TED Salon The Macallan
Sam Van Aken: How one tree grows 40 different kinds of fruit
Sam Van Aken: အပင် တစ်ပင်တည်းမှ အသီးအမျိုးမျိုး ၄၀ ကို သီးပေးနိုင်ပုံ
Filmed:
Readability: 4.4
363,921 views
အနုပညာရှင် Sam Van Aken ကနေပြီး မယုံနိုင်ဖွယ် "အသီး ၄၀ အပင်" အကြောင်းကို၊ အပင် တစ်ပင်တည်း အပေါ်မှာ မက်မွန်သီးများ၊ မက်မန်းသီးများ၊ တရုတ်ဆီးသီးများ၊ နက်တာရင်းများနှင့် ချယ်ရီသီးများ သီးနိုင်ကြပုံကို အကိုင်းများကို ဆက်ကူးပေးခြင်းဖြင့် လုပ်ပေးရနိုင်ကြောင်း ပြောပြထားပါတယ်။ အဲဒီကတဆင့်တက်ပြီး အနုပညာ ပရိုဂျက် တစ်ခုအနေနဲ့ အခု စတင် လုပ်ကိုင်ဖို့ ကြိုးစားနေတာက၊ လှပကြပြီး အရောင်မျိုးစုံဖြင့် အချိန်ကာလအလိုက် ပွင့်ပြီး သီးကြတဲ့ ရှားပါးကြတဲ့ ရှေးခေတ် အမျိုးအစားများ ဖြစ်ကြတဲ့ အဲဒီ အသီးအမျိုးမျိုးတို့ကို ထိန်းသိမ်း စောင့်ရှောက်ပေးရုံသာမက၊ ကျုပ်တို့လူသားတို့ရဲ့ အစားအစာတွေ မတူကွဲပြားလျက် မျိုးစုံ ရှိနေရေးကို အာမခံပေးနိုင်အောင် လူတွေကို သင်ကြားပေးမယ့် သင်္ကေတလည်း ဖြစ်လာပါတယ်။ "ဒီလို အသီးများထဲမှာ အစားအစာများတင်မက ကျုပ်တို့ရဲ့ ယဉ်ကျေးမှုပါ ရောယှက်လျက် ရှိနေပါတယ်၊ တကယ်တမ်းတွင် ဒီအသီးများဟာ ကျုပ်တို့ရဲ့ ပုံပြင်ပါပဲ"လို့ Van Aken က ဆိုပါတယ်။
Sam Van Aken - Artist
Sam Van Aken is a contemporary artist who works beyond traditional modes of art-making, crossing artistic genres and disciplines to develop new perspectives on themes like communication, botany, agriculture, climatology and the ever-increasing impact of technology. Full bio
Sam Van Aken is a contemporary artist who works beyond traditional modes of art-making, crossing artistic genres and disciplines to develop new perspectives on themes like communication, botany, agriculture, climatology and the ever-increasing impact of technology. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
100 years ago,
0
1627
1688
လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၁၀၀ တုန်းက
00:15
there were 2,000 varieties of peaches,
1
3339
3315
မက်မွန်သီး အမျိုးမျိုး ၂၀၀၀ ရှိခဲ့ကြပြီး၊
00:18
nearly 2,000 different varieties of plums
2
6678
3776
မက်မန်းသီး မျိုးစုံ ၂၀၀၀ ခန့်နဲ့
00:22
and almost 800 named varieties
of apples growing in the United States.
of apples growing in the United States.
3
10478
4270
အမည်အမျိုမျိုးရှိ ပန်းသီး ၈၀၀ နီးပါး
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ ရှိခဲ့ကြပါတယ်။
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ ရှိခဲ့ကြပါတယ်။
00:27
Today, only a fraction of those remain,
4
15333
2487
ဒီနေ့ကျတော့ အဲဒါတွေထဲက
အနည်းငယ်မျှသာ ကျန်ရစ်ခဲ့ကြပြီး
အနည်းငယ်မျှသာ ကျန်ရစ်ခဲ့ကြပြီး
00:29
and what is left is threatened
by industrialization of agriculture,
by industrialization of agriculture,
5
17844
4271
ကျန်ခဲ့တာတွေကလည်း လယ်ယာကို စက်မှုပုံစံ
သွင်လာလို့ ခြိမ်းခြောက်ခံနေကြရတယ်၊
သွင်လာလို့ ခြိမ်းခြောက်ခံနေကြရတယ်၊
ရောဂါနှင့် ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကလည်း
အန္တရာယ်ပါ။
အန္တရာယ်ပါ။
00:34
disease and climate change.
6
22139
1790
00:36
Those varieties that are threatened
include the Blood Cling,
include the Blood Cling,
7
24264
4177
အဲဒီလို ပျောက်ဖို့ ခြိမ်းခြောက်ခံနေကြရတဲ့
အထဲမှာ Blood Cling ခေါ်
အထဲမှာ Blood Cling ခေါ်
00:40
a red-flesh peach brought
by Spanish missionaries to the Americas,
by Spanish missionaries to the Americas,
8
28465
4721
စပိန်သာသနာပြုများက အမေရိကကို ယူလာခဲ့ကြတဲ့
အနီရောင်အသားရှိတဲ့ မက်မွန်ပါတယ်၊
အနီရောင်အသားရှိတဲ့ မက်မွန်ပါတယ်၊
00:45
then cultivated by Native
Americans for centuries;
Americans for centuries;
9
33210
3380
အဲဒါကို အမေရိက တိုင်းရင်းသားတွေ
ဓရာစုနှစ်ချီ စိုက်ပျိုးလာခဲ့ကြတယ်၊
ဓရာစုနှစ်ချီ စိုက်ပျိုးလာခဲ့ကြတယ်၊
00:48
an apricot that was brought
by Chinese immigrants
by Chinese immigrants
10
36614
2694
တရုတ်ရွှေ့ပြောင်းလာခဲ့သူတွေ
တရုတ်ဆီးသီးလည်း ပါခဲ့တယ်၊
တရုတ်ဆီးသီးလည်း ပါခဲ့တယ်၊
တိုက်ကြီးကို ဖြတ်ပြီး ဆောက်လုပ်ခဲ့တဲ့
မီးရထားကို ဆောက်ဖို့ လာခဲ့ကြတာလေ။
မီးရထားကို ဆောက်ဖို့ လာခဲ့ကြတာလေ။
00:51
who came to work
on the Transcontinental Railroad;
on the Transcontinental Railroad;
11
39332
3214
00:54
and countless varieties of plums
that originated in the Middle East
that originated in the Middle East
12
42570
4371
အရှေ့အလယ်က မူရင်းဖြစ်ခဲ့ပြီး အီတလီ၊
ပြင်သစ်နဲ့ ဂျာမန် ရွေ့ပြောင်းလာသူတွေ
ပြင်သစ်နဲ့ ဂျာမန် ရွေ့ပြောင်းလာသူတွေ
00:58
and were then brought by Italian,
French and German immigrants.
French and German immigrants.
13
46965
3683
ယူလာခဲ့ကြတဲ့ မက်မန်းသီး မျိုးစုံလည်း
အလားတူပါပဲ။
အလားတူပါပဲ။
အဲဒီအမျိုးအစား တစ်ခုမှာမှ
ဒီမှာပေါက်လေ့ကျ မဟုတ်ခဲ့ပါဘူး။
ဒီမှာပေါက်လေ့ကျ မဟုတ်ခဲ့ပါဘူး။
01:03
None of these varieties are indigenous.
14
51116
2217
01:05
In fact, almost all of our fruit trees
were brought here,
were brought here,
15
53357
4306
တကယ်တော့ အသီးပင် အားလုံးနီးပါးကို
အခြေားနေရာများမှ ဒီကို ယူဆောင်လာခဲ့ကြတာပါ။
အခြေားနေရာများမှ ဒီကို ယူဆောင်လာခဲ့ကြတာပါ။
01:09
including apples and peaches and cherries.
16
57687
3174
ပန်းသီး၊ မက်မွန်သီးနဲ့ချယ်ရီသီးတွေ
အားလုံး အပါအဝင်ပါ။
အားလုံး အပါအဝင်ပါ။
အဲဒီလို စားစရာအသီးတွေကို
ယူဆောင်လာမှုဟာ
ယူဆောင်လာမှုဟာ
01:13
So more than just food,
17
61395
1363
01:14
embedded within these fruit
is our culture.
is our culture.
18
62782
2762
အဲဒီအသီးတွေနဲ့အတူ ယဉ်ကျေးမှုကိုလည်း
ယူလာခဲ့ကြတာပါ။
ယူလာခဲ့ကြတာပါ။
၎င်းတို့ကို မက်မော စိုက်ပျိုးခဲ့ကြပြီး
သိပ်ကို တန်ဖိုးထားခဲ့ကြလို့
သိပ်ကို တန်ဖိုးထားခဲ့ကြလို့
01:18
It's the people who cared for
and cultivated them,
and cultivated them,
19
66176
2831
01:21
who valued them so much
that they brought them here with them
that they brought them here with them
20
69031
3515
သူတို့နဲ့အတူ ဒီကို ယူဆောင်လာခဲ့ကြတာက
သူတို့ရဲ့ ဇာတိနဲ့ ဆက်စပ်နေခဲ့လို့ပါ။
01:24
as a connection to their home,
21
72570
2278
ဒါကြောင့်မို့လို့ ကျုပ်တို့ဟာ အဲဒါကို လက်
ဆင့်ကမ်း ရရှိလျက် မျှဝေသုံးနိုင်ကြတာပါ။
ဆင့်ကမ်း ရရှိလျက် မျှဝေသုံးနိုင်ကြတာပါ။
01:26
and it's the way that they've passed
them on and shared them.
them on and shared them.
22
74872
2960
01:29
In many ways, these fruit are our story.
23
77856
2556
ဒီအသီးတွေဟာ ကျုပ်တို့ရဲ့ ပုံပြင်တွေပါလို့
တောင် ပြောဆိုနိုင်ပါတယ်။
တောင် ပြောဆိုနိုင်ပါတယ်။
01:33
And I was fortunate enough
to learn about it
to learn about it
24
81062
3794
ပြီးတော့ ကျနော်ဟာ ‘‘အသီးလေးဆယ် အပင်‘‘လို့
အမည်ပေးထားတဲ့
အမည်ပေးထားတဲ့
ကျနော်ကိုယ်တိုင် ဖန်တီးခဲ့တဲ့ အနုပညာ
ကြောင့် ၎င်းတို့ကို အထူးပြု လေ့လာခဲ့သူပါ။
ကြောင့် ၎င်းတို့ကို အထူးပြု လေ့လာခဲ့သူပါ။
01:36
through an artwork that I created
entitled the "Tree of 40 Fruit."
entitled the "Tree of 40 Fruit."
25
84880
3229
01:40
The Tree of 40 Fruit is a single tree
26
88133
2588
အသီးလေးဆယ် အပင် ဆိုပေမဲ့
အပင်က တပင်တည်းပါ၊
အပင်က တပင်တည်းပါ၊
01:42
that grows 40 different
varieties of stone fruit.
varieties of stone fruit.
27
90745
2852
ဒါပေမဲ့ အမာစား အသီး အမျိုး ၄၀ ကို
သီးနိုင်စွမ်း ရှိပါတယ်။
သီးနိုင်စွမ်း ရှိပါတယ်။
01:46
So that's peaches, plums, apricots,
nectarines and cherries
nectarines and cherries
28
94121
4938
အဲဒါကြောင့်မို့လို့ မက်မွန် မက်မန်း၊
တရုတ်ဆီးသီး၊ နက်တာရင်းနဲ့ ချယ်ရီသီးတွေ
တရုတ်ဆီးသီး၊ နက်တာရင်းနဲ့ ချယ်ရီသီးတွေ
တပင်တည်း အပေါ်မှာ သီးနိုင်ကြတာပါ။
01:51
all growing on one tree.
29
99083
1817
အပင်ရဲ့ ဒီဇိုင်းက နှစ်ရဲ့ အများစုအချိန်မှာ
ပုံမှန်မျိုးလိုဘဲ ထင်ရအောင် ပြုစုထားတယ်၊
ပုံမှန်မျိုးလိုဘဲ ထင်ရအောင် ပြုစုထားတယ်၊
01:52
It's designed to be a normal-looking tree
throughout the majority of the year,
throughout the majority of the year,
30
100924
3753
01:56
until spring, when it blossoms
in pink and white
in pink and white
31
104701
3538
နွေဦးအထိ၊ ပန်းရောင်နဲ့ အဖြူရောင်
ပန်းတွေ မပွင့်ခင် အချိန်အထိပါ၊
ပန်းတွေ မပွင့်ခင် အချိန်အထိပါ၊
02:00
and then in summer,
bears a multitude of different fruit.
bears a multitude of different fruit.
32
108263
3466
နွေရာသီရောက်တာနဲ့ များပြားပြီး မတူတဲ့
အသီးတွေ စသီးလာကြပါတော့တယ်။
အသီးတွေ စသီးလာကြပါတော့တယ်။
02:03
I began the project
for purely artistic reasons:
for purely artistic reasons:
33
111753
3278
ဒီပရိုဂျက်ကို စစဉ်တုန်းက
အနုပညာရှုထောင့် သက်သက်နဲ့ပါ-
အနုပညာရှုထောင့် သက်သက်နဲ့ပါ-
02:07
I wanted to change
the reality of the everyday,
the reality of the everyday,
34
115055
2814
နေ့စဉ်ဘဝရဲ့ အရှိတရားကို
ပြောင်းလဲဖို့ စမ်းသပ်မှုပါ၊
ပြောင်းလဲဖို့ စမ်းသပ်မှုပါ၊
02:09
and to be honest,
35
117893
1160
ရိုးရိုးသားသား ပြောရရင်၊
02:11
create this startling moment
when people would see this tree
when people would see this tree
36
119077
2849
စိတ်ကူးက လူတွေက ဒီအပင်ကို
မြင်ကြရတဲ့ အခါမှာ
မြင်ကြရတဲ့ အခါမှာ
ရောင်စုံ ပန်းတွေ ပွင့်လျက် ရှိနေတာကို
02:13
blossom in all these different colors
37
121950
3358
ပြီးတော့ ဒီလို မတူကွဲပြားတဲ့ အသီးမျိုးစုံ
သီးနေတာ တွေ့ကြရမယ်။
သီးနေတာ တွေ့ကြရမယ်။
02:17
and bear all of these different fruit.
38
125332
1832
ကျနော်ဟာ အသီး ၄၀ အပင်ကို အကိုင်းကို ဆက်ကူး
ပေးတဲ့နည်းနဲ့ ဖန်တီးခဲ့တာပါ။
ပေးတဲ့နည်းနဲ့ ဖန်တီးခဲ့တာပါ။
02:19
I created the Tree of 40 Fruit
through the process of grafting.
through the process of grafting.
39
127188
3236
ကျနော်ဟာ ညှပ်ယူမယ့် အကိုင်းတွေကို
ဆောင်းရာသီမှာ စုစည်းပြီး သိမ်းထားပါတယ်၊
ဆောင်းရာသီမှာ စုစည်းပြီး သိမ်းထားပါတယ်၊
02:22
I'll collect cuttings
in winter, store them,
in winter, store them,
40
130782
2947
02:25
and then graft them
onto the ends of branches in spring.
onto the ends of branches in spring.
41
133753
3166
နွေဦးတွင် အကိုင်းတွေရဲ့ အဆုံးပိုင်းမှာ
၎င်းတို့ကို ဆက်ကူးပေးတာပါ။
၎င်းတို့ကို ဆက်ကူးပေးတာပါ။
02:28
In fact, almost all
fruit trees are grafted,
fruit trees are grafted,
42
136943
3033
တကယ်တော့ အပင်တွေအားလုံးတို့ဟာ
အကိုင်းဆက်ကူးထားတဲ့ ဟာတွေပါ၊
အကိုင်းဆက်ကူးထားတဲ့ ဟာတွေပါ၊
02:32
because the seed of a fruit tree
is a genetic variant of the parent.
is a genetic variant of the parent.
43
140000
3843
ဘာလို့လဲဆိုတော့ အပင်ရဲ့အစေ့ဟာ
မိဘတွေရဲ့ မျိုးရိုးဗီဇ မူကွဲသဘောပါ။
မိဘတွေရဲ့ မျိုးရိုးဗီဇ မူကွဲသဘောပါ။
02:35
So when we find a variety
that we really like,
that we really like,
44
143867
3316
အဲဒါကြောင့် ကျုပ်တို့က သိပ်ကြိုက်တဲ့
အမျိုးအစားကို တွေ့တဲ့အခါမှာ၊
အမျိုးအစားကို တွေ့တဲ့အခါမှာ၊
02:39
the way that we propagate it
is by taking a cutting off of one tree
is by taking a cutting off of one tree
45
147207
3692
အဲဒါကို ပြန့်ပွားပေးတဲ့ နည်းက
အပင်တပင်မှ ဖြတ်ယူလျက်
အပင်တပင်မှ ဖြတ်ယူလျက်
နောက် တပင်ပေါ်မှာ ကူးဆက်ပေးခြင်းပါပဲ၊
02:42
and putting it onto another --
46
150923
1469
02:44
which is kind of crazy to think
47
152416
2202
စဉ်းစားကြည့်ရင် ဘယ်လိုမှ မဖြစ်နိုင်စရာလို့
ထင်ရပေမဲ့၊
ထင်ရပေမဲ့၊
02:46
that every single Macintosh apple
came from one tree
came from one tree
48
154642
4058
Macintosh apple တိုင်းဟာ
အပင်တပင်တည်းဆီမှ လာတာပါ၊
အပင်တပင်တည်းဆီမှ လာတာပါ၊
02:50
that's been grafted over and over
from generation to generation.
from generation to generation.
49
158724
4171
မျိုးဆက် တခုမှ နောက်တခုဆီကို
ဆက်ကူးပေးလာခဲ့တဲ့ သဘောပါပဲ။
ဆက်ကူးပေးလာခဲ့တဲ့ သဘောပါပဲ။
02:55
But it also means that fruit trees
can't be preserved by seed.
can't be preserved by seed.
50
163603
4046
ဒါပေမဲ့ သီးပင်တွေကို အစေ့များဖြင့်
ထိန်းသိမ်းထားလို့ ရနိုင်တာလည်း မှန်ပါတယ်။
ထိန်းသိမ်းထားလို့ ရနိုင်တာလည်း မှန်ပါတယ်။
03:00
I've known about grafting
as long as I can remember.
as long as I can remember.
51
168147
2851
ဆက်ကူးရတဲ့ အလုပ်ကို ကျနော် မှတ်မိတာ
မွေးကတည်းကပဲ ဆိုပါစို့။
မွေးကတည်းကပဲ ဆိုပါစို့။
03:03
My great-grandfather made a living
grafting peach orchards
grafting peach orchards
52
171022
2928
ကျုပ် ဘေးဟာ မက်မွန်ခြံဖြင့်
အသက်မွေးခဲ့သူပါ။
အသက်မွေးခဲ့သူပါ။
အရှေ့တောင် Pennsylvania မှာ ဖြစ်ခဲ့တယ်။
03:05
in Southeastern Pennsylvania.
53
173974
1833
ကျနော်ဟာ သူ့ကို ဘယ်တုန်းကမှ
မတွေ့ခဲ့ပေမဲ့၊
မတွေ့ခဲ့ပေမဲ့၊
03:07
And although I never met him,
54
175831
1432
တခါတလေမှာ သူ့အမည်ကို တယောက်ယောက်
ပြောဆိုရင်တော့၊
ပြောဆိုရင်တော့၊
03:09
any time anyone would mention his name,
55
177287
2212
03:11
they were quick to note
56
179523
1151
လူတွေအားလုံးက အဲဒါဟာ အပင်တွေကို
03:12
that he knew how to graft as if he had
a magical or mystical capability.
a magical or mystical capability.
57
180698
3758
ဘယ်လို ဆက်ကူးပေးရမှာကို သိခဲ့သူ
ပြောဆိုကြပုံက မှော်ပညာကို တတ်သူလိုပါပဲ။
ပြောဆိုကြပုံက မှော်ပညာကို တတ်သူလိုပါပဲ။
ကျနော်က အသီး ၄၀ အပင်ကို ဆုံးဖြတ်ခဲ့တာက
03:16
I decided on the number 40
for the Tree of 40 Fruit
for the Tree of 40 Fruit
58
184817
3000
အဲဒီဂဏန်းကို အနောက်တိုင်း ယဉ်ကျေးမှုထဲမှာ
တွေ့ရတတ်လို့ရယ်၊
တွေ့ရတတ်လို့ရယ်၊
03:19
because it's found
throughout Western religion
throughout Western religion
59
187841
2206
03:22
as not the quantifiable dozen
and not the infinite
and not the infinite
60
190071
2897
ရေလို့ရတဲ့ ဒါဇင်လည်း မဟုတ်၊ မရေ
နိုင်တဲ့ ကြီးမားတဲ့ ဂဏန်းလည်း မဟုတ်၊
နိုင်တဲ့ ကြီးမားတဲ့ ဂဏန်းလည်း မဟုတ်၊
03:24
but a number that's beyond counting.
61
192992
2001
ဒါပေမဲ့ ရေတွက်နေကျ ဘောင်ကို
ကျော်နေတဲ့ ဂဏန်းမို့လို့ပါ။
ကျော်နေတဲ့ ဂဏန်းမို့လို့ပါ။
03:27
It's a bounty or a multitude.
62
195017
2357
ပြည့်စုံမှု တနည်း များပြားမှု
သဘောကိုဆောင်ပါတယ်။
သဘောကိုဆောင်ပါတယ်။
03:29
But the problem was that when I started,
63
197791
2001
ဒါပေမဲ့ စစချင်း ကျနော် ရင်ဆိုင်ရတဲ့
ပြဿနာက
ပြဿနာက
03:31
I couldn't find 40 different
varieties of these fruit,
varieties of these fruit,
64
199816
3651
၄၀ အထိကို မျိုးစုံလှတဲ့ သီးပင်တွေကို
ရှာမတွေ့နိုင်ခဲ့ခြင်းပါ၊
ရှာမတွေ့နိုင်ခဲ့ခြင်းပါ၊
03:35
and this is despite the fact
that I live in New York state,
that I live in New York state,
65
203491
2802
နယူးယောက်ပြည်နယ်ဟာ လွန်ခဲ့တဲ့ ရာစုထဲတွင်
ခုနက ပြောပြခဲ့တဲ့ အသီးတွေအားလုံးကို
03:38
which, a century ago,
66
206317
1450
03:39
was one of the leading
producers of these fruit.
producers of these fruit.
67
207791
2419
ထုတ်လုပ်ရာတွင် နာမည်အကြီးဆုံး
ဖြစ်ခဲ့တာတောင် မတွေ့နိုင်ခဲ့ပါ။
ဖြစ်ခဲ့တာတောင် မတွေ့နိုင်ခဲ့ပါ။
03:42
So as they were tearing out
research orchards
research orchards
68
210582
2572
ကြုံကြိုက်လို့ သုတေသနခြံထဲက
အပင်တွေကို ရှင်းနေတုန်း
အပင်တွေကို ရှင်းနေတုန်း
ရှေးဟောင်း၊ အသက်ကြီးရင့်လှတဲ့
ခြံကြီးထဲတွင်
ခြံကြီးထဲတွင်
03:45
and old, vintage orchards,
69
213178
1360
03:46
I would collect branches off them
70
214562
1906
၎င်းတို့ရဲ့ အကိုင်းတွေကို
စုစည်းရယူနိုင်ခဲ့လို့
စုစည်းရယူနိုင်ခဲ့လို့
03:48
and graft them onto trees in my nursery.
71
216492
2143
ကိုယ်ပိုင် ပျိုးပင်များထဲက အပင်တွေ
ပေါ်မှာ ဆက်ကူးပေးနိုင်ခဲ့တယ်။
ပေါ်မှာ ဆက်ကူးပေးနိုင်ခဲ့တယ်။
03:51
So this is what the Tree of 40 Fruit
look like when they were first planted,
look like when they were first planted,
72
219140
3796
အသီး ၄၀ အပင်တွေကို ပထမဦးဆုံး
စိုက်ပေးခဲ့စဉ် ဒီလိုပုံစံမျိုးပါ၊
စိုက်ပေးခဲ့စဉ် ဒီလိုပုံစံမျိုးပါ၊
03:54
and this is what they look like
six years later.
six years later.
73
222960
2273
ဒါကျတော့ ခြောက်နှစ်အကြာ
တွေ့မြင်ရပုံပါ။
တွေ့မြင်ရပုံပါ။
03:57
This is definitely not a sport
of immediate gratification --
of immediate gratification --
74
225257
2842
ဒါဟာ ချက်ချင်း ဆုတံဆိပ် ရယူနိုင်တဲ့
အားကစားမျိုး လုံးဝ မဟုတ်ပါ။
အားကစားမျိုး လုံးဝ မဟုတ်ပါ။
04:00
(Laughter)
75
228123
1594
(ရယ်သံများ)
ကိုယ် ဆက်ကူးပေးလိုက်တာ အောင်မြင်သလား
ဆိုတာကို သိရဖို့ တစ်နှစ်စောင့်ရပါတယ်။
ဆိုတာကို သိရဖို့ တစ်နှစ်စောင့်ရပါတယ်။
04:01
It takes a year to know
if a graft has succeeded;
if a graft has succeeded;
76
229741
3438
04:05
it takes two to three years
to know if it produces fruit;
to know if it produces fruit;
77
233203
3146
ပြီးတော့ အသီးကော သီးပါမလား ဆိုတာကို
သိရဖို့ နှစ်နှစ်သုံးနှစ် ကြာပါတယ်။
သိရဖို့ နှစ်နှစ်သုံးနှစ် ကြာပါတယ်။
04:08
and it takes up to eight years
to create just one of the trees.
to create just one of the trees.
78
236373
3099
ပြီးတော့ ဒီလို အပင်တပင်ကို ဖန်တီးဖို့
ရှစ်နှစ် အချိန်ပေးရပါတယ်။
ရှစ်နှစ် အချိန်ပေးရပါတယ်။
04:12
Each of the varieties grafted
to the Tree of 40 Fruit
to the Tree of 40 Fruit
79
240943
2797
ဆက်ကူး ဖန်တီးပေးလိုက်တဲ့
အသီး 40 အပင်တိုင်းဟာ
အသီး 40 အပင်တိုင်းဟာ
04:15
has a slightly different form
and a slightly different color.
and a slightly different color.
80
243764
2936
ပုံစံအရ၊ အရောင်အရ
တခုနဲ့တခု မတူ ကွဲပြားကြတယ်။
တခုနဲ့တခု မတူ ကွဲပြားကြတယ်။
04:19
And I realized that by creating a timeline
of when all these blossomed
of when all these blossomed
81
247214
3403
ဒါနဲ့ ကျနော် နားလည်မိတာက ၎င်းတို့ရဲ့
ပန်းပွင့်ချိန်ကို အချိန်ကာလအရ
ပန်းပွင့်ချိန်ကို အချိန်ကာလအရ
04:22
in relationship to each other,
82
250641
1882
ညှိကိုက်ပေးခြင်းဖြင့် အပင်တွေ
04:24
I can essentially shape or design
how the tree appears during spring.
how the tree appears during spring.
83
252547
4531
နွေဦးမှာ ဘယ်လိုပုံစံမျိုး တွေ့မြင်ရမှာကို
စီစဉ်ဖန်တီးပေးနိုင်ပါတယ်။
စီစဉ်ဖန်တီးပေးနိုင်ပါတယ်။
ဒါက ၎င်းတို့ နွေရာသီမှာ တွေ့မြင်ရပုံပါ။
04:29
And this is how they appear during summer.
84
257102
2001
04:31
They produce fruit from June
through September.
through September.
85
259127
2778
၎င်းတို့ဟာ အသီးတွေကို ဇွန်လကနေ
စက်တင်ဘာလ အထိ သီးပေးကြတယ်။
စက်တင်ဘာလ အထိ သီးပေးကြတယ်။
ချယ်ရီသီးဖြင့် စလျက်၊ တရုတ်ဆီးသီး၊
04:33
First is cherries, then apricots,
86
261929
2560
04:36
Asian plums, nectarines and peaches,
87
264513
3310
အာရှ မက်မန်းသီး၊ နက်တာရင်းများနဲ့
မက်မွန်သီးတွေပါ၊
မက်မွန်သီးတွေပါ၊
အဲဒီထဲက တခုခုကို ပြဖို့ မေ့သွားတယ်
အထဲတနေရာမှာပါ...
အထဲတနေရာမှာပါ...
04:39
and I think I forgot one
in there, somewhere ...
in there, somewhere ...
88
267847
2320
04:42
(Laughter)
89
270191
1285
(ရယ်သံများ)
04:43
Although it's an artwork
that exists outside of the gallery,
that exists outside of the gallery,
90
271500
3018
ဒါက အနုပညာလက်ရာ ဆိုပေမဲ့
ပြခန်းမလို လမ်းပေါ်မှာပါ၊
ပြခန်းမလို လမ်းပေါ်မှာပါ၊
04:46
as the project continues,
91
274542
1651
ပရိုဂျက်ကို ဆက်လုပ်ကိုင်နေလို့
04:48
it's been conservation
by way of the art world.
by way of the art world.
92
276217
2932
ဒီလို အနုပညာ အကြောင်းကို
ကမ္ဘာပေါ်မှာ ဆွေးနွေးမှု ရှိပါတယ်။
ကမ္ဘာပေါ်မှာ ဆွေးနွေးမှု ရှိပါတယ်။
အလားတူ တခြားနေရာ အမျိုးမျိုးမှာပါ
ဖန်တီးပေးရန် တောင်းဆိုကြပါတယ်။
ဖန်တီးပေးရန် တောင်းဆိုကြပါတယ်။
04:51
As I've been asked to create
these in different locations,
these in different locations,
93
279173
2716
04:53
what I'll do is I'll research varieties
94
281913
2298
စပြီးလုပ်မှာက အဲဒီဒေသထဲမှာ
မူရင်းပေါက်ရောက်ခဲ့တာတွေ
မူရင်းပေါက်ရောက်ခဲ့တာတွေ
04:56
that originated or were
historically grown in that area,
historically grown in that area,
95
284235
3421
သမိုင်းစဉ်အရ ပေါက်ခဲ့တာတွေကို
စူးစမ်းလေ့လာကြည့်ပါမယ်၊
စူးစမ်းလေ့လာကြည့်ပါမယ်၊
04:59
I'll source them locally
and graft them to the tree
and graft them to the tree
96
287680
2938
ကျနော်ကိုယ်တိုင် အဲဒါတွေကို ဒေသထဲမှာ
ဆက်ကူးပေးသွားရင်း
ဆက်ကူးပေးသွားရင်း
05:02
so that it becomes an agricultural history
of the area where they're located.
of the area where they're located.
97
290642
3792
သူတို့ ဒေသရဲ့ လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေး
သမိုင်းလို ဖြစ်လာဖို့အတွက်ပါ။
သမိုင်းလို ဖြစ်လာဖို့အတွက်ပါ။
05:06
And then the project got picked up online,
98
294458
2318
ဒါနဲ့ ဒီပရိုဂျက်ဟာ အွန်လိုင်း
ပေါ်ကို ရောက်လာတယ်၊
ပေါ်ကို ရောက်လာတယ်၊
05:08
which was horrifying and humbling.
99
296800
2254
အဲဒါဟာ ထိတ်လန့်စရာ ဖြစ်ခဲ့သလို
အားကျစရာလည်း ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။
အားကျစရာလည်း ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။
05:11
The horrifying part
was all of the tattoos that I saw
was all of the tattoos that I saw
100
299078
3825
ထိတ်လန့်ခဲ့ရတဲ့ အပိုင်းက အသီး ၄၀ အပင်
တွေကို ဆေးမင်ထိုးထားတဲ့
တွေကို ဆေးမင်ထိုးထားတဲ့
05:14
of images of the Tree of 40 Fruit.
101
302927
1855
လူတွေကြောင့်ပါ။
(ရယ်သံများ)
အဲဒါမြင်မိတော့ "လူတွေ ကိုယ်ခန္ဓာကိုယ်မှာ
ဘာဖြစ်လို့ အဲဒါကို လုပ်ကြတာလဲ" မေးမိတယ်။
ဘာဖြစ်လို့ အဲဒါကို လုပ်ကြတာလဲ" မေးမိတယ်။
05:16
(Laughter)
102
304806
1023
05:17
Which I was like, "Why would
you do that to your body?"
you do that to your body?"
103
305853
2627
05:20
(Laughter)
104
308504
1095
(ရယ်သံများ)
05:21
And the humbling part
was all of the requests that I received
was all of the requests that I received
105
309623
3141
အားကျစရာ အပိုင်းက ကျနော် ရရှိခဲ့တဲ့
တောင်းဆိုချက် စာတွေပါ၊
တောင်းဆိုချက် စာတွေပါ၊
05:24
from pastors, from rabbis and priests
106
312788
2931
သင်းအုပ်ဆရာတွေ၊ ဂျူးဓမ္မရာများနဲ့
ဘုန်းတော်ကြီးများတို့က
ဘုန်းတော်ကြီးများတို့က
05:27
who asked to use the tree
as a central part within their service.
as a central part within their service.
107
315743
3159
သူတို့ရဲ့ ဘာသာရေး အခမ်းအနားရဲ့
ဟိုချက်အဖြစ် သုံးချင်ခဲ့ကြတယ်။
ဟိုချက်အဖြစ် သုံးချင်ခဲ့ကြတယ်။
05:30
And then it became a meme --
108
318926
1643
အဲဒီလို မကြာမကြာ အမေးခံရတော့
05:32
and the answer to that question
is "I hope not?"
is "I hope not?"
109
320593
3619
"အဲဒီလို မမျှော်လင့်မိပါဘူး"
လို့ ဖြေခဲ့ရတယ်။
လို့ ဖြေခဲ့ရတယ်။
[လက်ထပ်ပွဲကို အသီး ၄၀ ပင်နဲ့
စိတ်ကူးလို့ ရနိုင်မလား။]
စိတ်ကူးလို့ ရနိုင်မလား။]
05:36
[Is your marriage
like the Tree of 40 Fruit?]
like the Tree of 40 Fruit?]
110
324236
2214
05:38
(Laughter)
111
326474
1151
(ရယ်သံများ)
ဒါပေမဲ့ အဲဒီလို ကျော်ဇော်မှုကြောင့်
05:39
Like all good memes,
112
327649
1288
05:40
this has led to an interview
on NPR's "Weekend Edition,"
on NPR's "Weekend Edition,"
113
328961
3476
NPR ရဲ့ "Weekend Edition" မှာ အင်တာဗျူး
လုပ်ခံခဲ့ရပါတယ်၊
လုပ်ခံခဲ့ရပါတယ်၊
05:44
and as a college professor,
I thought I peaked --
I thought I peaked --
114
332461
3993
ကောလိပ်ပါမောက္ခ တဦးအနေနဲ့
ဒါဟာ ကိုယ့်အောင်မြင်မှုရဲ့
ဒါဟာ ကိုယ့်အောင်မြင်မှုရဲ့
05:48
like, that was the pinnacle
of my career --
of my career --
115
336478
2343
အထွပ်အထိပ်ဘဲလို့ စဉ်းစားမိခဲ့တယ်--
05:50
but you never know who's listening to NPR.
116
338845
3271
ဒါပေမဲ့ NPR ကို ဘယ်သူတွေ နားထောင်ခဲ့မှန်း
ဘယ်သိနိုင်ပါမလဲ။
ဘယ်သိနိုင်ပါမလဲ။
05:54
And several weeks after the NPR interview,
117
342140
3332
NPR အင်တာဗျူး နောက်ပိုင်း ရက်သတ္တပါတ်
အနည်းငယ် အကြာတွင်၊
အနည်းငယ် အကြာတွင်၊
05:57
I received an email
from the Department of Defense.
from the Department of Defense.
118
345496
2430
ကျနော့်ဟာ ကာကွယ်ရေးဦးစီးဌာနထံမှ
အီးမေးလ် ဝင်လာပါတယ်။
အီးမေးလ် ဝင်လာပါတယ်။
06:00
The Defense Advanced Research
Project Administration invited me
Project Administration invited me
119
348368
4009
ကာကွယ်ရေး အဆင့်မြင့် သုတေသန ပရိုဂျက်
ဌာနက ကျနော့်ကို ဖိတ်ကြားခဲ့ပါတယ်။
ဌာနက ကျနော့်ကို ဖိတ်ကြားခဲ့ပါတယ်။
06:04
to come talk about
innovation and creativity,
innovation and creativity,
120
352401
2997
ကျနော်ရဲ့ ဆန်းသစ်တီထွင်မှုတွေ အကြောင်းကို
ဆွေးနွေးရန် အတွက်တဲ့၊
ဆွေးနွေးရန် အတွက်တဲ့၊
06:07
and it's a conversation that quickly
shifted to a discussion of food security.
shifted to a discussion of food security.
121
355422
3984
အဲဒီ ဆွေးနွေးမှုဟာ ခဏလေးအတွင်းမှာကို အစာ
ရေစာ လုံခြုံမှု ဆွေးနွေးပွဲ ဖြစ်လာတယ်။
ရေစာ လုံခြုံမှု ဆွေးနွေးပွဲ ဖြစ်လာတယ်။
ကျုပ်တို့ရဲ့ အမျိုးသားလုံခြုံမှုဟာ အစားအစာ
လုံခြုံမှုအပေါ်မှာ မူတည်နေပါတယ်။
လုံခြုံမှုအပေါ်မှာ မူတည်နေပါတယ်။
06:11
You see, our national security
is dependent upon our food security.
is dependent upon our food security.
122
359957
4504
အခုတော့ ကျုပ်တို့ ကောက်စပါး တစ်ခုချင်းစီ
ကိုသာ အဓိကထား စိုက်ပျိုးနေကြတော့
ကိုသာ အဓိကထား စိုက်ပျိုးနေကြတော့
06:16
Now that we've created these monocultures
123
364829
2080
06:18
that only grow a few
varieties of each crop,
varieties of each crop,
124
366933
3241
ကောက်စပါး တစ်ခုထဲက အမျိုးအစား အချို့ကိုသာ
စိုက်ပျိုးနေကြပါတယ်။
စိုက်ပျိုးနေကြပါတယ်။
06:22
if something happens
to just one of those varieties,
to just one of those varieties,
125
370198
2973
တကယ်လိုများ အဲဒီ ကောက်စပါးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး
တခုခု ဖြစ်လာခဲ့ရင်ကော၊
တခုခု ဖြစ်လာခဲ့ရင်ကော၊
06:25
it can have a dramatic impact
upon our food supply.
upon our food supply.
126
373195
2687
ကျုပ်တို့ရဲ့ စားနပ်ရိက္ခါဆိုင်ရာ ပြဿနာကို
အကြီးအကျယ် ထိခိုက်စေနိုင်ပါတယ်။
အကြီးအကျယ် ထိခိုက်စေနိုင်ပါတယ်။
06:28
And the key to maintaining
our food security
our food security
127
376388
3008
ကျုပ်တို့ စားနပ်ရိက္ခာ လုံခြုံမှုကို
ထိန်းသိမ်းထားဖို့ သော့ချက်က
ထိန်းသိမ်းထားဖို့ သော့ချက်က
06:31
is preserving our biodiversity.
128
379420
1965
ကျုပ်တို့ရဲ့ မတူကွဲပြားတဲ့ ဇီဝမျိုးစုံကို
ထိန်းသိမ်း ထားရန်ပါပဲ။
ထိန်းသိမ်း ထားရန်ပါပဲ။
06:33
100 years ago, this was done
by everybody that had a garden
by everybody that had a garden
129
381690
4435
လွန်ခဲ့တဲ့ ရာစုတုန်းက အဲဒါကို လူတိုင်းက
သူတို့ရဲ့ ခြံထဲမှာ
သူတို့ရဲ့ ခြံထဲမှာ
အိမ်နောက်ဘက်ရှိ သိပ်မများလှတဲ့
အပင်များရဲ့ အကူအညီဖြင့်
အပင်များရဲ့ အကူအညီဖြင့်
06:38
or a small stand of trees
in their backyard,
in their backyard,
130
386149
2524
အသီးအနှံအမျိုးမျိုးကို မိသားစု အဆက်ဆက်
စိုက်ပျိုး ထုတ်လုပ်ခဲ့ကြတယ်။
စိုက်ပျိုး ထုတ်လုပ်ခဲ့ကြတယ်။
06:40
and grew varieties that were
passed down through their family.
passed down through their family.
131
388697
3087
06:43
These are plums from just one Tree
of 40 Fruit in one week in August.
of 40 Fruit in one week in August.
132
391808
4867
ဒါက အသီး ၄၀ တပင်တည်းထံမှ ဩဂုတ်လရဲ့
တစ်ပတ်မှာ ရရှိခဲ့တဲ့ မက်မန်းသီးပါ။
တစ်ပတ်မှာ ရရှိခဲ့တဲ့ မက်မန်းသီးပါ။
ပရိုဂျက်ကို နှစ်များစွာကြာ လုပ်လာခဲ့ရာ
06:48
Several years into the project,
133
396699
1527
06:50
I was told that I have one of the largest
collections of these fruit
collections of these fruit
134
398250
3355
အရှေ့အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု အတွင်းမှာ
06:53
in the Eastern United States,
135
401629
2024
ဒီအသီးများရဲ့ အကြီးမားဆုံး စုစည်းထားမှုဟာ
06:55
which, as an artist,
is absolutely terrifying.
is absolutely terrifying.
136
403677
2978
ကျနော့်ဆီမှာ ရှိနေတာ သိလာရတော့
မယံနိုင်အောင် ထိတ်လန့်ခဲ့ရပါတယ်။
မယံနိုင်အောင် ထိတ်လန့်ခဲ့ရပါတယ်။
06:58
(Laughter)
137
406679
1150
(ရယ်သံများ)
တကယ်တော့၊ ကျနော့်ဆီမှာ ရှိတာတွေဟာ
ဘာတွေမှန်း မသိခဲ့လို့ပါ။
ဘာတွေမှန်း မသိခဲ့လို့ပါ။
07:00
But in many ways,
I didn't know what I had.
I didn't know what I had.
138
408300
2212
07:02
I discovered that the majority
of the varieties I had
of the varieties I had
139
410536
2490
ကျနော်ထံက အသီးအမျိုးအစား
အများစုတို့ဟာ
အများစုတို့ဟာ
ဘိုးစဉ်ဘောင်စဉ် အမျိုးအစား
ဖြစ်ကြမှန်း သိလာရတယ်၊
ဖြစ်ကြမှန်း သိလာရတယ်၊
07:05
were heirloom varieties,
140
413050
1160
07:06
so those that were grown before 1945,
141
414234
2872
၁၉၄၅ ခုနှစ် မတိုင်မီ
စိုက်ပျိုးခဲ့ကြတဲ့ ဟာတွေပါ၊
စိုက်ပျိုးခဲ့ကြတဲ့ ဟာတွေပါ၊
07:09
which is seen as the dawn
of the industrialization of agriculture.
of the industrialization of agriculture.
142
417130
3380
စိုက်ပျိုးမှုထဲ စက်မှုလုပ်ငန်းက လွှမ်းမိုး
တော့တဲ့ အာရုဏ်ဦး အချိန်ကပါ။
တော့တဲ့ အာရုဏ်ဦး အချိန်ကပါ။
07:13
Several of the varieties dated back
thousands and thousands of years.
thousands and thousands of years.
143
421059
3666
မျိုးကွဲ တော်တော်များများဆိုရင်
နှစ်ပေါင်း ထောင်နဲ့ချီ ကြာနေခဲ့ကြပါပြီ။
နှစ်ပေါင်း ထောင်နဲ့ချီ ကြာနေခဲ့ကြပါပြီ။
အဲဒါတွေ အဲဒီလောက်ထိ ရှားပါးကြတာကို
သိလာရတဲ့ နောက်မှာ
သိလာရတဲ့ နောက်မှာ
07:17
And finding out how rare they were,
144
425864
3183
ကျနော်ဟာ ၎င်းတို့ကို ထိန်းသိမ်းထားရေး
ကိစ္စကိုပဲ တချိန်လုံး စဉ်းစားလာတော့တယ်၊
ကိစ္စကိုပဲ တချိန်လုံး စဉ်းစားလာတော့တယ်၊
07:21
I became obsessed
with trying to preserve them,
with trying to preserve them,
145
429071
2984
အဲဒါအတွက် အနုပညာက
မောင်းနှင်အား ဖြစ်လာပါတယ်။
မောင်းနှင်အား ဖြစ်လာပါတယ်။
07:24
and the vehicle for this became art.
146
432079
1818
07:25
I would go into old, vintage orchards
before they were torn out
before they were torn out
147
433921
3140
ကျနော်ဟာ ရှေးဟောင်းခြံတွေကို ဖျက်ဆီး
မပစ်ခင် အရောက်သွားပြီး
မပစ်ခင် အရောက်သွားပြီး
07:29
and I would save the bowl
or the trunk section
or the trunk section
148
437085
2345
အကိုင်ကြီး ဒါမှမဟုတ် ပင်စည်အပိုင်းကို
ဆက်ကူးလို့ ရနိုင်သေးတာကို
ဆက်ကူးလို့ ရနိုင်သေးတာကို
07:31
that possessed the original graft union.
149
439454
2164
ကယ်ယူဖို့ ကြိုးစားခဲ့တယ်။
07:33
I started doing pressings
of flowers and the leaves
of flowers and the leaves
150
441642
3712
ကျနော်ဟာ ပန်းတွေန့ အရွက်တွေကို
ဖိသိပ်သိမ်းမှုကို စတင်ခဲ့တယ်
ဖိသိပ်သိမ်းမှုကို စတင်ခဲ့တယ်
07:37
to create herbarium specimens.
151
445378
1788
အပင်မျိုးစိတ်တွေကို ဖန်တီးဖို့ပါ။
07:39
I started to sequence the DNA.
152
447190
2151
ကျနော်ဟာ DNA အစီအစဉ်ကို စတင်ခဲ့တယ်။
07:41
But ultimately, I set out
to preserve the story
to preserve the story
153
449365
3703
ဒါပေမဲ့ နောက်ဆုံးမှာတော့
ဒီလို ကြေးနီပြား စာတန်းဖြင့်
ဒီလို ကြေးနီပြား စာတန်းဖြင့်
07:45
through these copper-plate etchings
and letterpress descriptions.
and letterpress descriptions.
154
453092
3302
ရေးသးဖေါ်ပြချက်များဖြင့် အဆုံးသတ်လာခဲ့တယ်။
07:48
To tell the story of the George IV peach,
155
456418
3706
George IV မက်မွန်ရဲ့
ဇာတ်လမ်းကို ပြောပြရန်၊
ဇာတ်လမ်းကို ပြောပြရန်၊
တချိန်တုန်းက နယူးယောက် စီးတီး အဆောက်
အအုံ နှစ်ခု အကြားမှာ အမြစ်တွယ်ရပ်နေခဲ့ပြီး
အအုံ နှစ်ခု အကြားမှာ အမြစ်တွယ်ရပ်နေခဲ့ပြီး
07:52
which took root between
two buildings in New York City --
two buildings in New York City --
156
460148
3591
တချို့က ဘေးမှ လျှောက်သွားခဲ့ကြတယ်၊
တချို့က မြည်းစမ်းခဲ့ကြတယ်၊
တချို့က မြည်းစမ်းခဲ့ကြတယ်၊
07:55
someone walks by, tastes it,
157
463763
2585
07:58
it becomes a major commercial
variety in the 19th century
variety in the 19th century
158
466372
3408
အဲဒါဟာ 19 ရာစုအတွင်း အရောင်းရဆုံး
အမျိုးအစား ဖြစ်လာခဲ့တယ်၊
အမျိုးအစား ဖြစ်လာခဲ့တယ်၊
08:01
because it tastes just that good.
159
469804
2656
၎င်းရဲ့ အရသာက သိပ်ကို ကောင်းလွန်ခဲ့လို့ပါ။
အဲဒီနောက်မှာ အားလုံး ပျောက်ကွယ်သွားခဲ့တယ်၊
08:04
Then all but vanishes,
160
472833
1821
08:06
because it doesn't ship well
161
474678
1465
သင်္ဘောနဲ့ တင်ပို့ရာတွင် အဆင်မပြေလို့၊
08:08
and it doesn't conform
to modern agriculture.
to modern agriculture.
162
476167
2668
ခေတ်မီစိုက်ပျိုးရေးနည်းနဲ့
အံဝင်ခွင်မကျလို့ပါ။
အံဝင်ခွင်မကျလို့ပါ။
ဒါပေမဲ့ အဲဒီအကြောင်းကို ပုံပြင်အဖြစ်
လူတွေကို ပြောပြသင့်တာ ကျနော် သိနားလည်တယ်။
လူတွေကို ပြောပြသင့်တာ ကျနော် သိနားလည်တယ်။
08:11
But I realize that as a story,
it needs to be told.
it needs to be told.
163
479716
3533
08:15
And in the telling of that story,
164
483273
1723
အဲဒီလို ပုံပြင်ကို ပြောပြရာတွင်
08:17
it has to include the experience
of being able to touch,
of being able to touch,
165
485020
4201
အဲဒါကို ထိတွေ့ စမ်းကြည့်မှုဆိုတဲ့
အတွေ့အကြုံ၊
အတွေ့အကြုံ၊
အနံ့ခံကြည့်ဖို့နဲ့ အဲဒီအမျိုးအစားတွေကို
စားသုံးမှုလည်း ပါရပါမယ်။
စားသုံးမှုလည်း ပါရပါမယ်။
08:21
to smell and to taste those varieties.
166
489245
2416
အဲဒီလိုနည်းဖြင့် ကျနော်ဟာ ခြံကို
ဖန်တီးရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်၊
ဖန်တီးရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်၊
08:23
So I set out to create an orchard
167
491685
2172
08:25
to make these fruit
available to the public,
available to the public,
168
493881
2552
အဲဒီအသီးတွေကို အများပြည်သူတို့
မြည်းစမ်းကြည့်နိုင်ဖို့
မြည်းစမ်းကြည့်နိုင်ဖို့
08:28
and have the aim of placing them
in the highest density of people
in the highest density of people
169
496457
3264
စိတ်ကူးကြည့်လို့ ရနိုင်မယ့်အထဲက
လူတွေ အများဆုံး
လူတွေ အများဆုံး
08:31
that I could possibly find.
170
499745
1786
လည်ပတ်ကြတဲ့ နေရာမှာ ထားပေးရမယ်။
08:33
Naturally, I started looking for an acre
of land in New York City --
of land in New York City --
171
501555
3748
နယူးယောက်စီးတီး ထဲက မြေတစ်ဧက
လောက်ရှိမယ့် နေရာကို ရှာကြည့်နေခဲ့တယ်၊
လောက်ရှိမယ့် နေရာကို ရှာကြည့်နေခဲ့တယ်၊
08:37
(Laughter)
172
505327
1001
(ရယ်သံများ)
08:38
which, in retrospect,
seemed, like, rather ambitious,
seemed, like, rather ambitious,
173
506352
4380
လက်တွေ့တွင် လုံးဝမဖြစ်နိုင်တဲ့
ရဲဝံ့လှတဲ့ စိတ်ကူးဖြစ်နေလို့
ရဲဝံ့လှတဲ့ စိတ်ကူးဖြစ်နေလို့
08:42
and probably the reason why nobody
was returning my phone calls or emails --
was returning my phone calls or emails --
174
510756
4307
ကျနော့်ဖုန်း ဒါမှမဟုတ် အီးမေးလ်ကို
ဖြေကြားလာသူ တစ်ဦးမှ မရှိခဲ့ပါ။
ဖြေကြားလာသူ တစ်ဦးမှ မရှိခဲ့ပါ။
08:47
(Laughter)
175
515087
1007
(ရယ်သံများ)
08:48
until eventually, four years later,
I heard back from Governors Island.
I heard back from Governors Island.
176
516118
5049
လွန်ခဲ့တဲ့ လေးနှစ်တုန်းက Governors Island
ထံမှ ပြန်ကြားလာတဲ့ အထိပါပဲ။
ထံမှ ပြန်ကြားလာတဲ့ အထိပါပဲ။
08:53
So Governors Island is a former naval base
177
521191
3435
Governors Island ဟာ ရေတပ်အခြေစိုက်စခန်းပါ၊
2000 ခုနှစ်နယူးယောက်စီးတီးထံ
၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်တွင် ပြန်အပ်နှံလိုက်တယ်။
၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်တွင် ပြန်အပ်နှံလိုက်တယ်။
08:56
that was given
to the City of New York in 2000.
to the City of New York in 2000.
178
524650
2574
အဲဒီကျွန်းဟာ အခုတော့ ဘာမှမရှိ
သဘာဝပကတိ အတိုင်းရှိနေကာ
သဘာဝပကတိ အတိုင်းရှိနေကာ
08:59
And it opened up all of this land
179
527248
1632
09:00
just a five-minute ferry ride
from New York.
from New York.
180
528904
2288
ဖယ်ရီနဲ့ဆို နယူးယောက်မြို့နဲ့
ငါးမိနစ် ခရီးမျှပါ။
ငါးမိနစ် ခရီးမျှပါ။
09:03
And they invited me to create a project
that we're calling the "Open Orchard"
that we're calling the "Open Orchard"
181
531216
4414
သူတို့ကနေပြီး "Open Orchard" ဆိုတဲ့
ပရိုဂျက်ကို ဖန်တီးရန် အဆိုပြုလာတာပါ။
ပရိုဂျက်ကို ဖန်တီးရန် အဆိုပြုလာတာပါ။
အဲဒီကျွန်းပေါ်မှာ
တချိန်တုန်းက နယူးယောက်တွင်
တချိန်တုန်းက နယူးယောက်တွင်
09:07
that will bring back fruit varieties
182
535654
1785
09:09
that haven't been grown
in New York for over a century.
in New York for over a century.
183
537463
2765
ရာစုနှစ်ချီကြာ သီးခဲ့ကြတဲ့
အသီးတွေကို ပြန်ယူဆောင်ပေးမှာပါ။
အသီးတွေကို ပြန်ယူဆောင်ပေးမှာပါ။
လောလောဆယ်တွင် ရုပ်လုံးဖေါ်နေဆဲဖြစ်တဲ့
09:12
Currently in progress,
184
540721
1462
09:14
The Open Orchard
will be 50 multigrafted trees
will be 50 multigrafted trees
185
542207
4162
အဲဒီ Open Orchard တွင်
ဆက်ကူးထားတဲ့ အပင် ၅၀ ရှိကြလျက်
ဆက်ကူးထားတဲ့ အပင် ၅၀ ရှိကြလျက်
09:18
that possess 200 heirloom
and antique fruit varieties.
and antique fruit varieties.
186
546393
4820
ရှေးဟောင်း အမွေအနှစ် အသီး
အမျိုးအစား ၂၀၀ ပါဝင်ကြပါမယ်။
အမျိုးအစား ၂၀၀ ပါဝင်ကြပါမယ်။
09:23
So these are varieties that originated
or were historically grown in the region.
or were historically grown in the region.
187
551647
4025
ဒီဒေသထဲက မူရင်းဖြစ်ခဲ့ပြီး သမိုင်းစဉ်အရ
ပေါက်ခဲ့ကြတဲ့ အမျိုးအစားတွေပါ။
ပေါက်ခဲ့ကြတဲ့ အမျိုးအစားတွေပါ။
09:28
Varieties like the Early Strawberry apple,
188
556049
2567
Early Strawberry ပန်းသီးလို အမျိုးအစားပါ။
09:30
which originated on 13th Street
and Third Avenue.
and Third Avenue.
189
558640
3479
၁၃ လမ်းနဲ့ Third Avenue မှ မူရင်းအပင်ပါ။
09:34
Since a fruit tree
can't be preserved by seed,
can't be preserved by seed,
190
562143
2968
သီးပင်ကို အစေ့ဖြင့် ထိန်းသိမ်းထား
မရနိုင်လို့
မရနိုင်လို့
Open Orchard ဟာ ရှင်သန်နေတဲ့
မျိုးရိုးဗီဇဘဏ်နဲ့တူပါမယ်၊
မျိုးရိုးဗီဇဘဏ်နဲ့တူပါမယ်၊
09:37
The Open Orchard will act
like a living gene bank,
like a living gene bank,
191
565135
2872
တနည်းအားဖြင့် အဲဒီအသီးတွေရဲ့
မှတ်တမ်းတိုက်နဲ့ တူပါတယ်။
မှတ်တမ်းတိုက်နဲ့ တူပါတယ်။
09:40
or an archive of these fruit.
192
568031
1542
09:41
Like the Tree of 40 Fruit,
193
569597
1387
အသီး ၄၀ အပင်လိုပဲ
ဒါဟာလည်း စမ်းသပ်တဲ့ သဘောပါပဲ။
09:43
it will be experiential;
194
571008
1381
09:44
it will also be symbolic.
195
572413
1770
ပြီးတော့ ထင်ရှားတဲ့
သင်္ကေတလည်း ဖြစ်ပါလိမ့်မည်။
သင်္ကေတလည်း ဖြစ်ပါလိမ့်မည်။
09:46
Most importantly, it's going to invite
people to participate in conservation
people to participate in conservation
196
574207
4960
အရေးအကြီးဆုံး အချက်က လူတွေကို
အစားအစာကို ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်မှုထဲ
အစားအစာကို ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်မှုထဲ
လက်တွဲပါဝင်လာစေလျက် ပိုပြီး
လေ့လာသင်ယူလာစေမှာပါ။
လေ့လာသင်ယူလာစေမှာပါ။
09:51
and to learn more about their food.
197
579191
2141
09:53
Through the Tree of 40 Fruit,
198
581356
1496
အသီး ၄၀ အပင်ကို အကြောင်းပြုပြီး
09:54
I've received thousands
and thousands of emails from people,
and thousands of emails from people,
199
582876
2810
ကျနော်ဟာ လူတွေ ထောင်ချီတို့ထံမှနေပြီး
အီးမေးလ်တွေ ရရှိခဲ့ရာ
အီးမေးလ်တွေ ရရှိခဲ့ရာ
အဓိကအကျဆုံး "အပင်တစ်ပင်ကို စိုက်ဖို့
ခင်ဗျားဘယ်လို စတင်ပါသလဲ" မေးကြပါတယ်။
ခင်ဗျားဘယ်လို စတင်ပါသလဲ" မေးကြပါတယ်။
09:57
asking basic questions
about "How do you plant a tree?"
about "How do you plant a tree?"
200
585710
3433
စိုက်ပျိုးရေး လုပ်ငန်းနဲ့ တိုက်ရိုက်
ဆက်စပ်နေတဲ့ လူဦးရေ
ဆက်စပ်နေတဲ့ လူဦးရေ
10:01
With less than three percent
of the population
of the population
201
589661
2156
10:03
having any direct tie to agriculture,
202
591841
2616
သုံးရာခိုင်နှုန်းတောင် မရှိဘူးဆိုတော့၊
10:06
the Open Orchard
is going to invite people
is going to invite people
203
594481
2540
ကျုပ်တို့ရဲ့ Open Orchard ကနေပြီး
10:09
to come take part in public programming
and to take part in workshops,
and to take part in workshops,
204
597045
4178
အများပြည်သူဆိုင်ရာ အစီအစဉ်များထဲနဲ့
အလုပ်ရုံဆွေးနွေးပွဲများထဲ ပါဝင်ကြရန်၊
အလုပ်ရုံဆွေးနွေးပွဲများထဲ ပါဝင်ကြရန်၊
10:13
to learn how to graft, to grow,
to prune and to harvest a tree;
to prune and to harvest a tree;
205
601247
4263
သစ်ပင်ကို စိုက်ရပုံ၊ ဆက်ကူးပေးရပုံနဲ့
ကြီးပြင်းအောင် လုပ်ပေးရပုံကို လေ့လာကြရန်၊
ကြီးပြင်းအောင် လုပ်ပေးရပုံကို လေ့လာကြရန်၊
လတ်ဆတ်တဲ့ အသီးတွေကို စားကြည့်တာ၊
ပန်းပွင့်မှု ခရီးစဉ်များထဲတွင်
ပန်းပွင့်မှု ခရီးစဉ်များထဲတွင်
10:17
to take part in fresh eating
and blossom tours;
and blossom tours;
206
605534
2849
ဒေသခံ စားဖိုးမှူးများနဲ့ လက်တွဲလျက်
အဲဒီအသီးများ အသုံးပြုပုံကို လေ့လာရင်း
အဲဒီအသီးများ အသုံးပြုပုံကို လေ့လာရင်း
10:20
to work with local chefs
to learn how to use these fruit
to learn how to use these fruit
207
608407
2675
10:23
and to recreate centuries-old dishes
208
611106
2111
ရာစုနှစ်ချီ ဟင်းလျာများကို ဖန်တီးကြည့်ရန်
10:25
that many of these varieties
were grown specifically for.
were grown specifically for.
209
613241
3341
လက်ရှိ အသီးတွေ အဲဒီဟင်းလျာများထဲ
သုံးပုံကို လေ့လာကြည့်ဖို့ပါ။
သုံးပုံကို လေ့လာကြည့်ဖို့ပါ။
10:28
Extending beyond the physical
site of the orchard,
site of the orchard,
210
616606
2334
ကျုပ်တို့ခြံရဲ့ ရုပ်ပိုင်းဘောကို ကျော်ပြီး
ချက်ပြုတ်ရေး စာအုပ်ကိုပါ
ချက်ပြုတ်ရေး စာအုပ်ကိုပါ
10:30
it will be a cookbook
that compiles all of those recipes.
that compiles all of those recipes.
211
618964
3380
ထုတ်ဝေဖို့ ရှိနေနရာ ချက်ပြုတ်နည်းတွေ
အားလုံး ပါဝင်ကြပါမယ်။
အားလုံး ပါဝင်ကြပါမယ်။
၎င်းဟာ ကွင်းဆင်းလေ့လာရေး
လမ်းညွှန်လည်း ဖြစ်ပါမယ်၊
လမ်းညွှန်လည်း ဖြစ်ပါမယ်၊
10:34
It will be a field guide
212
622753
1497
10:36
that talks about the characteristics
and traits of those fruit,
and traits of those fruit,
213
624274
3349
အဲဒီအသီးများရဲ့ ဝိသေသလက္ခဏာများနဲ့
ပင်ကိုထူးခြားချက်များ၊
ပင်ကိုထူးခြားချက်များ၊
10:39
their origin and their story.
214
627647
1697
၎င်းတို့ရဲ့ မူလဇာတိနဲ့
သမိုင်းလည်း ပါရှိပါဦးမယ်။
သမိုင်းလည်း ပါရှိပါဦးမယ်။
10:41
Growing up on a farm,
I thought I understood agriculture,
I thought I understood agriculture,
215
629368
3367
စိုက်ပျိုးရင်း ကြီးပြင်းလာခဲ့လို့
စိုက်ပျိုးရေးကို နားလည်တယ်လို့ ထင်ခဲ့တယ်၊
စိုက်ပျိုးရေးကို နားလည်တယ်လို့ ထင်ခဲ့တယ်၊
10:44
and I didn't want anything to do with it.
216
632759
2305
အဲဒါနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဆက်လုပ်စရာ
ဘာမှ မရှိဘူးလို့ ထင်မှတ်ခဲ့တယ်။
ဘာမှ မရှိဘူးလို့ ထင်မှတ်ခဲ့တယ်။
10:47
So I became an artist --
217
635523
1564
အဲဒါနဲ့ ကျနော်ဟာ
အနုပညာရှင်တစ်ဦးဖြစ်လာခဲ့တယ်--
အနုပညာရှင်တစ်ဦးဖြစ်လာခဲ့တယ်--
10:49
(Laughter)
218
637111
1948
(ရယ်သံများ)
10:51
But I have to admit that it's something
within my own DNA.
within my own DNA.
219
639377
3421
ဒါပေမဲ့ ဒါဟာ ကျနော်ကိုယ်တိုင်ရဲ့ DNA နဲ့
တနည်းနည်းနဲ့ ဆက်စပ်နေပုံရပါတယ်။
တနည်းနည်းနဲ့ ဆက်စပ်နေပုံရပါတယ်။
10:55
And I don't think that I'm the only one.
220
643358
1937
ပြီးတော့ ဒီကိစ္စဲထဲမှာ ကျနော် တယောက်တည်း
မဟုတ်ဘူးလို့ ထင်ပါတယ်။
မဟုတ်ဘူးလို့ ထင်ပါတယ်။
10:57
100 years ago, we were all much more
closely tied to the culture,
closely tied to the culture,
221
645721
5108
လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် 100 တုန်းက
ကျုပ်တို့အားလုံးဟာ ကျုပ်တို့ အစားအစာရဲ့
ကျုပ်တို့အားလုံးဟာ ကျုပ်တို့ အစားအစာရဲ့
11:02
the cultivation
and the story of our food,
and the story of our food,
222
650853
2992
ယဉ်ကျေးမှု၊ စိုက်ပျိုးမှုနဲ့ သမိုင်းစဉ်နဲ့
နီးကပ်စွာ ဆက်စပ်နေခဲ့ကြပါတယ်။
နီးကပ်စွာ ဆက်စပ်နေခဲ့ကြပါတယ်။
11:05
and we've been separated from that.
223
653869
1772
အခုတော့ ကျုပ်တို့ဟာ အဲဒါတွေထံမှ
ခွဲခွာခံခဲ့ကြရတယ်။
ခွဲခွာခံခဲ့ကြရတယ်။
11:08
The Open Orchard creates the opportunity
224
656259
2364
Open Orchard ဟာ ကျုပ်တို့ မသိကြတော့တဲ့
11:10
not just to reconnect
to this unknown past,
to this unknown past,
225
658647
3587
အတိတ်နဲ့ ပြန်ဆက်သွယ်ဖို့
အခွင့်ကောင်းဖြစ်သလို
အခွင့်ကောင်းဖြစ်သလို
11:14
but a way for us to consider
what the future of our food could be.
what the future of our food could be.
226
662258
3655
ကျုပ်တို့ အစားအစာရဲ့ အနာဂတ် ဘယ်လို ဖြစ်
သင့်လဲ ပြန်စဉ်းစားဖို့ နည်းလမ်းလဲ ဖြစ်တယ်။
သင့်လဲ ပြန်စဉ်းစားဖို့ နည်းလမ်းလဲ ဖြစ်တယ်။
11:18
Thank you.
227
666428
1151
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
11:19
(Applause)
228
667603
3833
(လက်ခုပ်သံများ)
ABOUT THE SPEAKER
Sam Van Aken - ArtistSam Van Aken is a contemporary artist who works beyond traditional modes of art-making, crossing artistic genres and disciplines to develop new perspectives on themes like communication, botany, agriculture, climatology and the ever-increasing impact of technology.
Why you should listen
Sam Van Aken’s interventions in the natural and public realm are seen as metaphors that serve as the basis of narrative, sites of place making and, in some cases, even become the basis of scientific research.
Born in Reading, Pennsylvania, Van Aken received his undergraduate education in art and communication theory. Immediately following his studies, he lived in Poland and worked with dissident artists under the former communist regime through the auspices of the Andy Warhol Foundation and the United States Information Agency. Van Aken received his MFA from the University of North Carolina at Chapel Hill, and since then his work has been exhibited and placed nationally and internationally. He has received numerous honors including a Joan Mitchell Foundation Award, Association of International Curator's of Art Award and a Creative Capital Grant. Most recently, his work has been presented as part of Nature-Cooper Hewitt Design Triennial with the Cube Design Museum, Netherlands. Van Aken lives and works in Syracuse, New York, where he is currently an associate professor in the School of Art at Syracuse University. Van Aken's work is represented by Ronald Feldman Fine Arts.
Sam Van Aken | Speaker | TED.com