141
344000
2000
ოქსიტოცინი და ნდობა.
06:01
I didn't know for sure
142
346000
2000
დარწმუნებით არ ვიცოდით,
06:03
oxytocin caused trustworthiness.
143
348000
2000
რომ ოქსიტოცინი იწვევს ნდობას.
06:05
So to make the experiment,
144
350000
2000
ექსპერიმენტისათვის
06:07
I knew I'd have to go into the brain
145
352000
2000
მჭირდებოდა ტვინში ჩახედვა და
06:09
and manipulate oxytocin directly.
146
354000
2000
პირადპირი მანიპულირება ოქსიტოცინით.
06:11
I used everything short of a drill
147
356000
2000
მე ბურღის გარდა ყველაფერი გამოვიყენე, რომ
06:13
to get oxytocin into my own brain.
148
358000
3000
ოქსიტოცინი ჩემს ტვინში მოხვედრილიყო.
06:16
And I found I could do it
149
361000
2000
და აღმოვაჩინე, რომ ამის გაკეთება
06:18
with a nasal inhaler.
150
363000
2000
ცხვირის ინჰალატორის მეშვეობით შეიძლებოდა.
06:20
So along with colleagues in Zurich,
151
365000
2000
ციურიხში ჩემს კოლეგებთან ერთად
06:22
we put 200 men on oxytocin or placebo,
152
367000
2000
დავსვით 200 კაცი ოქსიტოცინზე ან პლაცებოზე,
06:24
had that same trust test with money,
153
369000
2000
ჩავატარეთ იგივე ტესტი ნდობაზე,
06:26
and we found that those on oxytocin not only showed more trust,
154
371000
3000
და აღმოვაჩინეთ, რომ ისინი, ვინც ოქსიტოცინს იღებდნენ არამარტო უფრო დიდ ნდობას იჩენდნენ,
06:29
we can more than double the number of people
155
374000
3000
არამედ გაგვიორმაგდა იმ ადამიანების რაოდენობა,
06:32
who sent all their money to a stranger --
156
377000
2000
ვინც მთელი თანხა გაუგზავნა უცნობს --
06:34
all without altering mood or cognition.
157
379000
3000
განწყობისა და კოგნიტიურობის შეცვლის გარეშე.
06:38
So oxytocin is the trust molecule,
158
383000
4000
ასე რომ ოქსიტოცინი ნდობის მოლეკულაა,
06:42
but is it the moral molecule?
159
387000
3000
მაგრამ არის კი ის მორალური მოლეკულა?
06:45
Using the oxytocin inhaler,
160
390000
2000
ოქსიტოცინის ინჰალატორით
06:47
we ran more studies.
161
392000
2000
ჩვენ უფრო მეტი ცდა ჩავატარეთ.
06:49
We showed that oxytocin infusion
162
394000
2000
ვაჩვენეთ რომ ოქსიტოცინი
06:51
increases generosity
163
396000
2000
ზრდის გულუხვობას
06:53
in unilateral monetary transfers
164
398000
2000
ცალმხრივ ფულად გადარიცხვებში
06:55
by 80 percent.
165
400000
2000
80%-ით.
06:57
We showed it increases donations to charity
166
402000
2000
ზრდის ქველმოქმედებას
06:59
by 50 percent.
167
404000
2000
50%-ით.
07:01
We've also investigated
168
406000
2000
ასევე გამოვიკვლიეთ
07:03
non-pharmacologic ways to raise oxytocin.
169
408000
2000
არა-ფარმაკოლოგიური გზები ოქსიტოცინის გასაზრდელად.
07:05
These include massage,
170
410000
2000
მათ შორის, მასაჟი
07:07
dancing and praying.
171
412000
2000
ცეკვა და ლოცვა.
07:09
Yes, my mom was happy about that last one.
172
414000
3000
დიახ, დედაჩემი ამ უკანასკნელით ძალიან გახარებული იყო.
07:12
And whenever we raise oxytocin,
173
417000
2000
ვზრდით თუ არა ოქსიტოცინს,
07:14
people willingly open up their wallets
174
419000
2000
ადამიანები საკუთარი სურვილით იღებენ საფულეებს
07:16
and share money with strangers.
175
421000
2000
და უზიარებენ საკუთარ ფულს უცნობებს.
07:18
But why do they do this?
176
423000
2000
მაგრამ რატომ აკეთებენ ამას?
07:20
What does it feel like
177
425000
2000
რა გრძნობაა,
07:22
when your brain is flooded with oxytocin?
178
427000
2000
როცა გონებაში ოქსიტოცინის მოზღვავებაა?
07:24
To investigate this question, we ran an experiment
179
429000
3000
ამ საკითხის შესასწავლად ჩავატარეთ ექსპერიმენტი
07:27
where we had people watch a video
180
432000
2000
სადაც ადამიანებს ვაჩვენეთ ვიდეო
07:29
of a father and his four year-old son,
181
434000
2000
მამაზე და მის 4 წლის ტვინის კიბოთი
07:31
and his son has terminal brain cancer.
182
436000
2000
სასიკვდილოდ დაავადებულ შვილზე.
07:33
After they watched the video, we had them rate their feelings
183
438000
3000
ამ ვიდეოს შემდეგ გავაზომინეთ საკუთარი შეგრძნებები
07:36
and took blood before and after to measure oxytocin.
184
441000
3000
და ოქსიტოცინის გასაზომად ვიდეოს ჩვენებამდე და ამის მერე სისხლი ავუღეთ.
07:39
The change in oxytocin
185
444000
2000
ოქსიტოცინის ცვლილება
07:41
predicted their feelings of empathy.
186
446000
3000
პროგნოზირებდა მათ ემპათიას.
07:45
So it's empathy
187
450000
2000
ასე რომ ემპათია
07:47
that makes us connect to other people.
188
452000
2000
არის ის, რაც გვაკავშირებას სხვა ადამიანებთან.
07:49
It's empathy that makes us help other people.
189
454000
3000
ემპათია გვიბიძგებს დავეხმაროთ სხვებს.
07:52
It's empathy that makes us moral.
190
457000
4000
ემპათია გვაქცევს მორალურად.
07:56
Now this idea is not new.
191
461000
2000
ეს ახალი აზრი არაა.
07:58
A then unknown philosopher named Adam Smith
192
463000
2000
იმ დროს უცნობმა ფილოსოფოსმა, ადამ სმითმა
08:00
wrote a book in 1759
193
465000
2000
1759 წელს დაწერა წიგნი
08:02
called "The Theory of Moral Sentiments."
194
467000
2000
სახელად "მორალური სენტიმენტების თეორია"
08:04
In this book, Smith argued
195
469000
3000
ამ წიგნში სმითი ამბობდა,
08:07
that we are moral creatures, not because of a top-down reason,
196
472000
3000
ჩვენ მორალური არსებები ვართ არა ღვთაებრივი,ზემოდან ნაკარნახევი მიზეზების,
08:10
but for a bottom-up reason.
197
475000
2000
არამედ ადამიანური, ქვემოდან მომავალი მიზეზების გამო.
08:12
He said we're social creatures,
198
477000
2000
ის ამბობდა, რომ ჩვენ სოციალური არსებები ვართ,
08:14
so we share the emotions of others.
199
479000
2000
ასე რომ, ჩვენ ვიზიარებთ სხვების ემოციებს.
08:16
So if I do something that hurts you, I feel that pain.
200
481000
3000
თუ ისეთ რამეს ვაკეთებ, რაც შენ გატკენს, მეც ვიგრძნობ ამ ტკივილს.
08:19
So I tend to avoid that.
201
484000
2000
ასე რომ, ვცდილობ ავირიდო ის.
08:21
If I do something that makes you happy, I get to share your joy.
202
486000
3000
თუკი ისეთ რამეს ვაკეთებ რაც გაბედნიერებს, შენს სიხარულს ვიზიარებ.
08:24
So I tend to do those things.
203
489000
2000
ასე რომ მე აასეთ საქციელს გავიმეორებ.
08:26
Now this is the same Adam Smith who, 17 years later,
204
491000
2000
ეს ის ადამ სმითია, რომელმაც 17 წლის შემდეგ
08:28
would write a little book called "The Wealth of Nations" --
205
493000
3000
"ხალხთა სიმდიდრე" დაწერა --
08:31
the founding document of economics.
206
496000
2000
დოკუმენტი, რომელიც ეკონომიკის საძირკველია.
08:33
But he was, in fact, a moral philosopher,
207
498000
3000
მაგრამ ის სინამდვილეში მორალური ფილოსოფოსი იყო
08:36
and he was right on why we're moral.
208
501000
2000
და სწორად მსჯელობდა ჩვენს მორალურობაზე.
08:38
I just found the molecule behind it.
209
503000
3000
მე კი ამ ყველაფრის უკან მდგომი მოლეკულა აღმოვაჩინე.
08:41
But knowing that molecule is valuable,
210
506000
3000
ამ მოლეკულის ცნობა ფასეულია,
08:44
because it tells us how to turn up this behavior
211
509000
3000
რადგან გვეუბნება, რა განაპირობებს
08:47
and what turns it off.
212
512000
2000
ჩვენს ამგვარ ქცევას.
08:49
In particular, it tells us
213
514000
2000
ის ასევე გვიხსნის,
08:51
why we see immorality.
214
516000
3000
რატომ ვაწყდებით ჩვენ ამორალობას.
08:54
So to investigate immorality,
215
519000
2000
ამორალურობის გამოსაძიებლად
08:56
let me bring you back now to 1980.
216
521000
2000
მოდით 1980 წელში დაგაბრუნებთ.
08:58
I'm working at a gas station
217
523000
2000
ბენზოგასამრთ სადგურზე ვმუშაობ
09:00
on the outskirts of Santa Barbara, California.
218
525000
3000
კალიფორნიაში, სანტა ბარბარას გარეუბანში.
09:03
You sit in a gas station all day,
219
528000
2000
ზიხარ ამ სადგურში მთელი დღე
09:05
you see lots of morality and immorality, let me tell you.
220
530000
2000
და დამიჯერეთ, უამრავ მორალურ თუ ამორალურ რამეს ხედავ.
09:07
So one Sunday afternoon, a man walks into my cashier's booth
221
532000
3000
ერთ კვირა საღამოს, კაცი შემოდის ჩემს მოლარის ჯიხურში
09:10
with this beautiful jewelry box.
222
535000
2000
სამკაულების ულამაზესი ყუთით.
09:12
Opens it up and there's a pearl necklace inside.
223
537000
2000
ხსნის და შიგნით მარგალიტის ყელსაბამია.
09:14
And he said, "Hey, I was in the men's room.
224
539000
2000
ამბობს: "ტუალეტში ვიყავი
09:16
I just found this. What do you think we should do with it?"
225
541000
3000
და ეს ვნახე. რას ფიქრობ, რა უნდა ვუყოთ?"
09:19
"I don't know, put it in the lost and found."
226
544000
2000
"რა ვიცი, დადეთ დაკარგული ნივთების ადგილას."
09:21
"Well this is very valuable.
227
546000
2000
"მაგრამ ეს ხომ ძალიან ძვირფასია.
09:23
We have to find the owner for this." I said, "Yea."
228
548000
2000
ამის პატრონი უნდა ვიპოვოთ". მე ვუთხარი: "ჰოო, მართალია"
09:25
So we're trying to decide what to do with this,
229
550000
2000
და სანამ ჩვენ გამოსავლის ძიებაში ვიყავით
09:27
and the phone rings.
230
552000
2000
ტელეფონმა დარეკა.
09:29
And a man says very excitedly,
231
554000
2000
აღელვებულმა კაცმა დაიწყო ტელეფონში:
09:31
"I was in your gas station a while ago,
232
556000
2000
"თქვენს ბენზოგასამართ სადგურში ვიყავი ახლახანს,
09:33
and I bought this jewelry for my wife, and I can't find it."
233
558000
2000
ჩემი მეუღლისთვის სამკაული მქონდა ნაყიდი და ვერსად ვპოულობ."
09:35
I said, "Pearl necklace?" "Yeah."
234
560000
2000
მე ვკითხე: "მარგალიტის ყელსაბამი?" "დიახ"
09:37
"Hey, a guy just found it."
235
562000
2000
"ერთმა კაცმა იპოვა."
09:39
"Oh, you're saving my life. Here's my phone number.
236
564000
2000
"სიკვდილს გადამარჩინეთ. აგერ ჩემი ტელეფონის ნომერი.
09:41
Tell that guy to wait half an hour.
237
566000
2000
უთხარით იმ კაცს, ნახევარი საათი დამელოდოს.
09:43
I'll be there and I'll give him a $200 reward."
238
568000
2000
მოვალ და 200 დოლარს ვაჩუქებ."
09:45
Great, so I tell the guy, "Look, relax.
239
570000
2000
ძალიან კარგი, ასე რომ ამ კაცს ვეუბნები: "დამშვიდდით და
09:47
Get yourself a fat reward. Life's good."
240
572000
3000
მოემზადეთ მსუყე საჩუქარისათვის. ცხოვრება მშვენიერია."
09:50
He said, "I can't do it.
241
575000
2000
მან მიპასუხო: "არ შემიძლია.
09:52
I have this job interview in Galena in 15 minutes,
242
577000
2000
გალენაში გასაუბრება მაქვს 15 წუთში,
09:54
and I need this job, I've got to go."
243
579000
3000
ძალიან მჭირდება ეს სამსახური, აუცილებლად უნდა წავიდე."
09:57
Again he asked me, "What do you think we should do?"
244
582000
2000
"რა ვქნათ?" - კვლავ მკითხა.
09:59
I'm in high school. I have no idea.
245
584000
3000
მე სკოლის მოსწავლე ვარ. აზრზე არა ვარ.
10:02
So I said, "I'll hold it for you."
246
587000
2000
ჰოდა ვეუბნები: "თქვენს ნაცვლად დაველოდები იმ კაცს."
10:04
He said, "You know, you've been so nice, let's split the reward."
247
589000
3000
მან მითხრა: "თქვენი ძალიან მადლობელი ვარ, მოდი საჩუქარი გავყოთ."
10:07
I'll give you the jewelry, you give me a hundred dollars,
248
592000
2000
მე თქვენ სამკაულს დაგიტოვებთ, თქვენ 100 დოლარი მომეცით
10:09
and when the guy comes ... "
249
594000
2000
და როცა ის კაცი მოვა ... "
10:11
You see it. I was conned.
250
596000
2000
ხედავთ. ასე მომატყუეს.
10:13
So this is a classic con called the pigeon drop,
251
598000
3000
ეს კლასიკური ფანდია,
10:16
and I was the pigeon.
252
601000
2000
და მე ვიყავი მსხვერპლი.
10:18
So the way many cons work
253
603000
2000
ბევრი ფანდის იდეა ის კი არაა,
10:20
is not that the conman gets the victim to trust him,
254
605000
3000
რომ თაღლითმა მსხვერპლის ნდობა დაიმსახუროს,
10:23
it's that he shows he trusts the victim.
255
608000
3000
პირიქით – ის თავად აჩვენებს მსხვერპლს, რომ ენდობა მას.
10:26
Now we know what happens.
256
611000
2000
ახლა ჩვენ ვიცით რა ხდება.
10:28
The victim's brain releases oxytocin,
257
613000
2000
მსხვერლის გონება გამოიმუშავებს ოქსიტოცინს,
10:30
and you're opening up your wallet or purse, giving away the money.
258
615000
3000
შენც ხსნი შენს საფულეს და ფულს გასცემ.
10:33
So who are these people
259
618000
2000
ჰოდა ვინაა ეს ხალხი,
10:35
who manipulate our oxytocin systems?
260
620000
3000
ვინც ოქსიტოცინის სისტემებით მანიპულირებს.
10:38
We found, testing thousands of individuals,
261
623000
3000
ათასობით ადამიანზე ტესტები ჩატარებით
10:41
that five percent of the population
262
626000
2000
აღმოვაჩინეთ, რომ მოსახლეობის 5%
10:43
don't release oxytocin on stimulus.
263
628000
3000
არ გამოიმუშავებს ოქსიტოცინს სტიმულირებისას.
10:47
So if you trust them, their brains don't release oxytocin.
264
632000
3000
ანუ, თუ თქვენ მათ ენდობით, მათი ტვინი არ გამოიმუშავებს ოქსიტოცინს.
10:50
If there's money on the table, they keep it all.
265
635000
3000
თუკი ფულია მაგიდაზე, ისინი ყველას თავისთვის იტოვებენ.
10:53
So there's a technical word for these people in my lab.
266
638000
2000
ჩემს ლაბორატორიაში ასეთი ადამიანებისათვის ტექნიკური ტერმინი გვაქვს.
10:55
We call them bastards.
267
640000
3000
ჩვენ მათ ნაძირლებს ვეძახით.
10:58
(Laughter)
268
643000
2000
(სიცილი)
11:00
These are not people you want to have a beer with.
269
645000
2000
ასეთ ხალხთან ჭიქა ლუდი არ გესიამოვნებოდათ.
11:02
They have many of the attributes of psychopaths.
270
647000
3000
ფსიქოპატების ბევრ მახასიათებელი აქვთ.
11:06
Now there are other ways the system can be inhibited.
271
651000
2000
გარდა ამისა ბევრი სხვა მიზეზიცაა, რამაც შეიძლება ამ სისტემას ხელი შეუშალოს.
11:08
One is through improper nurturing.
272
653000
3000
ერთ–ერთი არასათანადო მზრუნველობაა.
11:11
So we've studied sexually abused women,
273
656000
3000
სექსუალური ძალადობის მსხვერპლი ქალები გამოვიკვლიეთ.
11:14
and about half those don't release oxytocin on stimulus.
274
659000
3000
მათგან ნახევარი ვერ გამოიმუშავებს ოქსიტოცინს სტიმულირებისას.
11:17
You need enough nurturing
275
662000
2000
საკმარისი მზრუნვაა საჭირო,
11:19
for this system to develop properly.
276
664000
2000
ეს სისტემა სწორად რომ განვითარდეს.
11:21
Also, high stress inhibits oxytocin.
277
666000
3000
ასევე, მაღალი სტრესი აფერხებს ოქსიტოცინს.
11:24
So we all know this, when we're really stressed out,
278
669000
2000
ყველამ ვიცით, როცა ჩვენ სტრესში ვართ,
11:26
we're not acting our best.
279
671000
3000
საუკეთესოდ ნამდვილად არ ვიქცევით.
11:29
There's another way oxytocin is inhibited, which is interesting --
280
674000
3000
ოქსიტოცინს ხელს უშლის ასევე – და ეს საინტერესოა –
11:32
through the action of testosterone.
281
677000
3000
ტესტოსტერონის მოქმედება.
11:35
So we, in experiments, have administered testosterone to men.
282
680000
3000
ექსპერიმენტებში კაცებს ტესტოსტერონი მივეცით
11:38
And instead of sharing money,
283
683000
2000
და ფულის გაზიარების ნაცვლად
11:40
they become selfish.
284
685000
2000
ისინი ეგოისტები ხდებოდნენ.
11:42
But interestingly,
285
687000
3000
საინტერესო ისაა,
11:45
high testosterone males are also more likely
286
690000
2000
რომ ტესტოსტერონის მაღალი დონის მქონე კაცები უფრო ხშირად
11:47
to use their own money to punish others for being selfish.
287
692000
3000
იყენებდნენ საკუთარ ფულს ეგოისტური ქმედებეის გამო სხვების დასასჯელად.
11:50
(Laughter)
288
695000
2000
(სიცილი)
11:52
Now think about this. It means, within our own biology,
289
697000
3000
დაფიქრდით ამაზე. ჩვენს სხეულის შიგნით არის
11:55
we have the yin and yang of morality.
290
700000
3000
მორალურიბის ინი და იანი .
11:58
We have oxytocin that connects us to others,
291
703000
2000
ჩვენში არის ოქსიტოცინი, რომელიც სხვებთან გვაკავშირებს,
12:00
makes us feel what they feel.
292
705000
2000
გვაგრძნობინებს სხვის გრძნობებს.
12:02
And we have testosterone.
293
707000
2000
და ასევე ტესტოსტერონი.
12:04
And men have 10 times the testosterone as women,
294
709000
2000
კაცებში ტესტოსტერონი ათჯერ მეტია, ვიდრე ქალებში,
12:06
so men do this more than women --
295
711000
2000
ასე რომ კაცები უფრო ხშირად აკეთებენ ამას --
12:08
we have testosterone that makes us want to punish
296
713000
3000
ჩვენშია ტესტოსტერონი რომელიც სურვილს გვიჩენს დავსაჯოთ ისინი,
12:11
people who behave immorally.
297
716000
2000
ვინც ამორალურად იქცევა.
12:13
We don't need God or government telling us what to do.
298
718000
2000
ჩვენ არ გვჭირდება ღმერთი ან სახელმწიფო, რომ გვიკარნახოს რა ვაკეთოთ.
12:15
It's all inside of us.
299
720000
3000
ეს ყველაფერი ჩვენშია.
12:18
So you may be wondering:
300
723000
2000
იკითხავთ ალბათ:
12:20
these are beautiful laboratory experiments,
301
725000
2000
ეს მხოლოდ მშვენიერი ლაბორატორიული ექსპერიმენტებია,
12:22
do they really apply to real life?
302
727000
2000
რეალურ ცხოვრებაში როგორაა?
12:24
Yeah, I've been worrying about that too.
303
729000
2000
ამაზე მეც ვფიქრობდი.
12:26
So I've gone out of the lab
304
731000
2000
ასე რომ, ლაბორატორიის გარეთ გავედი,
12:28
to see if this really holds in our daily lives.
305
733000
2000
რომ ყოველდღიურობაში დამენახა ეს ყველაფერი.
12:30
So last summer, I attended a wedding in Southern England.
306
735000
3000
გასულ ზაფხულს სამხრეთ ინგლისში ქორწილში ვიყავი.
12:33
200 people in this beautiful Victorian mansion.
307
738000
3000
200 ადამიანი ლამაზ ვიქტორიანულ სასახლეში.
12:36
I didn't know a single person.
308
741000
2000
არავის ვიცნობდი.
12:38
And I drove up in my rented Vauxhall.
309
743000
2000
მივედი ჩემი ნაქირავები ვოქსელით.
12:40
And I took out a centrifuge and dry ice
310
745000
2000
ამოვიღე ცენტრიფუგა და მშრალი ყინული,
12:42
and needles and tubes.
311
747000
2000
ნემსი და სინჯარები,
12:44
And I took blood from the bride and the groom
312
749000
2000
და პატარძალსა და სიძეს სისხლის ავუღე.
12:46
and the wedding party and the family and the friends
313
751000
2000
ასევე მათი ოჯახის წევრებსა და მეგობრებსაც
12:48
before and immediately after the vows.
314
753000
2000
ერთმანეთისთვის საქორწინო ფიცის მიცემამდე და უცებვე ფიცის მიცემის შემდეგ.
12:50
(Laughter)
315
755000
2000
(სიცილი)
12:52
And guess what?
316
757000
2000
და იცით რა?
12:54
Weddings cause a release of oxytocin,
317
759000
2000
ქორწილები იწვევენ ოქსიტოცინის გამომუშავებას.
12:56
but they do so in a very particular way.
318
761000
3000
მაგრამ თავისებურად.
12:59
Who is the center of the wedding solar system?
319
764000
2000
ვინ არის საქორწინო მზის სისტემის ცენტრში?
13:01
The bride.
320
766000
2000
პატარძალი.
13:03
She had the biggest increase in oxytocin.
321
768000
2000
ის გამოყოფს ყველაზე მეტ ოქსიტოცინს.
13:05
Who loves the wedding almost as much as the bride?
322
770000
3000
ვის უყვარს ყველაზე მეტად ქორწილი, პატარძლის შემდეგ?
13:08
Her mother, that's right.
323
773000
2000
პატარძლის დედას, მართალია.
13:10
Her mother was number two.
324
775000
2000
დედამისი მეორე იყო.
13:12
Then the groom's father, then the groom,
325
777000
2000
შემდეგ სიძის მამა და შემდეგ სიძე.
13:14
then the family, then the friends --
326
779000
2000
შემდეგ ოჯახის წევრები და შემდეგ მეგობრები --
13:16
arrayed around the bride
327
781000
2000
განლაგებულები არიან პატარძლის ირგვლივ,
13:18
like planets around the Sun.
328
783000
2000
როგორც პლანეტები მზის გარშემო.
13:20
So I think it tells us that we've designed this ritual
329
785000
3000
მგონი ეს იმას გვიჩვენებს, რომ ჩვენ შევქმენით რიტუალი
13:23
to connect us to this new couple,
330
788000
2000
რათა დავუკავშირდეთ ახალ წყვილს.
13:25
connect us emotionally.
331
790000
2000
დავუკავშირდეთ ემოციურად.
13:27
Why? Because we need them to be successful at reproducing
332
792000
3000
რატომ? ჩვენ გვსურს რომ ისინი იყვნენ წარმატებულები რეპროდუქციისას
13:30
to perpetuate the species.
333
795000
3000
სახეობის გასაგრძელებლად.
13:33
I also worried that my trust experiments with small amounts of money
334
798000
3000
ასევე ვშიშობდი, რომ ჩემს ექსპერიმეტები მცირე თანხების გამო
13:36
didn't really capture how often we actually trust our lives to strangers.
335
801000
4000
სინამდვილეში კარგად არ ასახავს, თუ რამდენად ხშირად ვანდობთ უცხოებს ჩვენს სიცოცხლეს.
13:40
So even though I have a fear of heights,
336
805000
2000
მიუხედავად იმისა, რომ სიმაღლის მეშინია,
13:42
I recently strapped myself to another human being
337
807000
2000
ახლახანს მივები სხვა ადამიანს
13:44
and stepped out of an airplane at 12,000 ft.
338
809000
3000
და 12,000 ფუტის სიმაღლეზე თვითმფრინავიდან გადმოვხტი.
13:47
I took my blood before and after,
339
812000
2000
ავიღე სისსხლის ანალიზი ნახტომამდე და შემდგომ
13:49
and I had a huge spike of oxytocin.
340
814000
3000
და აღმოვაჩინე რომ ოქსიტოცინის უზარმაზარი მოზღვავება მქონდა.
13:52
And there are so many ways we can connect to people.
341
817000
3000
უამრავი სხვა გზაა, რითიც ჩვენ სხვა ადამიანებს ვუკავშირდებით.
13:55
For example, through social media.
342
820000
2000
მაგალითად სოციალური მედიით.
13:57
Many people are Tweeting right now.
343
822000
2000
ბევრი ადამიანი აკეთებს ტვიტს ამ მომენტში.
13:59
So we investigated the role of social media
344
824000
2000
ასე რომ, ჩვენ გამოვიკვლიეთ სოციალური მედიის როლი.
14:01
and found the using social media
345
826000
2000
და აღმოვაჩინეთ რომ ის
14:03
produced a solid double-digit increase in oxytocin.
346
828000
3000
ოქსიტოცინის დონის ორციფრიან ზრდას იწვევდა .
14:06
So I ran this experiment recently for the Korean Broadcasting System.
347
831000
3000
ახლახანს კორეის სამაუწყებლო სისტემისათვის ექსპერიმეტი ჩავატარე
14:09
And they had the reporters and their producers participate.
348
834000
4000
სადაც მათი რეპორტიორები და პროდიუსერები იღებდნენ მონაწილეობას.
14:13
And one of these guys, he must have been 22,
349
838000
2000
და ერთ–ერთს, ასე 22 წლის ბიჭს
14:15
he had 150 percent spike in oxytocin.
350
840000
3000
ოქსიტოცინის 150%-იანი ზრდა ჰქონდა.
14:18
I mean, astounding; no one has this.
351
843000
2000
გასაოცარია. ასეთი შედეგი არავის ქონდა.
14:20
So he was using social media in private.
352
845000
2000
ის ჩუმად იყენებდა სოციალურ მედიას.
14:22
When I wrote my report to the Koreans,
353
847000
2000
როცა კორეელებს რეპორტი გავუგზავნე,
14:24
I said, "Look, I don't know what this guy was doing,"
354
849000
2000
ვუთხარი, "ზუსტად არ ვიცი ის რას აკეთებდა,"
14:26
but my guess was interacting with his mother or his girlfriend.
355
851000
3000
მაგრამ ვფიქორბდი რომ ეკონტაქტებოდა დედას ან შეყვარებულს.
14:29
They checked.
356
854000
2000
შეამოწმეს.
14:31
He was interacting on his girlfriend's Facebook page.
357
856000
2000
ის თავის შეყვარებულს ფეისბუქით ეკონტაქტებოდა.
14:33
There you go. That's connection.
358
858000
3000
აი, კავშირი.
14:36
So there's tons of ways that we can connect to other people,
359
861000
3000
მილიონობით გზაა, სხვებს რომ დავუკავშირდეთ,
14:39
and it seems to be universal.
360
864000
2000
და ეს უნივერსალურია.
14:41
Two weeks ago,
361
866000
2000
ორი კვირის წინა
14:43
I just got back from Papua New Guinea
362
868000
2000
დავბრუნდი პაპუა ახალი გვინეიდან
14:45
where I went up to the highlands --
363
870000
2000
სადაც მთაში ვიყავი --
14:47
very isolated tribes of subsistence farmers
364
872000
3000
იქ ძალიან იზოლირებული ტომებია, რომლებიც სოფლის მეურნეობას მიყვებიან და
14:50
living as they have lived for millenia.
365
875000
3000
ისევე ცხოვრებენ, როგორც ათასწლეულების წინ.
14:53
There are 800 different languages in the highlands.
366
878000
3000
იქ მთაში 800 სხვადასხვა ენა აქვთ.
14:56
These are the most primitive people in the world.
367
881000
3000
ეს ყველაზე პრიმიტიული ხალხია დედამიწაზე.
14:59
And they indeed also release oxytocin.
368
884000
3000
და ისინიც ასევე გამოიმუშავებენ ოქსიტოცინს.
15:02
So oxytocin connects us to other people.
369
887000
4000
ოქსიტოცინი სხვა ხალხთან გვაკავშირებს.
15:06
Oxytocin makes us feel what other people feel.
370
891000
2000
ოქსიტოცინის გვაგრძნობინებს იმას, რასაც სხვები გრძნობენ.
15:08
And it's so easy to cause people's brains
371
893000
3000
და ისეთი მარტივია, ადამიანის ტვინმა
15:11
to release oxytocin.
372
896000
2000
გამოიმუშავოს ოქსიტოცინი.
15:13
I know how to do it,
373
898000
2000
მე ვიცი, როგორ უნდა გავაკეთო ეს.
15:15
and my favorite way to do it is, in fact, the easiest.
374
900000
2000
და ჩემისაყვარელი მეთოდი ყველაზე მარტივია.
15:17
Let me show it to you.
375
902000
2000
მოდით, გაჩვენებთ.
15:24
Come here. Give me a hug.
376
909000
2000
მოდი, ჩამეხუტე.
15:26
(Laughter)
377
911000
2000
(სიცილი)
15:28
There you go.
378
913000
2000
აი, ასე.
15:30
(Applause)
379
915000
9000
(აპლოდისმენტები)
15:39
So my penchant for hugging other people
380
924000
2000
ჩემმა მიდრეკილებამ, ჩავეხუტო სხვა ადამიანებს
15:41
has earned me the nickname Dr. Love.
381
926000
2000
მომიპოვა მეტსახელიც - დოქტორი სიყვარული.
15:43
I'm happy to share a little more love in the world,
382
928000
2000
ბედნიერი ვარ სამყაროში ცოტა მეტი სიყვარულის გაზიარებით
15:45
it's great,
383
930000
2000
ეს შესანიშნავია,
15:47
but here's your prescription from Dr. Love:
384
932000
2000
და აი თქვენი რეცეპტი დოქტორ სიყვარულისაგან:
15:49
eight hugs a day.
385
934000
3000
8 ჩახუტება დღეში.
15:52
We have found that people who release more oxytocin
386
937000
2000
აღმოვაჩინეთ, რომ ადამიანები, რომლებიც მეც ოქსიტოცინს გამოიმუშავებენ
15:54
are happier.
387
939000
2000
უფრო ბედნიერები არიან.
15:56
And they're happier
388
941000
2000
ისინი უფრო ბედნიერები არიან,
15:58
because they have better relationships of all types.
389
943000
3000
რადგანაც მათ ყველა ტიპის ურთიერთობები აქვთ უკეთესი.
16:01
Dr. Love says eight hugs a day.
390
946000
3000
დოქტორ სიყვარული გეუბნებათ – 8 ჩახუტება დღეში.
16:04
Eight hugs a day -- you'll be happier
391
949000
2000
8 ჩახუტება და თქვენ უფრო ბედნირები იქნებით.
16:06
and the world will be a better place.
392
951000
2000
და დედამიწაც უკეთესი ადგილი იქნება.
16:08
Of course, if you don't like to touch people, I can always shove this up your nose.
393
953000
3000
ნუ, რა თქმა უნდა, თუ სხვა ადამიანებთან შეხება არ მოგწონთ, მაშინ შემიძლია ეს შეგასხათ ცხვირში.
16:11
(Laughter)
394
956000
2000
(სიცილი)
16:13
Thank you.
395
958000
2000
მადლობა
16:15
(Applause)
396
960000
13000
(აპლოდისმენტები)
ABOUT THE SPEAKER
Paul Zak - NeuroeconomistA pioneer in the field of neuroeconomics, Paul Zak is uncovering how the hormone oxytocin promotes trust, and proving that love is good for business.
Why you should listen
What’s behind the human instinct to trust and to put each other’s well-being first? When you think about how much of the world works on a handshake or on holding a door open for somebody, why people cooperate is a huge question. Paul Zak researches oxytocin, a neuropeptide that affects our everyday social interactions and our ability to behave altruistically and cooperatively, applying his findings to the way we make decisions. A pioneer in a new field of study called neuroeconomics, Zak has demonstrated that oxytocin is responsible for a variety of virtuous behaviors in humans such as empathy, generosity and trust. Amazingly, he has also discovered that social networking triggers the same release of oxytocin in the brain -- meaning that e-connections are interpreted by the brain like in-person connections.
A professor at Claremont Graduate University in Southern California, Zak believes most humans are biologically wired to cooperate, but that business and economics ignore the biological foundations of human reciprocity, risking loss: when oxytocin levels are high in subjects, people’s generosity to strangers increases up to 80 percent; and countries with higher levels of trust – lower crime, better education – fare better economically.
He says: "Civilization is dependent on oxytocin. You can't live around people you don't know intimately unless you have something that says: Him I can trust, and this one I can't trust."
Paul Zak | Speaker | TED.com