TEDGlobal 2012
Michael Anti: Behind the Great Firewall of China
Michael Anti: Mbrapa Firewall te madh Kinez
Filmed:
Readability: 4.7
1,648,457 views
Majkëll Anti (njohur si Jing Zhao) ka 12 vjet që shkruan në ditarë elektronikë (blogje) nga Kina. Pavarësisht kontrollit që qeveria qendrore ka mbi Internetin – “Të gjithë serverët janë në Pekin” – ai thotë se qindra milionë mikroblogerë në fakt janë duke krijuar sferën e parë kombëtare publike në historinë e vendit, dhe duke e zhvendosur balancën e pushtetit në mënyra të papritura.
Michael Anti - Blogger
Michael Anti (Zhao Jing), a key figure in China's new journalism, explores the growing power of the Chinese internet. Full bio
Michael Anti (Zhao Jing), a key figure in China's new journalism, explores the growing power of the Chinese internet. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
In the past several days, I heard people talking about China.
0
838
4611
Ditët e fundit, kam dëgjuar njerëzit
të flasin për Kinën.
të flasin për Kinën.
00:21
And also, I talked to friends about China and Chinese Internet.
1
5449
3954
Gjithashtu fola me miq rreth Kinës
dhe internetit të Kinës.
dhe internetit të Kinës.
00:25
Something is very challenging to me.
2
9403
2463
Ka diçka mjaft sfiduese për mua.
00:27
I want to make my friends understand:
3
11866
3061
Dua t'i bëj miqtë e mi
të kuptojnë:
të kuptojnë:
00:30
China is complicated.
4
14927
3568
Kina është e ndërlikuar.
00:34
So I always want to tell the story, like,
5
18495
2095
Gjithnjë dua të tregoj historinë
00:36
one hand it is that, the other hand is that.
6
20590
3456
se njëra dorë është kjo
dhe tjetra kjo.
dhe tjetra kjo.
00:39
You can't just tell a one sided story.
7
24046
2786
S'mund të rrëfesh vetëm
njërën anë të historisë.
njërën anë të historisë.
00:42
I'll give an example. China is a BRIC country.
8
26832
3181
Po jap një shembull.
Kina është një vend BRIK.
Kina është një vend BRIK.
00:45
BRIC country means Brazil, Russia, India and China.
9
30013
5410
Vend BRIK nënkupton Brazilin,
Rusinë, Indinë dhe Kinën.
Rusinë, Indinë dhe Kinën.
00:51
This emerging economy really is helping the revival of the world economy.
10
35423
5826
Kjo ekonomi e re po ndihmon vërtet
ringjalljen e ekonomisë botërore.
ringjalljen e ekonomisë botërore.
00:57
But at the same time, on the other hand,
11
41249
3169
Por në të njëjtën kohë,
nga ana tjetër,
nga ana tjetër,
01:00
China is a SICK country,
12
44418
2904
Kina është një vend SIKK,
01:03
the terminology coined by Facebook IPO papers -- file.
13
47322
5956
terminologjia është shpikur
nga dosjet e IPO-së së Facebook-ut.
nga dosjet e IPO-së së Facebook-ut.
01:09
He said the SICK country means Syria, Iran, China and North Korea.
14
53278
6282
Ai tha se vendi SIKK nënkupton Sirinë,
Iranin, Kinën dhe Korenë e Veriut.
Iranin, Kinën dhe Korenë e Veriut.
01:15
The four countries have no access to Facebook.
15
59560
4680
Katër këto vende s'kanë të drejtë
hyrjeje në Facebook.
hyrjeje në Facebook.
01:20
So basically, China is a SICK BRIC country.
16
64240
4118
Pra, Kina është një vend
SIKK BRIK (tullë e prishur).
SIKK BRIK (tullë e prishur).
01:24
(Laughter)
17
68358
994
(Të qeshura)
01:25
Another project was built up
18
69352
1895
Një tjetër projekt u ndërtua
01:27
to watch China and Chinese Internet.
19
71247
2844
për të mbikëqyrur Kinën
dhe internetin e Kinës.
dhe internetin e Kinës.
01:29
And now, today I want to tell you my personal
20
74091
3383
Dhe sot, dua t'ju tregoj
vrojtimin tim personal
vrojtimin tim personal
01:33
observation in the past several years, from that wall.
21
77474
5232
gjatë këtyre viteve të fundit,
nga ky mur.
nga ky mur.
01:38
So, if you are a fan of the Game of Thrones,
22
82706
3561
Atëherë, nëse jeni një adhurues
i telefilmit Lojë Fronesh,
i telefilmit Lojë Fronesh,
01:42
you definitely know how important a big wall is for an old kingdom.
23
86267
4983
e dini me siguri sa i rëndësishëm është
një mur i madh për një mbretëri të vjetër.
një mur i madh për një mbretëri të vjetër.
01:47
It prevents weird things from the north.
24
91250
4876
Parandalon gjëra të pazakonta
nga veriu.
nga veriu.
01:52
Same was true for China.
25
96126
3197
Po njësoj ishte e vërtetë për Kinën.
01:55
In the north, there was a great wall, Chang Cheng.
26
99323
3560
Në veri, pati një mur të madh,
Çang Çeng.
Çang Çeng.
01:58
It protected China from invaders for 2,000 years.
27
102883
5372
E mbrojti Kinën nga pushtuesit
për 2,000 vjet.
për 2,000 vjet.
02:04
But China also has a great firewall.
28
108255
4063
Por Kina ka gjithashtu
një mur të madh zjarri (Firewall).
një mur të madh zjarri (Firewall).
02:08
That's the biggest digital boundary in the whole world.
29
112318
4329
Ky është kufiri më i madh digjital
në tërë botën.
në tërë botën.
02:12
It's not only to defend the Chinese regime from overseas,
30
116647
4325
S'është vetëm për të mbrojtur
regjimin kinez nga jashtë,
regjimin kinez nga jashtë,
02:16
from the universal values, but also to prevent
31
120972
3704
nga vlerat universale,
por edhe për të parandaluar
por edhe për të parandaluar
02:20
China's own citizens to access the global free Internet,
32
124676
3675
vetë shtetasit kinezë për të fituar
qasje në internetin e lirë global
qasje në internetin e lirë global
02:24
and even separate themselves into blocks, not united.
33
128351
5288
dhe madje për ta ndarë veten
në blloqe, jo të bashkuar.
në blloqe, jo të bashkuar.
02:29
So, basically the "Internet" has two Internets.
34
133639
4146
Në parim, "Interneti" ka dy internete.
02:33
One is the Internet, the other is the Chinanet.
35
137785
3992
Njëri është Rrjeti Ndërkombëtar
dhe tjetri Rrjeti Kinez.
dhe tjetri Rrjeti Kinez.
02:37
But if you think the Chinanet is something
36
141777
3792
Por nëse mendoni se Rrjeti Kinez
është diçka
është diçka
02:41
like a deadland, wasteland, I think it's wrong.
37
145569
6522
si një tokë e shkretë, djerrinë,
mendoj se është e gabuar.
mendoj se është e gabuar.
02:47
But we also use a very simple metaphor, the cat and the mouse game,
38
152091
5737
Por ne gjithashtu përdorim një metaforë
tepër të thjeshtë, lojën e maces me miun,
tepër të thjeshtë, lojën e maces me miun,
02:53
to describe in the past 15 years
39
157828
3023
për të përshkruar këto
15 vitet e fundit,
15 vitet e fundit,
02:56
the continuing fight between Chinese
40
160851
3400
luftën e vazhdueshme
mes censurës kineze,
mes censurës kineze,
03:00
censorship, government censorship, the cat,
41
164251
3280
censurës qeveritare,
maces;
maces;
03:03
and the Chinese Internet users. That means us, the mouse.
42
167531
6152
dhe përdoruesve kinezë të internetit.
Kjo na nënkupton neve, miun.
Kjo na nënkupton neve, miun.
03:09
But sometimes this kind of a metaphor is too simple.
43
173683
4193
Por ndonjëherë kjo lloj metafore
është shumë e thjeshtë.
është shumë e thjeshtë.
03:13
So today I want to upgrade it to 2.0 version.
44
177876
5435
Kështu që, sot shkova ta përmirësoja
në versionin 2.0.
në versionin 2.0.
03:19
In China, we have 500 million Internet users.
45
183311
3762
Në Kinë, kemi 500 milionë
përdorues interneti.
përdorues interneti.
03:22
That's the biggest population of Netizens, Internet users, in the whole world.
46
187073
4855
Kjo është popullsia më e madhe e qytetarëve
të rrjetit, përdoruesve të tij, në tërë botën.
të rrjetit, përdoruesve të tij, në tërë botën.
03:27
So even though China's is a totally censored Internet,
47
191928
5511
Edhe pse Kina është një internet
krejtësisht i censuruar,
krejtësisht i censuruar,
03:33
but still, Chinese Internet society is really booming.
48
197439
3594
prapëseprapë, shoqëria kineze
e internetit po lulëzon.
e internetit po lulëzon.
03:36
How to make it? It's simple.
49
201033
2710
Si e arrin? Është e thjeshtë.
03:39
You have Google, we have Baidu.
50
203743
2701
Ju keni Google, ne kemi Baidu.
03:42
You have Twitter, we have Weibo.
51
206444
3114
Ju keni Twitter, ne kemi Weibo.
03:45
You have Facebook, we have Renren.
52
209558
3025
Ju keni Facebook, ne kemi Renren.
03:48
You have YouTube, we have Youku and Tudou.
53
212583
5333
Ju keni YouTube, ne kemi Youku
dhe Tudou.
dhe Tudou.
03:53
The Chinese government blocked every
54
217916
4530
Qeveria kineze bllokoi
03:58
single international Web 2.0 service,
55
222446
3711
çdo shërbim të vetëm ndërkombëtar
të Ueb 2.0
të Ueb 2.0
04:02
and we Chinese copycat every one.
56
226157
2816
dhe ne kinezët i kopjuam të gjithë.
04:04
(Laughter)
57
228973
1393
(Të qeshura)
04:06
So, that's the kind of the thing I call smart censorship.
58
230366
4615
Kjo është ajo gjë që unë e quaj
censurë e zgjuar.
censurë e zgjuar.
04:10
That's not only to censor you.
59
234981
3568
Kjo s'është vetëm për t'ju censuruar,
04:14
Sometimes this Chinese national Internet policy is very simple:
60
238549
4599
ndonjëherë politika kombëtare kineze
mbi Internetin është mjaft e thjeshtë:
mbi Internetin është mjaft e thjeshtë:
04:19
Block and clone.
61
243148
2387
Blloko dhe klono.
04:21
On the one hand, he wants to satisfy people's need of a social network,
62
245535
5104
Në njërën anë, ajo do të kënaqë
nevojat e njerëzve me një rrjet social,
nevojat e njerëzve me një rrjet social,
04:26
which is very important; people really love social networking.
63
250639
3280
që është e rëndësishme;
njerëzit vdesin për rrjetin social.
njerëzit vdesin për rrjetin social.
04:29
But on the other hand, they want to keep the server
64
253919
2825
Por në anën tjetër,
duan të mbajnë serverin në Pekin,
duan të mbajnë serverin në Pekin,
04:32
in Beijing so they can access the data any time they want.
65
256744
4530
që të hyjnë në të dhëna
në çdo kohë që duan.
në çdo kohë që duan.
04:37
That's also the reason Google was pulled out from China,
66
261274
4248
Kjo është gjithashtu arsyeja
pse Google u tërhoq nga Kina,
pse Google u tërhoq nga Kina,
04:41
because they can't accept the fact
67
265522
1809
sepse s'e pranon dot faktin
04:43
that Chinese government wants to keep the server.
68
267331
4799
që qeveria kineze kërkon
të mbajë serverin.
të mbajë serverin.
04:48
Sometimes the Arab dictators didn't understand these two hands.
69
272130
5428
Ndonjëherë diktatorët arabë
nuk i kuptonin këto dy duar.
nuk i kuptonin këto dy duar.
04:53
For example, Mubarak, he shut down the Internet.
70
277558
3753
Për shembull, Mubaraku,
ai mbylli internetin.
ai mbylli internetin.
04:57
He wanted to prevent the Netizens [from criticizing] him.
71
281311
3112
Ai donte të pengonte përdoruesit
e rrjetit që ta kritikonit.
e rrjetit që ta kritikonit.
05:00
But once Netizens can't go online, they go in the street.
72
284423
5690
Por menjëherë sapo përdoruesit e rrjetit
nuk hyjnë dot në internet, dalin në rrugë.
nuk hyjnë dot në internet, dalin në rrugë.
05:06
And now the result is very simple.
73
290113
3280
Përfundimi tani është shumë i thjeshtë.
05:09
We all know Mubarak is technically dead.
74
293393
5610
Të gjithë e dimë që Mubaraku
është teknikisht i vdekur.
është teknikisht i vdekur.
05:14
But also, Ben Ali, Tunisian president,
75
299003
4512
Por edhe Ben Aliu,
presidenti i Tunizisë,
presidenti i Tunizisë,
05:19
didn't follow the second rule.
76
303515
1926
nuk e ndoqi rregullin e dytë.
05:21
That means keep the server in your hands.
77
305441
3953
Kjo do të thotë ta mbani serverin
në duart tuaja.
në duart tuaja.
05:25
He allowed Facebook, a U.S.-based service,
78
309394
5845
Ai lejoi Facebook,
një shërbim me bazë amerikane,
një shërbim me bazë amerikane,
05:31
to continue to stay on inside of Tunisia.
79
315239
3402
për të vazhduar qëndrimin
brenda në Tunizi.
brenda në Tunizi.
05:34
So he can't prevent it, his own citizens to post
80
318641
3572
Ai nuk i ndalon dot
shtetasit e tij për të postuar
shtetasit e tij për të postuar
05:38
critical videos against his corruption.
81
322213
2652
video kritike kundër korruptimit të tij.
05:40
The same thing happend. He was the first
82
324865
4049
Ndodhi e njëjta gjë.
Ai ishte i pari
Ai ishte i pari
05:44
to topple during the Arab Spring.
83
328914
3017
që doli në majë të Pranverës Arabe.
05:47
But those two very smart international censorship policies
84
331931
5150
Por këto dy politika të zgjuara
të një censure ndërkombëtare
të një censure ndërkombëtare
05:52
didn't prevent Chinese social media [from] becoming a really public sphere,
85
337081
6337
nuk penguan që media sociale kineze
të bëhet një sferë publike,
të bëhet një sferë publike,
05:59
a pathway of public opinion and the nightmare of Chinese officials.
86
343418
5673
një rrugë për mendimin publik
dhe makthi i zyrtarëve kinezë.
dhe makthi i zyrtarëve kinezë.
06:04
Because we have 300 million microbloggers in China.
87
349091
4528
Sepse në Kinë kemi 300 milionë
mikroblogerë.
mikroblogerë.
06:09
It's the entire population of the United States.
88
353619
3832
Është e tërë popullsia e SHBA.
06:13
So when these 300 million people, microbloggers,
89
357451
3864
Kur këta 300 milionë të rinj,
mikroblogerë,
mikroblogerë,
06:17
even they block the tweet in our censored platform.
90
361315
4768
bllokuan madje cicërimën
në platformën tonë të censuruar.
në platformën tonë të censuruar.
06:21
But itself -- the Chinanet -- but itself can create
91
366083
3987
Por në vetvete Rrjeti Kinez
mund të krijojë
mund të krijojë
06:25
very powerful energy, which has never happened
92
370070
4095
një forcë tepër të fuqishme,
që nuk ka ndodhur asnjëherë
që nuk ka ndodhur asnjëherë
06:30
in the Chinese history.
93
374165
1654
në historinë kineze.
06:31
2011, in July, two [unclear] trains crashed,
94
375819
4696
Në Korrik 2011 u përplasën dy trena
06:36
in Wenzhou, a southern city.
95
380515
2256
në Uenxho, qytet jugor.
06:38
Right after the train crash,
96
382771
1624
Menjëherë pas përplasjes së trenit,
06:40
authorities literally wanted to cover up the train, bury the train.
97
384395
5016
autoritetet donin ta mbulonin
e ta groposnin trenin.
e ta groposnin trenin.
06:45
So it angered the Chinese Netizens.
98
389411
2216
Pra, kjo acaroi përdoruesit
e Rrjetit Kinez.
e Rrjetit Kinez.
06:47
The first five days after the train crash,
99
391627
3063
Pesë ditët e para pas përplasjes
së trenit,
së trenit,
06:50
there were 10 million criticisms of the posting
100
394690
4145
kishte 10 milionë kritika
për postimin
për postimin
06:54
on social media, which never happened in Chinese history.
101
398835
3753
në median sociale,
që në Shqipëri nuk ke.
që në Shqipëri nuk ke.
06:58
And later this year, the rail minister
102
402588
3328
Dhe në fund të këtij viti
07:01
was sacked and sentenced to jail for 10 years.
103
405916
5466
ministri u pushua nga puna
dhe u dënua me 10 vjet burg.
dhe u dënua me 10 vjet burg.
07:07
And also, recently, very funny debate between
104
411382
5047
Gjithashtu, kohët e fundit,
ka pasur një debat komik
ka pasur një debat komik
07:12
the Beijing Environment Ministry
105
416429
3296
mes Ministrisë se Mjedisit të Pekinit
07:15
and the American Embassy in Beijing
106
419725
3368
dhe Ambasadës Amerikane
në Pekin,
në Pekin,
07:18
because the Ministry blamed
107
423093
2465
sepse Ministria fajësoi
07:21
the American Embassy for intervening in
108
425558
2145
Ambasadën Amerikane për ndërhyrje
07:23
Chinese internal politics by disclosing
109
427703
3429
në politikën e brendshme kineze,
duke zbuluar
duke zbuluar
07:27
the air quality data of Beijing.
110
431132
2684
të dhënat për cilësinë e ajrit
në Pekin.
në Pekin.
07:29
So, the up is the Embassy data, the PM 2.5.
111
433816
6888
Atëherë, ato lart janë të dhënat
e Ambasadës, Prometiumi 2.5.
e Ambasadës, Prometiumi 2.5.
07:36
He showed 148, they showed it's dangerous for the sensitive group.
112
440704
5944
Ajo tregonte 148 dhe që tregon se ishte
e rrezikshme për grupin e ndjeshëm.
e rrezikshme për grupin e ndjeshëm.
07:42
So a suggestion, it's not good to go outside.
113
446648
3802
Pra, sugjerohet që s'është mirë
të dilni jashtë.
të dilni jashtë.
07:46
But that is the Ministry's data. He shows 50.
114
450450
5624
Por këto janë të dhënat e Ministrisë.
Ajo tregon 50.
Ajo tregon 50.
07:51
He says it's good. It's good to go outside.
115
456074
3352
Thotë që s'ka gjë të dalësh jashtë.
07:55
But 99 percent of Chinese microbloggers
116
459426
3544
Por 99% e mikroblogerëve kinezë
07:58
stand firmly on the Embassy's side.
117
462970
3760
qëndrojnë në mënyrë të vendosur
në krahun e Ambasadës.
në krahun e Ambasadës.
08:02
I live in Beijing. Every day, I just watch
118
466730
4672
Unë jetoj në Pekin.
Çdo ditë, shoh të dhënat
Çdo ditë, shoh të dhënat
08:07
the American Embassy's data to decide whether I should open my window.
119
471402
8731
e Ambasadës Amerikane, për të vendosur
nëse duhet ta hap dritaren, apo jo.
nëse duhet ta hap dritaren, apo jo.
08:16
Why is Chinese social networking, even within the censorship,
120
480133
4291
Pse po lulëzojnë rrjetet sociale kineze,
edhe brenda një censure?
edhe brenda një censure?
08:20
so booming? Part of the reason is Chinese languages.
121
484424
4244
Pjesë e arsyes
janë gjuhët kineze.
janë gjuhët kineze.
08:24
You know, Twitter and Twitter clones have a kind of
122
488668
3672
Twitter-i dhe klonet e Twitter-it
kanë një lloj kufizimi
kanë një lloj kufizimi
08:28
a limitation of 140 characters.
123
492340
2465
prej 140 karakteresh.
08:30
But in English it's 20 words or a sentence with a short link.
124
494805
4199
Por në anglisht janë 20 fjalë,
ose një fjali me një lidhje të shkurtër.
ose një fjali me një lidhje të shkurtër.
08:34
Maybe in Germany, in German language, it may be just "Aha!"
125
499004
3248
Ndoshta në Gjermani, në gjermanisht
mund të jetë thjesht "Aha!"
mund të jetë thjesht "Aha!"
08:38
(Laughter)
126
502252
2534
(Të qeshura)
08:40
But in Chinese language, it's really about 140 characters,
127
504786
5745
Por në gjuhën kineze janë 140 karaktere,
08:46
means a paragraph, a story.
128
510531
2676
që do të thotë një paragraf,
një tregim.
një tregim.
08:49
You can almost have all the journalistic elements there.
129
513207
4238
Mund të përfshish të gjitha
elementet gazetareske aty.
elementet gazetareske aty.
08:53
For example, this is Hamlet, of Shakespeare.
130
517445
3687
Për shembull,
ky është Hamleti i Shekspirit.
ky është Hamleti i Shekspirit.
08:57
It's the same content. One, you can see exactly
131
521132
3791
Është e njëjta përmbajtje.
Një, siç mund ta shihni me përpikëri
Një, siç mund ta shihni me përpikëri
09:00
one Chinese tweet is equal to 3.5 English tweets.
132
524923
6513
një cicërimë në kinezçe është baras
me 3.5 cicërima anglisht.
me 3.5 cicërima anglisht.
09:07
Chinese is always cheating, right?
133
531436
3257
Kinezët gjithmonë kopjojnë, apo jo?
09:10
So because of this, the Chinese really regard this
134
534693
3913
Për shkak të kësaj,
kinezët e konsiderojnë këtë
kinezët e konsiderojnë këtë
09:14
microblogging as a media, not only a headline to media.
135
538606
5081
mikroblogim si një media,
jo thjesht si një titull në media.
jo thjesht si një titull në media.
09:19
And also, the clone, Sina company is
136
543687
3711
Gjithashtu, kloni, kompania Sina,
09:23
the guy who cloned Twitter.
137
547398
2087
ajo që klonoi Twitter-in.
09:25
It even has its own name, with Weibo.
138
549485
2421
Madje ka edhe emrin e vet, Weibo.
09:27
"Weibo" is the Chinese translation for "microblog".
139
551906
2435
Përkthimi kinez i Weibo-s
është mikroblog.
është mikroblog.
09:30
It has its own innovation.
140
554341
1904
Ka novacionin e saj.
09:32
At the commenting area, [it makes] the Chinese Weibo
141
556245
3633
Në fushën e komenteve,
Weibo kineze
Weibo kineze
09:35
more like Facebook, rather than the original Twitter.
142
559878
3742
i ngjan më tepër Facebook-ut
se Twitter-it origjinal.
se Twitter-it origjinal.
09:39
So these innovations and clones, as the Weibo and microblogging,
143
563620
4424
Këto risi dhe kopjime,
si Weibo dhe mikroblogimi,
si Weibo dhe mikroblogimi,
09:43
when it came to China in 2009,
144
568044
2320
kur mbërritën në Kinë në 2009,
09:46
it immediately became a media platform itself.
145
570364
4013
u bënë menjëherë një platformë
mediash në vetvete.
mediash në vetvete.
09:50
It became the media platform of 300 million readers.
146
574377
4201
U bë një platformë media
prej 300 milionë lexuesish.
prej 300 milionë lexuesish.
09:54
It became the media.
147
578578
1901
U bë media.
09:56
Anything not mentioned in Weibo,
148
580479
2425
Çdo gjë që nuk përmendet në Weibo,
09:58
it does not appear to exist for the Chinese public.
149
582904
5284
nuk ekziston për publikun kinez.
10:04
But also, Chinese social media is
150
588188
2436
Por gjithashtu, edhe media sociale kineze
10:06
really changing Chinese mindsets and Chinese life.
151
590624
4395
po ndryshojnë mendjen
dhe jetën e kinezëve.
dhe jetën e kinezëve.
10:10
For example, they give the voiceless people
152
595019
3489
Për shembull, ata iu japin
njerëzve pa zë
njerëzve pa zë
10:14
a channel to make your voice heard.
153
598508
2753
një kanal për të ngritur zërin.
10:17
We had a petition system. It's a remedy outside the judicial system,
154
601261
5443
Kishim një sistem peticioni.
Është një ilaç jashtë sistemit gjyqësor,
Është një ilaç jashtë sistemit gjyqësor,
10:22
because the Chinese central government wants to keep a myth:
155
606704
3077
sepse qeveria qendrore kineze
kërkon të mbajë një ide të gabuar,
kërkon të mbajë një ide të gabuar,
10:25
The emperor is good. The old local officials are thugs.
156
609781
4626
perandori është i mirë, zyrtarët
e vjetër vendas janë banditë.
e vjetër vendas janë banditë.
10:30
So that's why the petitioner, the victims, the peasants,
157
614407
3391
Prandaj lutësi, viktimat, fshatarët,
10:33
want to take the train to Beijing to petition to the central government,
158
617798
3631
duan të marrin trenin për në Pekin
për t'i drejtuar peticion qeverisë qendrore,
për t'i drejtuar peticion qeverisë qendrore,
10:37
they want the emperor to settle the problem.
159
621429
2795
duan që Perandori të zgjidhë problemin.
10:40
But when more and more people go to Beijing,
160
624224
2839
Por kur më shumë e më shumë njerëz
shkojnë në Pekin,
shkojnë në Pekin,
10:42
they also cause the risk of a revolution.
161
627063
3523
shkaktojnë gjithashtu rrezikun
e një revolucioni.
e një revolucioni.
10:46
So they send them back in recent years.
162
630586
2872
Kështu që i kthejnë në vitet
e mëparshme.
e mëparshme.
10:49
And even some of them were put into black jails.
163
633458
3567
Edhe pse disa prej tyre janë rrasur
në burgje të errët.
në burgje të errët.
10:52
But now we have Weibo, so I call it the Weibo petition.
164
637025
3601
Por tani kemi Weibo-n,
kështu që unë e quajt Peticioni Weibo.
kështu që unë e quajt Peticioni Weibo.
10:56
People just use their cell phones to tweet.
165
640626
2839
Njerëzit përdorin celularët
për të cicëruar.
për të cicëruar.
10:59
So your sad stories, by some chance your story
166
643465
3577
Me pak shans shkrimi juaj
11:02
will be picked up by reporters, professors or celebrities.
167
647042
3641
do të kapet nga gazetarë, profesorë,
apo njerëz të famshëm.
apo njerëz të famshëm.
11:06
One of them is Yao Chen,
168
650683
1913
Njëra prej tyre është Jao Çeni.
11:08
she is the most popular microblogger in China,
169
652596
3389
Ajo është mikroblogeria
më e njohur në Kinë,
më e njohur në Kinë,
11:11
who has about 21 million followers.
170
655985
3859
që ka rreth 21 milionë ndjekës.
11:15
They're almost like a national TV station.
171
659844
3622
Janë thuajse sa një stacion
kombëtar televiziv.
kombëtar televiziv.
11:19
If you -- so a sad story will be picked up by her.
172
663466
3336
Një histori e trishtueshme
do të kapet nga ajo.
do të kapet nga ajo.
11:22
So this Weibo social media, even in the censorship,
173
666802
4448
Pra media sociale Weibo,
edhe në censurë,
edhe në censurë,
11:27
still gave the Chinese a real chance for 300 million people
174
671250
5740
iu dha kinezëve një mundësi të vërtetë
për 300 milionë njerëz
për 300 milionë njerëz
11:32
every day chatting together, talking together.
175
676990
3324
që çdo ditë bisedojnë
dhe flasin së bashku.
dhe flasin së bashku.
11:36
It's like a big TED, right?
176
680314
2906
Është si një TED i madh, apo jo?
11:39
But also, it is like the first time a public sphere
177
683220
3848
Por gjithashtu, është hera e parë
që një sferë publike
që një sferë publike
11:42
happened in China.
178
687068
1704
ndodhi në Kinë.
11:44
Chinese people start to learn how to negotiate
179
688772
3215
Kinezët fillojnë të mësojnë
si të negociojnë
si të negociojnë
11:47
and talk to people.
180
691987
3185
e të flasin me njerëzit.
11:51
But also, the cat, the censorship, is not sleeping.
181
695172
3704
Por macja, censura, nuk fle.
11:54
It's so hard to post some sensitive words on the Chinese Weibo.
182
698876
4246
Është tepër e vështirë të postosh
fjalë të ndjeshme në Weibo-n kineze.
fjalë të ndjeshme në Weibo-n kineze.
11:59
For example, you can't post the name of the president,
183
703122
3207
Për shembull, s'mund të postosh
emrin e presidentit,
emrin e presidentit,
12:02
Hu Jintao, and also you can't post the city of Chongqing, the name,
184
706329
5578
Hu Xhintaos dhe s'mund të postosh
emrin e qytetit të Çongqingut
emrin e qytetit të Çongqingut
12:07
and until recently, you can't search the surname of top leaders.
185
711907
4734
dhe gjer kohët e fundit, s'mund të kërkosh
mbiemrat e liderëve kryesorë.
mbiemrat e liderëve kryesorë.
12:12
So, the Chinese are very good at these puns
186
716641
4333
Pra, kinezët janë mjaft të zgjuar
në këto lojëra fjalësh,
në këto lojëra fjalësh,
12:16
and alternative wording and even memes.
187
720974
3672
formulimet alternative dhe madje
edhe në njësitë kulturore.
edhe në njësitë kulturore.
12:20
They even name themselves -- you know,
188
724646
2245
Madje kanë emra të...
12:22
use the name of this world-changing
189
726891
2495
Përdorin emrin e kësaj beteje,
12:25
battle between the grass-mud horse and the river crab.
190
729386
3971
që po ndryshon botën mes kalit
bar-baltë dhe gaforres së lumit.
bar-baltë dhe gaforres së lumit.
12:29
The grass-mud horse is caoníma,
191
733357
2009
Kali bar-baltë është kaonima,
12:31
is the phonogram for motherfucker,
192
735366
2954
është fonogrami për shkërdhatë.
12:34
the Netizens call themselves.
193
738320
6216
Kështu e quajnë përdoruesit
e rrjetit veten.
e rrjetit veten.
12:40
River crab is héxiè, is the phonogram for
194
744536
2617
Gaforrja e lumit është hoksia,
fonogrami për
fonogrami për
12:43
harmonization, for censorship.
195
747153
2894
harmonizim, për censurë.
12:45
So that's kind of a caoníma versus the héxiè, that's very good.
196
750047
5120
Kjo është një lloj kaonima
kundër hoksia. Shumë mirë.
kundër hoksia. Shumë mirë.
12:51
So, when some very political, exciting moments happened,
197
755167
5977
Kur ndodhin disa momente politike
shumë emocionuese,
shumë emocionuese,
12:57
you can see on Weibo, you see a lot of very weird stories happened.
198
761144
5581
shihni në Weibo që ndodh një tjetër
histori tepër e çuditshme.
histori tepër e çuditshme.
13:02
Weird phrases and words, even if you have a PhD
199
766725
4832
Shprehje dhe fjalë të çuditshme,
edhe nëse ke një doktoraturë
edhe nëse ke një doktoraturë
13:07
of Chinese language, you can't understand them.
200
771557
3467
në gjuhën kineze, nuk i kupton dot.
13:10
But you can't even expand more, no, because
201
775024
2823
Por s'mund të shtrihesh më,
jo, sepse
jo, sepse
13:13
Chinese Sina Weibo, when it was founded
202
777847
2923
kur u themelua Sina Weibo kineze
13:16
was exactly one month after the official blocking of Twitter.com.
203
780770
5136
ishte pikërisht një muaj pas bllokimit
zyrtar të twitter.com.
zyrtar të twitter.com.
13:21
That means from the very beginning,
204
785906
2096
Kjo do të thotë se që nga fillimi,
13:23
Weibo has already convinced the Chinese government,
205
788002
4192
Weibo ka bindur tashmë qeverinë kineze
duke thënë,
duke thënë,
13:28
we will not become the stage for
206
792194
2744
"Tani do të bëhemi skena
13:30
any kind of a threat to the regime.
207
794938
2592
për çdo lloj kërcënimi
ndaj këtij regjimi."
ndaj këtij regjimi."
13:33
For example, anything you want to post,
208
797530
2200
Për shembull, çdo gjë që poston,
13:35
like "get together" or "meet up" or "walk,"
209
799730
2895
si "të bashkohesh", ose "të takohesh",
apo "të ecësh",
apo "të ecësh",
13:38
it is automatically recorded and data mined
210
802625
4193
regjistrohet automatikisht
dhe përpunohen të dhënat
dhe përpunohen të dhënat
13:42
and reported to a poll for further political analyzing.
211
806818
6528
dhe i raportohen një sondazhi
për analiza të mëtejshme politike.
për analiza të mëtejshme politike.
13:49
Even if you want to have some gathering,
212
813346
2000
Edhe nëse do të organizosh
një grumbullim,
një grumbullim,
13:51
before you go there, the police are already waiting for you.
213
815346
3680
para se të shkosh, të pret policia aty.
13:54
Why? Because they have the data.
214
819026
1808
Pse? Sepse kanë të dhënat.
13:56
They have everything in their hands.
215
820834
2192
Kanë gjithçka në duart e tyre.
13:58
So they can use the 1984 scenario data mining of the dissident.
216
823026
6224
Mund të përdorin skenarin e 1984-s
të përpunimit të të dhënave të disidentëve.
të përpunimit të të dhënave të disidentëve.
14:05
So the crackdown is very serious.
217
829250
3599
Shtypja është shumë serioze.
14:08
But I want you to notice a very funny thing
218
832849
2541
Por dua të vëreni diçka
shumë qesharake,
shumë qesharake,
14:11
during the process of the cat-and-mouse.
219
835390
2888
gjatë procesit të maces dhe miut.
14:14
The cat is the censorship, but Chinese is not only one cat,
220
838278
4225
Macja është censura,
por kinezët s'janë vetëm një mace,
por kinezët s'janë vetëm një mace,
14:18
but also has local cats. Central cat and local cats.
221
842503
3628
por kanë gjithashtu mace vendase.
Mace qendrore dhe lokale.
Mace qendrore dhe lokale.
14:22
(Laughter)
222
846131
1926
(Të qeshura)
14:23
You know, the server is in the [central] cats' hands,
223
848057
3074
Serveri është në duart
e maceve lokale.
e maceve lokale.
14:27
so even that -- when the Netizens criticize the local government,
224
851131
4622
Edhe kur përdoruesit e rrjetit
e kritikojnë qeverinë lokale,
e kritikojnë qeverinë lokale,
14:31
the local government has not any access to the data in Beijing.
225
855753
4638
qeveria lokale s'ka asnjë qasje
në të dhënat në Pekin.
në të dhënat në Pekin.
14:36
Without bribing the central cats,
226
860391
1888
Pa korruptuar macet qendrore,
14:38
he can do nothing, only apologize.
227
862279
3426
ajo s'bën dot asgjë,
veçse të kërkojë falje.
veçse të kërkojë falje.
14:41
So these three years, in the past three years,
228
865705
2728
Këto tre vitet e fundit,
14:44
social movements about microblogging
229
868433
2646
lëvizjet sociale rreth mikroblogimit
14:46
really changed local government,
230
871079
2361
kanë ndryshuar vërtet
qeverinë lokale,
qeverinë lokale,
14:49
became more and more transparent,
231
873440
2256
u bënë vazhdimisht më transparente,
14:51
because they can't access the data.
232
875696
2848
sepse ato s'mund të fitojnë qasje
në të dhëna.
në të dhëna.
14:54
The server is in Beijing.
233
878544
3613
Serveri gjendet në Pekin.
14:58
The story about the train crash,
234
882157
1470
Historia për përplasjen e trenit,
14:59
maybe the question is not about why 10 million
235
883627
3207
ndoshta pyetja s'është pse
10 milionë kritika
10 milionë kritika
15:02
criticisms in five days, but why the Chinese central government
236
886834
4246
në pesë ditë,
por pse qeveria qendrore kineze
por pse qeveria qendrore kineze
15:06
allowed the five days of freedom of speech online.
237
891080
3224
lejoi pesë ditë lirie fjale
në internet.
në internet.
15:10
It's never happened before.
238
894304
1909
S'ka ndodhur asnjëherë më parë.
15:12
And so it's very simple, because even the top leaders
239
896213
3451
Është shumë e thjeshtë,
sepse edhe liderët më të lartë
sepse edhe liderët më të lartë
15:15
were fed up with this guy, this independent kingdom.
240
899664
3521
ishin mërzitur me këtë person,
me këtë mbretëri të pavarur.
me këtë mbretëri të pavarur.
15:19
So they want an excuse --
241
903185
1670
Pra, duan një justifikim.
15:20
public opinion is a very good excuse to punish him.
242
904855
3457
Opinioni publik është një justifikim
shumë i mirë për ta ndëshkuar atë.
shumë i mirë për ta ndëshkuar atë.
15:24
But also, the Bo Xilai case recently, very big news,
243
908312
2970
Por edhe çështja Bo Shilai e kohëve
të fundit është një lajm i rëndësishëm.
të fundit është një lajm i rëndësishëm.
15:27
he's a princeling.
244
911282
1331
Ai është një princush.
15:28
But from February to April this year,
245
912613
4119
Por nga shkurti gjer në prill
të këtij viti,
të këtij viti,
15:32
Weibo really became a marketplace of rumors.
246
916732
2703
Weibo u bë një vend thashethemesh.
15:35
You can almost joke everything about these princelings,
247
919435
3337
Mund të bësh thuajse çdo shaka
për këta princushë.
për këta princushë.
15:38
everything! It's almost like you're living in the United States.
248
922772
3400
Çdo gjë! Është pothuajse
si të jetosh në SHBA.
si të jetosh në SHBA.
15:42
But if you dare to retweet or mention any fake coup
249
926172
4649
Por nëse guxoni të ricicëroni,
apo përmendni ndonjë goditje të rreme
apo përmendni ndonjë goditje të rreme
15:46
about Beijing, you definitely will be arrested.
250
930821
3943
për Pekinin, do të arrestoheni,
padyshim.
padyshim.
15:50
So this kind of freedom is a targeted and precise window.
251
934764
5923
Kjo lloj lirie është një dritare
e shënjestruar dhe e përpiktë.
e shënjestruar dhe e përpiktë.
15:56
So Chinese in China, censorship is normal.
252
940687
3869
Për kinezët në Kinë,
censura është normale.
censura është normale.
16:00
Something you find is, freedom is weird.
253
944556
2745
Liria iu duket e çuditshme.
16:03
Something will happen behind it.
254
947301
1767
Mbrapa saj do të ndodhë diçka.
16:04
Because he was a very popular Leftist leader,
255
949068
3156
Sepse ai ka qenë një lider
shumë i njohur i së majtës,
shumë i njohur i së majtës,
16:08
so the central government wanted to purge him,
256
952224
2204
kështu që qeveria qendrore
donte ta spastronte atë.
donte ta spastronte atë.
16:10
and he was very cute, he convinced all the Chinese people,
257
954428
4082
Ai ishte tepër mendjehollë,
bindi të gjithë kinezët
bindi të gjithë kinezët
16:14
why he is so bad.
258
958510
1830
pse është i keq.
16:16
So Weibo, the 300 million public sphere,
259
960340
3778
Weibo, sfera publike 300 milionëshe,
16:20
became a very good, convenient tool for a political fight.
260
964118
4511
u bë një mjet tepër i përshtatshëm
për një luftë politike.
për një luftë politike.
16:24
But this technology is very new,
261
968629
2157
Por kjo teknologji është shumë e re,
16:26
but technically is very old.
262
970786
1666
por teknikisht shumë e vjetër.
16:28
It was made famous by Chairman Mao, Mao Zedong,
263
972452
2928
U bë e famshme nga udhëheqësi
Mao Ce Duni,
Mao Ce Duni,
16:31
because he mobilized millions of Chinese people
264
975380
2897
sepse ai mobilizoi miliona kinezë
16:34
in the Cultural Revolution to destroy every local government.
265
978277
4082
në Revolucionin Kulturor
për të shkatërruar çdo qeveri vendore.
për të shkatërruar çdo qeveri vendore.
16:38
It's very simple, because Chinese central government
266
982359
2870
Është shumë e thjeshtë,
sepse qeveria qendrore kineze
sepse qeveria qendrore kineze
16:41
doesn't need to even lead the public opinion.
267
985229
2136
s'ka pse të udhëheqë
opinionin publik.
opinionin publik.
16:43
They just give them a target window to not censor people.
268
987365
4531
Ata thjesht iu japin atyre një dritare
objektivi, për të mos censuruar njerëzit.
objektivi, për të mos censuruar njerëzit.
16:47
Not censoring in China has become a political tool.
269
991896
5909
Jo censurimi në Kinë është bërë
një vegël politike.
një vegël politike.
16:53
So that's the update about this game, cat-and-mouse.
270
997805
3970
Ky është përditësimi rreth kësaj loje,
macja kapi miun.
macja kapi miun.
16:57
Social media changed Chinese mindset.
271
1001775
2170
Media sociale ka ndryshuar
mendimin e kinezëve.
mendimin e kinezëve.
16:59
More and more Chinese intend to embrace freedom of speech
272
1003945
3510
Sa më shumë kinezë synojnë
të përqafojnë lirinë e fjalës
të përqafojnë lirinë e fjalës
17:03
and human rights as their birthright,
273
1007455
2160
dhe të drejtat e njeriut, si një e drejtë
që fitohet me lindjen e tyre,
që fitohet me lindjen e tyre,
17:05
not some imported American privilege.
274
1009615
3622
jo një privilegj amerikan i importuar.
17:09
But also, it gave the Chinese a national public sphere
275
1013237
3712
Por gjithashtu, iu dha kinezëve
një sferë publike kombëtare
një sferë publike kombëtare
17:12
for people to, it's like a training of their citizenship,
276
1016949
4330
për njerëzit që të... është si
një trajnim i qytetarisë së tyre,
një trajnim i qytetarisë së tyre,
17:17
preparing for future democracy.
277
1021279
2571
për t'u përgatitur për demokracinë
e së ardhmes.
e së ardhmes.
17:19
But it didn't change the Chinese political system,
278
1023850
2456
Por nuk ndryshoi sistemin
politik kinez
politik kinez
17:22
and also the Chinese central government utilized this
279
1026306
3245
dhe qeveria qendrore kineze
e përdori këtë strukturë
e përdori këtë strukturë
17:25
centralized server structure to strengthen its power
280
1029551
3936
të centralizuar serveri
për të forcuar pushtetin e saj,
për të forcuar pushtetin e saj,
17:29
to counter the local government and the different factions.
281
1033487
4498
për të kundërshtuar qeverinë lokale
dhe fraksione të ndryshme.
dhe fraksione të ndryshme.
17:33
So, what's the future?
282
1037985
2772
Cila është e ardhmja?
17:36
After all, we are the mouse.
283
1040757
2184
Mbi të gjitha, ne jemi miu.
17:38
Whatever the future is, we should fight against the [cat].
284
1042941
3800
Sido që të jetë e ardhmja,
duhet të luftojmë kundër miut.
duhet të luftojmë kundër miut.
17:42
There is not only in China, but also in the United States
285
1046741
3991
Jo vetëm në Kinë, por edhe në SHBA
17:46
there are some very small, cute but bad cats.
286
1050732
4829
ka disa mace shumë të vogla,
të lezetshme, por të liga.
të lezetshme, por të liga.
17:51
(Laughter)
287
1055561
1644
(Të qeshura)
17:53
SOPA, PIPA, ACTA, TPP and ITU.
288
1057205
6738
SOPA, PIPA, ACTA, TPP dhe ITU.
17:59
And also, like Facebook and Google, they claim they are friends of the mouse,
289
1063943
5355
Si Facebook-u dhe Google-i,
pretendojnë se janë miq të miut,
pretendojnë se janë miq të miut,
18:05
but sometimes we see them dating the cats.
290
1069298
4187
por ndonjëherë i shohim që dalin
në takime dashurore me mace.
në takime dashurore me mace.
18:09
So my conclusion is very simple.
291
1073485
3184
Konkluzioni im është shumë i thjeshtë.
18:12
We Chinese fight for our freedom,
292
1076669
2845
Ne kinezët luftojnë për lirinë tonë,
18:15
you just watch your bad cats.
293
1079514
3595
ju vetëm ruani macet tuaja të liga.
18:19
Don't let them hook [up] with the Chinese cats.
294
1083109
2903
Mos i lini të bashkohen me macet kineze.
18:21
Only in this way, in the future,
295
1086012
2841
Vetëm në të ardhmen,
18:24
we will achieve the dreams of the mouse:
296
1088853
3248
do të arrijmë ëndrrat e miut,
18:28
that we can tweet anytime, anywhere, without fear.
297
1092101
3976
që mund të cicërojmë kurdo,
kudo dhe pa frikë.
kudo dhe pa frikë.
18:31
(Applause)
298
1096077
7359
(Duartrokitje)
18:39
Thank you.
299
1103436
1685
Ju faleminderit.
18:41
(Applause)
300
1105121
4348
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Michael Anti - BloggerMichael Anti (Zhao Jing), a key figure in China's new journalism, explores the growing power of the Chinese internet.
Why you should listen
One morning in 2011, Michael Anti woke up to find himself a nonperson: His Facebook profile, with 1,000+ contacts, had been suspended. Anti, whose given name is Zhao Jing, ran up against Facebook's real-name policy--but he points out that for Chinese bloggers and information activists, the pseudonym is an important protection for the free exchange of information.
Facebook itself is blocked in China (along with Twitter and YouTube), but the country boasts some 500 million netizens--including 200 million microbloggers on sites like Sina Weibo, a freewheeling though monitored platform for text and photo updates that offers, perhaps for the first time, a space for public debate in China. It's not a western-style space, Anti clarifies, but for China it is revolutionary: It's the first national public sphere. Microblogs' role became clear in the wake of the high-speed train crash in Wenzhou in 2011, when Weibo became a locus of activism and complaint--and a backchannel that refuted official reports and has continued to play a key role in more recent events.
Michael Anti | Speaker | TED.com