TED2012
Michael Tilson Thomas: Music and emotion through time
Michael Tilson Thomas: Âm nhạc và cảm xúc theo thời gian
Filmed:
Readability: 4.1
1,667,198 views
Trong bài nói tổng quan mang ý nghĩa sâu sắc này, Michael Tilson Thomas đã theo dấu sự phát triển của nhạc cổ điển thông qua sự phát triển của các ký hiệu, các bản thu và những bản phối lại.
Michael Tilson Thomas - Musician, Conductor
Conductor Michael Tilson Thomas (call him MTT) is an all-around music educator -- connecting with global audiences, young musicians and concertgoers in San Francisco and London. Full bio
Conductor Michael Tilson Thomas (call him MTT) is an all-around music educator -- connecting with global audiences, young musicians and concertgoers in San Francisco and London. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
Well when I was asked to do this TEDTalk, I was really chuckled,
0
917
2363
Khi được đề nghị thực hiện bài nói TEDTalk này, thực sự tôi đã cười thầm
00:19
because, you see, my father's name was Ted,
1
3280
3793
vì các bạn biết đấy cha tôi cũng tên Ted,
00:22
and much of my life, especially my musical life,
2
7073
4014
và phần lớn cuộc đời tôi, đặc biệt là đời sống âm nhạc
00:26
is really a talk that I'm still having with him,
3
11087
3121
thực sự là một cuộc trò chuyện (talk) mà tôi vẫn đang tiếp tục với ông ấy,
00:30
or the part of me that he continues to be.
4
14208
3748
hay nói cách khác một phần trong tôi vẫn là ông ấy.
00:33
Now Ted was a New Yorker, an all-around theater guy,
5
17956
3604
Ted là một người New York, một người lúc nào quanh quẩn nhà hát
00:37
and he was a self-taught illustrator and musician.
6
21560
4315
và ông đã tự học để trở thành một hoạ sỹ vẽ tranh minh họa và là một nhạc sỹ.
00:41
He didn't read a note,
7
25875
1535
Ông không đọc nốt nhạc,
00:43
and he was profoundly hearing impaired.
8
27410
2965
và khả năng nghe của ông hết sự bị hạn chế.
00:46
Yet, he was my greatest teacher.
9
30375
3258
Vậy đấy, nhưng ông là giáo viên tuyệt vời nhất của đời tôi.
00:49
Because even through the squeaks of his hearing aids,
10
33633
3437
Mặc dù nghe âm thanh qua máy trợ thính
00:52
his understanding of music was profound.
11
37070
3180
nhưng hiểu biết về âm nhạc của ông rất sâu sắc.
00:56
And for him, it wasn't so much the way the music goes
12
40250
3381
Và đối với ông, vấn đề không phải là cách âm nhạc đi như thế nào
00:59
as about what it witnesses and where it can take you.
13
43631
4196
mà là những gì nó chứng kiến và nó có thể đưa bạn đi đến đâu.
01:03
And he did a painting of this experience,
14
47827
2617
Và ông đã vẽ nên một bức họa về trải nghiệm này,
01:06
which he called "In the Realm of Music."
15
50444
3089
mà ông đặt tên là "In the Realm of Music" (tạm dịch: Trong Cõi Âm Nhạc).
01:09
Now Ted entered this realm every day by improvising
16
53533
6488
Mỗi ngày Ted bước vào cõi âm nhạc này bằng lối chơi ngẫu hứng
01:15
in a sort of Tin Pan Alley style like this.
17
60021
2781
phần nào theo phong cách Tin Pan Alley kiểu như thế này.
01:18
(Music)
18
62802
6842
(Nhạc)
01:25
But he was tough when it came to music.
19
69644
3354
Nhưng ông khá cố chấp đối với âm nhạc.
01:28
He said, "There are only two things that matter in music:
20
72998
2706
Ông nói: "Chỉ có hai thứ duy nhất quan trọng trong âm nhạc:
01:31
what and how.
21
75704
2213
"điều gì" và "như thế nào".
01:33
And the thing about classical music,
22
77917
3787
Và đối với nhạc cổ điển,
01:37
that what and how, it's inexhaustible."
23
81704
3328
"điều gì" và "như thế nào" là vô tận."
01:40
That was his passion for the music.
24
85032
2168
Đó là niềm đam mê của ông đối với âm nhạc.
01:43
Both my parents really loved it.
25
87200
1857
Cả cha và mẹ tôi đều rất yêu âm nhạc.
01:44
They didn't know all that much about it,
26
89057
2258
Họ không biết quá nhiều về âm nhạc,
01:47
but they gave me the opportunity to discover it
27
91315
3727
nhưng họ dành cho tôi cơ hội để khám phá nó
01:50
together with them.
28
95042
1916
cùng với họ.
01:52
And I think inspired by that memory,
29
96958
3212
Và tôi nghĩ rằng mình được tạo cảm hứng từ ký ức đó,
01:56
it's been my desire to try and bring it
30
100170
2003
nên mong muốn của tôi là thử và mang âm nhạc
01:58
to as many other people as I can,
31
102173
1045
đến với càng nhiều người càng tốt trong khả năng tôi có thể,
01:59
sort of pass it on through whatever means.
32
103218
3574
kiểu như truyền nó đi, bằng mọi phương cách.
02:02
And how people get this music, how it comes into their lives,
33
106792
5010
Vậy làm thế nào mà người ta cảm nhận được thứ âm nhạc này, làm thế nào mà nó đến với cuộc sống của họ,
02:07
really fascinates me.
34
111802
1456
điều này thực sự mê hoặc tôi.
02:09
One day in New York, I was on the street
35
113258
2257
Một ngày nọ ở New York khi đang ở trên đường,
02:11
and I saw some kids playing baseball between stoops and cars and fire hydrants.
36
115515
5405
tôi thấy một vài đứa trẻ đang chơi bóng chày ở giữa những bậc cửa, xe hơi và trụ nước cứu hỏa.
02:16
And a tough, slouchy kid got up to bat,
37
120920
2701
Và một cậu bé cứng cáp đang trong thế thõng người xuống để chuẩn bị tung gậy đánh bóng
02:19
and he took a swing and really connected.
38
123621
2704
cậu xoay một vòng và đánh trúng phóc.
02:22
And he watched the ball fly for a second,
39
126325
1702
Cậu nhìn quả bóng bay trong một giây,
02:23
and then he went, "Dah dadaratatatah.
40
128027
3404
và rồi cậu hô lên: "Dah dadaratatatah
02:27
Brah dada dadadadah."
41
131431
3486
Brah dada dadadadah."
02:30
And he ran around the bases.
42
134917
1833
Rồi cậu bé chạy xung quanh khu sân đó.
02:32
And I thought, go figure.
43
136750
2735
Còn tôi thì mãi nghĩ:
02:35
How did this piece of 18th century Austrian aristocratic entertainment
44
139485
5081
Làm thế nào mà bản nhạc giải trí của giới quý tộc Áo thế kỷ thứ 18
02:40
turn into the victory crow of this New York kid?
45
144566
4672
lại trở thành khúc reo mừng chiến thắng của đứa trẻ New York này?
02:45
How was that passed on? How did he get to hear Mozart?
46
149238
4402
Làm thế nào mà nó được truyền giữ? Làm thế nào mà cậu bé nghe được nhạc Mozart?
02:49
Well when it comes to classical music,
47
153640
1921
Vậy đấy, khi nói đến nhạc cổ điển,
02:51
there's an awful lot to pass on,
48
155561
2256
có một điều lạ lùng diễn ra,
02:53
much more than Mozart, Beethoven or Tchiakovsky.
49
157817
3737
hơn cả Mozart, Beethoven hay Tchiakovsky.
02:57
Because classical music
50
161554
1612
Vì nhạc cổ điển
02:59
is an unbroken living tradition
51
163166
3417
là một truyền thống sinh hoạt không bao giờ bị gián đoạn
03:02
that goes back over 1,000 years.
52
166583
3250
đã đi qua hơn 1000 năm.
03:05
And every one of those years
53
169833
2044
Và mỗi năm trong từng ấy năm đó
03:07
has had something unique and powerful to say to us
54
171877
3498
đều chứa đựng điều gì đó rất đặc biệt và có tác động lớn để nói với chúng ta
03:11
about what it's like to be alive.
55
175375
3225
về những gì mà nó muốn được tồn tại mãi.
03:14
Now the raw material of it, of course,
56
178600
2559
Đến nay nguyên liệu thô của nó dĩ nhiên
03:17
is just the music of everyday life.
57
181159
1716
chỉ là âm nhạc trong đời sống hàng ngày.
03:18
It's all the anthems and dance crazes
58
182875
3033
Đó là tất cả những bài hát vui, những đoạn vũ nhạc ngắn,
03:21
and ballads and marches.
59
185908
1735
những bản balat và hành khúc.
03:23
But what classical music does
60
187643
2690
Tuy nhiên những gì mà nhạc cổ điển làm là
03:26
is to distill all of these musics down,
61
190333
4860
chưng cất những thứ âm nhạc này,
03:31
to condense them to their absolute essence,
62
195193
3686
cô đọng lại thành tinh chất chất tuyệt đối,
03:34
and from that essence create a new language,
63
198879
3288
và từ tinh chất này tạo ra một ngôn ngữ mới,
03:38
a language that speaks very lovingly and unflinchingly
64
202167
5485
một ngôn ngữ mà phát ngôn một cách đầy yêu thương và không nao núng
03:43
about who we really are.
65
207652
2100
về việc chúng ta thực sự là ai.
03:45
It's a language that's still evolving.
66
209752
2844
Đó là một thứ ngôn ngữ vẫn đang tiến triển.
03:48
Now over the centuries it grew into the big pieces we always think of,
67
212596
3571
Đến nay qua hàng thế kỷ nó đã phát triển thành những bản nhạc lớn mà chúng ta luôn nghĩ đến
03:52
like concertos and symphonies,
68
216167
3000
như là các bản nhạc không lời và giao hưởng,
03:55
but even the most ambitious masterpiece
69
219167
3331
nhưng ngay cả những kiệt tác nhiều tham vọng nhất
03:58
can have as its central mission
70
222498
2419
có thể có sứ mệnh trung tâm của nó
04:00
to bring you back to a fragile and personal moment --
71
224917
4500
là mang các bạn quay trở lại một khoảnh khắc riêng tư và mong manh
04:05
like this one from the Beethoven Violin Concerto.
72
229417
3208
như bản nhạc vĩ cầm không lời của Beethoven này.
04:08
(Music)
73
232625
22386
(Nhạc)
04:30
It's so simple, so evocative.
74
255011
5984
Rất đơn giản và gợi nhiều liên tưởng.
04:36
So many emotions seem to be inside of it.
75
260995
2860
Dường như rất nhiều cảm xúc được chứa đựng bên trong nó.
04:39
Yet, of course, like all music,
76
263855
1728
Còn nữa, tất nhiên, giống như tất cả các âm nhạc,
04:41
it's essentially not about anything.
77
265583
2459
thực sự nó chẳng nói về điều gì cả.
04:43
It's just a design of pitches and silence and time.
78
268042
3783
Nó chỉ là một thiết kế của độ cao thấp của âm thanh cùng với sự tĩnh lặng và thời gian.
04:47
And the pitches, the notes, as you know, are just vibrations.
79
271825
4092
Và độ cao thấp âm thanh, các nốt nhạc như các bạn biết chỉ là những âm rung.
04:51
They're locations in the spectrum of sound.
80
275917
2953
Chúng là những vị trí trong quang phổ của âm thanh.
04:54
And whether we call them 440 per second, A,
81
278870
4101
và dù cho chúng ta gọi chúng là 440 một giây, La (A)
04:58
or 3,729, B flat -- trust me, that's right --
82
282971
6718
hay 3729, Si giáng (B flat) -- tin tôi đi, đều đúng cả --
05:05
they're just phenomena.
83
289689
4096
chúng chỉ là hiện tượng.
05:09
But the way we react to different combinations of these phenomena
84
293785
3757
Nhưng cái cách mà chúng ta phản ứng đối với các kết hợp khác nhau của những hiện tượng này
05:13
is complex and emotional and not totally understood.
85
297542
3794
thì phức hợp và đầy xúc cảm và không thể hoàn toàn thấu hiểu được.
05:17
And the way we react to them has changed radically over the centuries,
86
301336
3831
Và cái cách mà chúng ta phản ứng lại chúng cũng thay đổi hoàn toàn qua hàng thế kỷ,
05:21
as have our preferences for them.
87
305167
2375
cũng như sự thích thú của chúng ta đối với chúng.
05:23
So for example, in the 11th century,
88
307542
3291
Chẳng hạn, ở thế kỷ 11
05:26
people liked pieces that ended like this.
89
310833
3840
người ta thích nghe những bản nhạc có kết thúc như thế này.
05:30
(Music)
90
314673
11733
(Nhạc)
05:42
And in the 17th century, it was more like this.
91
326406
5156
Và đến thể kỷ 17, nó là như thế này.
05:47
(Music)
92
331562
5438
(Nhạc)
05:52
And in the 21st century ...
93
337000
3842
Và cho đến thế kỷ 21...
05:56
(Music)
94
340842
7408
(Nhạc)
06:04
Now your 21st century ears are quite happy with this last chord,
95
348250
5319
Đến nay, những đôi tai ở thế kỷ 21 của các bạn khá là thích thú với hợp âm kết thúc như thế,
06:09
even though a while back it would have puzzled or annoyed you
96
353569
3473
mặc dù một lát sau đó nó sẽ khiến bạn bối rối hay làm bạn khó chịu
06:12
or sent some of you running from the room.
97
357042
1500
hoặc một số trong số các bạn sẽ rời khỏi căn phòng.
06:14
And the reason you like it
98
358542
1416
Và lý do vì sao các bạn thích nó
06:15
is because you've inherited, whether you knew it or not,
99
359958
2488
là bởi vì các bạn thừa hưởng, dù các bạn biết hay không biết nó
06:18
centuries-worth of changes
100
362446
2554
cái đáng giá hàng thế kỷ của những sự thay đổi
06:20
in musical theory, practice and fashion.
101
365000
3500
trong lý thuyết, thực tế và thời trang âm nhạc.
06:24
And in classical music we can follow these changes very, very accurately
102
368500
5090
Và trong nhạc cổ điển chúng ta có thể dõi theo những sự thay đổi này một cách rất rất chính xác
06:29
because of the music's powerful silent partner,
103
373590
3983
bởi gã cộng sự đầy quyền lực của âm nhạc chính là là sự tĩnh lặng,
06:33
the way it's been passed on: notation.
104
377573
3629
cái cách mà nó được tiếp tục: ký hiệu.
06:37
Now the impulse to notate,
105
381202
1965
Đến nay sự thôi thúc để ký hiệu
06:39
or, more exactly I should say, encode music
106
383167
2791
hay một cách chính xác hơn mà tôi nên nói là mã hóa âm nhạc.
06:41
has been with us for a very long time.
107
385958
3058
đã ở cùng với chúng ta trong suốt một thời gian rất dài.
06:44
In 200 B.C., a man named Sekulos
108
389016
3901
200 năm trước công nguyên, một người đàn ông có tên là Sekulos
06:48
wrote this song for his departed wife
109
392917
2950
đã viết ca khúc này cho người vợ quá cố của mình
06:51
and inscribed it on her gravestone
110
395867
1591
và ghi nó trên bia mộ của cô
06:53
in the notational system of the Greeks.
111
397458
2625
bằng hệ thống ký hiệu của người Hy lạp
06:55
(Music)
112
400083
27375
(Nhạc)
07:23
And a thousand years later,
113
427458
2417
Và một ngàn năm sau đó,
07:25
this impulse to notate took an entirely different form.
114
429875
4010
sự thôi thúc để ký hiệu này mang đến một phiên bản hoàn toàn khác.
07:29
And you can see how this happened
115
433885
1365
Và bạn có thể thấy điều này đã xảy ra như thế nào
07:31
in these excerpts from the Christmas mass "Puer Natus est nobis,"
116
435250
6583
trong đoạn trích từ thánh lễ Giáng sinh ""Puer Natus est nobis,"
07:37
"For Us is Born."
117
441833
2375
"For Us is Born." (tạm dịch: để chúng ta được sinh ra)
07:40
(Music)
118
444208
4633
(Nhạc)
07:44
In the 10th century, little squiggles were used
119
448841
2242
Ở thế kỷ thứ 10, những nét hơi ngoằn nghèo được sử dụng
07:46
just to indicate the general shape of the tune.
120
451083
3042
để chỉ hình dạng chung chung của giai điệu.
07:50
And in the 12th century, a line was drawn, like a musical horizon line,
121
454125
7042
Và đến thế kỷ 12, một hàng được vẽ như là đường chân trời trong âm nhạc
07:57
to better pinpoint the pitch's location.
122
461167
3578
để xác định rõ hơn vị trí của độ cao thấp của âm thanh .
08:00
And then in the 13th century, more lines and new shapes of notes
123
464745
8330
Và thế kỷ thứ 13, có nhiều hàng hơn và những hình dáng mới của nốt nhạc
08:08
locked in the concept of the tune exactly,
124
473090
3618
được khóa lại trong khái niệm của giai điệu một cách chính xác,
08:12
and that led to the kind of notation we have today.
125
476708
2667
và điều này dẫn đến việc hình thành nên những nốt nhạc mà chúng ta có ngày nay.
08:15
Well notation not only passed the music on,
126
479375
3671
Nhưng ký hiệu không chỉ là thứ duy nhất khiến âm nhạc được lan truyền,
08:18
notating and encoding the music changed its priorities entirely,
127
483046
4681
việc ký hiệu và mã hóa âm nhạc đã thay đổi hoàn toàn thứ tự ưu tiên của nó
08:23
because it enabled the musicians
128
487727
1956
vì nó làm cho các nhạc sỹ
08:25
to imagine music on a much vaster scale.
129
489683
3656
có thể hình dung âm nhạc trên một quy mô rộng lớn hơn nhiều.
08:29
Now inspired moves of improvisation
130
493339
3328
Đến nay những chuyển động của sự ngẫu hứng
08:32
could be recorded, saved, considered, prioritized,
131
496667
4000
có thể được ghi âm lại, lưu lại, xem xét và ưu tiên,
08:36
made into intricate designs.
132
500667
2541
tạo nên những thiết kế phức tạp.
08:39
And from this moment, classical music became
133
503208
3240
Và từ khoảnh khắc này, nhạc cổ điển trở thành
08:42
what it most essentially is,
134
506448
2594
một cách thực chất nhất:
08:44
a dialogue between the two powerful sides of our nature:
135
509042
5041
một đoạn hội thoại giữa hai thế lực mạnh mẽ trong bản chất của chúng ta:
08:49
instinct and intelligence.
136
514083
2375
bản năng và trí tuệ.
08:52
And there began to be a real difference at this point
137
516458
3375
Và bắt đầu có một sự khác biệt thực sự ở điểm này
08:55
between the art of improvisation
138
519833
2917
giữa nghệ thuật của sự ngẫu hứng
08:58
and the art of composition.
139
522750
1408
và nghệ thuật của sự kết hợp.
09:00
Now an improviser senses and plays the next cool move,
140
524158
4517
Giờ đây, nhà ngẫu hứng cảm nhận và tạo ra sự di chuyển tuyệt vời tiếp theo
09:04
but a composer is considering all possible moves,
141
528675
3617
nhưng nhà soạn nhạc đang xem xét tất cả những sự di chuyển có thể,
09:08
testing them out, prioritizing them out,
142
532292
3319
thử chúng và ưu tiên chúng
09:11
until he sees how they can form a powerful and coherent design
143
535611
4472
cho đến khi anh ta thấy chúng có thể hình thành nên một thiết kế mạnh mẽ và chặt chẽ
09:15
of ultimate and enduring coolness.
144
540083
4407
của sự tuyệt vời nhất và vĩnh viễn.
09:20
Now some of the greatest composers, like Bach,
145
544490
1552
Một số nhà soạn nhạc vĩ đại như Bach,
09:21
were combinations of these two things.
146
546042
2229
là những sự kết hợp của hai điều trên.
09:24
Bach was like a great improviser with a mind of a chess master.
147
548271
4285
Bach là một nhà ngẫu hứng tuyệt vời với một tâm hồn của bậc thầy chơi cờ.
09:28
Mozart was the same way.
148
552556
1944
Mozart cũng tương tự như vậy.
09:30
But every musician strikes a different balance
149
554500
3246
Nhưng mỗi nhạc sĩ đánh dấu một sự cân bằng khác nhau
09:33
between faith and reason, instinct and intelligence.
150
557746
3796
giữa niềm tin và lý trí, bản năng và trí tuệ.
09:37
And every musical era had different priorities of these things,
151
561542
4908
Và mỗi thời đại âm nhạc có sự ưu tiên khác nhau đối với những điều này,
09:42
different things to pass on, different 'whats' and 'hows'.
152
566450
3967
đi qua những điều khác nhau, "những điều gì" và "những như thế nào" khác nhau.
09:46
So in the first eight centuries or so of this tradition
153
570417
4568
Trong tám thế kỷ đầu hay trong truyền thống này
09:50
the big 'what' was to praise God.
154
574985
2848
"điều gì" lớn ở đây là ca ngợi Thiên Chúa.
09:53
And by the 1400s, music was being written
155
577833
2625
Và trong những năm 1400, âm nhạc được viết nên
09:56
that tried to mirror God's mind
156
580458
4084
nhằm cố gắng phản ánh tâm trí của Chúa
10:00
as could be seen in the design of the night sky.
157
584542
3916
có thể thấy trong cách sắp xếp của bầu trời đêm.
10:04
The 'how' was a style called polyphony,
158
588458
3292
Yếu tố "như thế nào" là một phong cách được gọi là phức điệu,
10:07
music of many independently moving voices
159
591750
3750
âm nhạc của nhiều những tiếng nói chuyển động một cách độc lập
10:11
that suggested the way the planets seemed to move
160
595500
2708
gợi ra cách mà các hành tinh di chuyển
10:14
in Ptolemy's geocentric universe.
161
598208
2629
trong vũ trụ địa tâm của Ptolemy.
10:16
This was truly the music of the spheres.
162
600837
3786
Đây thực sự chính là âm nhạc của các thiên thể.
10:20
(Music)
163
604623
29294
(Nhạc)
10:49
This is the kind of music that Leonardo DaVinci would have known.
164
633917
5250
Đây chính là loại âm nhạc mà Leonardo DaVinci đã biết.
10:55
And perhaps its tremendous intellectual perfection and serenity
165
639167
3598
Và có lẽ sự hoàn hảo về trí tuệ và sự tĩnh lặng của vũ trụ
10:58
meant that something new had to happen --
166
642765
2860
có nghĩa là một điều gì đó mới mẻ sẽ xảy ra --
11:01
a radical new move, which in 1600 is what did happen.
167
645625
4125
một sự chuyển dịch mới hoàn toàn đã xảy ra trong năm 1600.
11:05
(Music) Singer: Ah, bitter blow!
168
649750
6833
(Nhạc) Ca sĩ: Ah, bitter blow! (nỗi thất vọng nặng nề)
11:12
Ah, wicked, cruel fate!
169
656583
4792
Ah, wicked, cruel fate! (định mệnh nghiệt ngã)
11:17
Ah, baleful stars!
170
661375
6917
Ah, baleful stars! (những ngôi sao báo điềm gở)
11:24
Ah, avaricious heaven!
171
668292
6958
Ah, avaricious heaven! (thiên đường tham lam)
11:31
MTT: This, of course, was the birth of opera,
172
675250
3708
MTT: Đây tất nhiên là sự ra đời của nhạc opera,
11:34
and its development put music on a radical new course.
173
678958
2612
và sự phát triển của nó đưa âm nhạc đến một chương hoàn toàn cấp tiến.
11:37
The what now was not to mirror the mind of God,
174
681570
4340
"Điều gì" không phải phản ánh tâm trí của Chúa nữa,
11:41
but to follow the emotion turbulence of man.
175
685925
2950
mà theo dấu những cảm xúc bất an của con người.
11:44
And the how was harmony,
176
688875
3292
Và yếu tố "như thế nào" ở đây là sự hài hòa,
11:48
stacking up the pitches to form chords.
177
692167
3291
xếp chồng lên độ cao thấp của âm nhạc để tạo thành hợp âm.
11:51
And the chords, it turned out,
178
695458
1750
Và các hợp âm, hóa ra có khả năng
11:53
were capable of representing incredible varieties of emotions.
179
697208
4084
đại diện các loại cảm xúc một cách đáng kinh ngạc.
11:57
And the basic chords were the ones we still have with us,
180
701292
4799
Và những hợp âm cơ bản là những thứ vẫn theo suốt chúng ta,
12:01
the triads,
181
706091
1261
hợp âm ba,
12:03
either the major one,
182
707352
3259
hoặc hợp âm trưởng,
12:06
which we think is happy,
183
710611
4608
mà chúng ta nghĩ là vui sướng,
12:11
or the minor one,
184
715219
3345
hay âm thứ
12:14
which we perceive as sad.
185
718564
3936
mà chúng ta nhận thấy như buồn rầu.
12:18
But what's the actual difference between these two chords?
186
722500
3269
Nhưng đâu là sự khác biệt thực sự giữa hai hợp âm này?
12:21
It's just these two notes in the middle.
187
725769
2237
Chỉ là hai nốt nhạc ở giữa.
12:23
It's either E natural,
188
728006
2965
Hoặc là Mi thôi (E natural)
12:26
and 659 vibrations per second,
189
730971
4700
và 659 âm rung một giây,
12:31
or E flat, at 622.
190
735687
4688
hay Mi giáng (E flat) tại 622.
12:36
So the big difference between human happiness and sadness?
191
740375
5625
Vậy đâu là sự khác biệt to lớn giữa hạnh phúc và nỗi buồn của con người?
12:41
37 freakin' vibrations.
192
746000
2750
37 âm rung đáng sợ.
12:44
So you can see in a system like this
193
748750
3917
Các bạn có thể thấy trong một hệ thống như thế này
12:48
there was enormous subtle potential
194
752667
2029
có tiềm năng tinh tế rất lớn
12:50
of representing human emotions.
195
754696
1875
đại diện cho những cảm xúc của con người.
12:52
And in fact, as man began to understand more
196
756571
3733
Và thực sự thì, khi con người bắt đầu hiểu hơn
12:56
his complex and ambivalent nature,
197
760304
2163
về bản chất phức tạp và mâu thuẫn tự nhiên của mình,
12:58
harmony grew more complex to reflect it.
198
762467
2658
sự hài hòa trở nên phức tạp hơn nhằm phản ánh nó.
13:01
Turns out it was capable of expressing emotions
199
765125
4059
Hóa ra là nó có khả năng thể hiện những cảm xúc
13:05
beyond the ability of words.
200
769184
1733
vượt qua khả năng của ngôn ngữ.
13:06
Now with all this possibility,
201
770917
3333
Bây giờ với tất cả khả năng này,
13:10
classical music really took off.
202
774250
4083
nhạc cổ điển thực sự cất cánh.
13:14
It's the time in which the big forms began to arise.
203
778333
3396
Đó là lúc mà những hình thức lớn lao bắt đầu sinh ra.
13:17
And the effects of technology began to be felt also,
204
781729
4604
Và ảnh hưởng của công nghệ cũng bắt đầu được công nhận,
13:22
because printing put music, the scores, the codebooks of music,
205
786333
4436
công nghệ in ấn đặt âm nhạc, bản dàn bè nhạc, bảng mã của âm nhạc
13:26
into the hands of performers everywhere.
206
790769
2010
vào tay những nhà trình diễn ở khắp mọi nơi.
13:28
And new and improved instruments
207
792779
2221
Và những nhạc cụ cải tiến và mới mẻ
13:30
made the age of the virtuoso possible.
208
795000
3292
làm nên thời đại của các nghệ sỹ bậc thầy.
13:34
This is when those big forms arose --
209
798292
3250
Đây là khi những dạng thức to lớn hình thành --
13:37
the symphonies, the sonatas, the concertos.
210
801542
3119
các bản nhạc giao hưởng, các bản sonate và nhạc không lời.
13:40
And in these big architectures of time,
211
804661
4006
Và trong những kiến trúc to lớn này của thời gian,
13:44
composers like Beethoven could share the insights of a lifetime.
212
808667
5708
các nhà soạn nhạc như Beethoven có thể chia sẻ sự thấu hiểu bên trong của một cuộc đời.
13:50
A piece like Beethoven's Fifth
213
814375
2460
Một bản nhạc như bản giao hưởng số 5 của Beethoven
13:52
basically witnessing how it was possible
214
816835
4358
cơ bản chứng kiến làm thế nào mà ông có thể
13:57
for him to go from sorrow and anger,
215
821193
5517
đi từ nỗi buồn và sự tức giận
14:02
over the course of a half an hour,
216
826710
3707
qua khoảng thời gian nửa tiếng,
14:06
step by exacting step of his route,
217
830417
3791
bước từng bước chính xác trong hành trình của ông,
14:10
to the moment when he could make it across to joy.
218
834208
4340
để đến với khoảnh khắc khi mà ông có thể vượt qua nó để đến với niềm vui.
14:14
(Music)
219
838548
22494
(Nhạc)
14:36
And it turned out the symphony could be used for more complex issues,
220
861042
5041
Vậy hóa ra là nhạc giao hưởng có thể được sử dụng trong những vấn đề phức tạp hơn,
14:41
like gripping ones of culture,
221
866083
2627
như những điểm hấp dẫn trong văn hóa,
14:44
such as nationalism or quest for freedom
222
868710
2748
chẳng hạn như chủ nghĩa dân tộc hay sự tìm kiếm tự do
14:47
or the frontiers of sensuality.
223
871458
3871
hay biên giới của sự cảm tính.
14:51
But whatever direction the music took,
224
875329
3771
Nhưng dù cho âm nhạc dẫn đến bất cứ hướng nào
14:55
one thing until recently was always the same,
225
879100
2538
một điều vẫn luôn không thay đổi cho đến gần đây,
14:57
and that was when the musicians stopped playing,
226
881638
3029
đó là khi các nhạc sỹ ngừng chơi,
15:00
the music stopped.
227
884667
2375
âm nhạc dừng lại.
15:02
Now this moment so fascinates me.
228
887042
3363
Khoảnh khắc này rất mê hoặc đối với tôi.
15:06
I find it such a profound one.
229
890405
1911
Tôi thấy nó là một khoảnh khắc rất sâu sắc.
15:08
What happens when the music stops?
230
892316
1367
Điều gì xảy ra khi âm nhạc dừng lại?
15:09
Where does it go? What's left?
231
893683
3442
Nó đi đến đâu? Còn lại điều gì?
15:13
What sticks with people in the audience at the end of a performance?
232
897125
3288
Điều gì đọng lại trong khán giả khi buổi biểu diễn kết thúc?
15:16
Is it a melody or a rhythm
233
900413
1772
Có phải đó là một giai điệu hay một nhịp điệu
15:18
or a mood or an attitude?
234
902185
2780
hoặc là một tâm trạng hay một thái độ?
15:20
And how might that change their lives?
235
904965
2269
Và làm thế nào mà điều đó có thể thay đổi cuộc sống của họ?
15:23
To me this is the intimate, personal side of music.
236
907234
3933
Đối với tôi, điều này là mặt riêng tư mật thiết của âm nhạc.
15:27
It's the passing on part. It's the 'why' part of it.
237
911167
4541
Nó đi qua một phần của phần "tại sao" trong nó.
15:31
And to me that's the most essential of all.
238
915708
3258
Và với tôi đó là điều quan trọng nhất trong tất cả.
15:34
Mostly it's been a person-to-person thing,
239
918966
3959
Phần lớn, nó là chuyện giữa người với người,
15:38
a teacher-student, performer-audience thing,
240
922925
2607
giữa giáo viên và học sinh, người trình diễn và khán giả,
15:41
and then around 1880 came this new technology
241
925532
2777
và rồi khoảng năm 1880 công nghệ mới này đã đến
15:44
that first mechanically then through analogs then digitally
242
928309
2691
đầu tiên là cơ hóa rồi qua vô tuyến rồi đến kỹ thuật số
15:46
created a new and miraculous way of passing things on,
243
931000
4287
tạo ra một cách thức mới và kỳ diệu để tiếp tục những điều trên,
15:51
albeit an impersonal one.
244
935287
1788
dẫu cho điều này không của riêng ai.
15:52
People could now hear music all the time,
245
937075
3717
Người ta bây giờ có thể nghe âm nhạc mọi lúc,
15:56
even though it wasn't necessary
246
940792
875
thậm chí họ không cần thiết
15:57
for them to play an instrument, read music or even go to concerts.
247
941667
4541
phải biết chơi một nhạc cụ, đọc nốt nhạc hay thậm chi đến xem các buổi hòa nhạc.
16:02
And technology democratized music by making everything available.
248
946208
5304
Và công nghệ dân chủ hóa âm nhạc bằng cách làm cho tất cả mọi thứ có sẵn.
16:07
It spearheaded a cultural revolution
249
951512
1761
Nó dẫn đầu một cuộc cách mạng văn hóa
16:09
in which artists like Caruso and Bessie Smith were on the same footing.
250
953273
4860
mà trong đó các nghệ sĩ như Caruso và Bessie Smith ở cùng một phía.
16:14
And technology pushed composers to tremendous extremes,
251
958133
3921
Và công nghệ thúc đẩy các nhà soạn nhạc đến những điểm cực hạn,
16:17
using computers and synthesizers
252
962054
1700
sử dụng máy tính và tổng hợp
16:19
to create works of intellectually impenetrable complexity
253
963754
2919
để tạo nên những sản phẩm của sự phức hợp không thể lĩnh hội được bằng trí tuệ.
16:22
beyond the means of performers and audiences.
254
966673
4535
vượt trên các phương thức giữa các nhà trình diễn và khán giả.
16:27
At the same time technology,
255
971208
2500
Cùng lúc đó, công nghệ
16:29
by taking over the role that notation had always played,
256
973708
3292
thông qua việc đảm nhiệm vai trò của các ký hiệu
16:32
shifted the balance within music between instinct and intelligence
257
977000
4542
đã chuyển sự cân bằng trong âm nhạc giữa bản năng và trí tuệ
16:37
way over to the instinctive side.
258
981542
3291
vượt qua phần bản năng.
16:40
The culture in which we live now
259
984833
1890
Văn hóa mà chúng ta đang sống trong đó
16:42
is awash with music of improvisation
260
986723
3069
tràn ngập những âm nhạc của sự ngẫu hứng
16:45
that's been sliced, diced, layered
261
989792
1625
được cắt lát, chia nhỏ và phân lớp
16:47
and, God knows, distributed and sold.
262
991417
3750
và, có Chúa mới biết, bị phân phát và bán đi.
16:51
What's the long-term effect of this on us or on music?
263
995167
3287
Hậu quả lâu dài của điều này đối với chúng ta hay đối với âm nhạc là gì?
16:54
Nobody knows.
264
998454
1007
Chẳng có ai biết cả.
16:55
The question remains: What happens when the music stops?
265
999461
3722
Câu hỏi vẫn còn đó: Điều gì xảy ra khi âm nhạc dừng lại?
16:59
What sticks with people?
266
1003183
1951
Điều gì còn lại với mọi người?
17:01
Now that we have unlimited access to music, what does stick with us?
267
1005165
3952
Bây giờ chúng ta có thể đến với âm nhạc một cách không giới hạn, vậy điều gì gắn kết với chúng ta?
17:05
Well let me show you a story of what I mean
268
1009117
2420
Vâng hãy để tôi chỉ cho các bạn một câu chuyện về những gì tôi muốn bày tỏ khi tôi nói
17:07
by "really sticking with us."
269
1011537
1792
"thực sự gắn kết với chúng ta".
17:09
I was visiting a cousin of mine in an old age home,
270
1013329
3088
Tôi đến thăm một người anh em họ ở một viện dưỡng lão,
17:12
and I spied a very shaky old man
271
1016417
3335
và tôi kín đáo quan sát một người đàn ông đang rất run rẩy
17:15
making his way across the room on a walker.
272
1019752
2277
từng bước băng qua căn phòng với khung tập đi.
17:17
He came over to a piano that was there,
273
1022029
2516
Ông đến một cây đàn dương cầm ở đó,
17:20
and he balanced himself and began playing something like this.
274
1024545
4330
cố giữ thăng bằng và ông bắt đầu chơi đoạn nhạc như thế này.
17:24
(Music)
275
1028875
4535
(Nhạc)
17:29
And he said something like, "Me ... boy ... symphony ... Beethoven."
276
1033410
8863
Và ông nói điều gì đó như là "Tôi...anh chàng...nhạc giao hưởng...Beethoven."
17:38
And I suddenly got it,
277
1042273
1552
Và tôi đột nhiên hiểu ra,
17:39
and I said, "Friend, by any chance are you trying to play this?"
278
1043825
2920
và nói "Này anh bạn, anh đang chơi đoạn nhạc này phải không?"
17:42
(Music)
279
1046745
4951
(Nhạc)
17:47
And he said, "Yes, yes. I was a little boy.
280
1051696
2429
Và ông nói "Đúng, đúng rồi. Lúc tôi còn là một cậu bé.
17:50
The symphony: Isaac Stern, the concerto, I heard it."
281
1054125
4596
Nhạc giao hưởng: Issac Stern, nhạc không lời, tôi đã từng nghe."
17:54
And I thought, my God,
282
1058721
1683
Và tôi nghĩ, lạy Chúa,
17:56
how much must this music mean to this man
283
1060404
2846
bản nhạc này phải có ý nghĩa nhiều như thế nào đối với người đàn ông này
17:59
that he would get himself out of his bed, across the room
284
1063250
4117
đến nỗi ông đưa mình ra khỏi giường, băng qua phòng
18:03
to recover the memory of this music
285
1067367
3300
để khôi phục ký ức về bản nhạc này
18:06
that, after everything else in his life is sloughing away,
286
1070667
2908
sau khi tất cả những thứ khác trong đời ông bị phai mờ đi,
18:09
still means so much to him?
287
1073575
2258
nó vẫn còn có ý nghĩa nhiều với ông như vậy?
18:11
Well, that's why I take every performance so seriously,
288
1075833
3923
Vâng, đó là lý do vì sao tôi luôn trình diễn một cách rất nghiêm túc
18:15
why it matters to me so much.
289
1079756
1750
vì sao nó lại có ý nghĩa đối với tôi nhiều như vậy.
18:17
I never know who might be there, who might be absorbing it
290
1081506
3452
Tôi không bao giờ biết ai có thể ở đó, ai có thể cảm nhận nó
18:20
and what will happen to it in their life.
291
1084958
1750
và điều gì sẽ xảy đến với nó trong cuộc đời họ.
18:22
But now I'm excited that there's more chance than ever before possible
292
1086708
5087
Nhưng giờ đây tôi rất phấn khởi vì có nhiều cơ hội hơn bao giờ hết
18:27
of sharing this music.
293
1091795
1330
để có thể chia sẻ thứ âm nhạc này.
18:29
That's what drives my interest in projects
294
1093125
1746
Đó là những gì chi phối sự quan tâm của tôi với những dự án
18:30
like the TV series "Keeping Score" with the San Francisco Symphony
295
1094871
3379
như là serie truyền hình "Keeping Score" với Dàn nhạc giao hưởng San Francisco
18:34
that looks at the backstories of music,
296
1098250
2567
để nhìn lại những câu chuyện trước đây về âm nhạc,
18:36
and working with the young musicians at the New World Symphony
297
1100817
3177
và làm việc với những nhạc sỹ trẻ tại Dàn nhạc Giao hưởng Thế Giới Mới
18:39
on projects that explore the potential
298
1103994
1594
về những dự án giúp khám phá tiềm năng
18:41
of the new performing arts centers
299
1105588
3506
của những trung tâm nghệ thuật biểu diễn mới
18:44
for both entertainment and education.
300
1109094
2374
cho cả mục đích giải trí và giáo dục.
18:47
And of course, the New World Symphony
301
1111468
1967
Và tất nhiên, Dàn nhạc Giao hưởng Thế Giới Mới
18:49
led to the YouTube Symphony and projects on the internet
302
1113435
3648
đã dẫn đến Dàn nhạc giao hưởng YouTube và những dự án trên internet
18:52
that reach out to musicians and audiences all over the world.
303
1117083
3004
để vươn tới những nhạc sỹ và những khán giả trên khắp thế giới.
18:55
And the exciting thing is all this is just a prototype.
304
1120087
4780
Và điều thích thú là tất cả điều này chỉ là bản mẫu đầu tiên.
19:00
There's just a role here for so many people --
305
1124867
2238
Chỉ có một vai trò duy nhất ở đây cho rất nhiều người --
19:03
teachers, parents, performers --
306
1127121
2796
các giáo viên, các bậc cha mẹ, những người biểu diễn --
19:05
to be explorers together.
307
1129917
2860
là cùng nhau khám phá.
19:08
Sure, the big events attract a lot of attention,
308
1132777
2785
Chắc chắn, những sự kiện lớn thu hút nhiều sự chú ý,
19:11
but what really matters is what goes on every single day.
309
1135562
3480
nhưng điều thực sự quan trọng chính là những gì đang diễn ra từng ngày.
19:14
We need your perspectives, your curiosity, your voices.
310
1139042
4470
Chúng tôi cần quan điểm của các bạn, sự tò mò của các bạn, giọng nói của các bạn.
19:19
And it excites me now to meet people
311
1143512
3090
Và điều làm tôi thích thú khi gặp gỡ những người
19:22
who are hikers, chefs, code writers, taxi drivers,
312
1146602
3098
là người đi bộ đường dài, đầu bếp, người viết mã, tài xế taxi
19:25
people I never would have guessed who loved the music
313
1149700
2765
những người mà tôi không nghĩ rằng họ yêu âm nhạc
19:28
and who are passing it on.
314
1152465
1115
chính là những người đang tiếp tục nó.
19:29
You don't need to worry about knowing anything.
315
1153580
3741
Các bạn không cần phải lo lắng về việc biết điều gì.
19:33
If you're curious, if you have a capacity for wonder, if you're alive,
316
1157321
3762
Nếu các bạn tò mò, nếu các bạn có khả năng tự hỏi, nếu các bạn còn sống,
19:36
you know all that you need to know.
317
1161083
3060
các bạn biết tất cả những gì các bạn cần phải biết.
19:40
You can start anywhere. Ramble a bit.
318
1164143
2209
Các bạn có thể bắt đầu ở bất cứ đâu. Ngao du một chút.
19:42
Follow traces. Get lost. Be surprised, amused inspired.
319
1166352
4104
Theo dấu. Lạc lối. Ngạc nhiên và tạo cảm hứng thích thú.
19:46
All that 'what', all that 'how' is out there
320
1170456
4619
Tất cả về "điều gì", tất cả về "như thế nào" đều ở ngoài kia
19:50
waiting for you to discover its 'why',
321
1175075
2463
đợi các bạn khám phá điều "tại sao" của nó,
19:53
to dive in and pass it on.
322
1177569
3058
để đắm chìm vào nó và tiếp tục theo nó.
19:56
Thank you.
323
1180627
2498
Cám ơn các bạn.
19:59
(Applause)
324
1183125
7112
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Michael Tilson Thomas - Musician, ConductorConductor Michael Tilson Thomas (call him MTT) is an all-around music educator -- connecting with global audiences, young musicians and concertgoers in San Francisco and London.
Why you should listen
As a conductor, Michael Tilson Thomas might be best known for his interpretation of the emotionally charged music of Gustav Mahler. But his legacy won't stop at his Grammy-winning recordings of the complete Mahler symphony cycle with his home orchestra, the San Francisco Symphony. He's also the founder of the New World Symphony, an orchestra that helps to educate young and gifted musicians as obsessed with their craft as he. Since its establishment in 1987, New World Symphony has launched the careers of more than 700 young musicians, and in its new Miami Beach concert hall designed by Frank Gehry, it's bringing well-played classical music to a truly popular audience.
He's the guest conductor of the London Symphony Orchestra -- and the artistic director of the YouTube Symphony Orchestra (YTSO), a 96-member ensemble selected from online video auditions. Tilson Thomas conducted the YTSO at Carnegie Hall in 2009 and in 2011 in Sydney, Australia. And he's the creator of the Keeping Score education program for public schools, which uses PBS TV, web, radio and DVDs, and a K-12 curriculum to make classical music more accessible. In 2010, Tilson Thomas was awarded the National Medal of Arts, the highest award given to artists by the US government.
Michael Tilson Thomas | Speaker | TED.com