TED2012
Michael Tilson Thomas: Music and emotion through time
Michael Tilson Thomas: Muzyka i emocje na przestrzeni wieków
Filmed:
Readability: 4.1
1,667,198 views
W tym imponującym wystąpieniu Michael Tilson Thomas śledzi rozwój muzyki poważnej dokonując przekroju przez kolejne etapy zapisu nut, nagrywania i remiksowania muzyki.
Michael Tilson Thomas - Musician, Conductor
Conductor Michael Tilson Thomas (call him MTT) is an all-around music educator -- connecting with global audiences, young musicians and concertgoers in San Francisco and London. Full bio
Conductor Michael Tilson Thomas (call him MTT) is an all-around music educator -- connecting with global audiences, young musicians and concertgoers in San Francisco and London. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
Well when I was asked to do this TEDTalk, I was really chuckled,
0
917
2363
Rozbawiło mnie, gdy poproszono mnie o ten wykład.
00:19
because, you see, my father's name was Ted,
1
3280
3793
Tak się składa, że mój ojciec miał na imię Ted
00:22
and much of my life, especially my musical life,
2
7073
4014
i większość mojego życia, szczególnie tego muzycznego,
00:26
is really a talk that I'm still having with him,
3
11087
3121
jest nieustanną rozmową z nim,
00:30
or the part of me that he continues to be.
4
14208
3748
lub częścią mnie, w której on wciąż żyje.
00:33
Now Ted was a New Yorker, an all-around theater guy,
5
17956
3604
Ted był nowojorczykiem,
wszechstronnym, związanym z teatrem,
wszechstronnym, związanym z teatrem,
00:37
and he was a self-taught illustrator and musician.
6
21560
4315
ilustratorem i muzykiem samoukiem.
00:41
He didn't read a note,
7
25875
1535
Nie czytał nut
00:43
and he was profoundly hearing impaired.
8
27410
2965
i miał poważną wadę słuchu.
00:46
Yet, he was my greatest teacher.
9
30375
3258
Jednak był moim najlepszym nauczycielem.
00:49
Because even through the squeaks of his hearing aids,
10
33633
3437
Pomimo pisków aparatu słuchowego
00:52
his understanding of music was profound.
11
37070
3180
dogłębnie rozumiał muzykę.
00:56
And for him, it wasn't so much the way the music goes
12
40250
3381
Nie było najważniejsze jak muzyka przebiega,
00:59
as about what it witnesses and where it can take you.
13
43631
4196
ale czego jest świadkiem i dokąd może nas zabrać.
01:03
And he did a painting of this experience,
14
47827
2617
Ted namalował to doświadczenie
01:06
which he called "In the Realm of Music."
15
50444
3089
na obrazie "W Królestwie Muzyki".
01:09
Now Ted entered this realm every day by improvising
16
53533
6488
Odwiedzał to królestwo codziennie, improwizując
01:15
in a sort of Tin Pan Alley style like this.
17
60021
2781
łatwo wpadające w ucho kawałki.
01:18
(Music)
18
62802
6842
(Muzyka)
01:25
But he was tough when it came to music.
19
69644
3354
Jeśli chodzi o muzykę, był uparty.
01:28
He said, "There are only two things that matter in music:
20
72998
2706
Mawiał: "Tylko dwie rzeczy liczą się w muzyce:
01:31
what and how.
21
75704
2213
"co" i "jak".
01:33
And the thing about classical music,
22
77917
3787
W muzyce poważnej chodzi o to,
01:37
that what and how, it's inexhaustible."
23
81704
3328
że 'co' i 'jak' są niewyczerpalne".
01:40
That was his passion for the music.
24
85032
2168
Taka była jego muzyczna pasja.
01:43
Both my parents really loved it.
25
87200
1857
Moi rodzice kochali muzykę,
01:44
They didn't know all that much about it,
26
89057
2258
niezbyt dużo o niej wiedzieli,
01:47
but they gave me the opportunity to discover it
27
91315
3727
ale dali mi szansę, abym odkrywał muzykę
01:50
together with them.
28
95042
1916
razem z nimi.
01:52
And I think inspired by that memory,
29
96958
3212
Myślę, że zainspirowany tym wspomnieniem
01:56
it's been my desire to try and bring it
30
100170
2003
postanowiłem dzielić się nią
01:58
to as many other people as I can,
31
102173
1045
z innymi ludźmi,
01:59
sort of pass it on through whatever means.
32
103218
3574
przekazać tę pasję wszystkimi możliwymi środkami.
02:02
And how people get this music, how it comes into their lives,
33
106792
5010
To, jak ludzie odbierają muzykę,
jak wkracza ona do ich życia,
jak wkracza ona do ich życia,
02:07
really fascinates me.
34
111802
1456
naprawdę mnie fascynuje.
02:09
One day in New York, I was on the street
35
113258
2257
Pewnego dnia na ulicy Nowego Jorku
02:11
and I saw some kids playing baseball between stoops and cars and fire hydrants.
36
115515
5405
zobaczyłem dzieciaki
grające w baseball wśród samochodów i hydrantów.
grające w baseball wśród samochodów i hydrantów.
02:16
And a tough, slouchy kid got up to bat,
37
120920
2701
Pewien pulchny chłopiec wziął kij,
02:19
and he took a swing and really connected.
38
123621
2704
zamachnął się i pięknie odbił.
02:22
And he watched the ball fly for a second,
39
126325
1702
Przez chwilę patrzył na lecącą piłkę,
02:23
and then he went, "Dah dadaratatatah.
40
128027
3404
a potem zaczął śpiewać: "Da dadaratatata,
02:27
Brah dada dadadadah."
41
131431
3486
ba dada dadadada".
02:30
And he ran around the bases.
42
134917
1833
I pobiegł do baz.
02:32
And I thought, go figure.
43
136750
2735
Pomyślałem: "A to co?
02:35
How did this piece of 18th century Austrian aristocratic entertainment
44
139485
5081
Jak ten utwór,
który bawił XVIII-wieczną austriacką arystokrację
który bawił XVIII-wieczną austriacką arystokrację
02:40
turn into the victory crow of this New York kid?
45
144566
4672
przemienił się
w zwycięskie pianie dzieciaka z Nowego Jorku?
w zwycięskie pianie dzieciaka z Nowego Jorku?
02:45
How was that passed on? How did he get to hear Mozart?
46
149238
4402
Skąd ta przemiana, gdzie on usłyszał Mozarta?"
02:49
Well when it comes to classical music,
47
153640
1921
Jeśli chodzi o muzykę poważną,
02:51
there's an awful lot to pass on,
48
155561
2256
to jest do przekazania,
02:53
much more than Mozart, Beethoven or Tchiakovsky.
49
157817
3737
wiele więcej niż tylko Mozart,
Beethoven czy Czajkowski.
Beethoven czy Czajkowski.
02:57
Because classical music
50
161554
1612
Bo muzyka poważna
02:59
is an unbroken living tradition
51
163166
3417
jest ciągłą, żywą tradycją
03:02
that goes back over 1,000 years.
52
166583
3250
która trwa już ponad tysiąc lat.
03:05
And every one of those years
53
169833
2044
Te wszystkie lata
03:07
has had something unique and powerful to say to us
54
171877
3498
miały nam coś unikalnego i potężnego do przekazania
03:11
about what it's like to be alive.
55
175375
3225
o tym, co znaczy żyć.
03:14
Now the raw material of it, of course,
56
178600
2559
Oczywiście surowym materiałem tego przekazu
03:17
is just the music of everyday life.
57
181159
1716
jest zwyczajna, codzienna muzyka,
03:18
It's all the anthems and dance crazes
58
182875
3033
wszystkie te hymny, kawałki taneczne,
03:21
and ballads and marches.
59
185908
1735
ballady i marsze.
03:23
But what classical music does
60
187643
2690
Ale muzyka poważna
03:26
is to distill all of these musics down,
61
190333
4860
destyluje wszystkie te utwory
03:31
to condense them to their absolute essence,
62
195193
3686
i zbiera ich najczystszą esencję,
03:34
and from that essence create a new language,
63
198879
3288
a z niej stwarza nowy język,
03:38
a language that speaks very lovingly and unflinchingly
64
202167
5485
który bardzo czule i pewnie mówi o tym,
03:43
about who we really are.
65
207652
2100
kim naprawdę jesteśmy.
03:45
It's a language that's still evolving.
66
209752
2844
Język ten wciąż się rozwija.
03:48
Now over the centuries it grew into the big pieces we always think of,
67
212596
3571
Przez wieki utworzył wielkie, znane utwory,
03:52
like concertos and symphonies,
68
216167
3000
jak koncerty i symfonie.
03:55
but even the most ambitious masterpiece
69
219167
3331
Ale nawet najambitniejsze dzieła
03:58
can have as its central mission
70
222498
2419
mogą mieć na celu to,
04:00
to bring you back to a fragile and personal moment --
71
224917
4500
abyśmy przypomnieli sobie kruchą, osobistą chwilę.
04:05
like this one from the Beethoven Violin Concerto.
72
229417
3208
Choćby ten kawałek Koncertu Smyczkowego Beethovena.
04:08
(Music)
73
232625
22386
(Muzyka)
04:30
It's so simple, so evocative.
74
255011
5984
To takie proste, takie poruszające.
04:36
So many emotions seem to be inside of it.
75
260995
2860
Wydaje się, że jest tam mnóstwo emocji,
04:39
Yet, of course, like all music,
76
263855
1728
a jednak, jak zawsze w muzyce,
04:41
it's essentially not about anything.
77
265583
2459
w zasadzie jest trochę o niczym.
04:43
It's just a design of pitches and silence and time.
78
268042
3783
To tylko wzór złożony z wysokości dźwięków, ciszy i czasu.
04:47
And the pitches, the notes, as you know, are just vibrations.
79
271825
4092
A wysokości i tony to tylko wibracje,
04:51
They're locations in the spectrum of sound.
80
275917
2953
pewne miejsca na skali dźwięku.
04:54
And whether we call them 440 per second, A,
81
278870
4101
I nieważne, czy nazwiemy je 440 na sekundę, A,
04:58
or 3,729, B flat -- trust me, that's right --
82
282971
6718
czy 3.729, B bemol. Naprawdę tak się nazywają,
05:05
they're just phenomena.
83
289689
4096
są to i tak tylko zjawiska.
05:09
But the way we react to different combinations of these phenomena
84
293785
3757
Ale to, jak reagujemy na różne kombinacje tych zjawisk
05:13
is complex and emotional and not totally understood.
85
297542
3794
jest skomplikowane i emocjonalne,
nie do końca zrozumiałe.
nie do końca zrozumiałe.
05:17
And the way we react to them has changed radically over the centuries,
86
301336
3831
Sposoby naszej reakcji
zmieniały się radykalnie na przestrzeni wieków,
zmieniały się radykalnie na przestrzeni wieków,
05:21
as have our preferences for them.
87
305167
2375
tak samo jak nasze muzyczne preferencje.
05:23
So for example, in the 11th century,
88
307542
3291
Na przykład w XI wieku
05:26
people liked pieces that ended like this.
89
310833
3840
ludzie lubili, gdy utwory kończyły się tak.
05:30
(Music)
90
314673
11733
(Muzyka)
05:42
And in the 17th century, it was more like this.
91
326406
5156
W XVII wieku, raczej tak.
05:47
(Music)
92
331562
5438
(Muzyka)
05:52
And in the 21st century ...
93
337000
3842
A w XXI wieku...
05:56
(Music)
94
340842
7408
(Muzyka)
06:04
Now your 21st century ears are quite happy with this last chord,
95
348250
5319
Naszym XXI-wiecznym uszom podoba się ten ostatni akord,
06:09
even though a while back it would have puzzled or annoyed you
96
353569
3473
który jakiś czas temu by nas dezorientował, denerwował,
06:12
or sent some of you running from the room.
97
357042
1500
albo sprawił, że ucieklibyśmy z pokoju.
06:14
And the reason you like it
98
358542
1416
Podoba nam się, ponieważ
06:15
is because you've inherited, whether you knew it or not,
99
359958
2488
odziedziczyliśmy, świadomie lub nie,
06:18
centuries-worth of changes
100
362446
2554
trwające od wieków zmiany
06:20
in musical theory, practice and fashion.
101
365000
3500
w muzycznej teorii, praktyce i modzie.
06:24
And in classical music we can follow these changes very, very accurately
102
368500
5090
W muzyce poważnej
możemy śledzić te zmiany bardzo dokładnie,
możemy śledzić te zmiany bardzo dokładnie,
06:29
because of the music's powerful silent partner,
103
373590
3983
za sprawą potężnego, cichego kompana muzyki,
06:33
the way it's been passed on: notation.
104
377573
3629
sposobu, w jaki jest przekazywana - nut.
06:37
Now the impulse to notate,
105
381202
1965
Impuls spisywania nut,
06:39
or, more exactly I should say, encode music
106
383167
2791
a właściwie kodowania muzyki,
06:41
has been with us for a very long time.
107
385958
3058
towarzyszy nam od bardzo długiego czasu.
06:44
In 200 B.C., a man named Sekulos
108
389016
3901
W 200 roku p.n.e. człowiek imieniem Sekulos
06:48
wrote this song for his departed wife
109
392917
2950
napisał tę pieśń dla swojej zmarłej żony
06:51
and inscribed it on her gravestone
110
395867
1591
i wyrył ją na jej grobie
06:53
in the notational system of the Greeks.
111
397458
2625
używając greckiego systemu zapisu nut.
06:55
(Music)
112
400083
27375
(Muzyka)
07:23
And a thousand years later,
113
427458
2417
Tysiąc lat później
07:25
this impulse to notate took an entirely different form.
114
429875
4010
ten impuls przybrał zupełnie inną formę.
07:29
And you can see how this happened
115
433885
1365
Widać, jak to się stało
07:31
in these excerpts from the Christmas mass "Puer Natus est nobis,"
116
435250
6583
we fragmentach bożonarodzeniowej mszy
"Puer Natus est nobis",
"Puer Natus est nobis",
07:37
"For Us is Born."
117
441833
2375
"Dziecię nam się narodziło".
07:40
(Music)
118
444208
4633
(Muzyka)
07:44
In the 10th century, little squiggles were used
119
448841
2242
W X wieku używano małych zawijasów
07:46
just to indicate the general shape of the tune.
120
451083
3042
by określić ogólny zarys melodii.
07:50
And in the 12th century, a line was drawn, like a musical horizon line,
121
454125
7042
W XII wieku została dorysowana pozioma linia,
07:57
to better pinpoint the pitch's location.
122
461167
3578
aby lepiej określić wysokość dźwięku.
08:00
And then in the 13th century, more lines and new shapes of notes
123
464745
8330
Później, w XIII wieku, kolejne linie i nowe kształty nut
08:08
locked in the concept of the tune exactly,
124
473090
3618
zawęziły koncepcje poszczególnych dźwięków,
08:12
and that led to the kind of notation we have today.
125
476708
2667
co doprowadziło do zapisu używanego dzisiaj.
08:15
Well notation not only passed the music on,
126
479375
3671
Nuty nie tylko przekazywały muzykę,
08:18
notating and encoding the music changed its priorities entirely,
127
483046
4681
spisywanie i kodowanie muzyki
całkowicie zmieniło jej priorytety,
całkowicie zmieniło jej priorytety,
08:23
because it enabled the musicians
128
487727
1956
bo umożliwiło muzykom
08:25
to imagine music on a much vaster scale.
129
489683
3656
myślenie o niej w dużo większej skali.
08:29
Now inspired moves of improvisation
130
493339
3328
Odtąd natchnione improwizacje
08:32
could be recorded, saved, considered, prioritized,
131
496667
4000
mogły być zachowywane, rozważane, szeregowanie,
08:36
made into intricate designs.
132
500667
2541
składane w misterne całości.
08:39
And from this moment, classical music became
133
503208
3240
Od tamtej chwili muzyka poważna stała się
08:42
what it most essentially is,
134
506448
2594
tym, czym tak naprawdę jest:
08:44
a dialogue between the two powerful sides of our nature:
135
509042
5041
dialogiem między dwiema siłami naszej natury,
08:49
instinct and intelligence.
136
514083
2375
instynktem i inteligencją.
08:52
And there began to be a real difference at this point
137
516458
3375
Od tamtej chwili widzimy różnicę
08:55
between the art of improvisation
138
519833
2917
między sztuką improwizacji
08:58
and the art of composition.
139
522750
1408
a sztuką kompozycji.
09:00
Now an improviser senses and plays the next cool move,
140
524158
4517
Improwizator się wczuwa i gra kolejny boski dźwięk,
09:04
but a composer is considering all possible moves,
141
528675
3617
a kompozytor rozważa wszystkie możliwe dźwięki,
09:08
testing them out, prioritizing them out,
142
532292
3319
wypróbowuje je, układa,
09:11
until he sees how they can form a powerful and coherent design
143
535611
4472
aż zobaczy, jak tworzą potężną i spójną melodię
09:15
of ultimate and enduring coolness.
144
540083
4407
całkowitej i trwałej boskości.
09:20
Now some of the greatest composers, like Bach,
145
544490
1552
Kompozytorzy tacy jak Bach
09:21
were combinations of these two things.
146
546042
2229
łączyli te dwie rzeczy.
09:24
Bach was like a great improviser with a mind of a chess master.
147
548271
4285
Bach był wielkim improwizatorem z umysłem szachisty.
09:28
Mozart was the same way.
148
552556
1944
Mozart tak samo.
09:30
But every musician strikes a different balance
149
554500
3246
Każdy muzyk znajduje inny złoty środek
09:33
between faith and reason, instinct and intelligence.
150
557746
3796
między wiarą a rozumem, instynktem a inteligencją.
09:37
And every musical era had different priorities of these things,
151
561542
4908
Każda epoka w muzyce miała inne priorytety,
09:42
different things to pass on, different 'whats' and 'hows'.
152
566450
3967
inne rzeczy do przekazania, inne ''co'' i ''jak''.
09:46
So in the first eight centuries or so of this tradition
153
570417
4568
W pierwszych ośmiu wiekach
09:50
the big 'what' was to praise God.
154
574985
2848
wielkim ''co'' było wychwalanie Boga.
09:53
And by the 1400s, music was being written
155
577833
2625
Do 1400 roku tworzono muzykę,
09:56
that tried to mirror God's mind
156
580458
4084
która miała odzwierciedlać umysł Boga
10:00
as could be seen in the design of the night sky.
157
584542
3916
i miała być postrzegana jako melodia nocnego nieba.
10:04
The 'how' was a style called polyphony,
158
588458
3292
"Jak" było stylem zwanym polifonią,
10:07
music of many independently moving voices
159
591750
3750
muzyką wielu niezależnych głosów,
10:11
that suggested the way the planets seemed to move
160
595500
2708
mających symbolizować poruszanie się planet
10:14
in Ptolemy's geocentric universe.
161
598208
2629
w geocentrycznym modelu wszechświata Ptolemeusza.
10:16
This was truly the music of the spheres.
162
600837
3786
To była prawdziwa muzyka ciał niebieskich.
10:20
(Music)
163
604623
29294
(Muzyka)
10:49
This is the kind of music that Leonardo DaVinci would have known.
164
633917
5250
Taką muzykę znał Leonardo da Vinci.
10:55
And perhaps its tremendous intellectual perfection and serenity
165
639167
3598
Zapewne jej ogromna intelektualna doskonałość i spokój
10:58
meant that something new had to happen --
166
642765
2860
znaczyły, że pojawi się coś nowego,
11:01
a radical new move, which in 1600 is what did happen.
167
645625
4125
coś radykalnego, co nastąpiło w 1600 roku.
11:05
(Music) Singer: Ah, bitter blow!
168
649750
6833
(Muzyka) Śpiewak: O, gorzki ciosie!
11:12
Ah, wicked, cruel fate!
169
656583
4792
O, nikczemny, okrutny losie!
11:17
Ah, baleful stars!
170
661375
6917
O, nienawistne gwiazdy!
11:24
Ah, avaricious heaven!
171
668292
6958
O, chciwe niebo!
11:31
MTT: This, of course, was the birth of opera,
172
675250
3708
MTT: To były, oczywiście, narodziny opery,
11:34
and its development put music on a radical new course.
173
678958
2612
która przestawiła muzykę na zupełnie nowe tory.
11:37
The what now was not to mirror the mind of God,
174
681570
4340
"Co" nie było już odzwierciedlaniem umysłu Boga,
11:41
but to follow the emotion turbulence of man.
175
685925
2950
ale śledzeniem zawirowań emocjonalnych człowieka.
11:44
And the how was harmony,
176
688875
3292
"Jak" było harmonią,
11:48
stacking up the pitches to form chords.
177
692167
3291
układaniem dźwięków w akordy,
11:51
And the chords, it turned out,
178
695458
1750
które, jak się okazało,
11:53
were capable of representing incredible varieties of emotions.
179
697208
4084
potrafiły przedstawiać niewiarygodnie wiele emocji.
11:57
And the basic chords were the ones we still have with us,
180
701292
4799
Podstawowe akordy, które wciąż z nami są,
12:01
the triads,
181
706091
1261
triady.
12:03
either the major one,
182
707352
3259
Te durowe,
12:06
which we think is happy,
183
710611
4608
według nas radosne,
12:11
or the minor one,
184
715219
3345
albo te molowe,
12:14
which we perceive as sad.
185
718564
3936
które uważamy za smutne.
12:18
But what's the actual difference between these two chords?
186
722500
3269
Czym właściwie się one różnią?
12:21
It's just these two notes in the middle.
187
725769
2237
Tylko dwoma środkowymi nutami.
12:23
It's either E natural,
188
728006
2965
Albo E
12:26
and 659 vibrations per second,
189
730971
4700
i 659 drgań na sekundę,
12:31
or E flat, at 622.
190
735687
4688
albo E bemol, 622 drgania.
12:36
So the big difference between human happiness and sadness?
191
740375
5625
Czym jest ta wielka różnica
między ludzkim szczęściem a smutkiem?
między ludzkim szczęściem a smutkiem?
12:41
37 freakin' vibrations.
192
746000
2750
37 cholernych drgań.
12:44
So you can see in a system like this
193
748750
3917
W takim systemie był olbrzymi,
12:48
there was enormous subtle potential
194
752667
2029
choć subtelny potencjał
12:50
of representing human emotions.
195
754696
1875
przedstawiania ludzkich emocji.
12:52
And in fact, as man began to understand more
196
756571
3733
W miarę jak człowiek zaczynał rozumieć
12:56
his complex and ambivalent nature,
197
760304
2163
swoją skomplikowaną i dwojaką naturę,
12:58
harmony grew more complex to reflect it.
198
762467
2658
komplikująca się harmonia mogła to odzwierciedlić.
13:01
Turns out it was capable of expressing emotions
199
765125
4059
Okazało się, że może wyrażać uczucia
13:05
beyond the ability of words.
200
769184
1733
o wiele lepiej niż słowa.
13:06
Now with all this possibility,
201
770917
3333
Mając te wszystkie możliwości,
13:10
classical music really took off.
202
774250
4083
muzyka poważna ruszyła z miejsca.
13:14
It's the time in which the big forms began to arise.
203
778333
3396
To był czas powstawania wielkich utworów.
13:17
And the effects of technology began to be felt also,
204
781729
4604
Technologia też miała wtedy znaczenie,
13:22
because printing put music, the scores, the codebooks of music,
205
786333
4436
bo druk przekazał muzykę,
partytury, księgi z nutami
partytury, księgi z nutami
13:26
into the hands of performers everywhere.
206
790769
2010
w ręce wykonawców na całym świecie.
13:28
And new and improved instruments
207
792779
2221
Nowe, ulepszone instrumenty
13:30
made the age of the virtuoso possible.
208
795000
3292
doprowadziły do czasu wirtuozów.
13:34
This is when those big forms arose --
209
798292
3250
Właśnie wtedy powstawały wielkie dzieła,
13:37
the symphonies, the sonatas, the concertos.
210
801542
3119
symfonie, sonaty, koncerty.
13:40
And in these big architectures of time,
211
804661
4006
W tych wspaniałych czasach
13:44
composers like Beethoven could share the insights of a lifetime.
212
808667
5708
kompozytorzy tacy jak Beethoven
mogli dzielić się swoimi życiowymi przemyśleniami.
mogli dzielić się swoimi życiowymi przemyśleniami.
13:50
A piece like Beethoven's Fifth
213
814375
2460
Piąta Symfonia Beethovena
13:52
basically witnessing how it was possible
214
816835
4358
pokazuje, jak według niego można
13:57
for him to go from sorrow and anger,
215
821193
5517
przejść od smutku i gniewu,
14:02
over the course of a half an hour,
216
826710
3707
przez pół godziny,
14:06
step by exacting step of his route,
217
830417
3791
krok po kroku
14:10
to the moment when he could make it across to joy.
218
834208
4340
do chwili, gdy zaznaje radości.
14:14
(Music)
219
838548
22494
(Muzyka)
14:36
And it turned out the symphony could be used for more complex issues,
220
861042
5041
Okazało się, że symfonia
może być wykorzystana do bardziej zawiłych spraw,
może być wykorzystana do bardziej zawiłych spraw,
14:41
like gripping ones of culture,
221
866083
2627
mocno związanych z kulturą,
14:44
such as nationalism or quest for freedom
222
868710
2748
jak choćby nacjonalizm, walka o wolność
14:47
or the frontiers of sensuality.
223
871458
3871
lub granice zmysłowości.
14:51
But whatever direction the music took,
224
875329
3771
Ale w którymkolwiek kierunku zmierzała muzyka,
14:55
one thing until recently was always the same,
225
879100
2538
jedna rzecz pozostawała wciąż taka sama:
14:57
and that was when the musicians stopped playing,
226
881638
3029
kiedy muzyk przestaje grać,
15:00
the music stopped.
227
884667
2375
kończy się muzyka.
15:02
Now this moment so fascinates me.
228
887042
3363
Ten moment bardzo mnie fascynuje,
15:06
I find it such a profound one.
229
890405
1911
uważam go za niezwykle głęboki.
15:08
What happens when the music stops?
230
892316
1367
Co się dzieje, gdy muzyka przestaje grać,
15:09
Where does it go? What's left?
231
893683
3442
dokąd ucieka, co nam pozostawia?
15:13
What sticks with people in the audience at the end of a performance?
232
897125
3288
Co zostaje ze słuchaczami, kiedy występ się kończy?
15:16
Is it a melody or a rhythm
233
900413
1772
Może melodia, rytm,
15:18
or a mood or an attitude?
234
902185
2780
może nastrój albo nastawienie?
15:20
And how might that change their lives?
235
904965
2269
Jak to może zmienić ich życie?
15:23
To me this is the intimate, personal side of music.
236
907234
3933
Dla mnie to bardzo intymna, osobista strona muzyki.
15:27
It's the passing on part. It's the 'why' part of it.
237
911167
4541
Właśnie to przekazywanie jest częścią "dlaczego"
15:31
And to me that's the most essential of all.
238
915708
3258
i według mnie jest ono najważniejsze.
15:34
Mostly it's been a person-to-person thing,
239
918966
3959
Zwykle chodziło o relację,
15:38
a teacher-student, performer-audience thing,
240
922925
2607
nauczyciel-uczeń, wykonawca-widownia,
15:41
and then around 1880 came this new technology
241
925532
2777
aż około 1800 roku przyszła nowa technologia,
15:44
that first mechanically then through analogs then digitally
242
928309
2691
która najpierw machanicznie,
później analogowo i w końcu cyfrowo
później analogowo i w końcu cyfrowo
15:46
created a new and miraculous way of passing things on,
243
931000
4287
stworzyła nowy,
cudowny sposób przekazywania muzyki,
cudowny sposób przekazywania muzyki,
15:51
albeit an impersonal one.
244
935287
1788
chociaż bezosobowy.
15:52
People could now hear music all the time,
245
937075
3717
Dziś ludzie mogą słuchać muzyki bez przerwy
15:56
even though it wasn't necessary
246
940792
875
i wcale nie muszą
15:57
for them to play an instrument, read music or even go to concerts.
247
941667
4541
grać na instrumentach,
czytać nut ani nawet chodzić na koncerty.
czytać nut ani nawet chodzić na koncerty.
16:02
And technology democratized music by making everything available.
248
946208
5304
Technologia zdemokratyzowała muzykę,
czyniąc ją dostępną.
czyniąc ją dostępną.
16:07
It spearheaded a cultural revolution
249
951512
1761
To poprowadziło kulturalną rewolucję
16:09
in which artists like Caruso and Bessie Smith were on the same footing.
250
953273
4860
w której artyści tacy jak
Caruso czy Bessie Smith byli na równej stopie.
Caruso czy Bessie Smith byli na równej stopie.
16:14
And technology pushed composers to tremendous extremes,
251
958133
3921
Ta technologia
popchnęła kompozytorów do najdalszych granic,
popchnęła kompozytorów do najdalszych granic,
16:17
using computers and synthesizers
252
962054
1700
używając komputerów i syntezatorów
16:19
to create works of intellectually impenetrable complexity
253
963754
2919
tworzą dzieła o nieprzeniknionej zawiłości intelektualnej,
16:22
beyond the means of performers and audiences.
254
966673
4535
będące poza zasięgiem wykonawców i publiczności.
16:27
At the same time technology,
255
971208
2500
Jednocześnie ta technologia
16:29
by taking over the role that notation had always played,
256
973708
3292
przejmując dotychczasową rolę nut,
16:32
shifted the balance within music between instinct and intelligence
257
977000
4542
przesunęła równowagę
między instynktem a inteligencją
między instynktem a inteligencją
16:37
way over to the instinctive side.
258
981542
3291
zdecydowanie w stronę instynktu.
16:40
The culture in which we live now
259
984833
1890
Kultura, w jakiej dziś żyjemy
16:42
is awash with music of improvisation
260
986723
3069
jest dosłownie zalewana muzyką improwizacji,
16:45
that's been sliced, diced, layered
261
989792
1625
która jest krojona, siekana, nawarstwiana,
16:47
and, God knows, distributed and sold.
262
991417
3750
rozprowadzana i sprzedawana.
16:51
What's the long-term effect of this on us or on music?
263
995167
3287
Jakie będą tego skutki dla nas i dla muzyki?
16:54
Nobody knows.
264
998454
1007
Tego nie wie nikt.
16:55
The question remains: What happens when the music stops?
265
999461
3722
Pozostaje pytanie:
co się dzieje, kiedy muzyka przestaje grać?
co się dzieje, kiedy muzyka przestaje grać?
16:59
What sticks with people?
266
1003183
1951
Co zostaje z ludźmi?
17:01
Now that we have unlimited access to music, what does stick with us?
267
1005165
3952
Mamy nieograniczony dostęp do muzyki,
co tak naprawdę z nami zostaje?
co tak naprawdę z nami zostaje?
17:05
Well let me show you a story of what I mean
268
1009117
2420
Na przykładzie pewnej historii pokażę wam
17:07
by "really sticking with us."
269
1011537
1792
co rozumiem jako "naprawdę z nami zostaje".
17:09
I was visiting a cousin of mine in an old age home,
270
1013329
3088
Odwiedziłem kuzyna w domu spokojnej starości
17:12
and I spied a very shaky old man
271
1016417
3335
i dostrzegłem tam trzęsącego się staruszka
17:15
making his way across the room on a walker.
272
1019752
2277
przechodzącego z chodzikiem przez pokój.
17:17
He came over to a piano that was there,
273
1022029
2516
Doszedł do stojącego tam pianina,
17:20
and he balanced himself and began playing something like this.
274
1024545
4330
złapał równowagę i zaczął grać coś takiego:
17:24
(Music)
275
1028875
4535
(Muzyka)
17:29
And he said something like, "Me ... boy ... symphony ... Beethoven."
276
1033410
8863
Powiedział coś w stylu:
"Ja... chłopiec... symfonia... Beethoven''.
"Ja... chłopiec... symfonia... Beethoven''.
17:38
And I suddenly got it,
277
1042273
1552
Nagle załapałem
17:39
and I said, "Friend, by any chance are you trying to play this?"
278
1043825
2920
i powiedziałem: "Przepraszam, czy chciałeś zagrać to?"
17:42
(Music)
279
1046745
4951
(Muzyka)
17:47
And he said, "Yes, yes. I was a little boy.
280
1051696
2429
On odparł: "Tak, tak. Byłem małym chłopcem.
17:50
The symphony: Isaac Stern, the concerto, I heard it."
281
1054125
4596
Orkiestra, Isaac Stern, koncert, słyszałem to".
17:54
And I thought, my God,
282
1058721
1683
Pomyślałem: "Mój Boże,
17:56
how much must this music mean to this man
283
1060404
2846
ile ta muzyka musi dla niego znaczyć,
17:59
that he would get himself out of his bed, across the room
284
1063250
4117
skoro wygrzebał się z łóżka i przeszedł cały pokój,
18:03
to recover the memory of this music
285
1067367
3300
żeby przywołać wspomnienie tej muzyki,
18:06
that, after everything else in his life is sloughing away,
286
1070667
2908
która, podczas gdy wszystko inne w jego życiu obumiera,
18:09
still means so much to him?
287
1073575
2258
wciąż tyle dla niego znaczy?"
18:11
Well, that's why I take every performance so seriously,
288
1075833
3923
Właśnie dlatego tak poważnie traktuję,
tak ważny jest dla mnie
tak ważny jest dla mnie
18:15
why it matters to me so much.
289
1079756
1750
każdy mój występ.
18:17
I never know who might be there, who might be absorbing it
290
1081506
3452
Nigdy nie wiem, kto jest na widowni, kto to wchłania,
18:20
and what will happen to it in their life.
291
1084958
1750
i co się z tym stanie w ich życiu.
18:22
But now I'm excited that there's more chance than ever before possible
292
1086708
5087
Jestem szczęśliwy, że jest dziś więcej możliwości
18:27
of sharing this music.
293
1091795
1330
dzielenia się muzyką niż kiedykolwiek.
18:29
That's what drives my interest in projects
294
1093125
1746
Stąd moje zainteresowanie projektami
18:30
like the TV series "Keeping Score" with the San Francisco Symphony
295
1094871
3379
jak program "Keeping Score"
z Orkiestrą Symfoniczną San Francisco,
z Orkiestrą Symfoniczną San Francisco,
18:34
that looks at the backstories of music,
296
1098250
2567
który zagląda na zaplecze muzyki,
18:36
and working with the young musicians at the New World Symphony
297
1100817
3177
lub praca z młodymi muzykami w New World Symphony,
18:39
on projects that explore the potential
298
1103994
1594
projekty odkrywające potencjał
18:41
of the new performing arts centers
299
1105588
3506
nowych centrów artystycznych
18:44
for both entertainment and education.
300
1109094
2374
łączących rozrywkę i edukację.
18:47
And of course, the New World Symphony
301
1111468
1967
Oczywiście New World Symphony
18:49
led to the YouTube Symphony and projects on the internet
302
1113435
3648
doprowadziła do
Orkiestry Symfonicznej YouTube i projektów internetowych,
Orkiestry Symfonicznej YouTube i projektów internetowych,
18:52
that reach out to musicians and audiences all over the world.
303
1117083
3004
docierających do muzyków i widowni na całym świecie.
18:55
And the exciting thing is all this is just a prototype.
304
1120087
4780
Najbardziej ekscytujące jest to, że to dopiero prototyp.
19:00
There's just a role here for so many people --
305
1124867
2238
To zadanie dla wielu ludzi,
19:03
teachers, parents, performers --
306
1127121
2796
nauczycieli, rodziców, wykonawców,
19:05
to be explorers together.
307
1129917
2860
aby razem byli odkrywcami.
19:08
Sure, the big events attract a lot of attention,
308
1132777
2785
Duże wydarzenia przyciągają sporo uwagi,
19:11
but what really matters is what goes on every single day.
309
1135562
3480
ale tak naprawdę liczy się to,
co dzieje się każdego dnia.
co dzieje się każdego dnia.
19:14
We need your perspectives, your curiosity, your voices.
310
1139042
4470
Potrzebujemy waszego punktu widzenia,
waszej ciekawości, waszych głosów.
waszej ciekawości, waszych głosów.
19:19
And it excites me now to meet people
311
1143512
3090
Fascynuje mnie poznawanie nowych ludzi,
19:22
who are hikers, chefs, code writers, taxi drivers,
312
1146602
3098
podróżników, kucharzy, programistów, taksówkarzy,
19:25
people I never would have guessed who loved the music
313
1149700
2765
których nie podejrzewałbym o miłość do muzyki,
19:28
and who are passing it on.
314
1152465
1115
a którzy ją przekazują.
19:29
You don't need to worry about knowing anything.
315
1153580
3741
Nie musicie się martwić swoją wiedzą.
19:33
If you're curious, if you have a capacity for wonder, if you're alive,
316
1157321
3762
Jeśli jesteście dociekliwi,
potraficie się dziwić, żyjecie,
potraficie się dziwić, żyjecie,
19:36
you know all that you need to know.
317
1161083
3060
wiecie wszystko, co musicie wiedzieć.
19:40
You can start anywhere. Ramble a bit.
318
1164143
2209
Możecie zacząć gdziekolwiek.
Powłóczcie się trochę
Powłóczcie się trochę
19:42
Follow traces. Get lost. Be surprised, amused inspired.
319
1166352
4104
szlakami, zagubcie się,
bądźcie zaskoczeni, rozbawieni, zainspirowani.
bądźcie zaskoczeni, rozbawieni, zainspirowani.
19:46
All that 'what', all that 'how' is out there
320
1170456
4619
Całe to "co" i "jak" jest gdzieś tam
19:50
waiting for you to discover its 'why',
321
1175075
2463
i czeka na to, aż odkryjecie "dlaczego",
19:53
to dive in and pass it on.
322
1177569
3058
aż w nie zanurkujecie i przekażecie je dalej.
19:56
Thank you.
323
1180627
2498
Dziękuję.
19:59
(Applause)
324
1183125
7112
(Oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
Michael Tilson Thomas - Musician, ConductorConductor Michael Tilson Thomas (call him MTT) is an all-around music educator -- connecting with global audiences, young musicians and concertgoers in San Francisco and London.
Why you should listen
As a conductor, Michael Tilson Thomas might be best known for his interpretation of the emotionally charged music of Gustav Mahler. But his legacy won't stop at his Grammy-winning recordings of the complete Mahler symphony cycle with his home orchestra, the San Francisco Symphony. He's also the founder of the New World Symphony, an orchestra that helps to educate young and gifted musicians as obsessed with their craft as he. Since its establishment in 1987, New World Symphony has launched the careers of more than 700 young musicians, and in its new Miami Beach concert hall designed by Frank Gehry, it's bringing well-played classical music to a truly popular audience.
He's the guest conductor of the London Symphony Orchestra -- and the artistic director of the YouTube Symphony Orchestra (YTSO), a 96-member ensemble selected from online video auditions. Tilson Thomas conducted the YTSO at Carnegie Hall in 2009 and in 2011 in Sydney, Australia. And he's the creator of the Keeping Score education program for public schools, which uses PBS TV, web, radio and DVDs, and a K-12 curriculum to make classical music more accessible. In 2010, Tilson Thomas was awarded the National Medal of Arts, the highest award given to artists by the US government.
Michael Tilson Thomas | Speaker | TED.com