ABOUT THE SPEAKER

Leyla Acaroglu - Sustainability strategist
Leyla Acaroglu uses innovative design and systems thinking to create positive change.

Why you should listen

Leyla Acaroglu breaks through our deeply entrenched environmental folklore in order to reveal the true impact of the products and materials we use every day. A designer and consultant, Acaroglu encourages both companies and individuals to look at the full life cycle of the things they create and use in order to understand their net effect on the environment. At Eco Innovators, an ecologically-minded Australian design studio, Acaroglu’s team makes award-winning designs and projects that tap into a sense of play in order to educate. From animations explaining the lifecycle of a cell phone to bookshelves made from construction scrap wood to workshops that help rebuild and repurpose broken everyday items, the goal is building savvy, science-based sustainability practices.

More profile about the speaker
Leyla Acaroglu | Speaker | TED.com

TED2013

Leyla Acaroglu: Paper beats plastic? How to rethink environmental folklore

Leyla Acaroglu: စက္ကူက ပလပ်စတစ်ကို နိုင်ပါ့မလား၊ ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အစဉ်အလာတစ်ခုကို ပြန်လည်သုံးသပ်ခြင်း

Filmed: 2013-02-28

Readability: 4.4

1,375,105 views

"ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ ပတ်သက်လာရင် ကျွန်မတို့ အများစုဟာ ကောင်းမွန်ကန်တာကိုလုပ်ချင်ကြပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အကြောင်းကိစ္စတွေဟာ စက္ကူအိတ်ကိုရွေးချယ်တာမျိုးလို ရိုရှင်းလွယ်ကူနေတာတော့ မဟုတ်ပါဘူး။"လို့ ရေရှည်တည်တံမှုကို နည်းဗျူဟာမြောက် တွေးခေါ်တတ်သူ လေးလာ Leyla Acaroglu က ပြောပါတယ်။စိမ်းလန်းစိုပြေရေးဆိုင်ရာ အယူမှားတွေကို တရားသေ စွဲကိုင်ထားကြတာတွေကို စွန့်လွတ်ကြဖို့၊ကမ္ဘာမြေပေါ်မှာ ဝန်ပိခြင်းတွေကို လျော့ပါးသက်သာစေမယ့် နည်းစနစ်တွေနဲ့ ထုတကုန်တွေကို ဖန်တီးနိူင်ဖို့ ပိုပြီးကြီးကြီးမားမားတွေးခေါ်ဖို့ဆိုတာဟာ ကျွန်ုပ်တို့ အတွက်တော့ ရဲဝံ့တဲ့ တောင်းဆိုချက်တစ်ရပ်ဖြစ်ပါတယ်။ လေးလာ အကလိုဂလူးဟာ အပြုသဘော ဆောင်တဲ့ အပြောင်းအလဲ ဖန်တီးဖို့အတွက် ဆန်းသစ်တဲ့ ဒီဇိုင်းနဲ့ နည်းစနစ်တွေကို အသုံးပြုပါတယ်။

Leyla Acaroglu - Sustainability strategist
Leyla Acaroglu uses innovative design and systems thinking to create positive change. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12

So imagine, you're in the supermarket,

0

705

2650

ကုန်ပဒေသာတိုက်ကြီးထဲ
ရောက်နေသလို စိတ်ကူးကြည့်လိုက်စမ်းပါ။

00:15

you're buying some groceries,

1

3355

1581

စားသောက်ကုန်တွေကိုဝယ်နေတာဖြစ်ပြီး

00:16

and you get given the option

2

4936

1625

သင့်ကို ပလပ်စတစ် ဒါမှမဟုတ်
စက္ကူနဲ့ လုပ်ထားတဲ့

00:18

for a plastic or a paper shopping bag.

3

6561

3635

ထည့်စရာအိတ်ကို ရွေးချယ်ခွင့်ပေးထားပါတယ်။

00:22

Which one do you choose if you want to do

4

10196

2190

ပတ်ဝန်းကျင်အတွက် မှန်ကန်တာကို
လုပ်ချင်တယ်ဆိုရင်

00:24

the right thing by the environment?

5

12386

2416

သင် ဘယ်ဟာကို ရွေးမလဲ။

00:26

Most people do pick the paper.

6

14802

1881

လူအများစုက စက္ကူ အိတ်ကိုပဲ
ရွေးမှာ သေချာတယ်။

00:28

Okay, let's think of why.

7

16683

1228

ကောင်းပြီ။ ဘာကြောင့်လဲ စဉ်းစားကြည့်ရအောင်။

00:29

It's brown to start with.

8

17911

1693

ပထမကတော့ အဲဒါက အညိုရောင်ဖြစ်နေလို့ပါ။

00:31

Therefore, it must be good for the environment.

9

19604

1476

ဒါက ပတ်ဝန်းကျင်အတွက် ကောင်းလိမ့်မယ်ပေါ့။

00:33

It's biodegradable. It's reusable.

10

21080

2518

ဒါက ဇီဝနည်းဆွေးမြေ့ပျက်စီးစေနိုင်တယ်။
ထပ်သုံးလို့ရတယ်။

00:35

In some cases, it's recyclable.

11

23598

1950

တစ်ချို့ အခြေအနေတွေမှာဆိုရင်
အသစ်ပြန်လုပ်လို့ရတယ်လေ။

00:37

So when people are looking at the plastic bag,

12

25548

2794

ဒါကြောင့် လူတွေဟာ
ပလပ်စတစ်အိတ်ကို ကြည့်လိုက်တဲ့အခါ

00:40

it's likely they're thinking of something like this,

13

28342

2930

ဒီလိုမျိုးပဲ တွေးမိနေဖို့ ဖြစ်နိုင်ချေရှိပါတယ်။

00:43

which we all know is absolutely terrible,

14

31272

2383

ကျွန်မတို့အားလုံး သိထားတာတွေက
ဆိုးဝါးလှပါတယ်။

00:45

and we should be avoiding at all expenses

15

33655

2216

ပြီးတော့ ပတ်ဝန်းကျင်အား ထိခိုက်မှုမျိုးတွေကို

00:47

these kinds of environmental damages.

16

35871

2355

ဘယ်လောက်ပဲကုန်ကုန်
ရှောင်ရှားသင့်တယ်လို့ ထင်ကြလိမ့်မယ်။

00:50

But people are often not thinking

17

38226

2213

ဒါပေမယ့် လူတွေဟာ အဲဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး

00:52

of something like this,

18

40439

2018

နောက်တစ်ဖက်မှ ကြည့်ကြည့်ရန်ကို

00:54

which is the other end of the spectrum.

19

42457

2578

ရံဖန်ရံခါမှာ စိတ်ကူးတောင် မရကြပါဘူး။

00:57

When we produce materials,

20

45035

2767

ကျွန်မတို့တွေ ပစ္စည်းတွေ ထုတ်လုပ်တဲ့အခါ

00:59

we need to extract them from the environment,

21

47802

1630

ဒါတွေကို ပတ်ဝန်းကျင်ကနေ ထုတ်ယူကြရပါတယ်။

01:01

and we need a whole bunch
of environmental impacts.

22

49432

3904

ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ သက်ရောက်မှု
တစ်ပြုံလုံးကို ကျွန်မတို့ သိရန်လိုအပ်တာပါ။

01:05

You see, what happens is, when we need

23

53336

2176

ရှုပ်ထွေးတဲ့ ရွေးချယ်မှုတွေကို
လုပ်ဖို့လိုရင်

01:07

to make complex choices,

24

55512

1977

ဘာဖြစ်တတ်တယ် ဆိုတာကို အားလုံးသိပါတယ်။

01:09

us humans like really simple solutions,

25

57489

2421

လူသားတွေဟာ ရိုးရှင်းတဲ့
ဖြေရှင်းနည်းတွေကိုပဲ နှစ်သက်ကြတာပါ။

01:11

and so we often ask for simple solutions.

26

59910

2616

ရိုးရှင်းတဲ့ ဖြေရှင်းနည်းတွေကိုပဲ မကြာခဏ တောင်းခံတာပါ။

01:14

And I work in design.

27

62526

1473

ဒါနဲ့ ကျွန်မက ဒီဇိုင်းလုပ်ငန်း လုပ်ပါတယ်။

01:15

I advise designers

28

63999

1511

ဒီဇိုင်းပညာရှင်တွေ နဲ့ ဆန်းသစ်တီထွင်သူတွေကို

01:17

and innovators around sustainability,

29

65510

2265

ပတ်လည် ရည်ရှည်အသုံးခံရေးကို အကြံပေးတတ်ပါတယ်။

01:19

and everyone always says to me, "Oh Leyla,

30

67775

1554

ဒီအခါမှာ လူတိုင်းက " အိုး လေးလာ

01:21

I just want the eco-materials."

31

69329

1922

ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ အံဝင်ဂွင်ကျဖြစ်တဲ့
ပစ္စည်းတွေပဲ လိုချင်တာနော်"တဲ့။

01:23

And I say, "Well, that's very complex,

32

71251

2284

ဒါနဲ့ကျွန်မကပြောရတယ်။
"ကောင်းပါပြီ၊ ဒီကိစ္စက ခက်ခဲရှုပ်ထွေးတယ်။

01:25

and we'll have to spend four hours talking about

33

73535

1829

ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ အံဝင်ဂွင်ကျဖြစ်တာကို
တိတိကျကျ သတ်မှတ်ဖို့ဆိုရင်

01:27

what exactly an eco-material means,

34

75364

1915

(၄) နာရီလောက်ကြာ ဆွေးနွေးဖို့လိုလိမ့်မယ်၊

01:29

because everything at some point

35

77279

1920

အရာရာတိုင်းဟာ အဆင့်တစ်ခုခုမှာတော့

01:31

comes from nature,

36

79199

1945

သဘာဝကနေ လာကြတာချည်းပါ၊

01:33

and it's how you use the material

37

81144

2095

ပစ္စည်းတစ်ခုကို သင်ဘယ်လို အသုံးပြုလဲဆိုတာကသာ

01:35

that dictates the environmental impact.

38

83239

3041

ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ
အကျိုးသက်ရောက်မှုကို ဆုံးဖြတ်ပေးတာပါ။

01:38

So what happens is, we have to rely

39

86280

1789

ဒါကြောင့် တို့တွေ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေချတဲ့ အခါမှာ

01:40

on some sort of intuitive framework

40

88069

2058

ဗိဇစိတ်ရဲ့ ကန်သတ်ချက်ဘောင်လိုဟာမျိုး

01:42

when we make decisions.

41

90127

1575

တစ်ခုခုကို အားကိုးဖို့ လိုပါတယ်။

01:43

So I like to call that intuitive framework

42

91702

2330

ဒါကြောင့် ဒါကို ဗီဇစိတ်လာ
အဲဒီလို အကန့်အသတ်ဘောင်ကို

01:46

our environmental folklore.

43

94032

2595

တ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အလေ့အထ လို့ဆိုချင်ပါတယ်။

01:48

It's either the little voice
at the back of your head,

44

96627

2757

ဒါဟာ ဦးခေါင်းရဲ့ နောက်ဖက်မှ လာတဲ့ စေ့ဆော်သံ တစ်ခု

01:51

or it's that gut feeling you get

45

99384

2272

ဒါမှမဟုတ်လည်း သင့်မြတ်မှန်ကန်တဲ့ အရာတစ်ခုကို

01:53

when you've done the right thing,

46

101656

1580

လုပ်လိုက်တဲ့ အခါမှာ၊
စက္ကူအိတ်ကို ရွေးချယ်မိတဲ့ အခါဖြစ်ဖြစ်

01:55

so when you've picked the paper bag

47

103236

1548

ဆီစားသက်သာတဲ့ ကားကိုဝယ်မိတဲ့ အခါဖြစ်ဖြစ်ပေါ့လေ၊

01:56

or when you've bought a fuel-efficient car.

48

104784

3115

အူလှိုက် အသည်းလှိုက် ခံစားရမှုမျိုး ဖြစ်ချင်ဖြစ်မှာပေါ့။

01:59

And environmental folklore is a really important thing

49

107899

2959

ပြီးတော့ ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အလေ့အထ ဆိုတာဟာ
သင့်မြတ်မှန်ကန်တာကို

02:02

because we're trying to do the right thing.

50

110858

2448

လုပ်ဆောင်ဖို့ ကြိုးစာနေတာမို့လို့
တကယ့်ကို အရေးပါတယ်။

02:05

But how do we know if we're actually

51

113306

2344

ဒါပေမယ့် တကယ်ကိုပဲ ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ
စုစုပေါင်း ထိခိုက်မှုကို

02:07

reducing the net environmental impacts

52

115650

2323

လျှော့ချနိုင်တာကို ကျွန်မတို့ဘယ်လိုလုပ်သိနိုင်မလဲ။

02:09

that our actions as individuals and as professionals

53

117973

3341

တကယ်တော့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး

02:13

and as a society are actually having

54

121314

2168

တစ်ဦးချင်းစီအနေနဲ့ရော၊ ကျွမ်းကျင်သူတွေအနေနဲ့ ရော

02:15

on the natural environment?

55

123482

2705

လူ့အဖွဲ့အစည်း အနေနဲ့ပါ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်အပေါ်
လက်တွေ့ အကျိုးသက်ရောက်ပါတယ်။

02:18

So the thing about environmental folklore is

56

126187

1843

ဒါကြောင့် ပတ်ဝန်ကျင်ဆိုင်ရာ အလေ့ဆိုတာ

02:20

it tends to be based on our experiences,

57

128030

2055

တွေ့ကြုံခံစားမှုတွေပေါ်မှာ
အခြေခံရမှာ ဖြစ်သလို

02:22

the things we've heard from other people.

58

130085

1731

အခြားသူတွေဆီက ကြားဖူးထားတဲ့
အရာတွေကိုလည်း အခြေခံရမှာပေါ့။

02:23

It doesn't tend to be based
on any scientific framework.

59

131816

2640

ဒါက သိပ္ပံနည်းကျ ကန့်သတ်မှုဘောင်ကို
အခြေခံလေ့ မရှိကြဘူး။

02:26

And this is really hard, because we live

60

134456

1667

ဒါက တော်တော်ကိုခက်ခဲပါတယ်၊ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့

02:28

in incredibly complex systems.

61

136123

2020

ကျွန်မတို့ အလွန့် အလွန်ကို
ခက်ခဲရှုပ်ထွေးတဲ့ စနစ်ထဲမှာ နေထိုင်ရတာပါ။

02:30

We have the human systems

62

138143

1720

ကျွန်မတို့ဆီမှာက အချင်းချင်းဆက်သွယ်ရေးနဲ့
အပြန်အလှန်ဆက်နွယ်ရေး

02:31

of how we communicate and interrelate

63

139863

1766

လူသားဆိုင်ရာ စနစ်တွေရှိကာ

02:33

and have our whole constructed society,

64

141629

2515

တပေါင်းတစည်းတည်း တည်ဆောက်ထားတဲ့
လူအဖွဲ့အစည်းရှိတယ်။

02:36

We have the industrial systems,
which is essentially the entire economy,

65

144144

3893

စီးပွားရေးတစ်ခုလုံးအတွက်
ပဓာနကျတဲ့ စက်မှုလုပ်ငန်း စနစ်တွေရှိတယ်။

02:40

and then all of that has to operate

66

148037

1853

ပြီးတော့ အဲဒါတွေ အားလုံးဟာ
အကြီးမာဆုံး စနစ်ကြီးရဲ့ အတွင်းမှာ

02:41

within the biggest system,

67

149890

1525

ကျွန်မကတော့ အရေးကြီးဆုံးလို့တောင်
အခိုင်အမာ ထောက်ပြချင်တဲ့

02:43

and, I would argue, the most important,

68

151415

2092

ဂေဟစနစ်ရဲ့ ဘောင်အတွင်းမှာ
လည်ပတ်လုပ်ကိုင်ရတာပါ။

02:45

the ecosystem.

69

153507

1656

အားလုံး မြင်နိုင်ကြတဲ့ အတိုင်းပဲလေ၊

02:47

And you see, the choices that we make

70

155163

1862

ကျွန်မတို့ တစ်ဦးချင်းစီအနေနဲ့
ပြုလုပ်တဲ့ ရွေးချယ်မှုတွေ၊

02:49

as an individual,

71

157025

1433

ကျွန်မတို့မှာရှိတဲ့
အလုပ်တစ်ခုစီတိုင်းအတွက် ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့

02:50

but the choices that we make

72

158458

1311

ရွေးချယ်မှုတွေအပါအဝင် သင်ဟာ ဝါစဉ် အရ

02:51

in every single job that we have,

73

159769

2159

နိမ့်ကျသည်ဖြစ်စေ၊ မြင့်မားသည်ဖြစ်စေ၊

02:53

no matter how high or low
you are in the pecking order,

74

161928

2620

ဒါတွေဟာ ခုနက စနစ်တွေအားလုံးကို

02:56

has an impact on all of these systems.

75

164548

3051

သက်ရောက်မှု တစ်ခုတော့ ရှိပါတယ်။

02:59

And the thing is that we have to find ways

76

167599

2335

ကျွန်မတို့ဟာ တကယ်ပဲ ဒီဆက်နွယ်နေကာ
ရှုပ်ထွေးလွန်းတဲ့ စနစ်တွေ

03:01

if we're actually going to address sustainability

77

169934

1939

အပြန်အလှန် ချိတ်ဆက် လည်ပတ်မှု
ရေရှည် တည်တံ့လာရေးကို

03:03

of interlocking those complex systems

78

171873

3148

တကယ့်ကို လုပ်ဆောင်ချင်ကြတယ်၊

03:07

and making better choices that result

79

175021

2944

ပတ်ဝန်းကျင်အတွက် စုစုပေါင်း
ရလဒ်ကောင်းကို ရရှိလိုကြတယ်ဆိုရင်

03:09

in net environmental gains.

80

177965

2584

ကျွန်မတို့ဟာ နည်းလမ်းတွေကို
ရှာကြံဖို့ လိုပါတယ်။

03:12

What we need to do is we need to learn

81

180549

1648

ကျွန်မတို့လုပ်ဖို့ လိုတာကတော့ နည်းနည်းနဲ့

03:14

to do more with less.

82

182197

2076

ကျဲကျဲဝိုင်းတတ်အောင် သင်ယူဖို့ပါပဲ။

03:16

We have an increasing population,

83

184273

1891

ကျွန်မတို့မှာ လူဦးရေက တိုးပွားလာနေပါတယ်။

03:18

and everybody likes their mobile phones,

84

186164

1834

လူတိုင်းကလည်း သူတို့ရဲ့
မိုဘိုင်းဖုန်းတွေကို နှစ်သက်ကြတယ်။

03:19

especially in this situation here.

85

187998

2115

အထူးသဖြင့် ဒီအခြေအနေမျိုးမှာပေါ့။

03:22

So we need to find innovative ways of solving
some of these problems that we face.

86

190113

4055

ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ ပြဿနာ တချို့ကို ဖြေရှင်းဖို့
ဆန်းသစ်တဲ့ နည်းလမ်းတွေ ရှာရမယ်။

03:26

And that's where this process called
life cycle thinking comes in.

87

194168

3195

ဒါနဲ့ ဇီဝ သံသရာ တွေးခေါ်မှု ဆိုတဲ့
လုပ်ငန်းစဉ် ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ရတာပါ။

03:29

So essentially, everything that is created

88

197366

2687

အခြေခံအားဖြင့်တော့
ပြုလုပ်ဖန်တီးလိုက်တဲ့ အရာမှန်သမျှဟာ

03:32

goes through a series of life cycle stages,

89

200053

2511

ဇီဝ သံသရာ အဆင့်တွေကို ဖြတ်သန်းရပါတယ်။

03:34

and we use this scientific process

90

202564

1862

ဒီလိုနေရာမှာ ကျွန်မတို့ သိပ္ပံနည်းကျ လုပ်ကိုင်ကြတာကို

03:36

called life cycle assessment,

91

204426

1724

ဇီ၀ သံသရာကို အကဲခတ်မှု လို့ ခေါ်ပါတယ်၊
လုပ်သမျှအရာတွေ သဘာပတ်ဝန်းကျင်ကို ထိခိုက်မှု

03:38

or in America, you guys say life cycle analysis,

92

206150

2741

အမေရိကမှာ "ဇီဝ သံသရာ ဆန်းစစ်မှု"လို့ ပြောကြတာပေါ့၊

03:40

in order to have a clearer picture of how

93

208891

3547

အထက်မှာ ပြောဆိုခဲ့တဲ့ စနစ်များဆိုင်ရာ
နည်းပညာပိုင်းထဲတွင်

03:44

everything that we do in the
technical part of those systems

94

212438

3806

လုပ်ကိုင်ကြတဲ့ အရာတိုင်းက သဘာ၀ ပတ်ဝန်းကျင်ကို
ဘယ်လို အကျိုးသက်ရောက်နေကြောင်းကို

03:48

affects the natural environment.

95

216244

1781

ပြတ်သားစွာ မြင်ရနိုင်ဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။

03:50

So we go all the way back

96

218025

1970

ကျွန်မတို့တွေဟာ နောက်ကြောင်းကို
ပြန်သွားရပါတယ်၊

03:51

to the extraction of raw materials,

97

219995

2203

ကုန်ကြမ်းပစ္စည်းတွေ ထုတ်ယူပုံကအစ
ပြန်ကြည့်ရပါတယ်။

03:54

and then we look at manufacturing,

98

222198

1817

နောက်ပြီးတော့ ထုတ်လုပ်ခြင်း၊ ထုတ်ပိုးခြင်း၊

03:56

we look at packaging and transportation,

99

224015

1859

အသုံးပြုပုံ နဲ့ ဘဝသံသရာ အဆုံးပိုင်းအထိ
ဆန်းစစ်ကြည့်ပါတယ်။

03:57

use, and end of life,

100

225874

1650

ပြီးတော့ အဲဒီလို အဆင့်တွေထဲက
အဆင့်တစ်ဆင့်ချင်းဆီမှာ

03:59

and at every single one of these stages,

101

227524

2917

ကျွန်မတို့ လုပ်ကိုင်ကြတဲ့ အရာများဟာ

04:02

the things that we do

102

230441

1519

သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ အပြန်အလှန်အကျိုးပြုမှု ရှိနေရာ

04:03

have an interaction with the natural environment,

103

231960

1831

အဲဒီ အပြန်အလှန်အကျိုးပြုမှုဟာ

04:05

and we can monitor how that interaction

104

233791

2488

ကမ္ဘာမြေပေါ်မှာ သက်ရှိတွေနေထိုင်လို့ရလာစေတဲ့

04:08

is actually affecting the systems and services

105

236279

3730

နည်းစနစ်တွေ နဲ့ ဝန်ဆောင်မှုတွေကို တကယ်လက်တွေ့မှာ

04:12

that make life on Earth possible.

106

240009

1915

ဘယ်လို ဘယ်ပုံများ အကျိုးသက်ရောက်နေကြောင်း
စောင့်ကြည့်မှတ်သားနိုင်ပါတယ်။

04:13

And through doing this,

107

241924

1636

နောက်ပြီး ဒီလိုလုပ်ဆာင်ခြင်း
ပြီးမြောက်သွားတဲ့ အခါမှာတော့

04:15

we've learned some absolutely fascinating things.

108

243560

4290

အလွန်တရာမှ စိတ်ဝင်စားဖို့ကောင်းတဲ့
အကြောင်းအရာတချို့ကို သိလာရတယ်။

04:19

And we've busted a bunch of myths.

109

247850

1713

မှားယွင်းယုံကြည်မှု တသီကြီးကိုလည်း
ကျွန်မတို့ အဆုံးသတ်လိုက်နိုင်ပါပြီ။

04:21

So to start with, there's a word that's used a lot.

110

249563

4988

ပထမအနေနဲ့က အတော်ကို အသုံးတွင်နေတဲ့
စကားလုံး တစ်လုံးရှိပါတယ်။

04:26

It's used a lot in marketing,

111

254551

1733

ဒီစာလုံးကို ဈေးကွက်ဖော်ဆောင်ရေးမှာ
တော်တော်သုံးပါတယ်။

04:28

and it's used a lot, I think, in our conversation

112

256284

2000

တော်တော်ကြီးကို သုံးခဲ့ကြတာက
ကျွန်မတို့ရဲ့ ဒီစကားဝိုင်းထဲမှာ၊

04:30

when we're talking about sustainability,

113

258284

1933

ရေရှည်တည်တံ့မှု အကြောင်းကို
ဆွေးနွေးတဲ့အခါတွေမှာပေါ့။

ဒီစာလုံးက "ဇီ၀ဆွေးမြေ့ပျက်စီးစေနိုင်မှု"
ဆိုတဲ့ စကားလုံးပါ။

04:32

and that's the word biodegradability.

114

260217

2446

04:34

Now biodegradability is a material property;

115

262663

4948

"ဇီ၀ဆွေးမြေ့ပျက်စီးစေနိုင်မှု" ဆိုတာ
ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဂုဏ်သတ္တိ တစ်ခုပါ။

04:39

it is not a definition of environmental benefits.

116

267611

3248

ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ
အဓိပ္ပါယ်သတ်မှတ်ချက် မဟုတ်ပါဘူး။

04:42

Allow me to explain.

117

270859

1903

ကျွန်မရှင်းပြပါရစေ။

04:44

When something natural,

118

272762

1692

သဘာဝပစ္စည်း တစ်ခုခုဟာ

04:46

something that's made from a cellulose fiber

119

274454

1961

ပေါင်မုန့်၊ ဒါမှမဟုတ်လည်း
စွန်ပစ်ထားတဲ့ စားစရာတစ်ခုခုလိုမျိုး ၊

04:48

like a piece of bread, even, or any food waste,

120

276415

3528

စက္ကူစလိုမျိုး သဘာ၀ အမျှင်တစ်ခုခုကနေ
ထုတ်လုပ်ထားတဲ့

04:51

or even a piece of paper,

121

279943

2288

သဘာ၀ အရာတစ်ခုဟာ နောက်ဆုံးမှာ

04:54

when something natural ends up

122

282231

1814

သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထဲမှာ အဆုံးသတ်တဲ့ အခါတွင်

04:56

in the natural environment, it degrades normally.

123

284045

2623

အဲဒါဟာ ရိုးရိုးတမ်းတမ်း ဆွေးမြေ့
ပျက်သုဉ်း သွားတတ်ပါတယ်။

04:58

Its little carbon molecules that it stored up

124

286668

1864

အဲဒီအရာတွေ ကြီးထွားလာစဉ်
သိုလှောင်ထားခဲ့တဲ့ ကာဗွန်မော်လီကျူးတွေကို

05:00

as it was growing are naturally released

125

288532

2137

ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်အဖြစ် လေထုထဲကို

05:02

back into the atmosphere as carbon dioxide,

126

290669

2580

သဘာဝအတိုင်း ပြန်ထုတ်လွတ် ပေးလိုက်ပါတယ်။

05:05

but this is a net situation.

127

293249

1974

ဒါပေမယ့် ဒါက အသားတင်
ကျန်ရစ်ခဲ့တဲ့ အနေအထားတစ်ခုပါ။

05:07

Most natural things

128

295223

1365

လက်တွေ့မှာ သဘာဝပစ္စည်း အများစုကတော့

05:08

don't actually end up in nature.

129

296588

1607

သဘာဝထဲမှာ အဆုံးသတ်ကြရတာတော့ မဟုတ်ပါဘူး။

05:10

Most of the things, the waste that
we produce, end up in landfill.

130

298195

3411

အရာဝတ္ထုအများစုပေါ့၊ ထုတ်လုပ်တဲ့ စွန့်ပစ်ပစ္စည်းတွေဟာ
မြေဖို့ အမှိုက်သရိုက်တွေ အဖြစ် အဆုံးသတ်သွားကြပါတယ်။

05:13

Landfill is a different environment.

131

301609

2399

အဲဒီလို မြေဖို့လိုက်တော့
ပတ်ဝန်းကျင် တစ်မျိုးပါ။

05:16

In landfill, those same carbon molecules

132

304008

2443

မြေဖို့ခြင်းမှာ ဆိုခဲ့တဲ့ ကာဗွန်မော်လီကျူးတွေဟာ

05:18

degrade in a different way,

133

306451

1518

ဒီ့ပြင် နည်းလမ်းတစ်ခုနဲ့ ပျက်စီးသွားကြရပါတယ်။

05:19

because a landfill is anaerobic.

134

307969

1912

မြေဖို့လိုက်တဲ့ နေရာထဲမှာ
အောက်စီဂျင် ပါဝင်ခြင်းမရှိလို့ပါ။

05:21

It's got no oxygen. It's tightly compacted and hot.

135

309881

3418

အဲဒီမှာ အောက်စီဂျင်မရှိပါဘူး။ သိပ်သည်းကျပ်ညပ်နေပြီး အိုက်လှောင်နေပါတယ်။

05:25

Those same molecules, they become methane,

136

313299

2348

ခုနကမော်လီကျူးတွေဟာ
မီသိန်းဓာတ်ငွေ့ ဖြစ်လာပါတယ်။

05:27

and methane is a 25 times more potent

137

315647

2918

မီသိန်းဓာတ်ငွေ့ ဆိုတာက
ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ် ဓာတ်ငွေ့ထက်

05:30

greenhouse gas than carbon dioxide.

138

318565

2853

(၂၅) ဆ ပိုပြီးပြင်းထန်တဲ့
ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့ တစ်မျိုးပါ။

05:33

So our old lettuces and products

139

321418

2753

ဒါကြောင့် ဘက်တီရီးယာပိုးနဲ့
ဆွေးမြေ့ပျက်စီးစေနိုင်တဲ့

05:36

that we have thrown out that are made

140

324171

1579

ပစ္စည်းတွေကနေ ထုတ်လုပ်ထားတဲ့
စွန့်ပစ်ထားတဲ့ ဆလပ်ရွက်နဲ့

05:37

out of biodegradable materials,

141

325750

1570

ကုန်ပစ္စည်း ဟောင်းတွေဟာ

05:39

if they end up in landfill,

142

327320

1735

မြေဖို့ခြင်းနည်းနဲ့ အဆုံးသတ်သွားမယ် ဆိုရင်တော့

05:41

contribute to climate change.

143

329055

2026

ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ပါတယ်။

05:43

You see, there are facilities now

144

331081

1392

မြင်တဲ့အတိုင်းပါပဲလေ။ အခုအခါမှာတော့

05:44

that can actually capture that methane

145

332473

1704

ရုပ်ကြွင်း လောင်စာစွမ်းအင် လိုအပ်မှုကို
အစားထိုးနိုင်တဲ့

05:46

and generate power,

146

334177

1438

မီသိန်းဓာတ်ငွေ့ကို
ထိန်းချုပ်ပြီး စွမ်းအင်ထုတ်လုပ်တဲ့

05:47

displacing the need for fossil fuel power,

147

335615

2791

နည်းစနစ် လုပ်ငန်းတွေ ရှိလာပါတယ်။

05:50

but we need to be smart about this.

148

338406

1465

ဒါပေမယ့် ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး
ပါးနပ်ဖို့လိုတာပေါ့လေ။

05:51

We need to identify how we can start to leverage

149

339871

3165

ကျွန်မတို့တွေဟာ ဖြစ်ပျက်နှင့်ပြီးဖြစ်တဲ့

05:55

these types of things that are already happening

150

343036

2304

အကြောင်းအရာတွေကို ဘယ်လို စတင်ပြီး
အကောင်ဆုံး မြှင့်တင်ပေးနိုင်မလဲ ဆိုတာကို

05:57

and start to design systems and services

151

345340

1868

ရှာဖွေဖေါ်ထုတ်ဖို့ လိုပါတယ်။ ပြဿနာတွေကို
သက်သာလာစေမယ့် နည်းစနစ်တွေနဲ့

05:59

that alleviate these problems.

152

347208

1883

ကူညီထောက်မမှုတွေကိုလည်း
စတင်စီမံဖို့လည်းလိုအပ်ပါတယ်။

06:01

Because right now, what people do
is they turn around and they say,

153

349091

3245

အခုအခါမှာ လူတွေက ဘာလုပ်တတ်ကြလဲဆိုတော့
ကောက်ခါငင်ခါ နဲ့ ထတဲ့ပြီး

06:04

"Let's ban plastic bags. We'll give people paper

154

352336

2559

"ပလပ်စတစ်အိတ်တွေကို တားမြစ်ကြပါစို့၊
ကျွန်မတို့ လူတွေကို စက္ကူအိတ်တွေပေးမှာပါ။

06:06

because that is better for the environment."

155

354895

1927

ဒါက ပတ်ဝန်းကျင်ကျင်အတွက်
ပိုကောင်းပါတယ်။"လို့ ပြောတတ်ကြတာပဲ။

06:08

But if you're throwing it in the bin,

156

356822

1418

ဒါပေမယ့် ဒါကို အမှိုက်ပုံးထဲကို ပစ်လိုက်မယ်၊

06:10

and your local landfill facility

157

358240

1463

သင်တို့ ဒေသမှာ အမှိုက်သရိုက်တွေကို
မြေဖို့ခြင်းဟာ

06:11

is just a normal one,

158

359703

2421

သာမန် လုပ်ကိုင်နည်း တစ်ခုပဲဆိုရင်တော့

06:14

then we're having what's called a double negative.

159

362124

4906

ကျွန်မတို့တွေဟာ ဒုက္ခနှစ်ထပ်ကွမ်း
ဆိုတာမျိုးကို ကြုံရတော့မှာပါ။

06:19

I'm a product designer by trade.

160

367030

3164

ကျွန်မဟာ လုပ်ငန်းသဘာဝအားဖြင့်
ထုတ်ကုန်ပစ္စည်း ဒီဇိုင်းပညာရှင်ပါ။

06:22

I then did social science.

161

370194

1192

ဒီနောက်မှာတော့ လူမှုရေးသိပ္ပံကို
ထပ်ဖြည့်လေ့လာခဲ့ပါတယ်။

06:23

And so I'm absolutely fascinated

162

371386

1417

လူသုံးကုန်တွေရယ်၊ ကျွန်မတို့အတွက် မရှိရင်ကို
နေထိုင်မရနိုင်တာမျိုးဖြစ်လာတဲ့

06:24

by consumer goods and how the consumer goods

163

372803

1999

ကျွန်မတို့ဘဝတွေကို
ဖြည့်ဆည်းပေးလာကြတဲ့

06:26

that we have kind of become immune to

164

374802

2122

လူသုံးကုန်တွေဟာ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကို

06:28

that fill our lives

165

376924

1238

ဘယ်လိုမျိုး အကျိုးသက်ရောက်စေတယ် ဆိုတာကို

06:30

have an impact on the natural environment.

166

378162

1808

ကျွန်မ အရမ်းကို စိတ်ဝင်စားသွားပါတယ်။

06:31

And these guys are, like, serial offenders,

167

379970

2613

အဲဒီအရာတွေဟာ ဆက်တိုက်ပြစ်မှု ကျူးလွန်သူတွေလိုပါပဲ။

06:34

and I'm pretty sure everyone in this room

168

382583

1863

ဒီမှာရှိတဲ့ လူတိုင်းမှာ ရေခဲသေတ္တာတစ်လုံးစီ
ရှိကြတယ်ဆိုတာတော့

06:36

has a refrigerator.

169

384446

1630

ကျွန်မအတတ်ပြောရဲတယ်။

06:38

Now America has this amazing ability

170

386076

1632

ကျွန်မသိသလို အမေရိကမှာ ရေခဲသေတ္တာတွေ

06:39

to keep growing refrigerators.

171

387708

2009

တချိန်လုံး တိုးပွားလာနေခြင်းဟာ အံ့ဩရာကောင်းပါတယ်။

06:41

In the last few years, they've grown one cubic foot

172

389717

1978

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်အနည်းငယ်အတွင်းမှာ ရေခဲသေတ္တာတစ်လုံးရဲ့

06:43

on average, the standard size

173

391695

1848

ပုံမှန် အရွယ်အစားဟာ ပျမ်မျှအားဖြင့်

06:45

of a refrigerator.

174

393543

1629

ထုထည်အားဖြင့် တစ်ကုဗပေ ပိုလို့ကိုကြီးလာပါပြီ။

06:47

And the problem is, they're so big now,

175

395172

2459

ပြဿနာက ရေခဲ့သေတ္တာတွေ အခုအခါမှာ အရမ်းကိုကြီးလာလို့

06:49

it's easier for us to buy more food

176

397631

2194

ကျွန်မတို့ စားလို့မနိုင်တဲ့ ဒါမှမဟုတ်
ရှာမတွေ့နိုင်တဲ့ အစားအသောက်တွေ

06:51

that we can't eat or find.

177

399825

1991

အလွယ်တကူနဲ့ ပိုပိုဝယ်လာကြပါတယ်။

06:53

I mean, I have things at the back of my refrigerator

178

401816

1626

ကျွန်မဆိုလိုတာက ကျွန်မဆီမှာ နှစ်နဲ့ချီပြီးရှိနေတဲ့

06:55

that have been there for years, all right?

179

403442

2210

ရေခဲသေတ္တာ နောက်ဘက်ပိုင်းက ပစ္စည်းတွေကိုပါ။

06:57

And so what happens is, we waste more food.

180

405652

2636

ဘာဖြစ်လာလဲဆိုတော့ ကျွန်မတို့တွေဟာ
အစားအသောက်တွေကို ပိုဖြုန်းတီးမိတာပေါ့။

07:00

And as I was just explaining,
food waste is a problem.

181

408288

3345

အခုရှင်းပြနေသလိုပဲ အစားအသောက်ဖြုန်းတီးမှုဟာ
ပြဿနာတစ်ခုပဲပေါ့။

07:03

In fact, here in the U.S., 40 percent

182

411633

3362

တကယ်ဆိုရင် ဒီအမေရိကမှာ
အိမ်အတွက် ဝယ်ယူလိုက်တဲ့

07:06

of food purchased for the home is wasted.

183

414995

2575

အစားအသောက် (၄၀) ရာခိုင်နှုန်းဟာ
အလဟဿ ဖြစ်သွားတာပါ။

07:09

Half of the world's produced food is wasted.

184

417570

4335

ကမ္ဘာ့ အစားအသောက်ထုတ်လုပ်မှုရဲ့
ထက်ဝက်ဟာ အလဟဿ ဖြစ်သွားပါတယ်။

07:13

That's the latest U.N. stats. Up to half of the food.

185

421905

2653

ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂကထုတ်ပြန်တဲ့ နောက်ဆုံး စာရင်းအင်တွေပါ။ အစားအသောက်တွေရဲ့ တစ်ဝက်အထိနော်။

07:16

It's insane. It's 1.3 billion tons of food per annum.

186

424558

4537

ဒါက ရူးနှမ်းမှုပဲပေါ့။ တစ်နှစ်ကို တန်ချိန် ၁.၃ ဘီလီယံလေ။

07:21

And I blame it on the refrigerator,

187

429095

2004

ကျွန်မကတော့ ရေခဲသေတ္တာတွေကို အပြစ်ဖို့တယ်။

07:23

well, especially in Western cultures,

188

431099

1528

အထူးသဖြင့်တော့ အနောက်တိုင်း နိုင်ငံများထဲကပေါ့။

07:24

because it makes it easier.

189

432627

1850

ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ဒါက ပိုလွယ်တယ်လေ။

07:26

I mean, there's a lot of complex
systems going on here.

190

434477

2392

အများကြီးကို ရှုပ်ထွေးတဲ့ စနစ်တွေ
အဲဒီထဲမှာ ပါဝင်ဖြစ်ပျက်နေတာကိုး။

07:28

I don't want to make it so simplistic.

191

436869

1938

သိပ်ပြီးတော့ ခပ်ပေါ့ပျက်ပျက် မဖြစ်စေချင်ဘူး။

07:30

But the refrigerator is a serious contributor to this,

192

438807

2950

ဒါပေမယ့် ဒါကိုဖြစ်စေတဲ့ အဓိကလက်သည်ကတော့
ရေခဲသေတ္တာဖြစ်ပြီးတော့

07:33

and one of the features of it

193

441757

1858

အဲဒီထဲကမှ တစ်ခုသော အစိတ်အပိုင်းကတော့
သူရဲ့အောက်ဘက်မှာရှိတဲ့

07:35

is the crisper drawer.

194

443615

1962

အအေးခန်း အကန့်လေးပဲပေါ့။

07:37

You all got crisper drawers?

195

445577

1501

သင်တို့အားလုံးမှာ အဲဒီ အကန့်လေးတွေ
ရှိတယ်မဟုတ်လား။

07:39

The drawer that you put your lettuces in?

196

447078

1935

သင်တို့ ဆလတ်ရွက်တွေ ထည့်တဲ့ အကန့်လေးလေ။

07:41

Lettuces have a habit of going soggy

197

449013

1920

ဆလတ်ရွက်တွေက အကန့်လေးတွေထဲမှာ

07:42

in the crisper drawers, don't they?

198

450933

1796

နူးအိပျော့ဖတ်သွားတတ်တယ်၊ မဟုတ်လား။

07:44

Yeah? Soggy lettuces?

199

452729

1410

ဟုတ်တာပေါ့။ ပျော့ပျော့၊ အိအိ ဆလပ်ရွက်တွေပေါ့။

07:46

In the U.K., this is such a problem

200

454139

2000

U.K မှာ ဘယ်လောက်တောင် ပြဿနာ
ဖြစ်လာသလဲဆိုတော့

07:48

that there was a government report a few years ago

201

456139

1698

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်အနည်းငယ်ကဆိုရင်
အစိုးရထုတ်ပြန်ချက် တစ်ခုမှာတော့

07:49

that actually said the second biggest offender

202

457837

3020

U.K မှာ ဖြုန်းတီး စွန့်ပစ်ခံရတဲ့ စားစရာတွေ အထဲမှာ

07:52

of wasted food in the U.K. is the soggy lettuce.

203

460857

2417

နူးအိနေတဲ့ဆလပ်ရွက်တွေဟာ
ဒုတိယအများဆုံး လို့တောင်ဆိုထားတယ်။

07:55

It was called the Soggy Lettuce Report.

204

463274

2418

"နူးအိနေသော ဆလပ်ရွက် အစီရင်ခံစာ"လို့တောင်
အမည်ပေးထားတယ်။

07:57

Okay? So this is a problem, people.

205

465692

2213

ကောင်းပြီ။ ဒါဆို ဒါဟာပြဿနာတစ်ခုပဲပေါ့၊ လူတွေလေ။

07:59

These poor little lettuces are getting thrown out

206

467905

2110

သနားစရာ ဆလပ်ရွက်ကလေးတွေဟာ
ဘယ်ဘက်၊ ညာဘက်၊ အလယ်ဘက်

08:02

left, right and center because the crisper drawers

207

470015

1872

ပစ်ထုတ်ခံနေရရှာတာပေါ့။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့
အဲဒီအအေးခန်းအကန့်ဟာ တကယ်တမ်းကျတော့

08:03

are not designed to actually keep things crisp.

208

471887

2759

ပစ္စည်းတွေကို ကြွပ်ပြီး လတ်ဆတ်နေအောင် လုပ်ဖို့
စီမံထုတ်လုပ်ထားတာ မဟုတ်လို့ပါ။

08:06

Okay. You need a tight environment.

209

474646

2209

ကောင်းပါပြီ။ သင်လိုအပ်တာက ကျပ်ညပ်နေတဲ့
ပတ်ဝန်းကျင်တစ်ခုပါ။

08:08

You need, like, an airless environment

210

476855

2130

သင်လိုအပ်တာက သဘာဝအတိုင်းဖြစ်လာမယ့်
ဆွေးမြေ့ပျက်စီးခြင်းကို

08:10

to prevent the degrading that
would happen naturally.

211

478985

2725

ဟန့်တားမယ့် လေဝင်လေထွက်မရှိတဲ့
ပတ်ဝန်းကျင်တစ်ခုပါ။

08:13

But the crisper drawers, they're just a drawer

212

481710

1952

ဒါပေမယ့် အအေးခန်းအကန့်မှာရှိတဲ့
အံဆွဲတွေကတော့

08:15

with a slightly better seal.

213

483662

1708

နည်းနည်းလေးပိုကောင်းအောင်
လေလုံစွာ ပိတ်ထားတဲ့ အံဆွဲတစ်ခုပါပဲ။

08:17

Anyway, I'm clearly obsessed.

214

485370

2087

ကျွန်မ အရမ်းအဖြစ်သည်းနေတာ သိသာနေပါပြီ။

08:19

Don't ever invite me over because I'll just
start going through your refrigerator

215

487457

2725

ကျွန်မကို အိမ်ကိုလာလည်ဖို့ မဖိတ်ကြပါနဲ့နော်။
ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ကျွန်မဟာ

08:22

and looking at all sorts of things like that.

216

490182

1518

ရှင်တို့ရဲ့ ရေခဲသေတ္တာထဲကိုမွှေနှောက်ပြီး
အခုလိုမျိုး လျှောက်ကြည့်နေတော့မှာလေ။

08:23

But essentially, this is a big problem.

217

491700

1919

ဒါပေမယ့် တကယ့်တကယ်မှာ ဒါဟာပြဿနာတစ်ခုပါ။

08:25

Because when we lose something
like the lettuce from the system,

218

493619

2959

ကျွန်မတို့တွေဟာ စနစ်ထဲကနေ ဆလပ်ရွက်လို
တစ်ခုခုကို ဆုံးရှုံးသွားတဲ့အခါမှာ

08:28

not only do we have that impact
I just explained at the end of life,

219

496578

3536

ကျွန်မ ခုနကရှင်းပြခဲ့တဲ့ ဇီဝဓာတ်ချုပ်ငြိမ်းလို့ ရရှိတဲ့
အကျိုးသက်ရောက်မှုကိုသာမကပဲ

08:32

but we actually have had to grow that lettuce.

220

500114

2656

တကယ်တော့ အဲဒီဆလပ်ရွက်ကိုပါ
စိုက်ပျိုးဖို့လိုတော့တာပေါ့။

08:34

The life cycle impact of that lettuce is astronomical.

221

502770

3271

ဆလပ်ရွက်ရဲ့ ဇီဝသံသရာ အကျိုးသက်ရောက်မှုဟာ
အင်မတန်ကြီးမားပါတယ်။

08:38

We've had to clear land.

222

506041

1418

ကျွန်မတို့တွေဟာ မြေကြီးကို
ခုတ်ထွင်ရှင်းလင်းဖို့ လိုလာပါပြီ။

08:39

We've had to plant seeds, phosphorus,

223

507459

2157

မျိုးစေ့တွေကို ပျိုးဖို့ မီးစုန်ဓာတ်တွေ၊

08:41

fertilizers, nutrients, water, sunlight.

224

509616

2124

မြေဩဇာတွေ၊ အဟာရဓာတ်တွေ၊ ရေဓာတ်၊
နေရောင်ခြည်ဓာတ်တွေ လိုလာပါပြီ။

08:43

All of the embodied impacts in that lettuce

225

511740

2088

ဆလပ်ရွက်ထဲမှာ စုစည်းပေါင်းစပ်ပါဝင်တဲ့

08:45

get lost from the system,

226

513828

1712

အကျိုးသက်ရောက်မှုတွေ အားလုံးဟာ
စနစ်ထဲကနေ ဆုံးရှုံသွားပါတယ်။

ဒါဟာဆိုရင် ရေခဲသေတ္တာထဲက
စွမ်းအင် ဆုံးရှုံးမှုထက်

08:47

which makes it a far bigger environmental impact

227

515540

2611

ပတ်ဝန်းကျင်ကို အရမ်းကိုပိုမိုကြီးမားတဲ့
အကျိုးသက်ရောက်မှုပါ။

08:50

than the loss of the energy from the fridge.

228

518151

3684

08:53

So we need to design things like this far better

229

521835

3265

ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ လေးနက်တဲ့ ပြဿနာတွေကို
ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းတော့ မယ်ဆိုရင်

08:57

if we're going to start addressing
serious environmental problems.

230

525100

3181

ဒီလိုအရာမျိုးကို အပြတ်အသတ် ပိုပြီး
ကေင်းမွန်အောင် စီမံဖို့လိုပါတယ်။

09:00

We could start with the crisper drawer and the size.

231

528281

1651

ရေခဲသေတ္တာထဲမှာပါတဲ့ အအေးခန်းအကန့် နဲ့
အရွယ်အစားက စတင်နိုင်ပါတယ်။

09:01

For those of you in the room who do design fridges,

232

529932

1752

ဒီခန်းမထဲမှာ ရေခဲသေတ္တာဒီဇိုင်းထုတ်တဲ့
သူတွေ ရှိနေရင်

09:03

that would be great.

233

531684

1493

ဒါဟာ သူတို့အတွက် ကြီးကျယ်တဲ့ အရာပါပဲ။

09:05

The problem is, imagine if we

234

533177

3098

ပြဿနာကတော့ ပစ္စည်းတွေ ထုတ်လုပ်ပုံနဲ့
ပတ်သက်ပြီး ကျွန်မတို့တကယ်ပဲ

09:08

actually started to reconsider
how we designed things.

235

536275

2650

ပြန်လည်သုံးသပ်ဖို့ စတင်ကြတော့မယ်လို့
စိတ်ကူးမြင်ယောင်ကြည့်ကြပါစို့။

09:10

So I look at the refrigerator as a sign of modernity,

236

538925

3607

ဒါကြောင့်ကျွန်မ ရေခဲသေတ္တာကို ခေတ်မှီခြင်းရဲ့
သင်္ကေတအဖြစ် ကြည့်လိုက်မိတယ်။

09:14

but we actually haven't really changed the design

237

542532

2098

ဒါပေမယ့် တကယ်တမ်းကျတော့
ရေခဲသေတ္တာတွေရဲ့ ပုံစံက

09:16

of them that much since the 1950s.

238

544630

2671

၁၉၅၀ နှစ်တွေကတည်းက သိပ်အများကြီး
ပြောင်းလည်းသွားခြင်း မရှိပါဘူး။

09:19

A little bit, but essentially they're still big boxes,

239

547301

3225

မဆိုစလောက်ကလေးပါ။
အခြေခံအားဖြင့် သူတို့ဟာ ပုံးအကြီးကြီးတွေ၊

09:22

cold boxes that we store stuff in.

240

550526

1922

ပစ္စည်းတွေ သိုလှောင်တဲ့ အအေးဓာတ်ပေးတဲ့
ပုံးတွေအဖြစ်နဲ့သာ ရှိနေဆဲပါ။

09:24

So imagine if we actually really started

241

552448

1820

ကျွန်မတို့တကယ်ကိုပဲ ဒီပြဿနာတွေကို
ရှာဖွေဖေါ်ထုတ်ပြီး၊

09:26

to identify these problems and use that

242

554268

2745

အဲဒါတွေကို ဖြေရှင်းနိုင်မယ့်
ဆန်းသစ်ပြီး၊ အံဝင်ခွင်ကျဖြစ်မယ့်

09:29

as the foundation for finding innovative and elegant

243

557013

3937

ဒီဇိုင်းဆိုင်ရာ ဖြေရှင်းနည်းတွေရှာဖို့ အတွက်

09:32

design solutions that will solve those problems.

244

560950

3353

စတင်ပြီး အသုံးပြုကြတော့မယ်လို့
စိတ်ကူးမြင်ယောင်ကြည့်ကြပါစို့။

09:36

This is design-led system change,

245

564303

2225

ဒါဟာဆိုရင် ဒီဇိုင်းက ဦးဆောင်တဲ့
ပြောင်းလဲခြင်းပါ။

09:38

design dictating the way in which the system

246

566528

3710

အရမ်းကို ပိုပြီး ရေရှည်တည်တံ့ နိုင်တဲ့
စနစ်မျိုးကို

09:42

can be far more sustainable.

247

570238

2765

ဒီဇိုင်းကနေပြီး အဆုံးအဖြတ်ပေးသွားမှာပါ။

09:45

Forty percent food waste is a major problem.

248

573003

2094

အစားအစာ (၄၀) ရာခိုင်နှုန်း ဖြုန်တီးခံရမှုဟာ
အဓိကပြဿနာတစ်ခုပါ။

09:47

Imagine if we designed fridges that halved that.

249

575097

4065

ဒီပမာဏကို ထက်ဝက်လျှော့ချပေးနိုင်တဲ့
ရေခဲသေတ္တာကို ကျွန်မတို့ ပုံစံထုတ်နိုင်ရင်ရော...

09:51

Another item that I find fascinating

250

579162

2351

ကျွန်မ စိတ်ဝင်စားတဲ့ နောက် ပစ္စည်းတစ်ခုကတော့

09:53

is the electric tea kettle,

251

581513

1253

လျှပ်စစ် ရေနွေးကရားပါ။

09:54

which I found out that

252

582766

1393

ကျွန်မသိရသလောက်

09:56

you don't do tea kettles in
this country, really, do you?

253

584159

3251

ဒီနိုင်ငံကလူတွေ ရေနွေးကရား မသုံးကြဘူးဆိုတာပါပဲ။
အဲဒါ တကယ် အဟုတ်ပဲလား။

09:59

But that's really big in the U.K.

254

587410

2088

ဒါပေမယ့် U.K မှာတော့ တော်တော်ကြီးကိုသုံးပါတယ်။

10:01

Ninety-seven percent of households

255

589498

2233

U.K မှာရှိတဲ့ အိမ်ထောင်စု (၉၇) ရာခိုင်နှုန်းကတော့

10:03

in the United Kingdom own an electric tea kettle.

256

591731

2932

လျှပ်စစ်ရေနွေးကရား တစ်လုံးစီတော့ ပိုင်ဆိုင်ကြပါတယ်။

10:06

So they're very popular.

257

594663

1607

ဒါကြောင့် ဒါတွေကို လူကြိုက်များကြတယ်။

10:08

And, I mean, if I were to work with a design firm

258

596270

2800

ကျွန်မသာ ဒီဇိုင်းထုတ်လုပ်တဲ့
စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတစ်ခုနဲ့ တွဲလုပ်လုပ်၊

10:11

or a designer, and they were designing one of these,

259

599070

2252

ဒါမှမဟုတ်လည်း ဒီဇိုင်းပညာရှင် အနေနဲ့ဖြစ်ဖြစ်၊

10:13

and they wanted to do it eco,

260

601322

1239

ဂေဟစနစ်နဲ့ သဟဇာတဖြစ်တာမျိုး
ထုတ်လုပ်ချင်သေးတယ်ဆိုပါစို့။

10:14

they'd usually ask me two things.

261

602561

1918

ထုံးစံအတိုင်း ကျွန်မကိုအကြောင်းအရာ
(၂) ခုကို မေးပါလိမ့် မယ်။

10:16

They'd say, "Leyla, how do I
make it technically efficient?"

262

604479

3044

သူတို့မေးကြမှာက "လေးလာ၊ ငါတို့ ဒါကို နည်းပညာပိုင်းအရ
ထိရောက်မှုရှိအောင် ဘယ်လိုလုပ်ရမလဲ" ဆိုတာမျိုးပေါ့။

10:19

Because obviously energy's
a problem with this product.

263

607523

3288

ဒီထုတ်ကုန်အတွက် စွမ်းအင်က ပြဿနာတစ်ခုဖြစ်နေတာ
သိသာထင်ရှားနေလို့ပါ။

10:22

Or, "How do I make it green materials?

264

610811

3065

ဒီလိုမဟုတ်လည်း "ဒါကို စိမ်းလန်း ပစ္စည်းမျိုး
ဖြစ်လာအောင် ကျွန်ုပ်တို့ဘယ်လိုပြုလုပ်ရမလဲ။"

10:25

How do I make the materials green

265

613876

2910

" ဒီပစ္စည်းတွေ ထုတ်လုပ်တဲ့ နေရာမှာ
ပတ်ဝန်ကျင် မထိခိုက်အောင်

10:28

in the manufacturing?"

266

616786

1822

ဘယ်လိုများထုတ်လုပ်ရမလဲ။" ဆိုတာမျိုးတွေပေါ့။

10:30

Would you ask me those questions?

267

618608

1803

ဒီကလူတွေကော ဒိလိုမျိုးမေခွန်းတွေ
ကျွန်မကို မေးကြဦးမှာလားရှင်။

10:32

They seem logical, right? Yeah.

268

620411

2799

သူတို့မေးတာက သဘာဝကျပုံရပါတယ်။
ဟုတ်တယ်မို့လား။

10:35

Well I'd say, "You're looking at the wrong problems."

269

623210

2559

ကောင်းပြီ၊ ကျွန်မအနေနဲ့ ပြောမိမှာက "ရှင်တို့က
မဆိုင်တဲ့ ပြဿနာတွေကို အာရုံစိုက်နေတယ်"လို့ပေါ့။

10:37

Because the problem is with use.

270

625769

2158

ပြဿနာက အသုံးပြုတာနဲ့ ဆိုင်တာပါ။

10:39

It's with how people use the product.

271

627927

2675

ဒီပစ္စည်းကို လူတွေဘယ်လို အသုံးပြုကြသလဲ
ဆိုတာနဲ့သာဆိုင်တာပါ။

10:42

Sixty-five percent of Brits

272

630602

1835

(၆၅) ရာခိုင်နှုန်းသော ဗြိတိန်မှာရှိတဲ့ လူတွေက

10:44

admit to over-filling their kettle

273

632437

2344

သူတို့တွေ လက်ဖက်ရည် တစ်ခွက်ပဲဖျော်ဖို့လိုတဲ့
အခါမှာ ရေနွေးကရာအိုးကို

10:46

when they only need one cup of tea.

274

634781

2586

ပြည့်လျှံနေအောင် ဖြည့်မိတတ်ကြတယ်
ဆိုတာကို ဖွင့်ဟဝန်ခံကြပါတယ်။

10:49

All of this extra water that's being boiled

275

637367

2743

ဒီအပိုဖြည့်လိုက်မိတဲ့
ရေအကုန်လုံးကို ကျိုချက်ရာမှာ

10:52

requires energy, and it's been calculated

276

640110

3968

စွမ်းအင်လိုအပ်ပါတယ်။
ရေနွေးကရာအိုးတွေကို တစ်နေ့တာ

10:56

that in one day of extra energy use

277

644078

3038

ကျိုချက်ဖို့ အသုံးပြုရတဲ့
အပိုစွမ်းအင် ပမာဏဟာ

10:59

from boiling kettles

278

647116

1543

အင်္ဂလန်မှာရှိတဲ့ လမ်းမီးတိုင်တွေ

11:00

is enough to light all of the streetlights

279

648659

2642

တစ်ညတာ မီးထွန်းဖို့အတွက် လုံလောက်တယ်လို့

11:03

in England for a night.

280

651301

2623

တွက်ချက်ခန့် မှန်းထားကြတယ်။

11:05

But this is the thing.

281

653924

2118

ဒါပေမယ့် တတယ့် ကိစ္စကို ပြောချင်ပါတယ်။

11:08

This is what I call a product-person failure.

282

656042

1914

"ကုန်ပစ္စည်း ထုတ်လုပ်သူရဲ့ ပျက်ကွက်ခြင်း"လို့ခေါ်ပါတယ်။

11:09

But we've got a product-system failure
going on with these little guys,

283

657956

2746

ထုတ်ကုန်စနစ် ဆုံးရှုံးမှု ရှိနေပေမဲ့ ဒီငနဲလေးတွေနဲ့
ဆက်ပြီးစခန်းသွားနေရမှာပါ

11:12

and they're so ubiquitous, you
don't even notice they're there.

284

660702

2910

သူတို့ဟာ နေရာအနှံ့ မှာရှိနေတတ်ပြီး၊ သူတို့ရှိနေမှန်းကို
သင်တို့ သတိတောင်ထားမိမှာ မဟုတ်ဘူး။

11:15

And this guy over here, though, he does.
He's named Simon.

285

663612

3213

ဟောဟိုမှာ ငနဲကတစ်ကောင်၊ သတိထားမိပါတယ်။
သူ့နာမည်က ဆိုင်မွန်ပါ။

11:18

Simon works for the national
electricity company in the U.K.

286

666825

3307

U.K မှာရှိတဲ့ အမျိုးသား လျှပ်စစ်ကုမ္ပဏီ
တစ်ခုမှာ အလုပ်လုပ်ပါတယ်။

11:22

He has a very important job of monitoring

287

670132

2142

သူ့အလုပ်က လူတိုင်းရဲ့အိမ်တွေကို
စွမ်းအင် အလုံအလောက်ရစေဖို့

11:24

all of the electricity coming into the system

288

672274

2439

ပင်မစနစ်ထဲကို ဝင်လာတဲ့
လျှပ်စစ်ဓာတ်အားတွေကို

11:26

to make sure there is enough

289

674713

1413

စောင့် ကြည့်စစ်ဆေးရတဲ့ အလုပ်ဆိုတော့

11:28

so it powers everybody's homes.

290

676126

1928

အတော့်ကို အရေးပါတဲ့ အလုပ်ပါ။

11:30

He's also watching television.

291

678054

2104

သူရောပဲ ရုပ်မြင်သံကြား ကြည့်နေတယ်လေ။

11:32

The reason is because there's a unique

292

680158

1973

အကြောင်းရင်းကတော့ တစ်မူထူးခြားတဲ့

11:34

phenomenon that happens in the U.K.

293

682131

1818

ဖြစ်ရပ်တစ်ခု U.K မှာဖြစ်နေပါတယ်။

11:35

the moment that very popular TV shows end.

294

683949

4038

လူကြိုက်များတဲ့ ရုပ်မြင်သံကြားအစီအစဉ်တွေ
ပြီးဆုံးချိန်မှာပေါ့။

11:39

The minute the ad break comes on,

295

687987

2238

စီးပွားရေးကြော်ငြာတွေ
ဝင်လာတဲ့ မိနစ်ပိုင်းမှာပေါ့။

11:42

this man has to rush

296

690225

1837

ဒီလူက ပြင်သစ်ကနေ နျူးကလီယားစွမ်းအင်ကို

11:44

to buy nuclear power from France,

297

692062

3056

အပြေးအလွှား လိုက်ဝယ်ရသေးတယ်။

11:47

because everybody turns their kettles on

298

695118

2889

ဘာဖြစ်လို့ လဲဆိုတော့ တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ

11:50

at the same time.

299

698007

2065

လူတိုင်းက သူတို့ရဲ့ ရေနွေးအိုးတွေကို
တည်နေကြတာမို့လို့ပါ။

11:52

(Laughter)

300

700072

2246

(ရယ်သံများ)

11:54

1.5 million kettles, seriously problematic.

301

702318

5985

တစ်သန်းခွဲမျှရှိတဲ့ ရေနွေးအိုးတွေလေ၊
စိုးရိမ်ရတဲ့ ပြဿနာပေါ့။

12:00

So imagine if you designed kettles,

302

708303

3569

သင်တို့ဟာ ရေနွေအိုးတွေကို ပုံစံထုတ်တော့မယ်လို့
စိတ်ကူးကြည့်လိုက်ပါ။

12:03

you actually found a way to
solve these system failures,

303

711872

2740

ဒီစနစ် ချွတ်ယွင်းမှု အားလုံးကို ဖြေရှင်းဖို့
နည်းလမ်းကို သင်တို့ တကယ်ကို တွေ့ မှာပါ။

12:06

because this is a huge amount of pressure

304

714612

2665

ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ဒါက စနစ်အပေါ်ကို

12:09

on the system,

305

717277

1391

သက်ရောက်နေတဲ့ ကြီးမားတဲ့
ဖိအားပမာဏ တစ်ခုဖြစ်နေလို့ပါ။

12:10

just because the product hasn't
thought about the problem

306

718668

3436

ထုတ်ကုန်တစ်ခုဟာ ကမ္ဘာပေါ်မှာတည်ရှိလာတဲ့အခါ

12:14

that it's going to have when it exists in the world.

307

722104

1863

ရှိလာမယ့် ပြဿနာကို မတွေးမိခဲ့ကြလို့ပါပဲ။

12:15

Now, I looked at a number of
kettles available on the market,

308

723967

2668

အခု ကျွန်မက ဈေးကွက်ထဲက
ရေနွေးကရား အမျိုးမျိုးကို လေ့လာလျက်

12:18

and found the minimum fill lines,

309

726635

2022

အနည်းဆုံးဖြည့်ရမယ့် အမှတ်အသားလိုင်းတွေကို
လိုက်ကြည့်ပါတယ်။

12:20

so the little piece of information that tells you

310

728657

1766

လက်ဖက်ရည်တစ်ခွက် ဖျော်ဖို့ ရေပမာဏ အတွက်

12:22

how much you need to put in there,

311

730423

1557

ရေဘယ်လောက်ဖြည့်ဖို့
လိုမယ်ဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး

12:23

was between two and a five-and-a-half cups of water

312

731980

2919

(၂) ခွက်နဲ့ (၅) ခွက်ခွဲ အကြားလောက်ပဲ
လိုတဲ့ အကြောင်းကို

12:26

just to make one cup of tea.

313

734899

3433

ဖေါ်ပြပေးထားတဲ့ အချက်အလက် ကလေးပါ။

12:30

So this kettle here is an example of one where

314

738332

2285

ဒီမှာတွေ့ရတဲ့ ရေနွေးကရားကတော့

12:32

it actually has two reservoirs.

315

740617

2536

ထည့်စရာ နေရာ နှစ်ခုပါတဲ့ နမူနာတစ်ခုပါ။

12:35

One's a boiling chamber, and one's the water holder.

316

743155

2185

တစ်ခုက ကျိုချက်တဲ့ အခန်းကလေးဖြစ်ပြီး
နောက်တစ်ခုကတော့ ရေထည့်စရာဆိုပါတော့။

12:37

The user actually has to push that button

317

745340

2325

အမှန်တကယ်တော့ အသုံးပြုသူဟာ
ဒီခလုပ်ကလေးကိုနှိပ်ပြီးတော့

12:39

to get their hot water boiled,

318

747665

1568

ရေနွေးကို ကျိုချက်ရတာပေါ့။

12:41

which means, because we're all lazy,

319

749233

1766

ဆိုလိုတာက ကျွန်မတို့အားလုံးဟာ
ပျင်းရိတဲ့အတွက်ကြောင့်ပါ။

12:42

you only fill exactly what you need.

320

750999

1842

လိုအပ်တဲ့ ပမာဏကို တိတိကျကျ ဖြည့်ရုံသက်သက်ပါ။

12:44

And this is what I call behavior-changing products:

321

752841

2324

ကျွန်မကတော့ "အအလေ့အထ ပြောင်းလဲရေး
ထုတ်ကုန်" လို့ခေါ်ပါတယ်။

12:47

products, systems or services

322

755165

2112

ပြဿနာတွေကို ကြားဝင်ပြီး ကြိုတင်ဖြေရှင်းတဲ့

12:49

that intervene and solve these problems up front.

323

757277

3859

ထုတ်ကုန်တွေ၊ စနစ်တွေ၊ ဝန်ဆောင်မှုတွေပေါ့။

12:53

Now, this is a technology arena,

324

761136

2650

ကဲကဲ ဒါကတော့ နည်းပညာ ပွဲခင်းတစ်ခုပေါ့။

12:55

so obviously these things are quite popular,

325

763786

2061

ဒိပစ္စည်းတွေဟာ တော်တော်လေး
လူကြိုက်များတာ အသိသာကြီးပါ။

12:57

but I think if we're going to keep

326

765847

1968

ဒါပေမယ့် ကျွန်မ စဉ်းစားမိတာက လောလောဆယ်

12:59

designing, buying and using and throwing out

327

767815

2586

ကျွန်မတို့ အခုလို လုပ်နေကျ အဆမတန်မြင့်မားတဲ့

13:02

these kinds of products at the rate we currently do,

328

770401

1912

နှုန်းအတိုင်း ဒီပစ္စည်းမျိုးတွေကို ဆက်လက်ပြီး

13:04

which is astronomically high,

329

772313

2249

ဒီဇိုင်းထုတ်လိုက်၊ ဝယ်လိုက်၊ လွင့်ပစ်လိုက်
လုပ်နေကြဦးမှာလားဆိုတာကိုပါ။

13:06

there are seven billion people

330

774562

1834

လက်ရှိလောလောဆယ် ကမ္ဘာကြီးပေါ်မှာ

13:08

who live in the world right now.

331

776396

1410

နေထိုင်နေကြတာက လူဦးရေ
သန်းပေါင်း (၇) ထောင်ရှိပါတယ်။

13:09

There are six billion mobile phone subscriptions

332

777806

2187

မနှစ်ကအတိုင်းဆိုရင် မိုဘိုင်းဖုန်း သုံးသူ စာရင်းက

13:11

as of last year.

333

779993

3666

သန်းပေါင်း (၆) ထောင်ရှိပါတယ်။

13:15

Every single year, 1.5 billion mobile phones

334

783659

3522

နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း ထုတ်လုပ်ထွက်ရှိလာတဲ့

13:19

roll off production lines,

335

787181

1253

မိုဘိုင်းဖုန်း အရေအတွက်က သန်း (၁၅၀၀) ရှိပြီးတော့

13:20

and some companies report their production rate

336

788434

2071

တစ်ချို့ကုမ္ပဏီတွေက ထုတ်ပြန်ကြေညာတာက
သူတို့ထုတ်လုပ်တဲ့

13:22

as being greater than the human birth rate.

337

790505

2350

ဖုန်းအရေအတွက်က လူတွေရဲ့ မွေးဖွားနှုန်း
ထက်တောင် ပိုများနေပါတယ်။

13:24

One hundred fifty-two million phones
were thrown out in the U.S. last year;

338

792855

3130

မနှစ်ကဆိုရင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ
စွန့်ပစ်လိုက်တဲ့ ဖုန်းတွေ (၁၅၂) သန်းရှိပါတယ်။

13:27

only 11 percent were recycled.

339

795985

1884

အဲဒီအထဲက (၁၁) ရာခိုင်နှုန်းကိုပဲ
ပြန်ပြီး အသစ်ပြန်ထုတ်လုပ်ခဲ့တာပါ။

13:29

I'm from Australia. We have a
population of 22 million -- don't laugh --

340

797869

3358

ကျွန်မက ဩစတြေးလျကပါ။ ကျွန်မတို့ဆီမှာ
လူဦးရေ (၂၂)သန်းရှိပါတယ်။ မရယ်နဲ့နော်။

13:33

and it's been reported that 22 million phones

341

801227

3073

ပြီးတော့ ဖုန်းအလုံးရေ (၂၂) သန်းဟာ

13:36

are in people's drawers.

342

804300

2607

လူတွေရဲ့ အံဆွဲတွေထဲမှာ ရှိနေကြတာ
သိရပါတယ်။

13:38

We need to find ways of solving
the problems around this,

343

806907

3721

ပြဿနာတွေကို ဖြေရှင်းရေး နည်းလမ်းတွေ
ကျွန်မတို့ ရှာဖို့ လိုပါတယ်။

13:42

because these things are so complicated.

344

810628

2897

ဒီကိစ္စတွေက တော်တော်ရှုပ်ထွေးလွန်းပါတယ်။

13:45

They have so much locked up inside them.

345

813525

3306

သူတို့ အထဲမှာကိုက မြှုပ်နှံထားတာတွေ အများကြီးပါ။

13:48

Gold! Did you know that it's actually cheaper now

346

816831

3763

ရွှေပဲပေါ့။ အခုအခါမှာ တန်နဲ့ချီတဲ့ ရွှေရိုင်းတွေထက်

13:52

to get gold out of a ton of old mobile phones

347

820594

3617

တန်နဲ့ချီပြီးရှိနေတဲ့ မိုဘိုင်းဖုန်းအဟောင်း
ကနေ ရွှေကို ရယူရတာ

13:56

than it is out of a ton of gold ore?

348

824211

3228

တကယ်ပဲ အရမ်းကြီးကို
ပိုပြီးဈေးပေါတယ်ဆိုတာ သင်တို့သိကြရဲ့လား။

13:59

There's a number of highly complex and valuable

349

827439

2390

ဒီအရာတွေထဲမှာ အလွန်အမင်းကို ရှုပ်ထွေးပြီး၊
တန်ဖိုးကြီးမားတဲ့

14:01

materials embodied inside these things,

350

829829

1601

ပစ္စည်းတွေ ပါဝင်လျက် ရှိနေပါတယ်။

14:03

so we need to find ways of encouraging disassembly,

351

831430

2458

တစ်စစီ ပြန်လည်ဖြုတ်ထုတ်ရေးကို
အားပေးဖို့ နည်းလမ်းတွေ ရှာဖွေဖို့လိုပါတယ်။

14:05

because this is otherwise what happens.

352

833888

2164

အဲဒီလို မဟုတ်ရင် ဒါက ဒီလို ဖြစ်ပျက်နေတာမို့လို့ပါ။

14:08

This is a community in Ghana,

353

836052

1674

ဂါနာမှာရှိတဲ့ အသိုက်အဝန်း တစ်ခုကို ဖေါ်ပြနိုင်ပါတယ်။

14:09

and e-waste is reported, or electronic waste

354

837726

2258

ကုလသမဂ္ဂက အစီရင်ခံစာအရ

14:11

is reported by the U.N.

355

839984

1976

e-waste ဒါမှဟုတ် လျှပ်စစ်
စွန့်ပစ်ပစ္စည်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး

14:13

as being up to 50 million tons trafficked.

356

841960

3032

တန်ပေါင်း သန်း(၅၀) အထိ
တရားမဝင် ကုန်ကူးမှုရှိနေတာကြောင့်ပါ။

14:16

This is how they get the gold

357

844992

1314

ဒါကတော့ သူတို့တွေ ရွှေ နဲ့

14:18

and the other valuable materials out.

358

846306

1534

တခြား တန်ဖိုးရှိတဲ့ ပစ္စည်းတွေကို ရယူပုံပါ။

14:19

They burn the electronic waste

359

847840

1938

သူတို့တွေဟာ အီလက်ထရွန်နစ်
စွန့်ပစ်ပစ္စည်းတွေကို လေဟာပြင်ထဲမှာ

14:21

in open spaces.

360

849778

2031

မီရှို့လိုက်ပါတယ်။

14:23

These are communities, and this
is happening all over the world.

361

851809

3135

ဒါတွေကတော့ လူ့ အသိုက်အဝန်းတွေပါ။
ဒါမျိုးက ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းလုံးမှာ ဖြစ်ပျက်နေတာပါ။

14:26

And because we don't see the ramifications

362

854944

2547

ကျွန်မတို့တွေဟာ ဒီဇိုင်းပညာရှင်များ အဖြစ်၊
စီးပွားရေးသမားတွေအဖြစ်၊

14:29

of the choices that we make as designers,

363

857491

1829

စားသုံးသူတွေအဖြစ်နဲ့
ကိုယ်ရွေးချယ်လိုက်တာတွေရဲ့

14:31

as businesspeople, as consumers,

364

859320

2470

အကျိုးဆက်တွေကို နားမလည်တာကြောင့်

14:33

then these kinds of externalities happen,

365

861790

1613

ဒီလိုမျိုး ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတွေ ဖြစ်ပွားနေပြီးတော့

14:35

and these are people's lives.

366

863403

2302

အဲဒီလို လူတွေက နေထိုင်နေကြတာပါ။

14:37

So we need to find smarter, more systems-based,

367

865705

4448

ဒါကြောင့် ကျွန်မတို့ဟာ ဒီကမ္ဘာကြီးမှာ
ရေရှည် နေထိုင်ဖို့လိုကြရင်တော့

14:42

innovative solutions to these problems,

368

870153

2916

ပိုပြီး ပါးနပ်တဲ့၊ နည်းစနစ်ကို ပိုပြီး အခြေခံတဲ့၊

14:45

if we're going to start to live
sustainably within this world.

369

873069

3776

ဆန်းသစ်တဲ့ ဖြေရှင်းနည်းတွေကို ရှာဖို့လိုအပ်ပါတယ်။

14:48

So imagine if, when you bought your mobile phone,

370

876845

3973

ဒါကြောင့် သင် ဖုန်းအသစ ္ဝယ်တဲ့
အကြောင်းကို စိတ်ကူးကြည့်ရအောင်။

14:52

your new one because you replaced your old one --

371

880818

1690

သင့်ရဲ့ ဖုန်းအဟောင်းကို အစားထိုး
လဲလှယ်လိုက်တဲ့ အတွက်ကြောင့်

14:54

after 15 to 18 months is the average time

372

882508

2375

လူတွေဟာ ပျမ်းမျှအားဖြင့် သူတို့ ရဲ့ဖုန်းတွေကို

14:56

that people replace their phones, by the way —

373

884883

2104

တစ်နှစ်ကျော် တစ်နှစ်ခွဲလောက်အကြာမှာ
လဲလှယ်ကြတယ်ဆိုတော့၊

14:58

so if we're going to keep this kind of expedient

374

886987

2985

ဒီလိုပဲ ကျွန်မတို့ဟာ
မိုဘိုင်ဖုန်းလဲလှယ်မှုကို မြင့်မားတဲ့နှုန်းနဲ့

15:01

mobile phone replacing, then we should

375

889972

2238

ဆက်လက်ပြီး လုပ်နေဦးမယ်ဆိုရင်
ဒီစနစ်ကိုယ်နှိုက်ကို

15:04

be looking at closing the loop on these systems.

376

892210

2049

အစအဆုံး ကွင်းဆက်ပုံစံ ပိတ်ဖို့ ကြိုးပမ်းသင့်ပါတယ်။

15:06

The people who produce these phones,

377

894259

1911

ဒီဖုန်းတွေကို ထုတ်လုပ်သူတွေ အနေနဲ့၊

15:08

and some of which I'm sure
are in the room right now,

378

896170

1829

ဒီအခန်းထဲမှာကို တစ်ချို့ရှိနေတယ် ဆိုတာကိုလည်း
ကျွန်မ သေချာပါတယ်၊

15:09

could potentially look at doing what
we call closed-loop systems,

379

897999

2678

သူတို့တွေဟာ ပတ်လည်ကွင်းဆက်
စနစ်များလို့ ကျွန်မတို့ ခေါ်တာကို

15:12

or product system services,

380

900677

1568

ဒါမှမဟုတ် ထုတ်ကုန် စနစ် ဝန်ဆောင်မှုတွေကို
ကြည့်ရှုစစ်ဆေးဖို့ လိုနေပါတယ်။

15:14

so identifying that there is a market demand

381

902245

2262

ဒီလိုနဲ့ ဈေးကွက်ရဲ့ တောင်းဆိုမှု
တစ်ခုရှိနေတာကိုရယ်၊ ပြီးတော့

15:16

and that market demand's not going to go anywhere,

382

904507

1817

ဈေးကွက်ရဲ့ တောင်းဆိုမှုက သူဘာသာသူ
ပျောက်သွားမှာ မဟုတ်တာမို့လို့

15:18

so you design the product to solve the problem.

383

906324

3053

ဒီပြဿနာကို ဖြေရှင်းပေးမယ့်
ထုတ်ကုန်မျိုးကို ဒီဇိုင်းဆွဲရပါမယ်။

15:21

Design for disassembly, design for light-weighting.

384

909377

2339

တစ်စစီ ဖြုတ်ပစနိုင်ဖို့ ဒီဇိုင်းဆွဲဖို့၊
ပေါ့ပါးဖို့အတွက် ဒီဇိုင်းဆွဲရပါမယ်။

15:23

We heard some of those kinds of strategies

385

911716

2366

အခုအခါမှာ ဒီလိုမျိုး မဟာဗျူဟာ တစ်ချို့ ကို

15:26

being used in the Tesla Motors car today.

386

914082

2859

Tesla Motors ရဲ့ ကားတွေမှာ သုံးနေတယ်လို့
ကျွန်မ ကြားရပါတယ်။

15:28

These kinds of approaches are not hard,

387

916941

2112

ဒီလိုမျိုး ချဉ်းကပ်မှုတွေဟာ မခက်လှပေမယ့်

15:31

but understanding the system

388

919053

1858

စနစ်ကို နားလည်လျက်

15:32

and then looking for viable, market-driven

389

920911

3531

အလားအလာရှိကာ ဈေးကွက်က မောင်းနှင်ပေးမယ့်

15:36

consumer demand alternatives

390

924442

1983

စားသုံးသူ လိုအပ်ချက်ဆိုင်ရာ
အခြားရွေးပိုင်ခွင့်တွေကို ရှာကြံကြမှသာ

15:38

is how we can start radically altering

391

926425

2551

ကျွန်မတို့ဟာ ရေရှည် တည်တံ့ ရပ်တည်ရေး အစီအစဉ်ကို

15:40

the sustainability agenda,

392

928976

1807

အခြေခံကျကျ ပြောင်းလဲမှုကို စတင်နိုင်မှာပါ။

15:42

because I hate to break it to you all:

393

930783

1871

ဒါတွေကို အသေးစိတ် ထောက်ပြရတာကို မုန်းပါတယ်။

15:44

Consumption is the biggest problem.

394

932654

2803

စားသုံးမှုဟာ အကြီးမားဆုံး ပြဿနာပါ။

15:47

But design is one of the best solutions.

395

935457

5262

ဒါပေမယ့် ဒီဇိုင်းကတော့ အကောင်းဆုံး
ဖြေရှင်းနည်းတွေထဲက တစ်ခုပါ။

15:52

These kinds of products are everywhere.

396

940719

2184

ဒီပစ္စည်းမျိုးတွေက နေရာတိုင်းမှာ ရှိကြပါတယ်။

15:54

By identifying alternative ways of doing things,

397

942903

2668

ဒါတွေကို ထုတ်လုပ်ပုံ အခြားရွေးစရာ နည်းလမ်းတွေကို
ရှာဖွေဖော်ထုတ်ခြင်းအားဖြင့်

15:57

we can actually start to innovate,

398

945571

1595

ကျွန်မတို့တွေ တကယ့်ကိုပဲ ဆန်းသစ်တီထွင်မှုကို
စတင်နိုင်ပါတယ်။

15:59

and I say actually start to innovate.

399

947166

1393

တကယ့်ကိုပဲ ဆန်းသစ်တီထွင်မှု
စတင်ဖို့ကို ပြောနေတာနော်။

16:00

I'm sure everyone in this room is very innovative.

400

948559

2485

ဒီခန်းမထဲက လူတွေဟာ အရမ်းကို ဆန်းသစ်တီထွင်လိုကြမှန်း
ကျွန်မ သေချာပါတယ်။

16:03

But in the regards to using sustainability

401

951044

2354

ဒါပေမယ့် ရေရှည်တည်တံ့မှု ဆိုတာကို

16:05

as a parameter, as a criteria

402

953398

2687

ကန့်သတ်ဘောင်တစ်ခုအဖြစ်
အသုံးပြုလျက်၊ နည်းစနစ်ကို အခြေခံတဲ့

16:08

for fueling systems-based solutions,

403

956085

4217

ဖြေရှင်းနည်းတွေကို ရှာကြံမှုကို
အားပေး လုပ်ဆောင်ရာဖို့ လိုတာပါ၊

16:12

because as I've just demonstrated
with these simple products,

404

960302

2905

ကျွန်မ ဒီရိုးရှင်းတဲ့ ပစ္စည်းတွေရဲ့ သာဓကများဖြင့် ပြသခဲ့သလို

16:15

they're participating in these major problems.

405

963207

3391

ခုနက အချက်တွေအားလုံးဟာ ဒီ အဓိကပြဿနာတွေထဲမှာ
ပါဝင်ပတ်သက်နေလို့ပါပဲ။

16:18

So we need to look across the entire life

406

966598

2155

ဒီတော့ ကျွန်မတို့အနေနဲ့
ကျွန်မတို့ ထုတ်လုပ်ပေးလိုက်တဲ့ ပစ္စည်းတွေရဲ့

16:20

of the things that we do.

407

968753

1622

သက်တမ်း တစ်လျှောက်လုံးကို
ပိုင်းခြား ကြည့်ဖို့တော့ လိုအပ်တာပေါ့။

16:22

If you just had paper or plastic --

408

970375

1715

သင်ဟာ ရွေးစရာဆိုလို့ စက္ကူ
ဒါမှမဟုတ် ပလပ်စတစ် ရှိခဲ့ရင်၊

16:24

obviously reusable is far more beneficial --

409

972090

2764

ပြန်ပြီး အသုံးပြုလိုရတာက
ပိုမိုပြီး အကျိုးရှိတာ ထင်ရှားလှတာတောင်၊

16:26

then the paper is worse,

410

974854

3471

စက္ကူက ပိုဆိုးတယ်လို့ ပြောချင်တာပေါ့။

16:30

and the paper is worse because it weighs

411

978325

2046

စက္ကူက ပိုဆိုးတယ်လို့ ဆိုရတာက

16:32

four to 10 times more than the plastic,

412

980371

2104

အဲဒါက ပလပ်စတစ်နဲ့စာရင်
(၄) ဆကနေ (၁၀) ဆအထိ ပိုလေးတယ်။

16:34

and when we actually compare,
from a life cycle perspective,

413

982475

2367

တကယ်တမ်း ပလပ်စတစ် (၁) ကီလိုနဲ့
စက္ကူ (၁) ကီလိုကို

16:36

a kilo of plastic and a kilo of paper,

414

984842

2690

ဇီဝ သံသရာ အမြင်ကနေ နှိုင်းယှဉ်ကြည့်မယ်ဆိုရင်၊

16:39

the paper is far better,

415

987532

1646

စက္ကူ (၁) ကီလိုက အပြတ်အသတ် ပိုကောင်းတာပေါ့။

16:41

but the functionality of a plastic or a paper bag

416

989178

2540

ဒါပေမယ့် ပလပ်စတစ်အိတ် ဒါမှမဟုတ် စက္ကူအိတ်
တစ်အိတ်စီရဲ့ အသုံးဝင်ပုံအရ

16:43

to carry your groceries home is not
done with a kilo of each material.

417

991718

3615

စားသောက်ကုန်တွေကို အိမ်ကို သယ်ယူဖို့ကျတော့
ခုနကလို ပစ္စည်းတစ်ခုစီရဲ့ (၁) ကီလိုနဲ့ မပြီးနိုင်ပါဘူး။

16:47

It's done with a very small amount of plastic

418

995333

1969

အဲဒါ့အတွက် အရမ်းကို နည်းပါးတဲ့
ပလပ်စတစ်နဲ့ လုပ်ရနိုင်ပေမဲ့

16:49

and quite a lot more paper.

419

997302

1693

စက္ကူကျတော့ တော်တော်လေးကို ပိုပြီးသုံးဖို့ လိုတယ်။

16:50

Because functionality defines environmental impact,

420

998995

2958

အသုံးဝင်မှုကသာ ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ
အကျိုးသက်ရောက်မှုကို သတ်မှတ်ပြဋ္ဌာန်းပေးတာပါ။

16:53

and I said earlier that the designers
always ask me for the eco-materials.

421

1001953

2833

ပြီးတော့ ဒီဇိုင်းပညာရှင်တွေက ပတ်ဝန်းကျင်အတွက်
ကောင်းတဲ့ ပစ္စည်းတွေကိုပဲ တောင်းခံပါတယ်။

16:56

I say, there's only a few materials
that you should completely avoid.

422

1004786

3024

သင်တို့ အနေနဲ့ လုံး၀ ရှောင်ကြဉ်ရမယ့် ပစ္စည်းဆိုလို့
အနည်းအကျဉ်းလောက်ပဲရှိတာကို ကျွန်မပြောလိုပါတယ်။

16:59

The rest of them, it's all about application,

423

1007831

1899

ကျန်တာတွေကတော့ အသုံးပြုပုံပေါ် မူတည်တာပါ။

17:01

and at the end of the day, everything
we design and produce in the economy

424

1009730

3019

နောက်ဆုံးမှာတော့ စီးပွားရေး စနစ်ထဲမှာ ကျွန်မတို့
ဒီဇိုင်းဆွဲပြီး ထုတ်လုပ်လိုက်သမျှ အားလုံးဟာ

17:04

or buy as consumers is done so for function.

425

1012749

2340

စားသုံးသူအနေနဲ့ဝယ်ယူတာတွေဟာ၊
အသုံးပြုရန် အတွက်ပဲ ဖြစ်တာကိုး။

17:07

We want something, therefore we buy it.

426

1015089

2117

ကျွန်မတို့တွေ တစ်ခုခုကိုလိုချင်ကြတာမို့လို့
ကျွန်မတို့ အဲဒါကို ဝယ်ကြတယ်။

17:09

So breaking things back down and delivering

427

1017206

3156

ဒါကြောင့် အရာတွေ အားလုံးကို
ခွဲခြမ်း ဆန်းစစ်လျက်၊

17:12

smartly, elegantly, sophisticated solutions

428

1020362

3999

နောက်ပြီး သပ်သပ်ရပ်ရပ်၊ကျကျနန
အိမ်တိုင်ရာရောက်ပို့ပေးတာတို့၊

17:16

that take into consideration the entire system

429

1024361

2797

စနစ် တစ်ခုလုံး နဲ့ အရာဝတ္ထုရဲ့ သက်တမ်း
တစ်ခုလုံးကို အရာရာတိုင်းကို

ထုတ်ယူပုံမှအစ သက်တမ်းအဆုံးအထိ
ခြေရာပြန်ကောက်ယူကာ ထည့်စဉ်းစားထားတဲ့

17:19

and the entire life of the thing, everything,

430

1027158

3095

ကျော့ရှင်း လှပတဲ့ ထုတ်လုပ် ဖြန့်ဖြူးရေး
နည်းလမ်းတွေကို ရှာကြံကြမှသာ

17:22

all the way back to the extraction
through to the end of life,

431

1030253

2836

17:25

we can start to actually find
really innovative solutions.

432

1033089

2802

အမှန်တကယ်ကို ဆန်းသစ်တဲ့ ဖြေရှင်းနည်းတွေကို
စပြီး တွေ့လာနိုင်မှာပါ။

17:27

And I'll just leave you with one very quick thing

433

1035891

2070

တစ်လောက ကျွန်မနဲ့ တွဲလုပ်ခဲ့တဲ့
ဝါရင့် ဒီဇိုင်းပညာရှင် တစ်ယောက်က

17:29

that a designer said to me recently
who I work with, a senior designer.

434

1037961

3857

ကျွန်မကို ပြောခဲ့တာလေးတစ်ခုကို တိုတိုလေးနဲ့
ပြန်ပြောပြရင်း အဆုံးသတ်ပါတော့မယ်။

17:33

I said, "How come you're not doing
sustainability? I know you know this."

435

1041818

3098

"ဘယ်လိုဖြစ်လို့ ရှင်က ရေရှည်တည်တံ့မှုဆိုတာကို မလုပ်တာလဲ။
အဲဒါကို ရှင်သိတာ ကျွန်မ သိတာပေါ့။" ကျွန်မ မေးခဲ့တယ်။

သူဖြေလိုက်တာက "ကောင်းပြီ၊ ဖောက်သည်အား ရေရှည်တည်တံ့မှုဆိုင်ရာ
ပရောချက်ဂျက်တစ်ခု ဝယ်ဖို့ ကျွန်တော် ဆော်ဩခဲ့တယ်။

17:36

And he said, "Well, recently I pitched
a sustainability project to a client,

436

1044916

4012

17:40

and turned and he said to me,

437

1048928

1941

သူက ကျွန်တော့်ကို ပြန်ပြောလာတာက

17:42

'I know it's going to cost less,

438

1050869

1765

ဒါဟာ အကုန်အကျပိုပြီး နည်းမယ်ဆိုတာကို ကျွန်တော် သိပါတယ်၊

17:44

I know it's going to sell more,

439

1052634

1618

ပိုပြီး ရောင်းကောင်းမယ် ဆိုတာလည်း ကျွန်တော် သိပါတယ်၊

17:46

but we're not pioneers, because
pioneers have arrows in their backs.'"

440

1054252

4473

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်တို့ဟာ ရှေ့ဆောင်တီထွင်သူတွေ မဟုတ်ကြပါဘူး။
ရှေ့ဆောင်တီထွင်သူတွေရဲ့ ကျောတွေမှာ မျှားတွေစိုက်လျှက်ကြီးနဲ့ မို့လို့ပါ။ " တဲ့လေ။

17:50

I think we've got a roomful of pioneers,

441

1058725

2217

ကျွန်မ အထင်အရ ကျွန်မတို့ ဆီမှာ ရှေ့ဆောင်တီထွင်သူတွေ
တစ်ခန်းလုံး အပြည့်ရှိပါတယ်။

17:52

and I hope there are far more pioneers out there,
because we need to solve these problems.

442

1060942

3054

အပြင်မှာလည်း နောက်ထပ် အများကြီးရှိတယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။
ဒီပြဿနာတွေ ဖြေရှင်းဖို့ ကျွန်မတို့ လိုအပ်နေလို့ပါ။

17:56

Thank you.

443

1064027

1407

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

17:57

(Applause)

444

1065434

4776

(လက်ခုပ်သံများ)

Translated by sann tint
Reviewed by Myo Aung

ABOUT THE SPEAKER

Leyla Acaroglu - Sustainability strategist
Leyla Acaroglu uses innovative design and systems thinking to create positive change.

Why you should listen

Leyla Acaroglu breaks through our deeply entrenched environmental folklore in order to reveal the true impact of the products and materials we use every day. A designer and consultant, Acaroglu encourages both companies and individuals to look at the full life cycle of the things they create and use in order to understand their net effect on the environment. At Eco Innovators, an ecologically-minded Australian design studio, Acaroglu’s team makes award-winning designs and projects that tap into a sense of play in order to educate. From animations explaining the lifecycle of a cell phone to bookshelves made from construction scrap wood to workshops that help rebuild and repurpose broken everyday items, the goal is building savvy, science-based sustainability practices.

More profile about the speaker
Leyla Acaroglu | Speaker | TED.com

THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM

Leyla Acaroglu: စက္ကူက ပလပ်စတစ်ကို နိုင်ပါ့မလား၊ ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အစဉ်အလာတစ်ခုကို ပြန်လည်သုံးသပ်ခြင်း | TED Talk | TED.com