TEDxAtlanta
Sara Valencia Botto: When do kids start to care about other people's opinions?
سارا بۆتۆ: منداڵان کەی گرنگی دەدەن بە بۆچوونی کەسانی تر؟
Filmed:
Readability: 4.8
570,031 views
بە پشتبەستن بە توێژینەوەکەی سەبارەت بە گەشەی سەرەتایی منداڵ، دەرووناس سارا ڤالێنسیا بۆتۆ، توێژینەوە دەکات سەبارەت بەوەی لە کەیدا و چۆن منداڵ دەستدەکات بە گۆڕینی ڕەفتارەکانی لە پێش چاوی کەسانی دیکە. لەگەڵ ئەوەشدا، توێژینەوە دەکات لە بارەی مانای ئەو بەها و دەرئەنجامانەی کە ئێمە لە ژیانی ڕۆژانەماندا هەمانە.
(.سەیری ئەم گرتە جوانەی منداڵێکی زۆرزان بکە)
Sara Valencia Botto - Psychologist
Sara Valencia Botto investigates when and how humans develop a concern for reputation. Full bio
Sara Valencia Botto investigates when and how humans develop a concern for reputation. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I'd like you to take a moment
0
262
1450
دەمەوێت بۆ ساتێک
00:13
and consider what
you are wearing right now.
you are wearing right now.
1
1736
3000
ڕەچاوی ئەوە بکەن کە ئێستا چیتان پۆشیوە.
00:17
I have a deep, philosophical
question for you.
question for you.
2
5675
2872
پرسیارێکی فەلسەفی قوڵم هەیە.
00:21
Why are we not all wearing
comfortable pajamas right now?
comfortable pajamas right now?
3
9079
2682
بۆچی ئێستا ئێمە بیجامەیەکی
ئاسوودەمان لەبەرد انییە؟
ئاسوودەمان لەبەرد انییە؟
00:23
(Laughter)
4
11785
1000
(پێکەنین)
00:24
Well, I'm a psychologist
and not a mind reader,
and not a mind reader,
5
12809
2538
باشە من دەرووناسێکم،
نەوەک خوێنەرەوەی هزر.
نەوەک خوێنەرەوەی هزر.
00:27
although many people think
that's the same thing.
that's the same thing.
6
15371
2372
هەرچەندە زۆرکەس لایان وایە هەمانشتە.
00:30
I can bet you that your response
is somewhere along the lines of,
is somewhere along the lines of,
7
18069
3667
دەتوانم گرەوبکەم کە وەڵامەکەتان
یەکێک لەمانەیە،
یەکێک لەمانەیە،
00:33
"I'm expected to not wear pj's in public"
8
21760
2674
پێشبینی لەبەرکردنی"
"بیجامە ناکەم لەناو خەڵکدا
"بیجامە ناکەم لەناو خەڵکدا
00:36
or "I don't want people
to think I am a slob."
to think I am a slob."
9
24458
2548
یاخود " نامەوێت خەڵکی
"وەک تەمبەڵێک بمبینن.
"وەک تەمبەڵێک بمبینن.
00:39
Either way, the fact that we all
chose to wear business casual clothing,
chose to wear business casual clothing,
10
27665
4051
هەرچۆنێک بێت ڕاستییەکە ئەوەیە ئێمە،
بێ مەبەست جلی كاركردن لەبەر دەکەین،
بێ مەبەست جلی كاركردن لەبەر دەکەین،
00:43
as opposed to our favorite
pair of sweatpants,
pair of sweatpants,
11
31740
2151
بە پێچەوانەی بیجامە دڵخوازەکەمان،
00:45
is not a silly coincidence.
12
33915
1800
ئەمە ڕێکەوتێکی گەمژانە نییە.
00:48
Instead, it reveals two
defining human characteristics.
defining human characteristics.
13
36311
3897
لەبری ئەوە، ئەمە دوو
لە تایبەتمەندیەکانی مرۆڤ دەردەخات.
لە تایبەتمەندیەکانی مرۆڤ دەردەخات.
00:52
The first is that we are cognizant
of what other people value,
of what other people value,
14
40704
3595
یەکەمیان ئەوەیە کەوا ئێمە
دەزانین ئەوانیتر چی دەخەمڵێنن،
دەزانین ئەوانیتر چی دەخەمڵێنن،
00:56
like what they will approve
or disapprove of,
or disapprove of,
15
44323
2627
وەک چی پەسند دەکەن و چی پەسند ناکەن،
00:58
such as not wearing pj's
to these sorts of settings.
to these sorts of settings.
16
46974
3016
هەر وەک لەبەرنەکردنی بیجامە
بەهۆی ئەم چەند هۆکارەوە.
بەهۆی ئەم چەند هۆکارەوە.
01:02
And two, we've readily used
this information to guide our behavior.
this information to guide our behavior.
17
50490
3714
دوو، یەکسەر ئەم زانیارییە
بەکاردێنین بۆ ڕێبەریکردنی ڕەفتارەكانمان،
بەکاردێنین بۆ ڕێبەریکردنی ڕەفتارەكانمان،
01:07
Unlike many other species,
18
55149
1699
بە پێچەوانەی زۆرێک له جۆرەکانی تر،
01:08
humans are prone to tailor their behavior
in the presence of others
in the presence of others
19
56872
4040
مرۆڤەکان ڕەفتاری خۆیان دەگۆڕن، تا ببنە
01:12
to garner approval.
20
60936
1379
جێگەی ڕەزامەندی ئەوانیتر.
01:14
We spend valuable time putting on make up,
21
62766
2318
ئێمە کاتی بەهادار لە ماکیاژ کردن،
01:17
choosing the right picture
and Instagram filter,
and Instagram filter,
22
65108
2904
لە هەڵبژاردنی وێنەی جوان و
فیلتەری ئینستاگرام،
فیلتەری ئینستاگرام،
01:20
and composing ideas
that will undoubtedly change the world
that will undoubtedly change the world
23
68036
2762
لە ڕێکخستنی بیرۆکەکان بەفیڕۆدەدەین
کە بێگومان جیهان دەگۆڕن
کە بێگومان جیهان دەگۆڕن
01:22
in 140 characters or less.
24
70822
1733
لە ١٤٠ کاراکتەر یاخود کەمتر.
01:25
Clearly, our concern
with how other people will evaluate us
with how other people will evaluate us
25
73561
3024
بەڕوونی، پەرۆشیمان لەوەی
کە چۆن خەڵکانیتر هەڵمان دەسەنگێنن
کە چۆن خەڵکانیتر هەڵمان دەسەنگێنن
01:28
is a big part of being human.
26
76609
1933
بەشێکی گەورەیە لە مرۆڤبوون.
01:31
Despite this being
a big human trait, however,
a big human trait, however,
27
79530
2690
سەرەڕای ئەوەی دەبێتە تایبەتمەندییەکی
گرنگی مرۆڤ، هەرچەندە
گرنگی مرۆڤ، هەرچەندە
01:34
we know relatively little
about when and how
about when and how
28
82244
2770
بە ڕێژەیەکی کەم دەزانین
دەربارەی چۆن و کەی،
دەربارەی چۆن و کەی،
01:37
we come to care
about the opinion of others.
about the opinion of others.
29
85038
2230
گرنگی بە تێڕوانینی ئەوانیتر بدەین.
01:39
Now, this is a big question
that requires many studies.
that requires many studies.
30
87649
3200
ئێستا ئەمە پرسیارێکی گرنگە،
کە پێویستی بە چەندین توێژینەوە هەیە.
کە پێویستی بە چەندین توێژینەوە هەیە.
01:43
But the first step
to uncovering this question
to uncovering this question
31
91269
2301
بەڵام یەکەم هەنگاو
بۆ خستنەڕووی ئەم پرسیارە
بۆ خستنەڕووی ئەم پرسیارە
01:45
is to investigate when in development
32
93594
2175
بەدواداچوونە کاتێک لە گەشەکردندا
01:47
we become sensitive
to others' evaluations.
to others' evaluations.
33
95793
2717
بۆهەڵسەنگاندنەکانی ئەوانیتر هەستیاردەبین.
01:51
I have spent the past four years
at Emory University
at Emory University
34
99245
2880
چوار ساڵی ڕابردووم
لە زانکۆی ئێمۆری بەڕێکرد
لە زانکۆی ئێمۆری بەڕێکرد
01:54
investigating how an infant,
35
102149
2087
لە لێکۆڵینەوە کە چۆن منداڵی ساوا،
01:56
who has no problem walking
around the grocery store in her onesie,
around the grocery store in her onesie,
36
104260
4286
کە هیچ کێشەیەکی نەبێ لە گەڕان بەناو
دوکانی میوەفرۆشیدا بە جلە خەوەکەیەوە،
دوکانی میوەفرۆشیدا بە جلە خەوەکەیەوە،
02:00
develops into an adult
that fears public speaking
that fears public speaking
37
108570
2851
کاتێک دەبێتە هەرزەکار،
ترسی قسەکردن بۆ خەڵکی دروست دەبێت و
ترسی قسەکردن بۆ خەڵکی دروست دەبێت و
02:03
for fear of being negatively judged.
38
111445
2101
ترسی ئەوەی بە نەرێنی بڕیارت
لەسەربدەن.
لەسەربدەن.
02:06
(Laughter)
39
114472
1637
(پێکەنین)
02:08
Now, this is usually a point
when people ask me,
when people ask me,
40
116133
2341
ئێستا، ئەمە هەمیشه خاڵێکە
كاتێك خاڵکی لێم دەپرسن،
كاتێك خاڵکی لێم دەپرسن،
02:10
"How do you investigate
this question, exactly?
this question, exactly?
41
118498
2579
بەتەواوی، تۆ چۆن بەدواداچون
بۆ ئەم کێشەیە دەکەیت؟
بۆ ئەم کێشەیە دەکەیت؟
02:13
Infants can't talk, right?"
42
121101
1800
منداڵی ساوا ناتوانن قسەبكەن، وایە؟
02:15
Well, if my husband
were up here right now,
were up here right now,
43
123530
2150
باشە، ئەگەر ئێستا هاوسەرەکەم لێرە بوایە،
02:17
he would tell you that I interview babies,
44
125704
2667
پێتانی دەگوت کە چاوپێکەوتنم
لەگەڵ منداڵاندا ئەنجامداوە،
لەگەڵ منداڵاندا ئەنجامداوە،
02:20
because he would rather not say
that his wife experiments on children.
that his wife experiments on children.
45
128395
4432
چونکە ناڵێت هاوسەرەکەی تاقیكردنەوه
لەسەر منداڵی تەمەن ٤ بۆ٨ ساڵان دەکات.
لەسەر منداڵی تەمەن ٤ بۆ٨ ساڵان دەکات.
02:24
(Laughter)
46
132851
2552
(پێکەنین)
02:27
In reality, I design
experiments for children,
experiments for children,
47
135427
3231
لەڕاستیدا تاقیكردنەوەكانم بۆ منداڵان،
02:30
usually in the form of games.
48
138682
1934
بە زۆری لەشێوەی یاری دیزاین دەکەم.
02:33
Developmental psychologist
Dr. Philippe Rochat and I
Dr. Philippe Rochat and I
49
141269
2745
من و دەرووناسی گەشەیی د.فلیپ ڕۆچات،
02:36
designed a "game" called "The Robot Task"
50
144038
3111
دیزاینی یارییەکمان کردووە
پێی دەگوترێت کاری ڕۆبۆتی،
پێی دەگوترێت کاری ڕۆبۆتی،
02:39
to explore when children
would begin to be sensitive
would begin to be sensitive
51
147173
2643
بۆ دەرخستنی ئەوەی
کەی منداڵان هەستیار دەبن،
کەی منداڵان هەستیار دەبن،
02:41
to the evaluation of others.
52
149840
1867
بە هەڵسەنگاندنی ئەوانیتر.
02:44
Specifically, the robot task
captures when children, like adults,
captures when children, like adults,
53
152442
4492
کاری ڕۆبۆتەکە تایبەته، چاودێریکردنە بەسەر
ئەو کاتەی منداڵان وەک تازە پێگەشتوان،
ئەو کاتەی منداڵان وەک تازە پێگەشتوان،
02:48
strategically modify their behavior
when others are watching.
when others are watching.
54
156958
3135
بە كارامەیی ڕەفتارەکانیان
دەگۆڕن که ئەوانیتر سەیریان دەکەن.
دەگۆڕن که ئەوانیتر سەیریان دەکەن.
02:53
To do this, we showed
14 to 24-month-old infants
14 to 24-month-old infants
55
161030
3214
بۆ ئەنجامدانی ئەوە، ئێمە منداڵانی
تەمەن١٤ بۆ ٢٤ مانگیمان فێرکردوون،
تەمەن١٤ بۆ ٢٤ مانگیمان فێرکردوون،
02:56
how to activate a toy robot,
56
164268
2175
چۆن بوکەڵەیەکی ڕۆبۆتی چالاک بکەن،
02:58
and importantly, we either
assigned a positive value,
assigned a positive value,
57
166467
2483
و بەشێوەیەکی گرنگ لە
دیاریكردنی بەهایەکی ئەرێنی،
دیاریكردنی بەهایەکی ئەرێنی،
03:00
saying "Wow, isn't that great!"
58
168974
2246
"!گوتنی "واو، ئەمە جوان نییە
03:03
or a negative value, saying,
"Oh, oh. Oops, oh no,"
"Oh, oh. Oops, oh no,"
59
171244
2674
یاخود گوتنی بەهایەکی نەرێنی
"ئۆو، ئۆو، ئوپس، ئۆو نەخێر"
"ئۆو، ئۆو، ئوپس، ئۆو نەخێر"
03:05
after pressing the remote.
60
173942
1734
لە دوای داگرتنی کۆنترۆڵەکە.
03:08
Following this toy demonstration,
61
176220
1577
لە دوای نمایشی بوکەڵەکە،
03:09
we invited the infants
to play with the remote,
to play with the remote,
62
177821
2548
داوامان لە منداڵەكان کرد
یاری بە کۆنترۆڵەکە بکەن،
یاری بە کۆنترۆڵەکە بکەن،
03:12
and then either watched them
63
180393
1422
و دواتر یان سەیرمان دەکردن
03:13
or turned around and pretended
to read a magazine.
to read a magazine.
64
181839
2817
یانیش دەسوڕاینەوە و وامان نیشان دەدا
کە گۆڤار دەخوێنینەوە.
کە گۆڤار دەخوێنینەوە.
03:17
The idea was that if by 24 months,
65
185212
2429
بیرۆکەکە ئەوەبوو ئەگەر بە ٢٤ مانگ،
03:19
children are indeed sensitive
to the evaluation of others,
to the evaluation of others,
66
187665
3277
منداڵەكان بەڕاستی هەستیاربن
بۆ هەڵسەنگاندنی ئەوانیتر،
بۆ هەڵسەنگاندنی ئەوانیتر،
03:22
then their button-pressing behavior
should be influenced
should be influenced
67
190966
2675
ئەوا ڕەفتاری داگرتنی دووگمەکە
دەبێ کاریگەربێت
دەبێ کاریگەربێت
03:25
not only by whether or not
they're being watched
they're being watched
68
193665
2381
نەوەک تەنها بەوەی ئەگەر
سەیربکرێن یاخود نا
سەیربکرێن یاخود نا
03:28
but also by the values
that the experimenter expressed
that the experimenter expressed
69
196070
2690
بەڵکو لەڕێگەی ئەو بەهایانەی
کە تاقیكردنەوەكه خستنیەڕوو
کە تاقیكردنەوەكه خستنیەڕوو
03:30
towards pressing the remote.
70
198784
1625
دەربارەی داگرتنی کۆنتڕۆڵەکە.
03:33
So for example,
71
201173
1206
کەوایە بۆ نموونە،
03:34
we would expect children to play with
the positive remote significantly more
the positive remote significantly more
72
202403
3628
پێشبینیمان دەكرد منداڵەكان به گرنگییەوه
یاری به كۆنتڕۆڵی ئەرێنی دەکەن
یاری به كۆنتڕۆڵی ئەرێنی دەکەن
03:38
if they were being observed
73
206055
1365
ئەگەر چاودێری بکرێن
03:39
but then choose to explore
the negative remote
the negative remote
74
207444
2143
دواتر هەستان بە بەکارهێنانی
کۆنتڕۆڵەکەی تر
کۆنتڕۆڵەکەی تر
03:41
once no one was watching.
75
209611
1667
کاتێک کەس چاودێری نە دەکردن.
03:43
To really capture this phenomenon,
we did three variations of the study.
we did three variations of the study.
76
211952
3460
٣ توێژینەوەی جیاوازمان ئەنجامدا
بۆ ئەوەی زاڵبین بەسەر ئەم دیاردەیەدا.
بۆ ئەوەی زاڵبین بەسەر ئەم دیاردەیەدا.
03:47
Study one explored how infants
would engage with a novel toy
would engage with a novel toy
77
215871
3349
توێژینەوەی یەکەم، منداڵی ساوا چۆن
ڕەفتار دەکات لەگەڵ بوکەڵەیەکی نوێدا،
ڕەفتار دەکات لەگەڵ بوکەڵەیەکی نوێدا،
03:51
if there were no values
or instructions provided.
or instructions provided.
78
219244
2603
ئەگەر هیچ بەهاو ڕێنماییەکی پێ نەدرابێت.
ئێمه بە ڕوونی منداڵەکانمان فێر
کرد کە چۆن بوکەڵە چالاک بکەن
کرد کە چۆن بوکەڵە چالاک بکەن
03:53
So we simply showed infants
how to activate the toy robot,
how to activate the toy robot,
79
221871
2730
03:56
but didn't assign any values,
80
224625
1587
بەڵام هیچ بەهایەکمان دیاری نەكرد،
03:58
and we also didn't tell them
that they could play with the remote,
that they could play with the remote,
81
226236
3111
هەروەها پێشمان نەگوتن کە دەتوانن
یاری لەگەڵ کۆنترۆڵەکەدا بکەن،
یاری لەگەڵ کۆنترۆڵەکەدا بکەن،
04:01
providing them with a really
ambiguous situation.
ambiguous situation.
82
229371
2563
دۆخێکی تەواو ناڕوونمان بۆیان دروست کرد.
04:03
In study two,
83
231958
1183
توێژینەوەی دووەم،
04:05
we incorporated the two values,
a positive and a negative.
a positive and a negative.
84
233165
4595
هەردوو بەهاکانمان یەکخستن،
ئەرێنیەک و نەرێنیێک.
ئەرێنیەک و نەرێنیێک.
04:10
And in the last study,
we had two experimenters and one remote.
we had two experimenters and one remote.
85
238609
3269
لە لێکۆڵینەوەی کۆتاییدا،
دوو تاقیكەرەوە و یەک کۆنترۆڵمان هەبوو.
دوو تاقیكەرەوە و یەک کۆنترۆڵمان هەبوو.
04:14
One experimenter expressed a negative
value towards pressing the remote,
value towards pressing the remote,
86
242196
3429
یەکێک لە تاقیكەرەوەكان، بەهایەکی
نەرێنی دەرخست بە داگرتنی ڕیمۆتەکە،
نەرێنی دەرخست بە داگرتنی ڕیمۆتەکە،
04:17
saying, "Yuck, the toy moved,"
87
245649
1507
"،گوتی،" قێزەونە، بوكەڵەكه جوڵا
04:19
while the other experimenter
expressed a positive value, saying,
expressed a positive value, saying,
88
247180
3017
لە کاتێکدا توێژەرەکەیتر،
بەهایەكی ئەرێنی خستەڕوو گوتی،
بەهایەكی ئەرێنی خستەڕوو گوتی،
04:22
"Yay, the toy moved."
89
250221
1400
".واو، بوکەڵەکە جوڵا"
04:23
And this is how the children reacted
to these three different scenarios.
to these three different scenarios.
90
251927
3531
كاردانەوەی منداڵەكان بۆ ئەو سێ
توێژینەوەیە جیاوازە ئاوا بوو،
توێژینەوەیە جیاوازە ئاوا بوو،
04:27
So in study one, the ambiguous situation,
91
255482
2840
لە توێژینەوەی یەکەمدا،
بارودۆخێکی ناڕوون،
بارودۆخێکی ناڕوون،
04:30
I'm currently watching the child.
92
258346
2411
من ئێستا سەیری منداڵەكه دەكەم.
04:32
She doesn't seem to be too interested
in pressing the remote.
in pressing the remote.
93
260781
2999
وادەرناکەوێ کە زۆر حەزی بە کۆنتڕۆڵەکە بێت.
04:36
Once I turned around --
94
264622
1669
جارێک كه ئاوڕمدایەوە --
04:39
now she's ready to play.
95
267061
1611
ئێستا دەیەوێ یاری بکات.
04:40
(Laughter)
96
268696
1150
(پێکەنین)
04:43
Currently, I'm not watching the child.
97
271903
1910
ئێستا من سەیری منداڵەکە ناکەم.
04:45
She's really focused.
98
273837
1151
بەتەواوی سەرنجی دابوو.
04:47
I turn around.
99
275012
1150
ئاوڕ دەدەمەوە.
04:49
(Laughter)
100
277588
1032
(پێکەنین)
04:50
She wasn't doing anything, right?
101
278644
2200
ئەو هیچی نەدەكرد، وایه؟
04:55
In study two, it's the two remotes,
102
283596
1751
لە توێژینەوەی دووەم: دوو كۆنتڕۆڵه،
04:57
one with the positive
and one with the negative value.
and one with the negative value.
103
285371
2547
یەكێكیان بۆ بەهای ئەرێنی و
ئەویتریان بۆ نەرێنیە.
ئەویتریان بۆ نەرێنیە.
04:59
I'm currently observing the child.
104
287942
1667
من ڕاستەوخۆ چاودێری منداڵەکە دەکەم.
05:01
And the orange remote
is a negative remote.
is a negative remote.
105
289633
2506
و کۆنتڕۆڵە پرتەقاڵیەکە، نەرێنیەکەیە.
05:05
She's just looking around,
looking at me, hanging out.
looking at me, hanging out.
106
293259
2793
تەنیا سەیری من و دەوروبەری
دەکات و یاری دەکات.
دەکات و یاری دەکات.
05:08
Then I turn around ...
107
296494
1267
لەوکاتەدا ئاوڕدەدەمەوە ...
05:12
(Laughter)
108
300081
1150
(پێکەنین)
05:15
That's what she's going for.
109
303072
1867
ئەمەش ئەوەبوو کە هەوڵی بۆ دەدا.
05:19
I'm not watching the child.
110
307875
1537
من سەیری منداڵەکە ناکەم.
05:21
He wants the mom to play with it, right?
111
309436
2244
دەیویست دایکەکە یاری لەگەڵ بکات، ڕاستە؟
05:23
Take a safer route.
112
311704
1267
ڕێگەیەکی باشتر بەکاربهێنە.
05:25
I turn around ...
113
313736
1150
من ئاوڕ دەدەمەوە ...
05:28
(Laughter)
114
316093
1667
(پێکەنین)
05:29
He wasn't doing anything, either.
115
317784
2200
هەروەها ئەویش هیچی نەدەکرد.
05:36
Yeah, he feels awkward.
116
324371
1532
بەڵێ، هەست بە ئاسودەیی ناکات.
05:37
(Laughter)
117
325927
1007
(پێکەنین)
05:38
Everyone knows
that side-eyed glance, right?
that side-eyed glance, right?
118
326958
2119
هەموو کەسێک ئەو نیگایە دەناسێت، وایە؟
05:41
Study three, the two
experimenters, one remote.
experimenters, one remote.
119
329807
2461
تاقیکردنەوەی سێیەم:
دوو تاقیکارەکە و یەک کۆنتڕۆڵ،
دوو تاقیکارەکە و یەک کۆنتڕۆڵ،
05:44
The experimenter that reacted negatively
towards pressing the remote
towards pressing the remote
120
332292
3261
ئەو تاقیکارەی کاردانەوەی
نەرێنی هەبوو بەرامبەر داگرتنی کۆنترۆڵەکە،
نەرێنی هەبوو بەرامبەر داگرتنی کۆنترۆڵەکە،
05:47
is watching the child right now.
121
335577
1627
ئێستا سەیری منداڵەکە دەکات.
05:49
She feels a little awkward,
doesn't know what to do, relying on Mom.
doesn't know what to do, relying on Mom.
122
337228
4174
ئەو هەستێکی سەیری هەیە و نازانێ
چی بکات، پشتی بە دایکی بەستووە.
چی بکات، پشتی بە دایکی بەستووە.
05:56
And then, she's going to turn around
123
344307
2421
و دواتر، ئەو ئاوڕ دەداتەوە
05:58
so that the experimenter that expressed
a positive response is watching.
a positive response is watching.
124
346752
3467
ئەو تاقیکارەی بۆچوونی
ئەرێنی هەبوو سەیر دەکات.
ئەرێنی هەبوو سەیر دەکات.
06:04
Coast is clear -- now she's ready to play.
125
352109
2230
دۆخەکە ئارامە- ئێستا ئامادەیە بۆ یاریکردن.
06:06
(Laughter)
126
354363
1063
(پێکەنین)
06:07
So, as the data suggests,
127
355450
1905
کەواتە، هەر وەک داتاکە پێشنیاری دەکات،
06:09
we found that children's
button-pressing behavior
button-pressing behavior
128
357379
2333
ڕون بووەوە کە هەڵسوکەوتی
منداڵەکان لەسەر کۆنتڕۆڵەکە
منداڵەکان لەسەر کۆنتڕۆڵەکە
06:11
was indeed influenced by the values
and the instructions of the experimenter.
and the instructions of the experimenter.
129
359736
4809
لەڕاستیدا لەژێر کاریگەری بەها و
ڕێنماییەکانی تاقیکارەکە بوون.
ڕێنماییەکانی تاقیکارەکە بوون.
06:16
Because in study one,
children did not know
children did not know
130
364934
2541
چونکە لە تاقیکردنەوەی یەکەم،
منداڵەکان نەیاندەزانی
منداڵەکان نەیاندەزانی
06:19
what would be positively
or negatively evaluated,
or negatively evaluated,
131
367499
2888
چی بە ئەرێنی یان نەرێنی هەڵدەسەنگێندرێت،
06:22
they tended to take the safest route
132
370411
1944
دەیانویست سەلامەتترین ڕێگە هەڵبژێرن.
و چاوەڕێ بکەن تا من بسوڕێمەوە و
ئەو کات کۆنتڕۆڵەکە داگرن.
ئەو کات کۆنتڕۆڵەکە داگرن.
06:24
and wait until I turned my back
to press the remote.
to press the remote.
133
372379
2680
06:27
Children in study two
134
375083
1388
منداڵەکانی دووەم تاقیکردنەوە
06:28
chose to press the positive remote
significantly more when I was watching,
significantly more when I was watching,
135
376495
3802
بەشێوەیەکی بەرچاو کۆنتڕۆڵە
ئەرێنییەکەیان داگرت کاتێک سەیرم دەکردن،
ئەرێنییەکەیان داگرت کاتێک سەیرم دەکردن،
06:32
but then once I turned my back,
136
380321
1571
بەڵام هەر کە پشتم تێکردن،
06:33
they immediately took the negative remote
and started playing with it.
and started playing with it.
137
381916
3423
دەستبەجێ کۆنترۆڵە نەرێنییەکەیان
هەڵگرت و یاریان پێدەکرد.
هەڵگرت و یاریان پێدەکرد.
06:37
Importantly, in a control study,
138
385363
1590
بە گرنگی، لە لێکۆڵینەوەکەدا،
06:38
where we removed
the different values of the remotes --
the different values of the remotes --
139
386977
2941
کاتێک بەها جیاوازەکانی
کۆنتڕۆڵەکانمان لابرد --
کۆنتڕۆڵەکانمان لابرد --
06:41
so we simply said, "Oh, wow"
after pressing either of the remotes --
after pressing either of the remotes --
140
389942
3238
و لە دوای داگرتنی هەرکام لە
"کۆنتڕۆڵەکان دەمان گوت "واو --
"کۆنتڕۆڵەکان دەمان گوت "واو --
06:45
children's button-pressing behavior
no longer differed across conditions,
no longer differed across conditions,
141
393204
3451
هەڵسوکەوتی منداڵەکان، جیاوازی
نەما لە بارودۆخە جیاجیاکاندا،
نەما لە بارودۆخە جیاجیاکاندا،
06:48
suggesting that it was really
the values that we gave the two remotes
the values that we gave the two remotes
142
396679
3731
ئەوەی دەرخست کە لەڕاستیدا ئەو بەهایەنە
بوون کە خرابوونە سەر کۆنترۆڵەکان،
بوون کە خرابوونە سەر کۆنترۆڵەکان،
06:52
that drove the behavior
in the previous study.
in the previous study.
143
400434
2730
کە ببوونە ھۆی ئەو هەڵسوکەوتانە
لە توێژینەوەی پێشوودا.
لە توێژینەوەی پێشوودا.
06:55
Last but not least,
144
403188
1168
گرنگترین و کۆتایی،
06:56
children in study three chose to press
a remote significantly more
a remote significantly more
145
404380
3800
منداڵەکان لە توێژینەوەی سێیەمدا
بەشێوەیەکی زیاتر کۆنترۆڵەکەیان داگرت،
بەشێوەیەکی زیاتر کۆنترۆڵەکەیان داگرت،
07:00
when the experimenter that expressed
a positive value was watching,
a positive value was watching,
146
408204
3310
کاتێک تاقیکارەکە بەهایەکی
ئەرێنی هەبوو سەیری دەکرد،
ئەرێنی هەبوو سەیری دەکرد،
07:03
as opposed to the experimenter
that had expressed a negative value.
that had expressed a negative value.
147
411538
3267
بەپێچەوانەی ئەو تاقیکارەی کە
بەهایەکی نەرێنی هەبوو.
بەهایەکی نەرێنی هەبوو.
07:07
Not coincidentally,
148
415553
1278
ئەمە ڕێککەوت نییە،
07:08
it is also around this age
that children begin to show embarrassment
that children begin to show embarrassment
149
416855
3643
هەروەها لەم تەمەنەدا، منداڵان هەستی
بێزاربوون تیایاندا دەردەکەوێت
بێزاربوون تیایاندا دەردەکەوێت
07:12
in situations that might elicit
a negative evaluation,
a negative evaluation,
150
420522
2993
لە بارودۆخێکدا کە ڕەنگە تێڕوانینێکی
نەرێنیی لێبکەوێتەوە،
نەرێنیی لێبکەوێتەوە،
07:15
such as looking
at themselves in the mirror
at themselves in the mirror
151
423539
2007
وەک سەیرکردنی خۆیان لە ئاوێنەدا
07:17
and noticing a mark on their nose.
152
425570
1651
و بینینی پەڵەیەک لەسەر لوتیان.
07:19
The equivalent of finding spinach
in your teeth, for adults.
in your teeth, for adults.
153
427245
2810
کە هاوشێوەی دۆزینەوەی خواردنە
لە ددانەکاندا لای گەورەکان.
لە ددانەکاندا لای گەورەکان.
07:22
(Laughter)
154
430079
1174
(پێکەنین)
07:23
So what can we say,
based on these findings?
based on these findings?
155
431277
3048
کەواتە دەتوانین چی بڵێین
بەپێی ئەو لێکۆڵینەوانە؟
بەپێی ئەو لێکۆڵینەوانە؟
07:26
Besides the fact that babies
are actually really, really sneaky.
are actually really, really sneaky.
156
434349
3452
جگە لەو ڕاستیەی کە منداڵان
زۆر فێڵزان و بەدزیەوە کەتن دەکەن.
زۆر فێڵزان و بەدزیەوە کەتن دەکەن.
07:29
(Laughter)
157
437825
1056
(پێکەنین)
07:30
From very early on, children, like adults,
158
438905
3293
هەر لە تەمەنێکی زۆر کەمەوە منداڵان،
هاوشێوەی گەورەکان،
هاوشێوەی گەورەکان،
07:34
are sensitive to the values
that we place on objects and behaviors.
that we place on objects and behaviors.
159
442222
3727
هەستیارن بەرامبەر ئەو بەهایەنەی کە
دەخرێنە پاڵ هەڵسوکەوت و ئامرازەکان.
دەخرێنە پاڵ هەڵسوکەوت و ئامرازەکان.
07:38
And importantly, they use these values
to guide their behavior.
to guide their behavior.
160
446354
3277
بەگرنگییەوە، دەرەنجامەکان
بەکاردێنن بۆ هەڵبژاردنی هەڵسوکەوتەکانیان.
بەکاردێنن بۆ هەڵبژاردنی هەڵسوکەوتەکانیان.
07:42
Whether we're aware of it or not,
161
450425
1707
ئاگادار بین یان نا،
07:44
we're constantly communicating values
to those around us.
to those around us.
162
452156
3010
ئێمە بەردەوام سیماکان ئاڵوگۆڕ
دەکەین لەگەڵ ئەوانەی دەوروبەرمان.
دەکەین لەگەڵ ئەوانەی دەوروبەرمان.
07:47
Now, I don't mean values like
"be kind" or "don't steal,"
"be kind" or "don't steal,"
163
455522
3484
من لێرەدا مەبەستم سیمای وەک
"نەرمونیان بە" یان "دزی مەکە"،
"نەرمونیان بە" یان "دزی مەکە"،
07:51
although those are certainly values.
164
459030
2111
هەرچەندە ئەمانە سیمای باشن.
07:53
I mean that we are constantly
showing others, specifically our children,
showing others, specifically our children,
165
461450
3603
مەبەستم ئەوەیە ئێمە هەمیشە نیشانی
ئەوانیتر و بەتایبەت منداڵەکانمانی دەدەین،
ئەوانیتر و بەتایبەت منداڵەکانمانی دەدەین،
07:57
what is likeable, valuable
and praiseworthy, and what is not.
and praiseworthy, and what is not.
166
465077
3682
کە چی لای کەسانی تر پەسەندە
و پێچەوانەکەشی.
و پێچەوانەکەشی.
08:01
And a lot of the times,
167
469307
1176
و زۆربەی کات،
08:02
we actually do this
without even noticing it.
without even noticing it.
168
470507
2436
ئێمە ئەوە دەکەین بێ ئەوەی هەستی پێبکەین.
08:05
Psychologists study behavior
to explore the contents of the mind,
to explore the contents of the mind,
169
473601
3848
دەروونناسەکان لە ڕەفتار دەکۆڵنەوە
تا لە لایەنەکانی ئەقڵ تێبگەن،
تا لە لایەنەکانی ئەقڵ تێبگەن،
08:09
because our behavior
often reflects our beliefs,
often reflects our beliefs,
170
477473
2930
ڕەفتاراکانمان ڕەنگدانەوەی بیر و باوەڕمانە،
08:12
our values and our desires.
171
480427
2385
و سیما و ئارەزووەکانمانن.
08:15
Here in Atlanta,
we all believe the same thing.
we all believe the same thing.
172
483471
2658
لێره لە ئەتلانتا، هەموومان
باوەڕمان بە هەمان شتە.
باوەڕمان بە هەمان شتە.
08:18
That Coke is better than Pepsi.
173
486963
1738
کە کۆکاکۆلا لە پێپسی باشترە.
08:20
(Applause)
174
488725
1794
(چەپڵە )
08:22
Now, this might have to do with the fact
that Coke was invented in Atlanta.
that Coke was invented in Atlanta.
175
490543
4740
ئێستا، ڕەنگە ئەمە پەیوەندی بەو ڕاستییەوە
یێت، کە کۆکاکۆلا لە ئەتلانتا دروستکراوە.
یێت، کە کۆکاکۆلا لە ئەتلانتا دروستکراوە.
08:27
But regardless,
176
495307
1174
بەڵام سەرەڕای ئەوەش،
08:28
this belief is expressed in the fact
that most people will chose to drink Coke.
that most people will chose to drink Coke.
177
496505
4287
ئەم باوەڕە ئەو ڕاستییە دەردەخات
کە زۆربەی خەڵکی کۆکاکۆلا دەخۆنەوە.
کە زۆربەی خەڵکی کۆکاکۆلا دەخۆنەوە.
08:33
In the same way,
178
501323
1372
بەهەمان شێوە،
08:34
we are communicating a value
179
502719
1868
ئێمە سیمای ئەوەمان هەیە
08:36
when we mostly complement girls
180
504611
1523
کە پیاهەڵدان بۆ کچان دەکەین
08:38
for their pretty hair
or their pretty dress,
or their pretty dress,
181
506158
2506
بۆ پرچی جوانیان یان
جلوبەرگی جوان،
جلوبەرگی جوان،
08:40
but boys, for their intelligence.
182
508688
2389
بەڵام بۆ کوڕان ، لەسەر زیرەکییان.
08:43
Or when we chose to offer candy,
as opposed to nutritious food,
as opposed to nutritious food,
183
511101
3743
یاخود کاتێک شیرینیەک هەڵدەبژێرین،
لە بەرامبەر خواردنێکی سروشتی دا،
لە بەرامبەر خواردنێکی سروشتی دا،
08:46
as a reward for good behavior.
184
514868
2030
وەکو خەڵاتێک بەرامبەر هەڵسوکەوتی باش.
08:49
Adults and children
are incredibly effective
are incredibly effective
185
517466
2742
منداڵان و پێگەشتوان زۆر باشن
08:52
at picking up values
from these subtle behaviors.
from these subtle behaviors.
186
520232
2495
لە وەرگرتنی بایەخەکان
لەم هەڵسوکەوتە بچوکانەوە.
لەم هەڵسوکەوتە بچوکانەوە.
08:55
And in turn, this ends up
shaping their own behavior.
shaping their own behavior.
187
523061
3505
و کۆتاییاندێت بە نەخشاندنی
هەڵسوکەوتی خودی خۆیان.
هەڵسوکەوتی خودی خۆیان.
08:59
The research I have shared with you today
188
527196
2238
ئەو توێژینەویەی ئەمڕۆ بە ئێوەم ئاشنا کرد
09:01
suggests that this ability
emerges very early in development,
emerges very early in development,
189
529458
3540
ئەوە دەردەخات کە ئەم توانستە هەر
لە قۆناغی سەرەتای گەشەسەندن دەستپێدەکات،
لە قۆناغی سەرەتای گەشەسەندن دەستپێدەکات،
09:05
before we can even utter
a complete sentence
a complete sentence
190
533022
2055
پێش ئەوەی بتوانین ڕستەیەکی تەواو دەربڕین
09:07
or are even potty-trained.
191
535101
1541
یان فێرببین چۆن بچینە سەرئاو.
09:09
And it becomes an integral part
of who we grow up to be.
of who we grow up to be.
192
537014
3285
و دەبێتە بەشێکی گرنگ لەوەی ببین بە کێ.
09:12
So before I go,
193
540942
1556
لەبەر ئەوە پێش ئەوەی بڕۆم،
09:14
I'd like to invite you
to contemplate on the values
to contemplate on the values
194
542522
2873
حەزدەکەم داواتان لێبکەم
کە بیر لەو بەهایانە بکەنەوە
کە بیر لەو بەهایانە بکەنەوە
09:17
that we broadcast
in day-to-day interactions,
in day-to-day interactions,
195
545419
2400
کە لە بەرکەوتتەکانی ڕۆژانەدا دەریدەخەین،
09:20
and how these values might be shaping
the behavior of those around you.
the behavior of those around you.
196
548125
3628
و چۆن ئەم بەهایانە هەڵسوکەوتی
کەسانی دەوروبەری تۆ دەگۆڕن.
کەسانی دەوروبەری تۆ دەگۆڕن.
09:24
For example, what value
is being broadcasted
is being broadcasted
197
552222
3075
بۆ نموونە، چ بەهایەک نیشاندەدەرێ
09:27
when we spend more time
smiling at our phone
smiling at our phone
198
555321
2743
کاتێک ئێمە زیاتر پێدەکەنین بە دیار
مۆبایلەکانمانەوە
مۆبایلەکانمانەوە
09:30
than smiling with other people?
199
558088
1656
لەوەی لەگەڵ کەسانی دیکە پێدەکەنین؟
09:32
Likewise, consider how your own behavior
has been shaped by those around you,
has been shaped by those around you,
200
560683
3955
بەپێچەوانەوە سەیری ئەوە بکە چۆن هەڵسوکەوتت
گۆڕاوە بەهۆی کەسانی دەوروبەرت،
گۆڕاوە بەهۆی کەسانی دەوروبەرت،
09:36
in ways you might not
have considered before.
have considered before.
201
564662
2398
بەجۆرێک کە پێشتر تێبینیت نەکردووە.
09:39
To go back to our simple illustration,
202
567543
2087
با بگەڕێینەوە سەر ڕوونکردنەوە سادەکە،
09:41
do you really prefer Coke over Pepsi?
203
569654
2372
بەڕاستی کۆکاکۆلات لاپەسند ترە لە پێپسی؟
09:44
Or was this preference simply driven
by what others around you valued?
by what others around you valued?
204
572050
3466
یان ئەم حەزەی تۆ بۆ یەکێکیان لەژێر
کاریگەری کەسانی دەوروبەرتە؟
کاریگەری کەسانی دەوروبەرتە؟
09:48
Parents and teachers
certainly have the privilege
certainly have the privilege
205
576461
2754
دایک، باوک و مامۆستایان مافی
ئەوەیان هەیە
ئەوەیان هەیە
09:51
to shape children's behavior.
206
579239
1934
کە هەڵسوکەوتی منداڵەکان بنەخشێنن.
09:53
But it is important to remember
207
581977
2191
بەڵام گرنگە کە لەبیرمان بێت
09:56
that through the values we convey
in simple day-to-day interactions,
in simple day-to-day interactions,
208
584192
4259
لە ڕێگەی ئەو بەهایانەی لە
بەریەککەوتنەکانی ڕۆژانە دەریدەبڕین،
بەریەککەوتنەکانی ڕۆژانە دەریدەبڕین،
10:00
we all have the power to shape
the behavior of those around us.
the behavior of those around us.
209
588475
3404
هەموومان توانای ئەوەمان هەیە
هەڵسوکەوتی کەسانی دەوروبەرمان بنەخشێنین.
هەڵسوکەوتی کەسانی دەوروبەرمان بنەخشێنین.
10:04
Thank you.
210
592451
1151
سوپاس بۆ ئێوە.
10:05
(Applause)
211
593626
4215
(چەپڵە)
ABOUT THE SPEAKER
Sara Valencia Botto - PsychologistSara Valencia Botto investigates when and how humans develop a concern for reputation.
Why you should listen
Sara Valencia Botto is a PhD candidate in the cognition and development program at Emory University, where she researches social-cognitive development in early childhood. Her recent publication on sensitivity to evaluation in toddlers has been featured in various outlets, including ABC News, the Huffington Post and other major international newspapers.
By exploring the developmental origins of reputation, Botto's research investigates when and how humans, unlike many other animals, care about what other people think. She designs experiments for children of 14 months to five years and studies when and how they begin to alter their behavior to garner positive evaluations from others. Her goal is to understand why humans come to care about their reputation as well as the factors that contribute to inter-individual differences.
Sara Valencia Botto | Speaker | TED.com