TEDWomen 2015
Sakena Yacoobi: How I stopped the Taliban from shutting down my school
Сакина Якуби: Талибандардың мектебімді жабуын қалай тоқтаттым
Filmed:
Readability: 2.4
1,497,714 views
Талибандар Ауғанстандағы қыздарға арналған мектепті жауып жатқанда, Сакина Якуби жаңа мектеп ашып, мыңдаған ер мен әйелді оқытты. Бастан өткерген екі қызықты оқиғасын айта отырып, оған оқытуды тоқтату үшін сес көрсеткенін және өзінің сүйікті елін қалай қалпына келтіру керектігін баяндайды.
Sakena Yacoobi - Education activist
At the Afghan Institute of Learning, Sakena Yacoobi provides teacher training to Afghan women, supporting education for girls and boys throughout the country. Full bio
At the Afghan Institute of Learning, Sakena Yacoobi provides teacher training to Afghan women, supporting education for girls and boys throughout the country. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
(Arabic) I seek refuge in Allah from cursed Satan.
In the Name of Allah, the most Gracious, the most Merciful.
In the Name of Allah, the most Gracious, the most Merciful.
0
1346
3629
(Арабша) Мейірімді, рахымды
Аллаһтың атымен бастаймын.
Аллаһтың атымен бастаймын.
00:16
(English) I was born
in a middle class family.
in a middle class family.
1
4999
2810
(Ағылшынша) Қарапайым отбасында тудым.
00:20
My father was five years old
when he lost his father,
when he lost his father,
2
8642
3837
Әкем әкесінен айырылғанда
төрт жаста болды.
төрт жаста болды.
00:25
but by the time I was born,
3
13233
3079
Бірақ мен туғанда
00:28
he was already a businessman.
4
16336
1825
ол кәсіпкер еді.
00:31
But it didn't make a difference to him
5
19320
2428
Әкем үшін баласының
00:33
if his children were going to be
a boy or a girl:
a boy or a girl:
6
21772
2908
ұл не қыз екені маңызды болмады.
00:36
they were going to go to school.
7
24704
1603
Бәрі де білім алуы тиіс еді.
00:38
So I guess I was the lucky one.
8
26879
2412
Менің жолым болды.
00:42
My mother had 16 pregnancies.
9
30482
2452
Анам 16 құрсақ көтерді.
00:45
From 16 pregnancies, five of us are alive.
10
33926
4563
16 баладан бесеуіміз тіріміз.
00:51
You can imagine as a child
what I went through.
what I went through.
11
39418
3874
Басымнан не өткенін,
елестете аласыз.
елестете аласыз.
00:56
Day to day, I watched women
12
44008
2849
Күн сайын зиратқа
00:58
being carried to a graveyard,
13
46881
2746
кетіп бара жатқан
әйелді
әйелді
01:02
or watched children going to a graveyard.
14
50151
3980
не зиратқа бара жатқан
баланы көретінмін.
баланы көретінмін.
01:07
At that time, when I
finished my high school,
finished my high school,
15
55555
3024
Мектепті бітіргенде,
01:10
I really wanted to be a doctor.
16
58603
2379
дәрігер болғым келді.
01:13
I wanted to be a doctor
to help women and children.
to help women and children.
17
61371
3849
Әйелдер мен балаларға көмектесетін
дәрігер болғым келді.
дәрігер болғым келді.
01:18
So I completed my education,
18
66053
2445
Мектепті бітірдім,
01:20
but I wanted to go to university.
19
68522
2420
бірақ университетке барғым келді.
01:23
Unfortunately, in my country,
there wasn't a dormitory for girls,
there wasn't a dormitory for girls,
20
71290
4684
Өкініштісі, елімде қыздар тұратын
жатақхана болмады.
жатақхана болмады.
01:28
so I was accepted in medical school,
but I could not go there.
but I could not go there.
21
76585
4402
Сөйтіп медицина мектебіне
қабылдандым, бірақ бара алмадым.
қабылдандым, бірақ бара алмадым.
01:33
So as a result, my father
sent me to America.
sent me to America.
22
81606
4691
Сол себептен әкем Америкаға жіберді.
01:38
I came to America.
23
86999
1909
Америкаға келдім.
01:40
I completed my education.
24
88932
2050
Оқуымды бітірдім.
01:43
While I was completing my education,
25
91355
2420
Оқуымды бітіріп жатқанда,
01:45
my country was invaded by Russia.
26
93799
3127
елімді Ресей жаулап алды.
01:50
And do you know that at the time
I was completing my education,
I was completing my education,
27
98299
4083
Бұл уақытта оқуымды бітіріп жаттым.
01:54
I didn't know what was going on
with my family or with my country.
with my family or with my country.
28
102406
3738
Отбасымда және елімде не болып
жатқанын білмедім.
жатқанын білмедім.
01:58
There were months, years,
I didn't know about it.
I didn't know about it.
29
106454
3111
Ай өтті, жыл өтті.
Олардан хабар жоқ.
Олардан хабар жоқ.
02:02
My family was in a refugee camp.
30
110358
3002
Отбасым босқындар лагерінде болды.
02:06
So as soon as I completed my education,
31
114789
3436
Оқуымды бітірісімен,
02:10
I brought my family to America.
32
118844
1985
отбасымды Америкаға алып келдім.
02:13
I wanted them to be safe.
33
121400
2226
Олардың қауіпсіз жерде болуын қаладым.
02:16
But where was my heart?
34
124046
1762
Бірақ жүрегім мазасыз еді.
02:18
My heart was in Afghanistan.
35
126110
2087
Жүрегім Ауғанстанда еді.
02:20
Day after day,
when I listened to the news,
when I listened to the news,
36
128522
3254
Күннен-күнге жаңалықты естігенде,
02:23
when I followed what was
going on with my country,
going on with my country,
37
131800
2674
еліме не болғанын көргенде
02:26
my heart was breaking up.
38
134498
1571
жүрегім қақ жарылды.
02:28
I really wanted to go back to my country,
39
136442
2199
Еліме қайта баруды қаладым,
02:31
but at the same time I knew
I could not go there,
I could not go there,
40
139014
2769
бірақ бұл уақытта бара
алмайтынымды білдім,
алмайтынымды білдім,
02:33
because there was no place for me.
41
141807
2389
себебі онда мен үшін жер болған жоқ.
02:36
I had a good job.
42
144577
1770
Менде жақсы жұмыс болды.
02:38
I was a professor at a university.
43
146371
2285
Университетте профессор болдым.
02:40
I earned good money.
44
148680
1802
Жақсы ақша таптым.
02:42
I had a good life.
45
150506
1666
Жақсы өмір болды.
02:44
My family was here.
46
152196
1787
Отбасым осында болды.
02:46
I could live with them.
47
154007
1991
Олармен бірге тұра алдым,
02:48
But I wasn't happy.
48
156022
1858
бірақ бақытты болмадым.
02:49
I wanted to go back home.
49
157904
1721
Еліме қайтқым келді.
02:52
So I went to the refugee camp.
50
160000
2174
Сөйтіп босқындар лагеріне бардым.
02:54
And when I went
to the refugee camp in Pakistan,
to the refugee camp in Pakistan,
51
162912
3190
Пәкістандағы босқын
лагеріне барғанымда,
лагеріне барғанымда,
02:58
there were 7.5 million refugees.
52
166126
2905
онда 7.5 миллион босқын болды.
03:01
7.5 million refugees.
53
169745
2431
7.5 миллион босқын.
03:04
About 90 percent of them
were women and children.
were women and children.
54
172898
4095
Олардың 90 пайызы әйелдер мен балалар.
03:09
Most of the men have been killed
or they were in war.
or they were in war.
55
177811
3277
Еркектердің көпшілігі
өлтірілген не соғыста еді.
өлтірілген не соғыста еді.
03:13
And you know, in the refugee camp,
56
181850
2467
Босқын лагеріне
03:16
when I went day-to-day to do a survey,
57
184698
2484
күнде зерттеу жүргізуге барғанда,
03:19
I found things you never could imagine.
58
187674
3707
ойлап көрмеген нәрселерді көрдім.
03:24
I saw a widow with five to eight children
59
192174
2675
5-8 баласы бар жесір әйелдің
03:26
sitting there and weeping
60
194873
2221
отырып жылағанын көрдім
03:29
and not knowing what to do.
61
197435
1556
және не істерін білмейді.
03:31
I saw a young woman
have no way to go anywhere,
have no way to go anywhere,
62
199396
3373
Барар жері жоқ
жас қызды көрдім.
жас қызды көрдім.
03:35
no education, no entertainment,
no place to even live.
no place to even live.
63
203070
4881
Білімі жоқ, қызығушылығы жоқ,
өмір сүретін жері жоқ.
өмір сүретін жері жоқ.
03:40
I saw young men that had lost
their father and their home,
their father and their home,
64
208736
4778
Үйлерінен және әкесінен айырылған
балаларды көрдім.
балаларды көрдім.
03:45
and they are supporting the family
as a 10-to-12-year old boy --
as a 10-to-12-year old boy --
65
213538
4893
10-12 жастағы балалар үйлеріне көмектесіп,
03:50
being the head of the household,
66
218455
1690
шаңыраққа бас болып,
03:52
trying to protect their sister
and their mother and their children.
and their mother and their children.
67
220169
3191
қарындасын және анасы мен бауырларын
қорғауға тырысуда.
қорғауға тырысуда.
03:56
So it was a very devastating situation.
68
224113
3039
Өте қиын жағдай еді.
03:59
My heart was beating for my people,
69
227176
2928
Жүрегім ауырды
04:02
and I didn't know what to do.
70
230128
1667
және не істерімді білмедім.
04:04
At that moment, we talk about momentum.
71
232533
2611
Сол кезде ойлана бастадық.
04:07
At that moment, I felt,
what can I do for these people?
what can I do for these people?
72
235636
3800
Бұл адамдар үшін
не істей аламын?- деп ойландым.
не істей аламын?- деп ойландым.
04:11
How could I help these people?
73
239801
1803
Қалай көмектесе аламын?
04:13
I am one individual.
What can I do for them?
What can I do for them?
74
241628
3038
Бір өзім.
Олар үшін не істей аламын?
Олар үшін не істей аламын?
04:17
But at that moment, I knew
75
245205
2643
Бірақ осы кезде
04:19
that education changed my life.
76
247872
2547
білім өмірімді өзгерткенін білдім.
04:22
It transformed me. It gave me status.
77
250745
3714
Ол мені өзгертті. Тұлғаға айналдырды.
04:26
It gave me confidence.
It gave me a career.
It gave me a career.
78
254483
3631
Маған сенімділік берді.
Маған карьера берді.
Маған карьера берді.
04:30
It helped me to support my family,
79
258138
2214
Отбасымды асырауға себепші болып отыр.
04:32
to bring my family to another country,
80
260376
2455
Қауіпсіз елге көшіруге
04:34
to be safe.
81
262855
1164
көмектесті.
04:36
And I knew that at that moment
82
264853
2737
Осы уақытта
04:39
that what I should give to my people
is education and health,
is education and health,
83
267614
4008
өз халқыма білім мен денсаулық
беру керектігімді түсіндім.
беру керектігімді түсіндім.
04:43
and that's what I went after.
84
271932
1587
Сол себептен жолға шықтым.
04:45
But do you think it was easy?
85
273942
2341
Бұл оңай болды деп ойлайсыз ба?
04:48
No, because at that time, education
was banned for girls, completely.
was banned for girls, completely.
86
276695
6532
Жоқ,себебі ол кезде қыздарға
білімге толығымен тыйым салынды.
білімге толығымен тыйым салынды.
04:56
And also, by Russia invading Afghanistan,
87
284346
3688
Ресей Ауғанстанды басып кіргені үшін
05:00
people were not trusting anyone.
88
288058
2183
адамдар ешкімге сенбеді.
05:03
It was very hard to come and say,
"I want to do this."
"I want to do this."
89
291058
3722
Келе салып: "Мұны жасағым келеді"
деп айта салмайсың.
деп айта салмайсың.
05:06
Who am I?
90
294804
1421
Кіммін?
05:08
Somebody who comes from the United States.
91
296249
2126
Америкадан келген әлдебіреумін.
05:10
Somebody who got educated here.
92
298399
1898
Сонда білім алған біреумін.
05:12
Did they trust me? Of course not.
93
300321
2674
Олар маған сене ме? Әрине жоқ.
05:15
So I really needed to build
the trust in this community.
the trust in this community.
94
303622
4314
Бұл қоғамда сенімділік
орнату қатты қажет болды.
орнату қатты қажет болды.
05:19
How am I going to do that?
95
307960
1841
Мұны қалай жасаймын?
05:22
I went and surveyed and looked and looked.
96
310372
2897
Барып зерттедім және қарадым.
05:25
I asked.
97
313626
1309
Сұрадым.
05:26
Finally, I found one man.
98
314959
2262
Соңында бір кісіні таптым.
05:29
He was 80 years old.
99
317674
1436
Жасы 80-де.
05:31
He was a mullah.
100
319412
1412
Молда еді.
05:33
I went to his tent in the camp,
101
321435
2635
Оның үйіне бардым,
05:36
and I asked him,
102
324451
1595
оған
05:38
"I want to make you a teacher."
103
326070
2095
"Сізді мұғалім еткім келеді", - дедім.
05:41
And he looked at me,
104
329117
1651
Ол маған қарап,
05:42
and he said, "Crazy woman,
105
330792
1373
"Ақымақ әйел" деді.
05:45
crazy woman, how do you think
I can be a teacher?"
I can be a teacher?"
106
333157
4008
"Бұл ақымақ әйел мені қалай
мұғалім болады?" деп ойлайды.
мұғалім болады?" деп ойлайды.
05:49
And I told him,
"I will make you a teacher."
"I will make you a teacher."
107
337911
2484
Оған сізден мұғалім жасаймын дедім.
05:52
Finally, he accepted my offer,
108
340705
2143
Соңында, ұсынысымды қолдады
05:55
and once I started a class
in his compound,
in his compound,
109
343554
2802
және сыныпты бастағанда
оның қосылғаны
оның қосылғаны
05:58
the word spread all over.
110
346935
1913
туралы барлығы естіді.
06:01
In a matter of one year,
111
349657
2142
Бір жыл көлемінде
06:03
we had 25 schools set up,
112
351823
2921
25 мектеп аштық.
06:06
15,000 children going to school,
113
354768
2944
15 мың баланың мектепке баруы,
06:09
and it was amazing.
114
357736
2096
өте керемет еді.
06:11
(Applause)
115
359856
2237
(Қошемет)
06:14
Thank you.
116
362117
1151
Рақмет!
06:16
Thank you.
117
364236
1151
Рақмет!
06:18
But of course, we're doing all our work,
we were giving teacher training.
we were giving teacher training.
118
366252
5542
Әрине өз жұмысымызды жасап,
мұғалімді оқытып жаттық.
мұғалімді оқытып жаттық.
06:23
We were training women's rights,
human rights, democracy, rule of law.
human rights, democracy, rule of law.
119
371818
4769
Оларға әйел құқығы, адам құқығы,
демократия, ереже мен заңды оқыттық.
демократия, ереже мен заңды оқыттық.
06:28
We were giving all kinds of training.
120
376611
2429
Барлық оқыту түрін беріп жаттық.
06:31
And one day, I tell you,
121
379064
2476
Бір күні
06:34
one day I was in the office
in Peshawar, Pakistan.
in Peshawar, Pakistan.
122
382087
3659
Пәкістандағы Пешаварда кеңсемде отыр едім.
06:38
All of a sudden, I saw my staff
running to rooms and locking the doors
running to rooms and locking the doors
123
386556
4910
Кенеттен, қызметкерім есікке жүгіріп,
есікті кілттеп жатқанын көрдім.
есікті кілттеп жатқанын көрдім.
06:43
and telling me, "Run away, hide!"
124
391490
2953
"Жүгір, жасырын!" деді.
06:47
And you know, as a leader, what do you do?
125
395268
2508
Басшы ретінде не істеу керек?
06:50
You're scared. You know it's dangerous.
126
398419
3874
Үрей билеп тұр. Қауіпті сезесің.
06:54
You know your life is on the line.
127
402317
1770
Өмірің қыл үстінде.
06:56
But as a leader,
you have to hold it together.
you have to hold it together.
128
404111
2785
Бірақ басшы ретінде
сабыр сақтауға тиістісің.
сабыр сақтауға тиістісің.
06:59
You have to hold it together
and show strength.
and show strength.
129
407309
2698
Сабыр сақтап, өзіңнің
күшіңді көрсету керексің.
күшіңді көрсету керексің.
07:02
So I said, "What's going on?"
130
410412
2206
Не болып жатыр?-дедім
07:04
And these people were pouring
into my office.
into my office.
131
412642
2865
Кеңсем адамдарға тола бастады.
07:07
So I invited them to the office.
132
415880
1659
Оларды кеңсеге шақырдым.
07:09
They came, and there were
nine of them -- nine Taliban.
nine of them -- nine Taliban.
133
417563
4611
Тоғыз адам кірді. Тоғызы да талибан.
07:14
They were the ugliest looking men
you can ever see.
you can ever see.
134
422753
2722
Өмірімде көрген ұсқынсыз еркектер
осылар еді.
осылар еді.
07:17
(Laughter)
135
425499
2041
(Күлкі)
07:19
Very mean-looking people,
136
427564
1998
Өте білімді көрінетін кісі
07:21
black clothes, black turban,
137
429586
2247
қара киімді, қара сәлделі
07:23
and they pour into my office.
138
431857
1736
кеңсеме кіріп келді.
07:26
And I invited them
to have a seat and have tea.
to have a seat and have tea.
139
434046
3293
Оларға шай ұсындым.
07:29
They said no. They are not
going to drink tea.
going to drink tea.
140
437641
2492
"Жоқ"-деді. Шай ішкісі келмеді.
07:32
And of course, with the tone
of voice they were using,
of voice they were using,
141
440934
3452
Әрине дауысының зілінен
07:36
it was very scary,
142
444410
1396
үрей билеп тұр,
07:37
but I was really shaking up.
143
445830
2587
қатты қорқып тұрдым.
07:40
But also I was strong, holding myself up.
144
448441
3579
Бірақ мықты болдым, өзімді қолға алдым.
07:44
And, of course, by that time,
you know how I dress --
you know how I dress --
145
452424
2930
Әрине сол кезде қалай киінгенімді білесіз.
07:47
I dress from head to toe in a black hijab.
146
455378
2571
Бастан аяққа дейін қара хиджаб киемін.
07:49
The only thing you could see, my eyes.
147
457973
2483
Менің көзімді ғана көре алатын едіңіз.
07:53
They asked me, "What are you doing?
148
461464
2454
Олар менен: Не істеп жатырсыз?
07:55
Don't you know that school
is banned for girls?
is banned for girls?
149
463942
3405
Қыздарға мектепке баруға тыйым салғанын
білмейсіз бе?
білмейсіз бе?
07:59
What are you doing here?"
150
467776
1738
Мұнда не істеп жатырсыз?"
08:01
And you know, I just looked at them,
151
469926
2597
Үнсіз бұрылдым да:
08:04
and I said, "What school?
Where is the school?"
Where is the school?"
152
472547
2595
"Қай мектеп? Мектеп қайда?"-дедім
08:07
(Laughter)
153
475507
2801
(Күлкі)
08:10
(Applause)
154
478332
3096
(Күлкі)
08:13
And they look at my face, and they said,
"You are teaching girls here."
"You are teaching girls here."
155
481452
3761
Олар бетіме қарап:
"Қыздарды осында оқытып жатырсың"
"Қыздарды осында оқытып жатырсың"
08:17
I said, "This is a house of somebody.
156
485237
2834
"Бұл біреудің үйі"-дедім
08:20
We have some students coming,
157
488428
1904
"Келіп жүрген санаулы студентіміз бар,
08:22
and they are all learning
Koran, Holy Book.
Koran, Holy Book.
158
490356
2952
олар Құранды, қасиетті кітапты үйренуде.
08:25
And you know, Koran says that
if you learn the Holy Book, the woman,
if you learn the Holy Book, the woman,
159
493792
4270
Құранда "Егер
қасиетті кітапты оқып үйренсең,
қасиетті кітапты оқып үйренсең,
08:30
they can be a good wife,
160
498086
2253
әйелдер жақсы әйел
08:32
and they can obey their husband."
161
500363
2040
және күйеуіне бағына алады" дедім.
08:34
(Laughter)
162
502768
4144
(Күлкі)
08:38
And I tell you one thing:
163
506936
1817
Айтайын дегенім,
08:40
that's the way you work with those people,
and you know --
and you know --
164
508777
2723
бұл кісілермен осы жол арқылы жұмыс
жасау керек.
жасау керек.
08:43
(Laughter)
165
511524
1451
(Күлкі)
08:44
So by that time,
they started speaking Pashto.
they started speaking Pashto.
166
512999
4023
Сол мезетте пуштунша сөйлеп кетті.
08:49
They talked to each other,
167
517046
1929
Бір-бірімен сөйлесті.
08:50
and they said, "Let's go,
leave her alone, she's OK."
leave her alone, she's OK."
168
518999
2690
"Кеттік, оны жалғыз қалдыр, жақсы"-деді
08:54
And you know, this time,
I offered them tea again,
I offered them tea again,
169
522904
3904
осы уақытта оларға қайта
шай ұсындым.
шай ұсындым.
08:58
and they took a sip and they laughed.
170
526832
2658
Ұрттап кетіп қалды.
09:02
By that time, my staff
poured into my office.
poured into my office.
171
530141
4127
Сол уақытта ұжымым кеңсеме кірді.
09:06
They were scared to death.
172
534292
2015
Олар өлгенше қорықты.
09:08
They didn't know why they didn't kill me.
173
536331
2071
Мені неге өлтірмегенін білмеді.
09:10
They didn't know why
they didn't take me away.
they didn't take me away.
174
538426
2437
Мені неге алып кетпегенін
түсінбеді.
түсінбеді.
09:12
But everybody was happy to see me.
175
540887
2738
Бірақ барлығы мені көріп қуанды.
09:16
Very happy, and I was happy
to be alive, of course.
to be alive, of course.
176
544164
2993
Аман қалғаныма қатты қуандым.
09:19
(Laughter)
177
547181
1151
(Күлкі)
09:20
Of course, I was happy to be alive.
178
548356
2014
Әрине тірі болғаныма шүкір.
09:22
But also, as we continuously gave
training during the fall of the Taliban --
training during the fall of the Taliban --
179
550394
5876
Біз Талибан режимі
құлағанда да білім бердік.
құлағанда да білім бердік.
09:28
of course during the Taliban
there is another story.
there is another story.
180
556294
2437
Талибан аралығында бұл бөлек оқиға.
09:30
We went underground and we provided
education for 80 schoolgirls,
education for 80 schoolgirls,
181
558755
4159
Біз университет деңгейіне шықтық,
80 қызды оқыттық.
80 қызды оқыттық.
09:34
3,000 students underground,
and continuously we trained.
and continuously we trained.
182
562938
3523
Үш мың студентіміз оқып жатыр,
тренингте жүргендері бар.
тренингте жүргендері бар.
09:38
With the fall of the Taliban,
we went into the country,
we went into the country,
183
566802
2917
Талибан режимі құлағанда елге келіп,
09:41
and we opened school after school.
184
569743
2460
мектептен соң мектеп аштық.
09:44
We opened women's learning center.
185
572227
2405
Әйелдер оқыту орталығын аштық.
09:46
We continuously opened clinics.
186
574656
1936
Бірнеше емхана аштық.
09:48
We worked with mothers and children.
187
576616
1984
Аналар және балалармен жұмыс жасадық.
09:50
We had reproductive health training.
188
578624
1723
Бала тууға байланысты
тренингтер өткіздік
тренингтер өткіздік
09:52
We had all kinds of training
that you can imagine.
that you can imagine.
189
580371
2816
Барлық оқыту түрін үйреттік.
09:55
I was very happy. I was delighted
with the outcome of my work.
with the outcome of my work.
190
583489
4269
Мен бақытты едім. Өз жұмыс
нәтижеме көңілім толды.
нәтижеме көңілім толды.
10:00
And one day, with four trainers
and one bodyguard,
and one bodyguard,
191
588155
3259
Бір күні төрт тренер және бір күзетшімен
10:03
I was going up north of Kabul,
192
591771
2436
Кабулден солтүстікке бара жаттым,
10:06
and all of a sudden, again,
193
594692
1920
кенеттен
10:09
I was stopped in the middle of the road
194
597239
2278
жол ортасында кілт тоқтадық.
10:11
by 19 young men.
195
599541
1891
19 жас жігіт тоқтатты.
10:13
Rifles on their shoulders,
they blocked the road.
they blocked the road.
196
601836
2643
Мойындарында мылтық, жолды бөгеп тұр.
10:17
And I told my driver, "What's going on?"
197
605646
2905
Жүргізушіме:"Не болып жатыр?-дедім.
10:20
And the driver said, "I don't know."
198
608575
1723
Жүргізушім:"Білмеймін"-деді.
10:22
He asked them. They said,
"We have nothing to do with you."
"We have nothing to do with you."
199
610322
2769
Жүргізушім олардан сұрап еді,
"Саған тиіспейміз"
"Саған тиіспейміз"
10:25
They called my name.
They said, "We want her."
They said, "We want her."
200
613115
3007
Менің атымды айтып,
"Бізге мына әйел керек"-деді жүргізушіме.
"Бізге мына әйел керек"-деді жүргізушіме.
10:28
My bodyguard got out, said,
"I can answer you.
"I can answer you.
201
616828
2903
Менің күзетшім шығып:
"Мен жауап берейін.
"Мен жауап берейін.
10:31
What do you want?"
202
619755
1294
Не қалайсыздар?"
10:33
They said, "Nothing." They called my name.
203
621073
2007
Олар: "Ештеңе". Мені шақырды.
10:35
And by that time, the women
are yelling and screaming inside the car.
are yelling and screaming inside the car.
204
623104
4871
Көлік ішінде әйел айқайлап жатты.
10:39
I am very shaken up,
and I told myself, this is it.
and I told myself, this is it.
205
627999
2555
Мен таңқалып, біткен жерім осы дедім.
10:42
This time, we all are going to be killed.
206
630578
2517
Осы уақытта барлығы мені өлтірмек болды.
10:45
There is no doubt in my mind.
207
633119
2300
Ойымда еш күмән болмады.
10:47
But still, the moment comes,
and you take strength
and you take strength
208
635721
4912
Дегенмен күш-қайратты жинайтын
10:52
from whatever you believe
and whatever you do.
and whatever you do.
209
640657
2874
сеніміңе қанат беретін
нәрселер бар.
нәрселер бар.
10:55
It's in your heart.
210
643555
1365
Бұл күш жүректен келеді.
10:56
You believe in your worth,
and you can walk on it.
and you can walk on it.
211
644944
2875
Дұрыс деп сенесіз және
алға жүресіз.
алға жүресіз.
10:59
So I just hold myself
on the side of the car.
on the side of the car.
212
647843
3539
Мен көлік жанында тұрдым.
11:03
My leg was shaking, and I got outside.
213
651406
3555
Аяқтарым дірілдеп сыртқа шықтым.
11:06
And I asked them, "What can I do for you?"
214
654985
2500
Олардан: "Сіздерге не керек?" дедім.
11:09
You know what they said to me?
215
657509
1587
Маған не айтқанын білесіз бе?
11:11
They said, "We know who you are.
216
659120
3142
Олар: "Кім екеніңді білеміз.
11:14
We know where you are going.
217
662286
1922
Қайда баратыныңды білеміз.
11:16
Every day you go up north here and there.
218
664232
2681
Күн сайын солтүстіктен осында жүресіз.
11:18
You train women, you teach them
219
666937
3048
Әйелдерді үйретіп оларды оқытудасыз,
11:22
and also you give them an
opportunity to have a job.
opportunity to have a job.
220
670009
3047
оларға жұмыс табуға мүмкіндік берудесіз.
11:25
You build their skills. How about us?"
221
673080
2800
Оларды оқытып жатырсыз. Ал біз ше?"
11:27
(Laughter)
222
675904
2851
(Күлкі)
11:30
(Applause)
223
678779
2968
(Қошемет)
11:33
"And you know, how about us?
224
681771
4364
"Біз ше?
11:38
What are we going to do?"
225
686159
1586
Біз не істейміз?"-деді.
11:39
I looked at them, and I said,
"I don't know."
"I don't know."
226
687769
2372
Мен оларға қарап: "Білмеймін",-дедім.
11:42
(Laughter)
227
690165
2818
(Күлкі)
11:45
They said, "It's OK.
228
693007
1571
"Жарайды"-деді олар.
11:46
The only thing we can do, what we know,
229
694602
2160
"Біздің бір ғана білетініміз
11:48
from the time we're born,
we just hold the gun and kill.
we just hold the gun and kill.
230
696786
3079
туғаннан қару алып өлтіру.
11:51
That's all we know."
231
699889
1276
Білетініміз осы".
11:53
And you know what that means.
232
701713
1469
Нені меңзегенін білесіз.
11:55
It's a trap to me, of course.
233
703206
1887
Бұл маған құрылған тұзақ еді.
11:57
So I walk out of there.
They said, "We'll let you go, go."
They said, "We'll let you go, go."
234
705522
3453
Ол жерден кеттім.
Олар "Жүре беріңіз" деді.
Олар "Жүре беріңіз" деді.
12:01
And so I walked into the car,
I sit in the car,
I sit in the car,
235
709435
2904
Көлікке отырдым.
12:04
and I told the driver,
"Turn around and go back to the office."
"Turn around and go back to the office."
236
712363
3270
Жүргізушіме: "Көлікті бұр,
кеңсеге қайтамыз"-дедім.
кеңсеге қайтамыз"-дедім.
12:07
At that time, we only
were supporting girls.
were supporting girls.
237
715999
3413
Сол кезде тек қыздарға көмектесіп жаттық,
12:11
We only had money for women to train them,
238
719436
3461
тек қыздарды үйретуге ақша болды.
12:14
to send them to school, and nothing else.
239
722921
2618
Басқа артық қаржымыз болмады.
12:17
By the time I came to the office,
240
725881
2531
Кеңсеге келгенде
12:20
of course my trainers were gone.
241
728722
2253
оқытушыларым кетіп қалған еді.
12:22
They ran away home. Nobody stayed there.
242
730999
2970
Олар үйлеріне кеткен, ешкім қалмаған.
12:26
My bodyguard was the only one there,
243
734414
2500
Күзетшім ғана осында.
12:29
and my voice was completely gone.
244
737390
2706
Менің дауысым жоғалды.
12:32
I was shaken up, and I sat on my table,
245
740120
3135
Үрейімді билей алмай,
үстелге отырдым.
үстелге отырдым.
12:35
and I said, "What am I going to do?"
246
743279
2008
Не істеймін?
12:37
How am I going to solve this problem?
247
745827
2476
Бұл мәселені қалай шешемін?
12:40
Because we had training
going on up north already.
going on up north already.
248
748327
3404
Себебі солтүстікте жобамыз
басталып кеткен.
басталып кеткен.
12:44
Hundreds of women were there
coming to get training.
coming to get training.
249
752080
3627
Жүздеген әйел
үйренуге келеді.
үйренуге келеді.
12:48
So I was sitting there,
all of a sudden, at this moment,
all of a sudden, at this moment,
250
756295
3753
Отырған едім, кенеттен
12:52
talking about momentum, we are,
251
760072
1953
әр нәрсенің уақыты бар
12:54
at that moment,
252
762501
1881
сол кезде
12:56
one of my wonderful donors
called me about a report.
called me about a report.
253
764406
3968
қайырымдылықпен айналысатын
кісім есеп туралы хабарласты.
кісім есеп туралы хабарласты.
13:01
And she asked me, "Sakena?"
And I answered her.
And I answered her.
254
769207
3533
"Сакина?" деді.
Жауап бердім.
Жауап бердім.
13:04
She said, "It's not you.
What's wrong with you?"
What's wrong with you?"
255
772764
2348
"Бәрі жақсы ма?
Даусыңа не болған?" деді.
Даусыңа не болған?" деді.
13:07
I said, "Nothing." I tried to cover.
256
775136
2619
"Ештеңе"-дедім. Жасыруға тырыстым.
13:10
No matter what I tried to do,
she didn't believe me,
she didn't believe me,
257
778461
2856
Тырысқаным ештеме емес,
ол маған сенбеді.
ол маған сенбеді.
13:13
and she asked me again.
258
781341
1651
Менен қайта сұрады.
13:15
"OK, tell me what's going on?"
259
783016
1842
"Не болғанын айт?"
13:16
I told her the whole story.
260
784882
2038
Оған бар оқиғаны айттым.
13:18
At that time, she said, "OK,
you go next time, and you will help them.
you go next time, and you will help them.
261
786944
4651
"Келесіде тағы барсаң
көмектесерсің"
көмектесерсің"
13:24
You will help them."
262
792222
1611
"Оларға көмектесесің"-деді.
13:26
And when, two days later,
I went the same route,
I went the same route,
263
794142
3675
Екі күн өте дәл сол жолмен барғанда,
13:30
and do you know, they were not in here,
264
798364
2493
олар онда болған жоқ.
13:32
they were a little back further,
265
800881
2173
Жаңа ғана болған екен.
13:35
the same young men, standing up there
and holding the rifle
and holding the rifle
266
803078
4549
Жас бала сонда қаруын асынып тұрды.
13:39
and pointing to us to stop the car.
267
807651
2306
Көлікті тоқтату үшін бізді көрсетті.
13:41
So we stopped the car.
268
809981
1724
Сонымен көлігімізді тоқтаттық.
13:43
I got out. I said, "OK, let's go with me."
269
811729
2880
Сыртқа шығып оларға:
"Жақсы менімен жүріңдер"-дедім.
"Жақсы менімен жүріңдер"-дедім.
13:46
And they said, "Yes."
270
814999
1278
Олар "жарайды" деді.
13:48
I said, "On one condition,
that whatever I say, you accept it."
that whatever I say, you accept it."
271
816301
4428
Бір ғана шартпен, айтқанымды
бұлжытпай қабылдайсың"
бұлжытпай қабылдайсың"
13:53
And they said, yes, they do.
272
821046
1579
Олар: "Келістік",-деді.
13:54
So I took them to the mosque,
273
822649
1873
Мешітке апардым.
13:56
and to make a long story short,
274
824863
2789
Қысқасын айтқанда,
13:59
I told them I'd give them teachers.
275
827999
2423
оларға мұғалімдерді беретінімді айттым.
14:02
Today, they are the best trainers.
276
830763
3952
Бүгінде олар жақсы оқытушылар
14:06
They learn English,
277
834739
1659
ағылшын үйренуде,
14:08
they learn how to be teachers,
278
836422
2436
мұғалім болуды,
14:10
they learn computers,
279
838882
1738
компьютерді үйренуде,
14:12
and they are my guides.
280
840644
1850
олар менің жолбастаушым.
14:14
Every area that is unknown to us
in the mountain areas,
in the mountain areas,
281
842518
3837
Таудағы барлық жерлер бізге белгісіз еді,
14:18
they go with me.
They are ahead, and we go.
They are ahead, and we go.
282
846379
2247
Олар алда жүрді
14:20
And they protect us.
283
848650
1657
және бізді қорғайды.
14:23
And --
284
851275
1151
және
14:24
(Applause)
285
852450
1151
(Қошемет)
14:25
Thank you.
286
853625
1151
Рахмет
14:26
(Applause)
287
854800
3506
(Қошемет)
14:30
That tells you that education
transforms people.
transforms people.
288
858330
4159
Білім адамды өзгертеді.
14:35
When you educate people,
289
863513
2134
Адамға білім бергенде
14:37
they are going to be different,
290
865671
1968
олар өзгереді.
14:39
and today all over,
291
867663
1683
Бүгінде барлығына
14:41
we need to work for gender equality.
292
869370
2372
гендерлік теңдік үшін жұмыс жасау керек.
14:43
We cannot only train women
but forget about the men,
but forget about the men,
293
871766
3706
Тек әйелдерді оқыта алмаймыз,
бірақ ерлерді ұмытуға болмайды.
бірақ ерлерді ұмытуға болмайды.
14:47
because the men are the real people
who are giving women the hardest time.
who are giving women the hardest time.
294
875496
5454
Себебі әйелдердің өмірін қиындататын
еркектер ғой.
еркектер ғой.
14:52
(Laughter)
295
880974
1579
(Күлкі)
14:54
So we started training men
because the men should know
because the men should know
296
882577
3761
Сөйтіп біз ерлерді оқытуды бастадық,
себебі ерлер білуі керек.
себебі ерлер білуі керек.
14:58
the potential of women,
297
886362
1467
әйелдің мүмкіндігін,
14:59
know how much these potential men has,
298
887853
2501
бұл мүмкіндіктің ерлерде
қаншалықты барын,
қаншалықты барын,
15:02
and how much these women
can do the same job they are doing.
can do the same job they are doing.
299
890378
4595
және әйелдер де еркектер
тәрізді жұмыс істейтінін білуі керек.
тәрізді жұмыс істейтінін білуі керек.
15:06
So we are continuously giving
training to men,
training to men,
300
894997
3380
Сөйтіп біз үздіксіз ерлерді
оқытудамыз
оқытудамыз
15:10
and I really believe strongly.
301
898401
3286
және бұның дұрыстығына сенемін.
15:13
I live in a country
that was a beautiful country.
that was a beautiful country.
302
901711
3120
Мен бұрын әдемі ел болған
елде тұрамын.
елде тұрамын.
15:16
I just want to share this with you.
303
904855
1818
Жай ғана есіңізге салайын деп едім.
15:19
It was a beautiful country,
304
907006
1818
Бұл өте әдемі ел еді.
15:20
beautiful, peaceful country.
305
908848
2031
Әдемі, бейбіт ел.
15:23
We were going everywhere.
306
911276
1952
Біз кез-келген жерге баратынбыз.
15:25
Women were getting education:
307
913252
2073
Әйелдер білім алып,
15:27
lawyer, engineer, teacher,
308
915349
2387
заңгер, инжинер, мұғалім
15:30
and we were going from house to house.
309
918205
2167
және біз үйден-үйге баратынбыз.
15:32
We never locked our doors.
310
920396
1874
Ешқашан есігімізді кілттемейтінбіз.
15:34
But you know what happened to my country.
311
922912
1962
Бірақ еліме не болғанын білесіз.
15:36
Today, people cannot walk
out of their door without security issues.
out of their door without security issues.
312
924898
5816
Бүгінде адамдар сыртта қауіпсіздік
сақтамай жүре алмайды.
сақтамай жүре алмайды.
15:43
But we want the same
Afghanistan we had before.
Afghanistan we had before.
313
931297
4933
Бірақ біз бұрынғы
Ауғанстанды аңсаймыз.
Ауғанстанды аңсаймыз.
15:48
And I want to tell you the other side.
314
936254
1944
Келесі бір жайтты айтайын
15:50
Today, the women of Afghanistan
are working very, very hard.
are working very, very hard.
315
938222
3555
Бүгін, Ауған әйелдері өте қатты
еңбек етуде.
еңбек етуде.
15:54
They are earning degrees.
They are training to be lawyers.
They are training to be lawyers.
316
942166
4460
Олар жұмыс істеуде.
Олар заңгер болу үшін оқуда.
Олар заңгер болу үшін оқуда.
15:58
They are training to be
doctors, back again.
doctors, back again.
317
946650
2230
Қайта дәрігер болуды оқуда.
16:00
They are training to be teachers,
318
948904
1650
Мұғалім болу үшін оқуда
16:02
and they are running businesses.
319
950578
1984
және бизнес жасауда.
16:04
So it is so wonderful
320
952927
2438
Сонымен бұл керемет
16:07
to see people like that
reach their complete potential,
reach their complete potential,
321
955389
4403
адамдардың мүмкіндігі жетіп жатқанын
16:12
and all of this is going to happen.
322
960109
2278
және барлығы болып жатқанына куә болу
ғажап.
ғажап.
16:14
I want to share this with you,
323
962712
1842
Мұны сіздермен бөліскім келеді.
16:16
because of love,
324
964578
1404
Себебі өмірде махабат,
16:18
because of compassion,
325
966292
1793
жанашырлық
16:20
and because of trust and honesty.
326
968109
3087
және шындық пен
адалдық бар.
адалдық бар.
16:23
If you have these few things with you,
327
971220
3418
Егер сіз де осыған сенсеңіз,
16:26
you will accomplish.
328
974939
1739
дегеніңізге жетесіз.
16:29
We have one poet, Mawlānā Rūmī.
329
977019
3547
Бізде ақын бар, Мәулана Руми
16:32
He said that by having compassion
330
980590
4810
Ол: жанашырлықтың болуы
16:37
and having love,
you can conquer the world.
you can conquer the world.
331
985424
3223
және махаббаттың болуы арқылы
осы әлемді жаулай аламыз,
осы әлемді жаулай аламыз,
16:40
And I tell you, we could.
332
988671
1570
жасай аламыз"-дейді.
16:42
And if we could do it in Afghanistan,
333
990265
2261
Егер оны Ауғанстанда жасай алсақ,
16:44
I am sure 100 percent that everyone
can do it in any part of the world.
can do it in any part of the world.
334
992550
4342
әркім мұны әлемнің кез-келген
жерінде жасай алатынына 100 % сенемін.
жерінде жасай алатынына 100 % сенемін.
16:48
Thank you very, very much.
335
996916
1739
Рақмет
16:50
(Applause)
336
998679
2845
(Қошемет)
16:53
Thank you. Thank you.
337
1001548
5427
Рақмет! Рақмет!
16:58
(Applause)
338
1006999
3239
(Қошемет)
ABOUT THE SPEAKER
Sakena Yacoobi - Education activistAt the Afghan Institute of Learning, Sakena Yacoobi provides teacher training to Afghan women, supporting education for girls and boys throughout the country.
Why you should listen
Sakena Yacoobi is executive director of the Afghan Institute of Learning (AIL), an Afghan women-led NGO she founded in 1995. After the Taliban closed girls’ schools in the 1990s, AIL supported 80 underground home schools for 3,000 girls in Afghanistan. Now, under Yacoobi’s leadership, AIL works at the grassroots level to empower women and bring education and health services to poor women and girls in rural and urban areas, serving hundreds of thousands of women and children a year through its training programs, Learning Centers, schools and clinics in both Afghanistan and Pakistan.
Yacoobi is the founder of the Afghan Institute of Learning, the Professor Sakena Yacoobi Private Hospital in Herat, the Professor Sakena Yacoobi Private High Schools in Kabul and the radio station Meraj in her hometown of Herat, Afghanistan.
Sakena Yacoobi | Speaker | TED.com