TED2009
Jim Fallon: Exploring the mind of a killer
Jim Fallon: Hulumtimi i mendjes së një vrasësi
Filmed:
Readability: 3.4
2,772,955 views
Vrasësit psikopatë janë baza për disa tv që duhet patjetër për ti shiquarë,mirpo qfar i benë ata pleshta? Neuroshkencëtari Jim Fallon fletë rreth trurit gjenetikë dhe analizonë lidhjen me natyren (dhe edukimi) i vrasësve. Në një përdredhje të quditëshme ai ndanë një histori të shkëlqyer familjare e cila e benë punen e tij relakësuese.
Jim Fallon - Neurobiologist
Sloan Scholar, Fulbright Fellow, Professor Emeritus of Neuroscience, Jim Fallon looks at the way nature and nurture intermingle to wire up the human brain. Full bio
Sloan Scholar, Fulbright Fellow, Professor Emeritus of Neuroscience, Jim Fallon looks at the way nature and nurture intermingle to wire up the human brain. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
I'm a neuroscientist, a professor at the University of California.
0
0
3000
Unë jam një neuroshkencëtarë, profesorë në Universitetin e Karlifonisë.
00:21
And over the past 35 years,
1
3000
3000
Gjatë 35 viteve të kaluara,
00:24
I've studied behavior
2
6000
2000
Unë kam studjuar sjellëjet
00:26
on the basis of everything from genes
3
8000
3000
në baza nga gjithqka duke filluar prej gjeneve
00:29
through neurotransmitters, dopamine, things like that,
4
11000
2000
nëpermjet neurotransmetuesve, dopamines, gjërave të tilla,
00:31
all the way through circuit analysis.
5
13000
2000
deri tek qarku i analizave.
00:33
So that's what I normally do.
6
15000
2000
Pra kjo është ajo që normalishtë une bejë.
00:35
But then, for some reason,
7
17000
2000
Mirpo pastaj, për disa arësyje,
00:37
I got into something else, just recently.
8
19000
2000
kohëve të fundit, hyra në diqka tjetër.
00:39
And it all grew out of one of my colleagues asking me
9
21000
3000
Dhe e gjitha shkoi në bazë të një kolegu tim i cili më kërkoi
00:42
to analyze a bunch of brains
10
24000
2000
të analizoi disa trunjë
00:44
of psychopathic killers.
11
26000
2000
të vrasësve psikopatë.
00:46
And so this would be the typical talk I would give.
12
28000
3000
Dhe kjo do të jetë tema e përkryer që do të ipja.
00:49
And the question is, "How do you end up with a psychopathic killer?"
13
31000
3000
Dhe pyetja është, " Si përfundon me vrasësit psikopatë?"
00:52
What I mean by psychopathic killer
14
34000
2000
Qfar dua të them me vrasës psikopatë
00:54
are these people, these types of people.
15
36000
2000
janë këtë njerëz, këta lloje njerëzish.
00:56
And so some of the brains that I've studied
16
38000
2000
Pra disa prej trurve që unë kam studjuarë
00:58
are people you know about.
17
40000
2000
janë njerëz që dini për ta.
01:00
When I get the brains I don't know what I'm looking at.
18
42000
2000
Kur unë e marrë një tru, nuk e di se qfar po kërkoj në të.
01:02
It's blind experiments. They also gave me normal people and everything.
19
44000
2000
Është eksperiment i verbër. Ata më japin edhe njerëz normal dhe gjdogjë tjetër.
01:04
So I've looked at about 70 of these.
20
46000
2000
Pra kam shiquar 70 prej tyre.
01:06
And what came up was a number of pieces of data.
21
48000
3000
Dhe ajo që erdhi ishte një numer i disa pjesëve të dhënash.
01:09
So we look at these sorts of things theoretically,
22
51000
3000
Pra kemi kërkuer këso lloj gjërash teorikisht,
01:12
on the basis of genetics,
23
54000
2000
në baza të gjenetikës,
01:14
and brain damage, and interaction with environment,
24
56000
3000
dhe dëmtimeve trurore, dhe bashkëveprimi me ambientin,
01:17
and exactly how that machine works.
25
59000
2000
dhe saktësia se si makina punonë.
01:19
So we're interested in exactly where in the brain,
26
61000
2000
Pra ne jemi saktësisht të interesuar se kur në tru,
01:21
and what's the most important part of the brain.
27
63000
2000
dhe cila është pjesa më e rendësishme e trurit.
01:23
So we've been looking at this:
28
65000
3000
Pra kem qen duke punuar në këtë:
01:26
the interaction of genes,
29
68000
2000
bashkëveprimi i gjeneve,
01:28
what's called epigenetic effects,
30
70000
2000
ajo që
01:30
brain damage, and environment,
31
72000
2000
dëmtimet trurore, dhe ambienti,
01:32
and how these are tied together.
32
74000
2000
dhe si këto janë të lidhuar së bashku.
01:34
And how you end up with a psychopath, and a killer,
33
76000
2000
Dhe si përfundojmë me një psikopatë dhe një vrasës,
01:36
depends on exactly when the damage occurs.
34
78000
3000
varet saktësisht se ku është shkaktuar dëmtimi.
01:39
It's really a very precisely timed thing.
35
81000
3000
Është një gjë me kohë shumë të saktë.
01:42
You get different kinds of psychopaths.
36
84000
2000
Ke të bejë më psikopatë të ndryshem.
01:44
So we're going along with this. And here's, just to give you the pattern.
37
86000
3000
Ju vetem kaloni kohë me këtë. Dhe këtu ju vetem jepni konstruksionin tuajë.
01:47
The pattern is that those people, every one of them I looked at,
38
89000
3000
Konstruksioni për këtë njerëz, secilin prej tyre qe e kam shiquar,
01:50
who was a murderer, and was a serial killer,
39
92000
3000
që ka qen vrasës, dhe ishe vrasës serikë,
01:53
had damage to their orbital cortex,
40
95000
2000
kishte demtime dëmtime orbitale,
01:55
which is right above the eyes, the orbits,
41
97000
2000
e cila është sipër syve, orbita,
01:57
and also the interior part of the temporal lobe.
42
99000
2000
dhe gjithashtu pjesa brendshme e trurit kohorë.
01:59
So there is the pattern that every one of them had,
43
101000
2000
Pra është një qështje që secili prej tyre kishte,
02:01
but they all were a little different too.
44
103000
2000
mirpo të gjithë ishin të ndryshem.
02:03
They had other sorts of brain damage.
45
105000
2000
Ata kishin lloje të ndryshem të demtimeve në tru.
02:05
A key thing is that
46
107000
2000
Gjëja kryesore është
02:07
the major violence genes,
47
109000
3000
dëmtimet e mëdha të gjeneve,
02:10
it's called the MAO-A gene.
48
112000
3000
të quajtura MAO-A gjene.
02:13
And there is a variant of this gene that is in the normal population.
49
115000
4000
Dhe është një varjant i një gjeni i cili është edhe në popullësin normale.
02:17
Some of you have this. And it's sex-linked.
50
119000
3000
Disa prej jush keni këtë. Dhe sex-lidhurë.
02:20
It's on the X chromosome. And so in this way
51
122000
2000
Është në kromozonin X. Dhe në këtë menyr
02:22
you can only get it from your mother.
52
124000
3000
ju mund ta përfitoni atë nga nëna juaj.
02:25
And in fact this is probably why mostly men, boys,
53
127000
4000
Faktikisht kjo është ndoshta edhe arsyeja pse shumica e djemve,
02:29
are psychopathic killers,
54
131000
2000
janë vrasës psikopatë,
02:31
or are very aggressive.
55
133000
2000
apo shumë agresivë.
02:33
Because a daughter can get one X from the father,
56
135000
3000
Sepse një vajzë merr një X nga babai,
02:36
one X from the mother, it's kind of diluted out.
57
138000
2000
një nga nëna, është një lloje shperbërje.
02:38
But for a son, he can only get
58
140000
2000
Mirpo për një djalë, ai mundet të trashegoi
02:40
the X chromosome from his mother.
59
142000
2000
kromozonin X veten nga nëna e tijë.
02:42
So this is how it's passed from mother to son.
60
144000
3000
Pra kjo është menyra si transferohet nga nëna tek djali.
02:45
And it has to do with too much brain serotonin during development,
61
147000
4000
Dhe kjo ka shumë të bej me lëvizjet e trurit gjatë zhvillimit.
02:49
which is kind of interesting because serotonin
62
151000
2000
e cila është interesante sepse serotoni ( levizjet e trurit)
02:51
is supposed to make you calm and relaxed.
63
153000
3000
është ndërtuar për t'ju berë juve të butë dhe relakësuar.
02:54
But if you have this gene, in utero
64
156000
3000
Mirpo nese e keni këtë gjen në utero
02:57
your brain is bathed in this,
65
159000
2000
truri juaj është i mbyllur në këtë,
02:59
so your whole brain becomes insensitive to serotonin,
66
161000
2000
pra i gjithë truri behet i pandjeshem në seroton,
03:01
so it doesn't work later on in life.
67
163000
3000
pra nuk funksionon më vonë në jetë.
03:04
And I'd given this one talk in Israel,
68
166000
3000
Kam japur këtë prezentim në Izrael,
03:07
just this past year.
69
169000
2000
vitin e kaluarë.
03:09
And it does have some consequences.
70
171000
2000
Dhe pat disa konsekuenca.
03:11
Theoretically what this means
71
173000
2000
Teorikisht qfar kuptim ka kjo
03:13
is that in order to express this gene,
72
175000
3000
është që për arësyje të paraqitjes së kësaj gjene,
03:16
in a violent way,
73
178000
2000
në një menyr të dhunëshme,
03:18
very early on, before puberty,
74
180000
2000
shumë herët, përapa pobertetit,
03:20
you have to be involved in something that is really traumatic --
75
182000
3000
ju duhet të jeni të përfshir në diqka që është traumatike --
03:23
not a little stress, not being spanked or something,
76
185000
2000
jo në pak stresë, jo të qenit i ngacmuar apo diqka të till
03:25
but really seeing violence,
77
187000
2000
mirpo të inkuadruarit në dhunë të vërtet,
03:27
or being involved in it, in 3D.
78
189000
2000
apo të qenit i involvuar në 3D.
03:29
Right? That's how the mirror neuron system works.
79
191000
2000
Apo jo? Pra kështu funksionon sistemi neuro.
03:31
And so, if you have that gene,
80
193000
3000
Pra, nese e keni atë gjenë,
03:34
and you see a lot of violence
81
196000
3000
keni parë shumë dhunë
03:37
in a certain situation,
82
199000
2000
në disa situata,
03:39
this is the recipe for disaster, absolute disaster.
83
201000
3000
ky është receptori për shkatrrim, shkatrrim apsolutë.
03:42
And what I think might happen in these areas of the world,
84
204000
3000
Dhe atë që une mendoj se ndodh në këto vende të botës,
03:45
where we have constant violence,
85
207000
3000
ku kemi një dhunë të vazhdueshme,
03:48
you end up having generations of kids
86
210000
3000
ju përfundoni të keni gjenerata të fëmijeve
03:51
that are seeing all this violence.
87
213000
2000
të cilet e kanë parë të gjithë këtë dhunë.
03:53
And if I was a young girl, somewhere in a violent area,
88
215000
3000
Dhe po të isha një vajzë e vogël, diku në një zonë të dhunëshme,
03:56
you know, a 14 year old, and I want to find a mate,
89
218000
2000
e merrni me mend, një 14 vjeqare, dhe dëshiroj të gjejë një bashkëshortë,
03:58
I'd find some tough guy, right, to protect me.
90
220000
3000
do të gjeja diku të fortë, apo jo, për të më mbrojtur mua.
04:01
Well what the problem is this tends to concentrate these genes.
91
223000
4000
Mirpo qfar është problemi sepse tendon ti koncentroi këto gjene.
04:05
And now the boys and the girls get them.
92
227000
2000
Tani djemet dhe vajzat i marrin ato.
04:07
So I think after several generations,
93
229000
2000
Unë mendoj se pas disa gjenerata,
04:09
and here is the idea, we really have a tinderbox.
94
231000
3000
dhe këtu është ideja e vërtet e një kutie druri.
04:12
So that was the idea.
95
234000
2000
Pra ajo ishte ideja.
04:14
But then my mother said to me, "I hear you've been going around talking
96
236000
2000
Mirpo pastaj mamaja më tha mu, "Kam dëshuar se ke shëtitur dhe folur
04:16
about psychopathic killers.
97
238000
3000
rreth vrasësve psikopatë.
04:19
And you're talking as if you come from a normal family."
98
241000
3000
Dhe ti po flet sikuse ke ardhur nga një familje normale."
04:22
I said, "What the hell are you talking about?"
99
244000
2000
Unë thash, "Qfar dreqin po fletë?"
04:24
She then told me about our own family tree.
100
246000
3000
Ajo më tregoj për trungun e familjes së saj.
04:27
Now she blamed this on my father's side, of course.
101
249000
2000
Tashi, ajo më fajsoi mua për shkak të krahut të babit, sigurishtë.
04:29
This was one of these cases, because she has no violence in her background,
102
251000
4000
Kjo ishte njëra nga rastet, spese ajo nuk kishte dhunë në prapavinë e sajë,
04:33
but my father did.
103
255000
2000
mirpo babai imë kishte.
04:35
Well she said, "There is good news and bad news.
104
257000
2000
Mirpo ajo tha, "Ka lajme të mira dhe të këqija.
04:37
One of your cousins is Ezra Cornell, founder of Cornell university.
105
259000
3000
Njëri nga kusherinjët e tu është Ezra Cronell, themeluesi i Universitetit të Cornellit
04:40
But the bad news is that your cousin is also Lizzie Borden.
106
262000
3000
Mirpo lajmi i keqë është se kusherinju yt është gjithashtu Lizzie Borden.
04:43
Now I said, "Okay, so what? We have Lizzie."
107
265000
7000
Unë i thash, "Në rregull atëher qfarë? Kush është Lizzie."
04:50
She goes, "No it gets worse, read this book."
108
272000
2000
Ajo vahzon, "Bëhet edhe më keq, lexo këtë libër."
04:52
And here is this "Killed Strangely," and it's this historical book.
109
274000
2000
Dhe këtu është "Killed Strangely," dhe është ky libër historik.
04:54
And the first murder
110
276000
2000
Dhe vrasësi i parë
04:56
of a mother by a son
111
278000
2000
i një mamaje nga djali i sajë
04:58
was my great-great-great-great-great-great-grandfather.
112
280000
3000
ishte stër-stër-stër-stër-stër-stër-stër-stër-stër-stër-stër-stër-stër-gjyshi.
05:01
Okay, so that's the first case of matricide.
113
283000
3000
Në rregullë, pra ky është rasti i parë i vrasësit të mamasë.
05:04
And that book is very interesting. Because it's about witch trials,
114
286000
3000
Dhe ai libër është shumë interesant. Sepse është magjistarë,
05:07
and how people thought back then.
115
289000
2000
dhe se si njerëzit mendonin atëher.
05:09
But it doesn't stop there.
116
291000
2000
Mirpo nuk ndalet aty.
05:11
There were seven more men, on my father's side,
117
293000
3000
ishin shtatë djema të tjerë, në krahun e babit tim,
05:14
starting then, Cornells, that were all murderers.
118
296000
4000
duke filluar atëher, Cornells, ata ishin të gjithë vrasës.
05:18
Okay, now this gives one a little pause.
119
300000
3000
Në rregull, kjo më dha një pauz të vogël.
05:21
(Laughter)
120
303000
2000
(Qeshen)
05:23
Because my father himself,
121
305000
2000
Sepse babi imë,
05:25
and my three uncles, in World War II,
122
307000
2000
dhe tre gjagjallarët e mi, në luftën e dytë botërore,
05:27
were all conscientious objectors, all pussycats.
123
309000
3000
të gjithë ishin që kishin refuzuar ushtrinë,
05:30
But every once in a while, like Lizzie Borden, like three times a century,
124
312000
2000
Mirpo secili nganjëherë, sikurse Lizzie Borden, sikurse tri herë në një shekull,
05:32
and we're kind of due.
125
314000
2000
dhe ne jemi në një llojë fundi.
05:34
(Laughter)
126
316000
3000
(Qeshen)
05:37
So the moral of the story is:
127
319000
2000
Pra morali i këtij tregimi është:
05:39
people in glass houses shouldn't throw stones.
128
321000
2000
njerëzit në shtëpi me gjama s'duhet të gjuajn gurë.
05:41
But more likely is this.
129
323000
3000
Mirpo pothuajse është kështu.
05:44
(Laughter)
130
326000
4000
(Qeshen)
05:48
And we had to take action. Now our kids found out about it.
131
330000
3000
Dhe ne duhet të marrim përgjegjësi. Tani fëmijet tanë e kan zbuluar
05:51
And they all seemed to be OK.
132
333000
2000
Dhe ata duken të jenë në rregull.
05:53
But our grandkids are going to be kind of concerned here.
133
335000
3000
Mirpo fëmijet e fëmive tan do të jenë të brengosur këtu.
05:56
So what we've done is I've started to do PET scans
134
338000
3000
Pra atë që ne kemi filluar të bejmë është ti hedhim një sy
05:59
of everybody in the family.
135
341000
2000
secilit në familje.
06:01
(Laughter)
136
343000
1000
(Qeshen)
06:02
We started to do PET scans, EEGs and genetic analysis
137
344000
3000
Kemi filluar ti hedhim një sy, Eeg dhe analiza gjenetike
06:05
to see where the bad news is.
138
347000
2000
për të parë se ku është lajmi i keq.
06:07
Now the only person -- it turns out
139
349000
2000
Tani i vetmi përson -- duhet të jetë
06:09
one son and one daughter, siblings,
140
351000
3000
një djali dhe një vajzë, vëlla e motër,
06:12
didn't get along and their patterns are exactly the same.
141
354000
2000
nuk shkuan mirë dhe analizat e tyre janë të njejta.
06:14
They have the same brain, and the same EEG.
142
356000
3000
Ata kanë të njejtin tru, dhe të njejtin EEG.
06:17
And now they are close as can be.
143
359000
3000
Dhe tani ata janë afër sa mund të jenë.
06:20
But there's gonna be bad news somewhere.
144
362000
2000
Mirpo do të jetë një lajm i keq diku.
06:22
And we don't know where it's going to pop up.
145
364000
2000
Dhe ne nuk e dim se ku do të shfaqet.
06:24
So that's my talk.
146
366000
2000
Pra ky ishte fjalimi imë.
06:26
(Laughter)
147
368000
1000
(Qeshen)
ABOUT THE SPEAKER
Jim Fallon - NeurobiologistSloan Scholar, Fulbright Fellow, Professor Emeritus of Neuroscience, Jim Fallon looks at the way nature and nurture intermingle to wire up the human brain.
Why you should listen
Jim Fallon has taught neuroscience and psychiatry grand rounds at the University of California Irvine for thirty-five years. Through research he explores the way genetic and perinatal environmental factors affect the way the brain gets built -- and then how an individual's experience further shapes his or her development. He lectures and writes on creativity, consciousness and culture, and has made key contributions to our understanding of adult stems and stroke, schizophrenia, Parkinson's disease and Alzheimer's disease.
Only lately has Fallon turned his research toward the subject of psychopaths -- particularly those who kill. With PET scans and EEGs, he's beginning to uncover the deep, underlying traits that make people violent and murderous. In his talk at TEDDIY at TED@PalmSprings, he shared a surprise discovery about his own family that prompted him to bring his work home.
Watch his followup talk from The Moth at the 2011 World Science Festival >>
Jim Fallon | Speaker | TED.com