TED2014
Yoruba Richen: What the gay rights movement learned from the civil rights movement
Yoruba Richen: Czego ruch LGBT nauczył się od ruchu na rzecz praw obywatelskich
Filmed:
Readability: 4.7
778,145 views
Yorubę Richen, która należy zarówno do społeczności Afroamerykanów, jak i osób LGBT, fascynuje to, jak przeplatają się i ścierają ze sobą ruch na rzecz praw osób LGBT i ruch o prawa obywatelskie. Rozważa ona, jak te dwie walki splatają się ze sobą i popychają się wzajemnie naprzód oraz obala mit o konflikcie między nimi. W swojej prelekcji przypomina w niezapomniany sposób, że równość dotyczy nas wszystkich.
Yoruba Richen - Documentary filmmaker
In her documentary films, Yoruba Richen unites African-American, feminist and LGBTQ voices in a renewed cry for civil rights for all. Full bio
In her documentary films, Yoruba Richen unites African-American, feminist and LGBTQ voices in a renewed cry for civil rights for all. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Election night 2008
0
671
2941
Noc wyborów w 2008 rozdarła mnie na pół.
00:15
was a night that tore me in half.
1
3612
3359
00:18
It was the night that Barack Obama was elected.
2
6971
4389
Była to noc wygranej Baracka Obamy.
00:23
[One hundred and forty-three]
years after the end of slavery,
years after the end of slavery,
3
11360
4373
143 lata po zniesieniu niewolnictwa
00:27
and [43] years after the passage
4
15733
2277
i 48 lat po wejściu w życie
00:30
of the Voting Rights Act,
5
18010
1740
Voting Rights Act - karty praw wyborczych,
00:31
an African-American was elected president.
6
19750
4040
Afroamerykanina wybrano na prezydenta.
00:35
Many of us never thought that this was possible
7
23790
3747
Wielu z nas nie wierzyło, że to możliwe,
00:39
until the moment that it happened.
8
27537
2772
aż do momentu, w którym to się stało.
00:42
And in many ways, it was the climax
9
30309
3215
Na wielu płaszczyznach
było to zwieńczenie ruchu
było to zwieńczenie ruchu
00:45
of the black civil rights movement
10
33524
1806
na rzecz praw czarnoskórych obywateli
w Stanach Zjednoczonych.
w Stanach Zjednoczonych.
00:47
in the United States.
11
35330
2058
00:49
I was in California that night,
12
37388
1849
Tej nocy byłam w Kalifornii,
00:51
which was ground zero at the time
13
39237
1886
która w tym czasie
była centrum innego ruchu:
była centrum innego ruchu:
00:53
for another movement:
14
41123
1824
00:54
the marriage equality movement.
15
42947
2993
ruchu na rzecz równości małżeńskiej.
00:57
Gay marriage was on the ballot
16
45940
1806
Głosowano w sprawie
małżeństw nieheteroseksualnych
małżeństw nieheteroseksualnych
00:59
in the form of Proposition 8,
17
47746
3084
w formie Propozycji 8.
01:02
and as the election returns started to come in,
18
50830
3705
A kiedy pojawiły się wyniki wyborów,
01:06
it became clear that the right
19
54535
2116
stało się jasne, że prawo
do małżeństw par jednopłciowych,
do małżeństw par jednopłciowych,
01:08
for same sex couples to marry,
20
56651
2373
01:11
which had recently been granted
by the California courts,
by the California courts,
21
59024
3052
które ostatnio zostało przyznane
przez sądy w Kalifornii,
przez sądy w Kalifornii,
01:14
was going to be taken away.
22
62076
2289
zostanie takim parom odebrane.
01:16
So on the same night
23
64365
2183
Tej samej nocy,
01:18
that Barack Obama won his historic presidency,
24
66548
4282
kiedy Barack Obama wygrał
swoją historyczną prezydenturę,
swoją historyczną prezydenturę,
01:22
the lesbian and gay community suffered
25
70830
2492
społeczność gejów i lesbijek
poniosła jedną z najdotkliwszych klęsk.
poniosła jedną z najdotkliwszych klęsk.
01:25
one of our most painful defeats.
26
73322
3278
01:28
And then it got even worse.
27
76600
3527
Później jeszcze się pogorszyło.
01:32
Pretty much immediately,
28
80127
1994
Praktycznie natychmiast
01:34
African-Americans started to be blamed
29
82121
2446
Afroamerykanie zaczęli być oskarżani
o przegłosowanie Propozycji 8.
o przegłosowanie Propozycji 8.
01:36
for the passage of Proposition 8.
30
84567
2332
01:38
This was largely due to an incorrect poll that said
31
86899
3597
Spowodował to przede wszystkim
nieprawidłowy sondaż,
nieprawidłowy sondaż,
01:42
that blacks had voted for the measure
32
90496
1759
według którego głosowali za
w ilości około 70%.
w ilości około 70%.
01:44
by something like 70 percent.
33
92255
2485
01:46
This turned out not to be true,
34
94740
1715
Okazało się to nieprawdą,
01:48
but this idea of pervasive black homophobia set in,
35
96455
5574
ale utrwaliła się opinia o powszechnej
homofobii wśród czarnych,
homofobii wśród czarnych,
01:54
and was grabbed on by the media.
36
102029
3257
którą podchwyciły media.
01:57
I couldn't tear myself away from the coverage.
37
105286
2686
Nie mogłam się oderwać od transmisji.
01:59
I listened to some gay commentator say
38
107972
3027
Głos reprezentujący społeczność LGBT
02:02
that the African-American community
39
110999
2389
twierdził, że społeczność afroamerykańska
jest przesiąknięta homofobią
jest przesiąknięta homofobią
02:05
was notoriously homophobic,
40
113388
2015
02:07
and now that civil rights had been achieved for us,
41
115403
3274
i skoro wywalczyliśmy już dla siebie
prawa obywatelskie,
prawa obywatelskie,
02:10
we wanted to take away other people's rights.
42
118677
2133
chcemy odebrać je innym.
02:12
There were even reports of racist epithets
43
120810
2807
Wspominano nawet,
że niektórych uczestników
że niektórych uczestników
02:15
being thrown at some of the participants
44
123617
1917
zorganizowanych po wyborach
marszów o prawa LGBT
marszów o prawa LGBT
02:17
of the gay rights rallies
45
125534
1666
02:19
that took place after the election.
46
127200
2619
obrzucono rasistowskimi wyzwiskami.
02:21
And on the other side,
47
129819
1991
Z drugiej strony,
02:23
some African-Americans dismissed or ignored
48
131810
3821
niektórzy Afroamerykanie
ignorowali lub negowali
ignorowali lub negowali
02:27
homophobia that was indeed real in our community.
49
135631
3519
fakt istnienia homofobii
w naszej społeczności.
w naszej społeczności.
02:31
And others resented this comparison
50
139150
2650
Inni odrzucali porównywanie
02:33
between gay rights and civil rights,
51
141800
2330
praw osób LGBT do praw obywatelskich
02:36
and once again, the sinking feeling
52
144130
3545
i znowu pojawiło się nieprzyjemne uczucie,
02:39
that two minority groups
53
147675
2019
że dwie mniejszości,
których jestem częścią,
których jestem częścią,
02:41
of which I'm both a part of
54
149694
2450
02:44
were competing with each other
55
152144
2942
rywalizowały ze sobą,
zamiast się wspierać.
zamiast się wspierać.
02:47
instead of supporting each other
56
155086
2691
02:49
overwhelmed and, frankly, pissed me off.
57
157777
4526
Przytłoczyło mnie to i po prostu wkurzyło.
02:54
Now, I'm a documentary filmmaker,
58
162303
3133
Jestem reżyserką filmów dokumentalnych,
więc po przejściu etapu wkurzenia
02:57
so after going through my pissed off stage
59
165436
3043
03:00
and yelling at the television and radio,
60
168479
3080
i wrzeszczenia na telewizję i radio,
03:03
my next instinct was
61
171559
2290
moim następnym odruchem było
zrobienie filmu.
zrobienie filmu.
03:05
to make a movie.
62
173849
2079
03:07
And what guided me in making this film was,
63
175928
4352
Przy pracy nad nim
kierowałam się pytaniem,
kierowałam się pytaniem,
03:12
how was this happening?
64
180280
1798
jak to się stało.
03:14
How was it that the gay rights movement
65
182078
3200
Jak to się stało, że ruch
na rzecz praw LGBT
na rzecz praw LGBT
03:17
was being pitted against the civil rights movement?
66
185278
3311
przeciwstawiono ruchowi
na rzecz praw obywatelskich?
na rzecz praw obywatelskich?
03:20
And this wasn't just an abstract question.
67
188589
3245
I nie było to tylko abstrakcyjne pytanie.
03:23
I'm a beneficiary of both movements,
68
191834
2355
Jestem beneficjentką obu ruchów,
więc dotknęło mnie to osobiście.
więc dotknęło mnie to osobiście.
03:26
so this was actually personal.
69
194189
3084
03:29
But then something else happened
70
197273
1595
Ale po tych wyborach w 2008 roku
zdarzyło się coś jeszcze innego.
zdarzyło się coś jeszcze innego.
03:30
after that election in 2008.
71
198868
2961
03:33
The march towards gay equality
72
201829
2388
Dążenie do równości LGBT osiągnęło tempo,
03:36
accelerated at a pace
73
204217
2049
03:38
that surprised and shocked everyone,
74
206266
3022
które zaskoczyło i zszokowało wszystkich
03:41
and is still reshaping our laws and our policies,
75
209288
4622
i wciąż zmienia nasze prawa,
nasze instytucje i całe nasze państwo.
nasze instytucje i całe nasze państwo.
03:45
our institutions and our entire country.
76
213910
3053
03:48
And so it started to become increasingly clear to me
77
216963
3865
Zaczęło być to dla mnie jasne,
03:52
that this pitting of the two movements
78
220828
2098
że stawianie tych dwóch ruchów
przeciwko sobie nie miało sensu.
przeciwko sobie nie miało sensu.
03:54
against each other actually didn't make sense,
79
222926
3582
03:58
and that they were in fact
80
226508
1232
Były one dużo bardziej powiązane.
03:59
much, much more interconnected,
81
227740
3321
04:03
and that, in fact, some of the way
82
231061
2190
Jedną z przyczyn
tak dużych i szybkich osiągnięć
tak dużych i szybkich osiągnięć
04:05
that the gay rights movement has been able
83
233251
2319
04:07
to make such incredible gains so quickly
84
235570
3575
ruchu LGBT było to,
04:11
is that it's used some of the same tactics
85
239145
2048
że wykorzystał on
niektóre taktyki i strategie
niektóre taktyki i strategie
04:13
and strategies that were first laid down
86
241193
3687
wypracowane przez ruch
na rzecz praw obywatelskich.
na rzecz praw obywatelskich.
04:16
by the civil rights movement.
87
244880
1860
04:18
Let's just look at a few of these strategies.
88
246740
3753
Rzućmy okiem na kilka z tych strategii.
04:22
First off, it's really interesting to see,
89
250493
2279
Po pierwsze warto zwrócić uwagę,
04:24
to actually visually see, how quick
90
252772
1968
jak szybko ruch LGBT osiągnął swoje cele,
04:26
the gay rights movement has made its gains,
91
254740
2070
04:28
if you look at a few of the major events
92
256810
3186
w kontekście kilku głównych wydarzeń
w historii obu ruchów.
w historii obu ruchów.
04:31
on a timeline of both freedom movements.
93
259996
3724
04:35
Now, there are tons of milestones
94
263720
3582
Jest mnóstwo kamieni milowych w ruchu
na rzecz praw obywatelskich,
na rzecz praw obywatelskich,
04:39
in the civil rights movement,
95
267302
1221
04:40
but the first one we're going to start with
96
268523
1893
ale zaczniemy od bojkotu autobusów
w Montgomery, w roku 1955.
w Montgomery, w roku 1955.
04:42
is the 1955 Montgomery bus boycott.
97
270416
3896
04:46
This was a protest campaign
98
274312
2588
Był to protest przeciwko segregacji
w Montgomery w Alabamie,
w Montgomery w Alabamie,
04:48
against Montgomery, Alabama's segregation
99
276900
2945
04:51
on their public transit system,
100
279845
2007
rozgrywającej się w komunikacji miejskiej.
04:53
and it began when a woman named Rosa Parks
101
281852
2859
Zaczęło się, kiedy Rosa Parks
odmówiła ustąpienia miejsca białemu.
odmówiła ustąpienia miejsca białemu.
04:56
refused to give up her seat to a white person.
102
284711
3128
04:59
The campaign lasted a year,
103
287839
2278
Protesty trwały rok
05:02
and it galvanized the civil rights movement
104
290117
2099
i rozogniły ruch
na rzecz praw obywatelskich
na rzecz praw obywatelskich
05:04
like nothing had before it.
105
292216
2967
jak nic wcześniej.
05:07
And I call this strategy the
106
295183
2852
Ja nazywam tę strategię
05:10
"I'm tired of your foot on my neck" strategy.
107
298035
4927
"mam dość twojej stopy na mojej szyi".
05:14
So gays and lesbians have been in society
108
302962
4341
Geje i lesbijki byli częścią społeczeństwa
odkąd ono istnieje,
odkąd ono istnieje,
05:19
since societies began,
109
307303
2467
05:21
but up until the mid-20th century,
110
309770
2607
ale aż do połowy XX wieku
05:24
homosexual acts were still illegal in most states.
111
312377
4385
akty homoseksualne były nielegalne
w większości stanów USA.
w większości stanów USA.
05:28
So just 14 years after the Montgomery bus boycott,
112
316762
4110
Zaledwie 14 lat po bojkocie
autobusowym w Montgomery
autobusowym w Montgomery
05:32
a group of LGBT folks took that same strategy.
113
320872
4404
grupa działaczy LGBT
przyjęła tę samą strategię.
przyjęła tę samą strategię.
05:37
It's known as Stonewall, in 1969,
114
325276
3219
Stonewall, rok 1969.
05:40
and it's where a group of LGBT patrons
115
328495
3215
To tam grupa stałych klientów
LGBT tego baru w Greenwich Village
LGBT tego baru w Greenwich Village
05:43
fought back against police beatings
116
331710
2682
przeciwstawiła się przemocy policji,
co wywołało trzy dni zamieszek.
co wywołało trzy dni zamieszek.
05:46
at a Greenwich Village bar that sparked
117
334392
1956
05:48
three days of rioting.
118
336348
2192
05:50
Incidentally, black and latino LGBT folks
119
338540
2726
Tak przy okazji, czarni
i latynoscy działacze LGBT
i latynoscy działacze LGBT
05:53
were at the forefront of this rebellion,
120
341266
1931
byli w pierwszym szeregu tej rebelii
05:55
and it's a really interesting example
121
343197
2269
i to naprawdę interesujący przykład
05:57
of the intersection of our struggles against racism,
122
345466
3211
spotkania naszej walki z walką z rasizmem,
06:00
homophobia, gender identity and police brutality.
123
348677
4693
homofobią, transfobią
i brutalnością policji.
i brutalnością policji.
06:05
After Stonewall happened, gay liberation groups
124
353370
3562
Po wydarzeniach w Stonewall
grupy aktywistów LGBT
grupy aktywistów LGBT
06:08
sprang up all over the country,
125
356932
2339
zaczęły zbierać się w całym kraju
06:11
and the modern gay rights
movement as we know it took off.
movement as we know it took off.
126
359271
4620
i rozpoczął się współcześnie
nam znany ruch na rzecz praw osób LGBT.
nam znany ruch na rzecz praw osób LGBT.
06:15
So the next moment to look at on the timeline
127
363891
3194
Następny ważny moment w historii
06:19
is the 1963 March on Washington.
128
367085
3145
to Marsz na Waszyngton w roku 1963.
06:22
This was a seminal event
in the civil rights movement
in the civil rights movement
129
370230
3135
Było to przełomowe wydarzenie
dla ruchu na rzecz praw obywatelskich
dla ruchu na rzecz praw obywatelskich
06:25
and it's where African-Americans called for both
130
373365
2748
i to wtedy właśnie Afroamerykanie wezwali
06:28
civil and economic justice.
131
376113
2983
do obywatelskiej i ekonomicznej
sprawiedliwości.
sprawiedliwości.
06:31
And it's of course where Martin Luther King
132
379096
2179
To tam Martin Luther King
wygłosił słynną mowę "Mam marzenie",
wygłosił słynną mowę "Mam marzenie",
06:33
delivered his famous "I have a dream" speech,
133
381275
2263
06:35
but what's actually less known
134
383538
1995
ale mniej znane jest to,
06:37
is that this march was organized
135
385533
2335
że ten marsz zorganizował Bayard Rustin.
06:39
by a man named Bayard Rustin.
136
387868
3310
06:43
Bayard was an out gay man,
137
391178
2723
Bayard był zdeklarowanym gejem
06:45
and he's considered one of the most brilliant
138
393901
2632
i jednym z najgenialniejszych
06:48
strategists of the civil rights movement.
139
396533
2917
strategów ruchu na rzecz
praw obywatelskich.
praw obywatelskich.
06:51
He later in his life became a fierce advocate
140
399450
2746
Później został również
zaciętym obrońcą ruchu LGBT,
zaciętym obrońcą ruchu LGBT,
06:54
of LGBT rights as well, and his life
141
402196
2877
a jego życie to świadectwo
przeplatania się tych walk.
przeplatania się tych walk.
06:57
is testament to the intersection of the struggles.
142
405073
5077
07:02
The March on Washington
143
410150
1317
Marsz na Waszyngton
to jeden z punktów kulminacyjnych ruchu
to jeden z punktów kulminacyjnych ruchu
07:03
is one of the high points of the movement,
144
411467
2383
07:05
and it's where there was a fervent belief
145
413850
3170
i to tam zrodziła się żarliwa wiara
w to, że również Afroamerykanie
w to, że również Afroamerykanie
07:09
that African-Americans too
146
417020
2195
07:11
could be a part of American democracy.
147
419215
2805
mogą być częścią amerykańskiej demokracji.
07:14
I call this strategy the
148
422020
1860
Ja nazywam tę strategię
"Jesteśmy widoczni i liczni".
"Jesteśmy widoczni i liczni".
07:15
"We are visible and many in numbers" strategy.
149
423880
5010
07:20
Some early gay activists were actually
150
428890
2463
Niektórzy wcześni aktywiści
na rzecz praw LGBT
na rzecz praw LGBT
07:23
directly inspired by the march,
151
431353
2080
zainspirowali się tym właśnie marszem,
07:25
and some had taken part.
152
433433
3206
a niektórzy brali w nim udział.
07:28
Gay pioneer Jack Nichols said,
153
436639
3021
Jeden z pionierów,
Jack Nichols, powiedział:
Jack Nichols, powiedział:
07:31
"We marched with Martin Luther King,
154
439660
2027
"Maszerowaliśmy z Martinem L. Kingiem,
07:33
seven of us from the Mattachine Society" --
155
441687
2602
on i siedmiu członków
Mattachine Society" -
Mattachine Society" -
07:36
which was an early gay rights organization —
156
444289
2451
wczesnej organizacji LGBT -
07:38
"and from that moment on, we had our own dream
157
446740
3551
"i od tamtego momentu
mieliśmy własne marzenie
mieliśmy własne marzenie
07:42
about a gay rights march of similar proportions."
158
450291
3149
o marszu na rzecz praw LGBT
o podobnych rozmiarach".
o podobnych rozmiarach".
07:45
Several years later, a series of marches took place,
159
453440
3690
Parę lat później odbyło się kilka marszów,
07:49
each one gaining the momentum
160
457130
2345
każdy o dużym znaczeniu
w walce o wolność gejów i lesbijek.
w walce o wolność gejów i lesbijek.
07:51
of the gay freedom struggle.
161
459475
1806
07:53
The first one was in 1979,
162
461281
2437
Pierwszy odbył się
w 1979 roku, drugi w 1987.
w 1979 roku, drugi w 1987.
07:55
and the second one took place in 1987.
163
463718
4549
08:00
The third one was held in 1993.
164
468267
3726
Trzeci miał miejsce w roku 1993.
08:03
Almost a million people showed up,
165
471993
3265
Uczestniczyło w nim prawie milion osób,
08:07
and people were so energized and excited
166
475258
3541
a ludzie byli tak podekscytowani
tymi wydarzeniami,
tymi wydarzeniami,
08:10
by what had taken place,
167
478799
1100
że po powrocie do swoich społeczności
08:11
they went back to their own communities
168
479899
2399
08:14
and started their own political
169
482298
1633
założyli własne organizacje
polityczne i społeczne,
polityczne i społeczne,
08:15
and social organizations,
170
483931
1690
08:17
further increasing the visibility of the movement.
171
485621
3891
jeszcze bardziej zwiększając
widoczność ruchu.
widoczność ruchu.
08:21
The day of that march, October 11,
172
489512
1917
Dzień tego marszu, 11 października,
08:23
was then declared National Coming Out Day,
173
491429
2661
a dzień ten zaczęto obchodzić
jako Dzień Wychodzenia z Szafy,
jako Dzień Wychodzenia z Szafy,
08:26
and is still celebrated all over the world.
174
494090
2894
obecnie obchodzony na całym świecie.
08:28
These marches set the groundwork
175
496984
2521
Te marsze przygotowały grunt
pod historyczne zmiany,
pod historyczne zmiany,
08:31
for the historic changes that we see happening
176
499505
2720
które zachodzą dziś
w Stanach Zjednoczonych.
w Stanach Zjednoczonych.
08:34
today in the United States.
177
502225
2848
08:37
And lastly, the "Loving" strategy.
178
505073
3541
I na koniec strategia "Loving".
08:40
The name speaks for itself.
179
508614
2176
Nazwa mówi sama za siebie.
08:42
In 1967, the Supreme Court ruled
180
510790
2813
W 1967 roku Sąd Najwyższy
08:45
in Loving v. Virginia,
181
513603
1889
w sprawie Lovingów
przeciwko stanowi Virginia
przeciwko stanowi Virginia
08:47
and invalidated all laws
182
515492
2120
unieważnił wszystkie przepisy
zabraniające małżeństw międzyrasowych.
zabraniające małżeństw międzyrasowych.
08:49
that prohibited interracial marriage.
183
517612
3233
08:52
This is considered one of the Supreme Court's
184
520845
1915
Jest to uznawane za jedną z przełomowych
08:54
landmark civil rights cases.
185
522760
3337
spraw dotyczących praw obywatelskich
w Sądzie Najwyższym.
w Sądzie Najwyższym.
08:58
In 1996, President Clinton signed
186
526097
2913
W 1996 roku prezydent Clinton podpisał
ustawę o Obronie Małżeństwa,
ustawę o Obronie Małżeństwa,
09:01
the Defense of Marriage Act, known as DOMA,
187
529010
3571
znaną jako DOMA,
09:04
and that made the federal government
188
532581
2339
czym spowodował, że rząd federalny
09:06
only have to recognize marriages
189
534920
2387
uznawał małżeństwa jedynie
między mężczyzną a kobietą.
między mężczyzną a kobietą.
09:09
between a man and a woman.
190
537307
3969
09:13
In United States v. Windsor,
191
541276
2414
W sprawie USA przeciwko Windsor
09:15
a 79-year-old lesbian named Edith Windsor
192
543690
3147
79-letnia lesbijka o imieniu Edith Windsor
pozwała rząd federalny,
pozwała rząd federalny,
09:18
sued the federal government
193
546837
1963
09:20
when she was forced to pay estate taxes
194
548800
2746
kiedy dostała wezwanie
do zapłaty podatku od nieruchomości
do zapłaty podatku od nieruchomości
09:23
on her deceased wife's property,
195
551546
1502
od lokalu swojej zmarłej żony.
09:25
something that heterosexual
couples don't have to do.
couples don't have to do.
196
553048
3317
Coś, czego nie wymaga się
od par heteroseksualnych.
od par heteroseksualnych.
09:28
And as the case wound its way
197
556365
2309
I kiedy sprawa była rozpatrywana
przez sądy niższej instancji,
przez sądy niższej instancji,
09:30
through the lower courts,
198
558674
1756
09:32
the Loving case was repeatedly cited as precedent.
199
560430
3837
wielokrotnie wspominano
jako precedens sprawę Lovingów.
jako precedens sprawę Lovingów.
09:36
When it got to the Supreme Court in 2013,
200
564267
2294
Kiedy w roku 2013 dotarło to
do Sądu Najwyższego,
do Sądu Najwyższego,
09:38
the Supreme Court agreed,
201
566561
1723
zgodził się on z poprzednikami
09:40
and DOMA was thrown out.
202
568284
2453
i ustawa DOMA została unieważniona.
09:42
It was incredible.
203
570737
2394
To było niesamowite.
09:45
But the gay marriage movement
204
573131
1647
Ale ruch na rzecz
małżeństw nieheteroseksualnych
małżeństw nieheteroseksualnych
09:46
has been making gains for years now.
205
574778
3587
osiąga swoje cele już od lat.
09:50
To date, 17 states
206
578365
2565
Jak dotąd 17 stanów
wprowadziło równość małżeńską.
wprowadziło równość małżeńską.
09:52
have passed laws allowing marriage equality.
207
580930
2579
09:55
It's become the de facto battle
208
583509
2678
Stało się to tak naprawdę walką
o równouprawnienie gejów i lesbijek.
o równouprawnienie gejów i lesbijek.
09:58
for gay equality,
209
586187
2523
10:00
and it seems like daily,
210
588710
1650
Przepisy zabraniające takich małżeństw
codziennie są gdzieś pozywane,
codziennie są gdzieś pozywane,
10:02
laws prohibiting it are being challenged in the courts,
211
590360
2880
10:05
even in places like Texas and Utah,
212
593240
2587
nawet w stanach konserwatywnych,
jak Texas i Utah,
jak Texas i Utah,
10:07
which no one saw coming.
213
595827
3318
czego nikt się nie spodziewał.
10:11
So a lot has changed
214
599145
1995
Zatem wiele się zmieniło
od tej nocy w 2008,
od tej nocy w 2008,
10:13
since that night in 2008
215
601140
2262
10:15
when I felt torn in half.
216
603402
2458
kiedy poczułam się rozdarta na pół.
10:17
I did go on to make that film.
217
605860
2350
Zaczęłam kręcić ten film.
10:20
It's a documentary film,
218
608210
1677
Jest to dokument "The New Black",
czyli "Nowi czarni".
czyli "Nowi czarni".
10:21
and it's called "The New Black,"
219
609887
2063
10:23
and it looks at how the African-American community
220
611950
2955
Mówi on o tym,
jak społeczność afroamerykańska
jak społeczność afroamerykańska
10:26
is grappling with the gay rights issue
221
614905
2013
boryka się z kwestią
równouprawnienia gejów i lesbijek
równouprawnienia gejów i lesbijek
10:28
in light of the gay marriage movement
222
616918
2446
w kontekście ruchu o równość małżeńską
10:31
and this fight over the meaning of civil rights.
223
619364
3561
i walki o znaczenie praw obywatelskich.
10:34
And I wanted to capture
224
622925
1792
Chciałam uchwycić
część tej niesamowitej zmiany
część tej niesamowitej zmiany
10:36
some of this incredible change that was happening,
225
624717
3081
10:39
and as luck or politics would have it,
226
627798
3092
- i szczęśliwie wybuchła
kolejna walka o małżeństwa,
kolejna walka o małżeństwa,
10:42
another marriage battle started gearing up,
227
630890
2996
10:45
this time in Maryland,
228
633886
1624
tym razem w Maryland,
10:47
where African-Americans make up 30 percent
229
635510
2487
gdzie Afroamerykanie stanowią
prawie 30% elektoratu.
prawie 30% elektoratu.
10:49
of the electorate.
230
637997
1202
10:51
So this tension between gay rights
231
639199
3066
Wróciło napięcie między prawami LGBT
a równością obywatelską.
a równością obywatelską.
10:54
and civil rights started to bubble up once again,
232
642265
3964
10:58
and I was lucky enough to capture
233
646229
2063
Miałam szczęście uchwycić,
11:00
how some people were making the connection
234
648292
3410
jak niektórzy ludzie
łączą ze sobą te dwa ruchy.
łączą ze sobą te dwa ruchy.
11:03
between the movements this time.
235
651702
3078
11:06
This is a clip of Karess Taylor-Hughes
236
654780
2598
Oto fragment z Karess Taylor-Hughes
11:09
and Samantha Masters, two characters in the film,
237
657378
3254
i Samanthą Masters,
dwójką bohaterek filmu,
dwójką bohaterek filmu,
11:12
as they hit the streets of Baltimore
238
660632
2588
kiedy wychodzą na ulice Baltimore
11:15
and try to convince potential voters.
239
663220
2337
i starają się przekonać
potencjalnych wyborców.
potencjalnych wyborców.
11:17
(Video) Samantha Masters: That's what's up,
man, this is a righteous man over here.
man, this is a righteous man over here.
240
665557
4068
(Wideo) Samantha Masters: O to chodzi,
tu mamy prawego człowieka.
tu mamy prawego człowieka.
11:21
Okay, are you registered to vote?
241
669625
2285
Możesz głosować?
11:23
Man: No.
Karess Taylor-Hughes: Okay. How old are you?
Karess Taylor-Hughes: Okay. How old are you?
242
671910
1180
Mężczyzna: Nie.
KTH: Ile masz lat?
KTH: Ile masz lat?
11:25
Man: 21.
KTH: 21? You gotta get registered to vote.
KTH: 21? You gotta get registered to vote.
243
673090
1811
M: 21.
KTH: 21? Musisz się zarejestrować.
KTH: 21? Musisz się zarejestrować.
11:26
We got to get you registered to vote.
244
674901
1790
Zarejestrujemy cię.
11:28
Man: I ain't voting on no gay shit.
245
676691
2316
M: Nie będę głosować
na jakichś kurwa gejów.
na jakichś kurwa gejów.
11:31
SM: Okay, why? What's up?
Man: I ain't with that.
Man: I ain't with that.
246
679007
3034
SM: Dobra, a dlaczego? Co jest nie tak?
M: Nie pasuje mi to.
M: Nie pasuje mi to.
11:34
SM: That's not cool.
247
682041
1309
SM: To niefajnie.
11:35
Man: What made you be gay?
SM: So what made you be straight?
SM: So what made you be straight?
248
683350
5012
M: Dlaczego jesteś homo?
SM: A dlaczego ty jesteś hetero?
SM: A dlaczego ty jesteś hetero?
11:40
So what made you be straight?
249
688362
4813
Co spowodowało, że jesteś hetero?
11:45
Man 2: You can't answer that question. (Laughter)
250
693175
4147
Drugi mężczyzna:
Nie umiesz odpowiedzieć. (Śmiech)
Nie umiesz odpowiedzieć. (Śmiech)
11:49
KSM: I used to not have the same rights as you,
251
697322
1728
KSM: Kiedyś nie miałam
tych samych praw, co ty,
tych samych praw, co ty,
11:51
but I know that because a black man like yourself
252
699050
2254
ale dzięki temu, że czarny
mężczyzna taki jak ty
mężczyzna taki jak ty
11:53
stood up for a woman like me,
253
701304
1419
wstawił się za kobietą taką jak ja,
teraz mam te same możliwości.
teraz mam te same możliwości.
11:54
I know that I've got the same opportunities.
254
702723
1809
11:56
So you, as a black man, have the opportunity
255
704532
1876
Więc ty, jako czarny facet, masz szansę
wstawić się za kimś innym.
wstawić się za kimś innym.
11:58
to stand up for somebody else.
256
706408
1312
11:59
Whether you're gay or not,
257
707720
1199
Nieważne, czy jesteś homo czy nie,
to twoi bracia i siostry,
to twoi bracia i siostry,
12:00
these are your brothers and sisters out here,
258
708919
1481
12:02
and they need you to represent.
259
710400
1208
którzy potrzebują, żebyś się stawił.
12:03
Man 2: Who is you to tell somebody
260
711608
1772
M2: Kto rozkazuje innym,
z kim mogą mieć seks,
z kim mogą mieć seks,
12:05
who they can't have sex with,
261
713380
1620
z kim nie mogą być?
12:07
who they can't be with?
262
715000
1325
12:08
They ain't got that power.
263
716325
1899
Oni nie mają tej władzy.
12:10
Nobody has that power to say,
you can't marry that young lady.
you can't marry that young lady.
264
718224
2668
Nikt nie ma prawa mówić,
że nie możesz hajtnąć się ze swoją laską.
że nie możesz hajtnąć się ze swoją laską.
12:12
Who has that power? Nobody.
265
720892
1804
12:14
SM: But you know what?
266
722696
1047
SM: Ale wiesz co? Tę właśnie władzę
rząd oddał w wasze ręce,
rząd oddał w wasze ręce,
12:15
Our state has put the power in your hands,
267
723743
2110
12:17
and so what we need you to do
268
725853
1577
więc potrzebny nam twój głos
na ustawę nr 6.
na ustawę nr 6.
12:19
is vote for, you gonna vote for 6.
269
727430
2480
12:21
Man 2: I got you.
270
729910
1585
M2: Nie ma sprawy.
12:23
SM: Vote for 6, okay?
Man 2: I got you.
Man 2: I got you.
271
731495
1914
SM: Zagłosuj na 6, dobra?
M2: Jasne.
M2: Jasne.
12:25
KSM: All right, do y'all need
community service hours?
community service hours?
272
733409
2154
KSM: Macie do odrobienia
godziny społeczne?
godziny społeczne?
12:27
You do? All right, you can always volunteer with us
273
735563
1924
Możecie przyłączyć się do nas
i wyrobić te godziny.
i wyrobić te godziny.
12:29
to get community service hours.
274
737487
1431
12:30
Y'all want to do that?
275
738918
1326
Chcecie?
12:32
We feed you. We bring you pizza.
276
740244
2738
Damy wam jedzenie. Będzie pizza.
12:34
(Laughter) (Applause)
277
742982
2690
(Śmiech) (Brawa)
12:37
Yoruba Richen: Thank you.
278
745672
3268
Dziękuję.
(Brawa
12:40
What's amazing to me about that clip
279
748940
2058
Wspaniale, że udało się
uchwycić na taśmie sposób,
uchwycić na taśmie sposób,
12:42
that we just captured as we were filming
280
750998
3394
12:46
is, it really shows how Karess
281
754392
2768
w jaki Karess rozumie historię
ruchu na rzecz praw obywatelskich,
ruchu na rzecz praw obywatelskich,
12:49
understands the history
of the civil rights movement,
of the civil rights movement,
282
757160
3168
12:52
but she's not restricted by it.
283
760328
2166
ale nie jest przez nią ograniczona.
12:54
She doesn't just limit it to black people.
284
762494
2303
Nie ogranicza tej tradycji
tylko do czarnych ludzi.
tylko do czarnych ludzi.
12:56
She sees it as a blueprint
285
764797
2060
To dla niej plan tego,
12:58
for expanding rights to gays and lesbians.
286
766857
3604
jak poszerzyć prawa gejów i lesbijek.
13:02
Maybe because she's younger, she's like 25,
287
770461
2929
Może dlatego, że jest młoda,
ma około 25 lat,
ma około 25 lat,
13:05
she's able to do this a little bit more easily,
288
773390
2258
łatwo jej tak ten ruch interpretować,
13:07
but the fact is that Maryland voters
289
775648
3139
ale faktem jest, że wyborcy w Maryland
13:10
did pass that marriage equality amendment,
290
778787
3126
przegłosowali poprawkę
o równości małżeńskiej.
o równości małżeńskiej.
13:13
and in fact it was the first time
291
781913
2420
Był to pierwszy raz,
13:16
that marriage equality was directly voted on
292
784333
2879
kiedy równość małżeńska uzyskała poparcie
13:19
and passed by the voters.
293
787212
2369
w bezpośrednim plebiscycie.
13:21
African-Americans supported it at a higher level
294
789581
2964
Afroamerykanie poparli ją
w wyższym stopniu
w wyższym stopniu
13:24
than had ever been recorded.
295
792545
1186
niż kiedykolwiek wcześniej.
13:25
It was a complete turnaround from that night
296
793731
2989
Było to kompletne przeciwieństwo sytuacji
13:28
in 2008 when Proposition 8 was passed.
297
796720
4354
przegłosowania Propozycji 8.
13:33
It was, and feels, monumental.
298
801074
3800
Było to przełomowe.
13:36
We in the LGBT community have gone
299
804874
3234
My, społeczność LGBT,
13:40
from being a pathologized and reviled
300
808108
3947
z patologizowanej, wyśmiewanej
i kryminalizowanej grupy
i kryminalizowanej grupy
13:44
and criminalized group
301
812055
1804
13:45
to being seen as part of the great human quest
302
813859
4307
staliśmy się częścią ogólnoludzkich starań
o godność i równość.
o godność i równość.
13:50
for dignity and equality.
303
818166
2724
13:52
We've gone from having to hide our sexuality
304
820890
3877
Od konieczności
ukrywania naszej orientacji
ukrywania naszej orientacji
13:56
in order to maintain our jobs and our families
305
824767
2614
w obawie przed utratą pracy i rodziny
13:59
to literally getting a place at the table
306
827381
2855
przeszliśmy do zasiadania u stołu
samego prezydenta
samego prezydenta
14:02
with the president
307
830236
1284
14:03
and a shout out at his second inauguration.
308
831520
3126
i do momentu, w którym prezydent
mówi o nas w przemowie inauguracyjnej.
mówi o nas w przemowie inauguracyjnej.
14:06
I just want to read what he said
309
834646
1561
Chciałabym odczytać, co wtedy powiedział:
14:08
at that inauguration:
310
836207
1962
14:10
"We the people declare today
311
838169
2320
"My, naród, deklarujemy dziś
jedną z najoczywistszych prawd,
jedną z najoczywistszych prawd,
14:12
that the most evident of truths,
312
840489
3036
14:15
that all of us are created equal.
313
843525
3054
że wszystkich nas stworzono równymi.
14:18
It is the star that guides us still,
314
846579
2480
Jest to gwiazda, która wciąż nas prowadzi,
14:21
just as it guided our forebears
315
849059
2226
tak jak poprowadziła nas na pierwszą
konferencję o prawa kobiet w Seneca Falls,
konferencję o prawa kobiet w Seneca Falls,
14:23
through Seneca Falls
316
851285
1514
14:24
and Selma and Stonewall."
317
852799
4421
do walki o prawa do głosowania
dla Afroamerykanów i do Stonewall".
dla Afroamerykanów i do Stonewall".
14:29
Now we know that everything is not perfect,
318
857220
3837
Wiemy oczywiście,
że nie wszystko jest idealne,
że nie wszystko jest idealne,
zwłaszcza patrząc na to, co dzieje się
z prawami LGBT na świecie,
z prawami LGBT na świecie,
14:33
especially when you look at what's happening
319
861057
1913
14:34
with the LGBT rights issue internationally,
320
862970
2983
14:37
but it says something about how far we've come
321
865953
3551
ale widać, jak daleko już zaszliśmy,
14:41
when our president puts the gay freedom struggle
322
869504
3404
skoro prezydent umieszcza
walkę osób LGBT o wolność
walkę osób LGBT o wolność
14:44
in the context of the other great freedom struggles
323
872908
1985
w kontekście innych wielkich
starań o wolność naszych czasów:
starań o wolność naszych czasów:
14:46
of our time: the women's rights movement
324
874893
2367
ruchu na rzecz praw kobiet
i na rzecz praw obywatelskich.
i na rzecz praw obywatelskich.
14:49
and the civil rights movement.
325
877260
2296
14:51
His statement demonstrates not only
326
879556
2343
Jego przemowa świadczy nie tylko
o wzajemnym przenikaniu się tych ruchów,
o wzajemnym przenikaniu się tych ruchów,
14:53
the interconnectedness of those movements,
327
881899
2672
14:56
but how each one borrowed
328
884571
2248
ale też o tym, jak od siebie
wzajemnie czerpały.
wzajemnie czerpały.
14:58
and was inspired by the other.
329
886819
3265
15:02
So just as Martin Luther King
330
890084
2748
Zupełnie jak Martin Luther King
wykorzystywał taktyki Gandhiego
wykorzystywał taktyki Gandhiego
15:04
learned from and borrowed from Gandhi's tactics
331
892832
3060
15:07
of civil disobedience and nonviolence,
332
895892
2239
dotyczące obywatelskiego nieposłuszeństwa
i strategii "non violence",
i strategii "non violence",
15:10
which became a bedrock of
the civil rights movement,
the civil rights movement,
333
898131
3099
które stały się podstawą ruchu
na rzecz praw obywatelskich,
na rzecz praw obywatelskich,
15:13
the gay rights movement saw what worked
334
901230
3008
tak ruch LGBT podpatrzył, jak działał
ruch na rzecz praw obywatelskich
ruch na rzecz praw obywatelskich
15:16
in the civil rights movement,
335
904238
1492
15:17
and they used some of those same strategies
336
905730
2229
i wykorzystał część
jego strategii i taktyk,
jego strategii i taktyk,
15:19
and tactics to make gains
337
907959
1916
żeby osiągnąć cele jeszcze szybciej.
15:21
at an even quicker pace.
338
909875
3035
15:24
Maybe one more other reason
339
912910
2087
Jest jeszcze jedna przyczyna
stosunkowo szybkich postępów
stosunkowo szybkich postępów
15:26
for the relative quick progress
340
914997
1795
15:28
of the gay rights movement.
341
916792
2175
ruchu na rzecz praw LGBT.
15:30
Whereas a lot of us continue to still live
342
918967
2880
Podczas gdy wielu z nas wciąż żyje
w przestrzeniach podzielonych rasowo,
w przestrzeniach podzielonych rasowo,
15:33
in racially segregated spaces,
343
921847
2669
15:36
LGBT folks, we are everywhere.
344
924516
2810
osoby LGBT są wszędzie.
15:39
We are in urban communities
345
927326
2263
Jesteśmy w społecznościach
miejskich i podmiejskich,
miejskich i podmiejskich,
15:41
and rural communities,
346
929589
1483
15:43
communities of color, immigrant communities,
347
931072
2461
w grupach rasowych, imigranckich,
15:45
churches and mosques and synagogues.
348
933533
3564
w kościołach, meczetach i synagogach.
15:49
We are your mothers and brothers
349
937097
3151
Jesteśmy waszymi matkami i braćmi,
15:52
and sisters and sons.
350
940248
2808
siostrami i ojcami.
15:55
And when someone that you love
351
943056
2626
I jeśli ktoś, kogo kochacie,
lub jakiś członek rodziny
lub jakiś członek rodziny
15:57
or a family member comes out,
352
945682
1880
ujawnia się i wychodzi z szafy,
15:59
it may be easier to support their quest for equality.
353
947562
4504
to takiego człowieka może być wam łatwiej
wesprzeć w walce o równość.
wesprzeć w walce o równość.
16:04
And in fact, the gay rights movement
354
952066
2179
Ruch LGBT prosi nas o wspieranie
sprawiedliwości i równości
sprawiedliwości i równości
16:06
asks us to support justice and equality
355
954245
2675
16:08
from a space of love.
356
956920
2503
z perspektywy miłości.
16:11
That may be the biggest, greatest gift
357
959423
2460
To może być największy dar,
jaki otrzymaliśmy od tego ruchu.
jaki otrzymaliśmy od tego ruchu.
16:13
that the movement has given us.
358
961883
1855
16:15
It calls on us to access that which is most universal
359
963738
5083
Wzywa nas on do tego,
co najbardziej uniwersalne
co najbardziej uniwersalne
16:20
and most intimate:
360
968821
1912
i najintymniejsze:
16:22
a love of our brother and our sister
361
970733
2737
do miłości wobec naszego brata i siostry
16:25
and our neighbor.
362
973470
1925
i do miłości bliźniego.
16:27
I just want to end with a quote
363
975395
2803
Chciałabym zakończyć słowami
16:30
by one of our greatest freedom fighters
364
978198
2134
jednego z największych
wojowników o wolność,
wojowników o wolność,
16:32
who's no longer with us, Nelson Mandela
365
980332
2768
którego nie ma już z nami -
Nelsona Mandeli z RPA.
16:35
of South Africa.
366
983100
1303
16:36
Nelson Mandela led South Africa
367
984403
2901
Nelson Mandela poprowadził RPA
16:39
after the dark and brutal days of Apartheid,
368
987304
3360
po ciemnych i brutalnych
czasach Apartheidu
czasach Apartheidu
16:42
and out of the ashes of that
legalized racial discrimination,
legalized racial discrimination,
369
990664
4735
i wyprowadził ją z tej zalegalizowanej
dyskryminacji rasowej.
dyskryminacji rasowej.
16:47
he led South Africa to become the first country
370
995399
2964
Poprowadził RPA do stania się
pierwszym państwem na świecie,
pierwszym państwem na świecie,
16:50
in the world to ban discrimination
371
998363
3109
które zabrania w konstytucji
16:53
based on sexual orientation within its constitution.
372
1001472
4154
dyskryminacji ze względu
na orientację seksualną.
na orientację seksualną.
16:57
Mandela said,
373
1005626
2655
Mandela powiedział:
17:00
"For to be free is not merely to cast off one's chains,
374
1008281
4926
"Bo żeby być wolnym,
nie wystarczy zrzucić okowy,
nie wystarczy zrzucić okowy,
17:05
but to live in a way that respects
375
1013207
2943
lecz trzeba żyć tak, by szanować
i zwiększać wolność innych."
i zwiększać wolność innych."
17:08
and enhances the freedom of others."
376
1016150
3249
17:11
So as these movements continue on,
377
1019399
4678
Zatem kiedy takie ruchy się rozwijają
17:16
and as freedom struggles
around the world continue on,
around the world continue on,
378
1024077
2961
i gdy trwa światowa walka o wolność,
17:19
let's remember that not only are they interconnected,
379
1027038
3660
pamiętajmy, że nie tylko są one połączone,
17:22
but they must support and enhance each other
380
1030698
3891
ale że muszą się nawzajem wspierać,
17:26
for us to be truly victorious.
381
1034589
3284
byśmy mogli naprawdę zwyciężyć.
17:29
Thank you.
382
1037873
1975
Dziękuję.
(Brawa)
17:31
(Applause)
383
1039848
5560
ABOUT THE SPEAKER
Yoruba Richen - Documentary filmmakerIn her documentary films, Yoruba Richen unites African-American, feminist and LGBTQ voices in a renewed cry for civil rights for all.
Why you should listen
With her documentary film The New Black, Yoruba Richen celebrates the successes of the struggle for LGBTQ rights, while seeking to find common ground in all corners of the African-American community on this complex and contentious issue.
Raised in Harlem, Richen developed an early fascination with the disconnect between the worlds of poverty and wealth, and an awareness of how voices outside of the mainstream are often marginalized -- or excised completely -- from the democratic discourse.
More profile about the speakerRaised in Harlem, Richen developed an early fascination with the disconnect between the worlds of poverty and wealth, and an awareness of how voices outside of the mainstream are often marginalized -- or excised completely -- from the democratic discourse.
Yoruba Richen | Speaker | TED.com