TED2010
Daniel Kahneman: The riddle of experience vs. memory
Daniel Kahneman: Gjëagjëza e përvojës kundër kujtimit
Filmed:
Readability: 3.5
6,094,013 views
Duke përdorur shembuj të ndryshëm, nga pushimet tek kolonoskopia, laureati i cmimit Nobel dhe themeluesi i ekonomisë së sjelljes Daniel Kahneman na tregon se si (vetvetja jonë e përvojës" dh "vetvetja jonë e kujtimit" shohin lumturinë me sy të ndryshëm. Kjo perspektivë e re ka një nënkuptim të thellë fër ekonominë, politikën publike -- dhe vetëdijen tonv.
Daniel Kahneman - Behavioral economics founder
Widely regarded as the world's most influential living psychologist, Daniel Kahneman won the Nobel in Economics for his pioneering work in behavioral economics -- exploring the irrational ways we make decisions about risk. Full bio
Widely regarded as the world's most influential living psychologist, Daniel Kahneman won the Nobel in Economics for his pioneering work in behavioral economics -- exploring the irrational ways we make decisions about risk. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Everybody talks about happiness these days.
0
0
3000
Të gjithë po flasin për lumturinë këto ditë.
00:18
I had somebody count the number of books
1
3000
3000
Unë e pyeta dikë të numronte numrin e librave
00:21
with "happiness" in the title published in the last five years
2
6000
3000
të cilët kanë "lumturi" në titullin e tyre, dhe të cilët janë publikuar
00:24
and they gave up after about 40, and there were many more.
3
9000
5000
gjatë 5 vjetëve të fundit. Ata u ndalën së numruari pasi arritën 40 libra, edhe pse kishte edhe më shumë.
00:29
There is a huge wave of interest in happiness,
4
14000
3000
Një numër i madh i hulumtuesve
00:32
among researchers.
5
17000
2000
po tregojnë interest në lumturi.
00:34
There is a lot of happiness coaching.
6
19000
2000
Ka shume trajnues të lumturisë.
00:36
Everybody would like to make people happier.
7
21000
2000
Çdo njeri dëshiron të bëj të tjerët të lumtur.
00:38
But in spite of all this flood of work,
8
23000
4000
Por pavarësishtë gjithë kësaj pune,
00:42
there are several cognitive traps
9
27000
2000
ka disa kurthe të njohurisë
00:44
that sort of make it almost impossible to think straight
10
29000
3000
që e bëjnë të pamundur që ne të mendojmë
00:47
about happiness.
11
32000
2000
për lumturinë ashtu si duhet.
00:49
And my talk today will be mostly about these cognitive traps.
12
34000
3000
Fjalimi im do të jetë për këto kurthe.
00:52
This applies to laypeople thinking about their own happiness,
13
37000
3000
Kjo vlen për njerëz të cilët mendojnë për lumturinë e tyre,
00:55
and it applies to scholars thinking about happiness,
14
40000
3000
dhe për hulumtues të cilët po mendojnë për lumturi,
00:58
because it turns out we're just as messed up as anybody else is.
15
43000
4000
sepse del që ne jemi po aq të kokëlavitur sa të tjerët.
01:02
The first of these traps
16
47000
2000
Kurtha e parë
01:04
is a reluctance to admit complexity.
17
49000
3000
është ngurrimi për të pranuar ndërlimiket.
01:07
It turns out that the word "happiness"
18
52000
3000
Si duket, fjala "lumturi"
01:10
is just not a useful word anymore,
19
55000
3000
nuk është një fjalë e dobishme më
01:13
because we apply it to too many different things.
20
58000
3000
sepse e përdorim për gjëra të ndryshme.
01:16
I think there is one particular meaning to which we might restrict it,
21
61000
3000
Mendoj që e kufizojmë në një kuptim të posaçëm,
01:19
but by and large,
22
64000
2000
por përgjithësisht,
01:21
this is something that we'll have to give up
23
66000
2000
kjo është dic nga e cila duhet të heqim dorë
01:23
and we'll have to adopt the more complicated view
24
68000
4000
dhe duhet të adoptojmë një kuptim më të
01:27
of what well-being is.
25
72000
2000
ndërlikuar të mirë-qenies.
01:29
The second trap is a confusion between experience and memory;
26
74000
4000
Kurtha e dytë është një ngatërrim në mes të përvojës dhe kujtesës.
01:33
basically, it's between being happy in your life,
27
78000
3000
Në themel, në mes të të qenit i lumtur në jetë,
01:36
and being happy about your life
28
81000
2000
dhe të qenit i lumtur për jetën tënde
01:38
or happy with your life.
29
83000
2000
apo me jetën tënde.
01:40
And those are two very different concepts,
30
85000
2000
Këto janë dy koncepte shumë të ndryshme,
01:42
and they're both lumped in the notion of happiness.
31
87000
3000
dhe të dyja janë futur në iden e lumturisë.
01:45
And the third is the focusing illusion,
32
90000
3000
E treta është iluzioni i përqëndrimit,
01:48
and it's the unfortunate fact that we can't think about any circumstance
33
93000
3000
dhe fakti fatkeq që ne nuk mund të mendojmë
01:51
that affects well-being
34
96000
2000
për ndonjë situatë që e ndikon mirë-qenjën tonë
01:53
without distorting its importance.
35
98000
2000
pa e shtrëmbëruar rëndësinë e saj.
01:55
I mean, this is a real cognitive trap.
36
100000
3000
Dua të them, kjo është një kurthe njohëse e vërtetë.
01:58
There's just no way of getting it right.
37
103000
3000
Nuk ka ndonjë mënyrë për ta bërë si duhet.
02:01
Now, I'd like to start with an example
38
106000
2000
Dua të filloj me një shembull
02:03
of somebody who had a question-and-answer session
39
108000
5000
të dikuj që kishte një seancë me pyetje-dhe-përgjigje
02:08
after one of my lectures reported a story,
40
113000
4000
pas një prej leksioneve të mia, dhe më tregoj
02:12
and that was a story --
41
117000
1000
një tregim --
02:13
He said he'd been listening to a symphony,
42
118000
3000
Ai tha që po dëgjonte një simfoni,
02:16
and it was absolutely glorious music
43
121000
3000
dhe ishte muzik e shkëlqyer
02:19
and at the very end of the recording,
44
124000
3000
dhe në fund të incizimit,
02:22
there was a dreadful screeching sound.
45
127000
2000
kishte nje zhurmë të pakëndshme.
02:24
And then he added, really quite emotionally,
46
129000
2000
Ai pastaj shtoj, me plot emocionet,
02:26
it ruined the whole experience.
47
131000
4000
që kjo zhurmë e shkatërroj të gjithë përjetimin.
02:30
But it hadn't.
48
135000
2000
Por zhurma nuk e kishte shaktërruar.
02:32
What it had ruined were the memories of the experience.
49
137000
3000
Zhurma shkatërroi kujtimin e përjetimit.
02:35
He had had the experience.
50
140000
2000
Ai e kishte përjetuar muzikën.
02:37
He had had 20 minutes of glorious music.
51
142000
2000
Ai dëgjoj 20 minuta të një muzike të shkëlqyer.
02:39
They counted for nothing
52
144000
2000
Këta minuta nuk u llogaritën
02:41
because he was left with a memory;
53
146000
3000
sepse ai kishte mbetur me një kujtim;
02:44
the memory was ruined,
54
149000
2000
kujtimi ishte shkatërruar,
02:46
and the memory was all that he had gotten to keep.
55
151000
3000
dhe ky kujtim ishte e gjitha që i kishte mbetur atij.
02:49
What this is telling us, really,
56
154000
3000
Kjo tregon që ne mund të mendojmë
02:52
is that we might be thinking of ourselves and of other people
57
157000
2000
për veten dhe të tjerët
02:54
in terms of two selves.
58
159000
2000
sikur të ishim dy persona.
02:56
There is an experiencing self,
59
161000
3000
Ka një person që përjeton,
02:59
who lives in the present
60
164000
2000
i cili jeton në të tashmen
03:01
and knows the present,
61
166000
2000
dhe di për të tashmën,
03:03
is capable of re-living the past,
62
168000
2000
dhe është i aftë të ri-jetoj të kaluarën,
03:05
but basically it has only the present.
63
170000
3000
por ka vetëm të tashmën.
03:08
It's the experiencing self that the doctor approaches --
64
173000
3000
Doktorri i afrohet vetës së tashme --
03:11
you know, when the doctor asks,
65
176000
1000
kur doktorri pyet,
03:12
"Does it hurt now when I touch you here?"
66
177000
4000
"A të dhemb kur të preki këtu?"
03:16
And then there is a remembering self,
67
181000
3000
Pastaj, ka edhe veten që kutjon gjëra,
03:19
and the remembering self is the one that keeps score,
68
184000
4000
dhe kjo vete është ajo që mban pikë
03:23
and maintains the story of our life,
69
188000
2000
dhe krijon tregimin e jetës sonë,
03:25
and it's the one that the doctor approaches
70
190000
3000
dhe është personi të cilin
03:28
in asking the question,
71
193000
2000
doktorri e pyet
03:30
"How have you been feeling lately?"
72
195000
3000
"Si po ndiheni kohët e fundit?"
03:33
or "How was your trip to Albania?" or something like that.
73
198000
3000
apo "Si ishte udhtimi yt në Shqipëri?" apo dicka të përafert.
03:36
Those are two very different entities,
74
201000
3000
Këto janë dy qënje shumë të ndryshme,
03:39
the experiencing self and the remembering self,
75
204000
3000
personi që përjeton dhe personi që kujton,
03:42
and getting confused between them is part of the mess
76
207000
4000
dhe hutimi në mes të dyve është pjesë e rrëmujës
03:46
about the notion of happiness.
77
211000
3000
kur bëhet fjalë për nocionin e lumturisë.
03:49
Now, the remembering self
78
214000
3000
Personi që kujton
03:52
is a storyteller.
79
217000
3000
është tregimtari.
03:55
And that really starts with a basic response of our memories --
80
220000
4000
Kjo fillon me një përgjigje minimale të kujtimeve tona --
03:59
it starts immediately.
81
224000
2000
fillon menjëherë.
04:01
We don't only tell stories when we set out to tell stories.
82
226000
3000
Ne nuk tregojmë tregime kur vendosim të tregojmë tregime.
04:04
Our memory tells us stories,
83
229000
3000
Kujtimet tona na tregojnë tregime.
04:07
that is, what we get to keep from our experiences
84
232000
2000
Dua të them, ajo që mbajmë prej përovjës sonë
04:09
is a story.
85
234000
2000
është një tregim.
04:11
And let me begin with one example.
86
236000
5000
Me lejoni të filloj me një shembull.
04:16
This is an old study.
87
241000
2000
Ky është një tregim i vjetër.
04:18
Those are actual patients undergoing a painful procedure.
88
243000
3000
Këta janë pacientë të vërtetë që po i nënshtrohen një procedure të dhimbshëme.
04:21
I won't go into detail. It's no longer painful these days,
89
246000
3000
Nuk do të hy në detaje. Nuk dhemb tani,
04:24
but it was painful when this study was run in the 1990s.
90
249000
4000
por dhimbte gjatë të 1990-tave, kur u bë ky studim.
04:28
They were asked to report on their pain every 60 seconds.
91
253000
3000
Ata u pyetën të raportojnë në dhimbjen e tyre cdo 60 sekonda.
04:31
Here are two patients,
92
256000
3000
Këto janë incizimet e
04:34
those are their recordings.
93
259000
2000
dy pacienteve.
04:36
And you are asked, "Who of them suffered more?"
94
261000
3000
Dikush ju pyet, "Cili prej tyre vuajti më shumë?"
04:39
And it's a very easy question.
95
264000
2000
Është një pyetje shumë e lehtë.
04:41
Clearly, Patient B suffered more --
96
266000
2000
Qartë, Pacienti B vuajti më shumë --
04:43
his colonoscopy was longer,
97
268000
2000
kolonoskopia e tij ishte më e gjatë,
04:45
and every minute of pain that Patient A had,
98
270000
3000
dhe cdo minutë i dhimbjes që Paceinti A kishte,
04:48
Patient B had, and more.
99
273000
3000
Pacienti B kishte edhe më shumë.
04:51
But now there is another question:
100
276000
3000
Ka edhe një pyetje tjetër:
04:54
"How much did these patients think they suffered?"
101
279000
3000
"Sa menduan këta pacientë që vuajtën?"
04:57
And here is a surprise.
102
282000
2000
Këtu kemi një befasi.
04:59
The surprise is that Patient A
103
284000
2000
Befasia është që Pacienti A
05:01
had a much worse memory of the colonoscopy
104
286000
3000
kishte një kujtim më të keq të kolonoskopisë
05:04
than Patient B.
105
289000
2000
se sa Pacienti B.
05:06
The stories of the colonoscopies were different,
106
291000
3000
Tregimet e kolonoskopisë ishin ndryshe,
05:09
and because a very critical part of the story is how it ends.
107
294000
6000
dhe një pjesë vendimtare e tregimit ishte përfundimi.
05:15
And neither of these stories is very inspiring or great --
108
300000
3000
Këto tregime nuk janë inspiruese apo të mrekullueshme --
05:18
but one of them is this distinct ... (Laughter)
109
303000
4000
por njëra prej tyre është kaq e vecantë...
05:22
but one of them is distinctly worse than the other.
110
307000
3000
njëra prej tyre dallohet shumë prej tjetrës.
05:25
And the one that is worse
111
310000
2000
Ajo që është me e keqe
05:27
is the one where pain was at its peak at the very end;
112
312000
3000
është ajo gjatë të cilës dhimbja ishte ne kulm gjatë përdundimit;
05:30
it's a bad story.
113
315000
2000
është një tregim i keq.
05:32
How do we know that?
114
317000
2000
Pse e dijmë këtë?
05:34
Because we asked these people after their colonoscopy,
115
319000
3000
Sepse i pyetëm këta njerëz pas kolonoskopisë,
05:37
and much later, too,
116
322000
1000
dhe pas ca koh,
05:38
"How bad was the whole thing, in total?"
117
323000
2000
"Sa e keqe ishte e gjitha, në përgjithësi?"
05:40
And it was much worse for A than for B, in memory.
118
325000
4000
Ishte shumë më keq për A-në se sa për B-në, në kujtesë.
05:44
Now this is a direct conflict
119
329000
2000
Ky është një konflikt i drejtpërdrejtë
05:46
between the experiencing self and the remembering self.
120
331000
3000
në mes të personit që përjeton dhe atij që kujton.
05:49
From the point of view of the experiencing self,
121
334000
3000
Nga pikëpamja e personit që përjeton,
05:52
clearly, B had a worse time.
122
337000
2000
duhet qartë, B kaloj shumë keq.
05:54
Now, what you could do with Patient A,
123
339000
3000
Ajo cfarë mund të bëjmë me pacientin A,
05:57
and we actually ran clinical experiments,
124
342000
3000
gjë me të cilën kemi eksperimentuar,
06:00
and it has been done, and it does work --
125
345000
2000
dhe ka funksionuar --
06:02
you could actually extend the colonoscopy of Patient A
126
347000
5000
është të zgjasim procesin e kolonoskopisë në pacientin A
06:07
by just keeping the tube in without jiggling it too much.
127
352000
3000
duke mbajtur tubin brenda pë një kohë më të gjatë pa e lëvizur shumë
06:10
That will cause the patient
128
355000
3000
Kjo do të bëj që pacienti të
06:13
to suffer, but just a little
129
358000
3000
vuaj, por vetëm pak
06:16
and much less than before.
130
361000
2000
dhe shumë me pak se më parë.
06:18
And if you do that for a couple of minutes,
131
363000
2000
Nëse e bëni këtë për 2 minuta,
06:20
you have made the experiencing self
132
365000
2000
ju e keni bërë personin që përjeton
06:22
of Patient A worse off,
133
367000
2000
të vuaj,
06:24
and you have the remembering self of Patient A
134
369000
3000
dhe e keni bërë personin që kujton të Pacientit A
06:27
a lot better off,
135
372000
2000
më mirë,
06:29
because now you have endowed Patient A
136
374000
2000
sepse tani Pacienti A
06:31
with a better story
137
376000
2000
ka një tregim më të mirë
06:33
about his experience.
138
378000
3000
në lidhje me këtë përvojë.
06:36
What defines a story?
139
381000
3000
Cfarë e përcakton një tregim?
06:39
And that is true of the stories
140
384000
2000
Kjo është e vërtetë për tregimet
06:41
that memory delivers for us,
141
386000
2000
që kujtesa na dërgon neve,
06:43
and it's also true of the stories that we make up.
142
388000
3000
dhe është e vërtetë për tregimet që ne i krijojmë.
06:46
What defines a story are changes,
143
391000
4000
Ajo që e përcakton dhe e ndërron një tregim,
06:50
significant moments and endings.
144
395000
3000
janë momentet e rëndësishme dhe përfundimi.
06:53
Endings are very, very important
145
398000
2000
Përfundimet janë shumë, shumë të rëndësishme
06:55
and, in this case, the ending dominated.
146
400000
4000
dhe, në këtë rast, përfundimi e dominoj tregimin.
06:59
Now, the experiencing self
147
404000
2000
Vetja që përjeton
07:01
lives its life continuously.
148
406000
3000
e jeton jetën vazhdimisht.
07:04
It has moments of experience, one after the other.
149
409000
3000
Ka momente të përjetimit, një pas tjetrit.
07:07
And you can ask: What happens to these moments?
150
412000
3000
Mund të pyetni: Cfarë ju ndodh këtyre momenteve?
07:10
And the answer is really straightforward:
151
415000
2000
Përgjigjja është shumë e ciltër:
07:12
They are lost forever.
152
417000
2000
Ata humbasin përgjithmonë.
07:14
I mean, most of the moments of our life --
153
419000
2000
Shumica e momenteve të jetës sonë --
07:16
and I calculated, you know, the psychological present
154
421000
3000
dhe e kam llogarity, prania psikologjike
07:19
is said to be about three seconds long;
155
424000
2000
është rreth 3 sekonda;
07:21
that means that, you know,
156
426000
2000
Kjo do të thotë që
07:23
in a life there are about 600 million of them;
157
428000
2000
në një jetë ka rreth 600 milion prej tyre.
07:25
in a month, there are about 600,000 --
158
430000
3000
në një muaj, ka rreth 600,000 --
07:28
most of them don't leave a trace.
159
433000
4000
shumica nuk lëjnë ndonjë gjurmë.
07:32
Most of them are completely ignored
160
437000
2000
Shumica prej tyra injorohen,
07:34
by the remembering self.
161
439000
2000
nga personi që kujton.
07:36
And yet, somehow you get the sense
162
441000
2000
Sidoqoftë, disi e keni këtë ndjenjë
07:38
that they should count,
163
443000
2000
që këta momente duhet të kanë rëndësi,
07:40
that what happens during these moments of experience
164
445000
3000
që ajo që ndodh gjatë këtyre momenteve të
07:43
is our life.
165
448000
2000
përjetimit është jeta jonë.
07:45
It's the finite resource that we're spending
166
450000
2000
Eshtë një burim i limituar që po e harxhojmë sa
07:47
while we're on this earth.
167
452000
2000
jemi në tokë.
07:49
And how to spend it
168
454000
2000
Mënyra se si e shpenzojmë
07:51
would seem to be relevant,
169
456000
2000
duket që është relevante.
07:53
but that is not the story
170
458000
2000
por ky nuk është tregimi që
07:55
that the remembering self keeps for us.
171
460000
2000
personi që kujton mban për ne.
07:57
So we have the remembering self
172
462000
2000
Kemi personin që përjeton,
07:59
and the experiencing self,
173
464000
2000
dhe atë që kujton,
08:01
and they're really quite distinct.
174
466000
2000
dhe janë shumë të ndryshëm.
08:03
The biggest difference between them
175
468000
2000
Ndryshimi më i madh mes tyre
08:05
is in the handling of time.
176
470000
3000
është kohëzgjatja.
08:08
From the point of view of the experiencing self,
177
473000
3000
Nga pikëpamja e personit që e përjeton këtë,
08:11
if you have a vacation,
178
476000
2000
nëse shkoni në pushim,
08:13
and the second week is just as good as the first,
179
478000
3000
dhe java e dytë është aq e mirë sa e para,
08:16
then the two-week vacation
180
481000
3000
atëhere pushimi dy-javorë
08:19
is twice as good as the one-week vacation.
181
484000
3000
është aq i mirë sa ai një-javorë.
08:22
That's not the way it works at all for the remembering self.
182
487000
3000
Nuk funksionon kështu për personin që kujton.
08:25
For the remembering self, a two-week vacation
183
490000
2000
Për personin që kujton, një pushim dy-javorë
08:27
is barely better than the one-week vacation
184
492000
3000
është mezi më i mirë se pushimi një-javorë
08:30
because there are no new memories added.
185
495000
2000
sepse nuk ka shumë kujtime që shtohen.
08:32
You have not changed the story.
186
497000
3000
Ju nuk e ndërroni tregimin.
08:35
And in this way,
187
500000
2000
Në këtë mënyrë,
08:37
time is actually the critical variable
188
502000
3000
koha është është ndryshorja kritike
08:40
that distinguishes a remembering self
189
505000
3000
që e ndan veten që kujton
08:43
from an experiencing self;
190
508000
2000
nga atë që përjeton;
08:45
time has very little impact on the story.
191
510000
3000
koha ka shume pak ndikim në tregim.
08:49
Now, the remembering self does more
192
514000
3000
Vetja që kujton bën më shumë
08:52
than remember and tell stories.
193
517000
2000
se sa kujtimin dhe tregimin e tregimeve.
08:54
It is actually the one that makes decisions
194
519000
4000
Eshtë ajo që merr vendime
08:58
because, if you have a patient who has had, say,
195
523000
2000
sepse, nëse keni një pacientë që ka pasur,
09:00
two colonoscopies with two different surgeons
196
525000
3000
dy kolonoskopi me dy kirurg të ndryshëm,
09:03
and is deciding which of them to choose,
197
528000
3000
dhe po vendos cili ta zgjedh,
09:06
then the one that chooses
198
531000
3000
vetja që zgjedh është ajo
09:09
is the one that has the memory that is less bad,
199
534000
4000
që ka kujtimet më të mira,
09:13
and that's the surgeon that will be chosen.
200
538000
2000
dhe do zgjedh atë kirurg.
09:15
The experiencing self
201
540000
2000
Vetja që përjeton
09:17
has no voice in this choice.
202
542000
3000
nuk ka ndikim në këtë përzgjedhje.
09:20
We actually don't choose between experiences,
203
545000
3000
Ne nuk zgjedhim në mes të përvojave,
09:23
we choose between memories of experiences.
204
548000
3000
ne zgjedhim në mes të kujtimeve të përvojave.
09:26
And even when we think about the future,
205
551000
3000
Edhe kur të mendojmë për të ardhëmen,
09:29
we don't think of our future normally as experiences.
206
554000
3000
ne nuk mendojmë për të si përvojë.
09:32
We think of our future
207
557000
2000
Ne mendojmë për të ardhëmen
09:34
as anticipated memories.
208
559000
3000
si kujtime të parashikuara.
09:37
And basically you can look at this,
209
562000
2000
Në parim, ju mund ta shihni këtë
09:39
you know, as a tyranny of the remembering self,
210
564000
3000
si një tirani e vetës që kujton,
09:42
and you can think of the remembering self
211
567000
2000
dhe mund të mendoni për veten që kujton
09:44
sort of dragging the experiencing self
212
569000
2000
sikur e zvarrit veten që përjeton
09:46
through experiences that
213
571000
2000
nëpër përvoja
09:48
the experiencing self doesn't need.
214
573000
2000
që nuk i nevojiten vetës që përjeton.
09:50
I have that sense that
215
575000
2000
Unë mendoj që kur ne
09:52
when we go on vacations
216
577000
2000
shkojmë në pushime
09:54
this is very frequently the case;
217
579000
2000
kjo ndodh shpesh;
09:56
that is, we go on vacations,
218
581000
2000
Ne shkojmë në pushime,
09:58
to a very large extent,
219
583000
2000
zakonisht,
10:00
in the service of our remembering self.
220
585000
3000
duke u mbështetur në funksionin e vetes që kujton.
10:03
And this is a bit hard to justify I think.
221
588000
3000
Kjo është e vështirë për tu arsyetuar.
10:06
I mean, how much do we consume our memories?
222
591000
3000
Dua të them, sa i konsumojmë kujtimet tona?
10:09
That is one of the explanations
223
594000
2000
Kjo është një prej shpjegimeve
10:11
that is given for the dominance
224
596000
2000
që jepet rreth mbizotërimit
10:13
of the remembering self.
225
598000
2000
të vetes që kujton.
10:15
And when I think about that, I think about a vacation
226
600000
2000
Kur unë mendoj për këtë, mendoj për një pushim
10:17
we had in Antarctica a few years ago,
227
602000
3000
të e kishim në Antartikë disa vjet më parë,
10:20
which was clearly the best vacation I've ever had,
228
605000
3000
dhe ishte pushimi më i mirë që kam pasur ndonjëherë,
10:23
and I think of it relatively often,
229
608000
2000
dhe mendoj për atë kohë shpesh,
10:25
relative to how much I think of other vacations.
230
610000
2000
në krahasim me kohën që shpenzoj duke menduar për pushime të tjera.
10:27
And I probably have consumed
231
612000
4000
Unë me siguri kam konsumuar
10:31
my memories of that three-week trip, I would say,
232
616000
2000
kujtimet e mija të atij udhëtimi,
10:33
for about 25 minutes in the last four years.
233
618000
3000
për 25 minuta gjate 4 viteve të fundit.
10:36
Now, if I had ever opened the folder
234
621000
3000
Nëse do e hapja dosjen me
10:39
with the 600 pictures in it,
235
624000
3000
600 fotografi prej pushimit,
10:42
I would have spent another hour.
236
627000
2000
do e shpenzoja edhe një orë.
10:44
Now, that is three weeks,
237
629000
2000
Ato ishin 3 javë,
10:46
and that is at most an hour and a half.
238
631000
2000
dhe kjo është jo më shumë se një orë e gjysëm.
10:48
There seems to be a discrepancy.
239
633000
2000
Duket që ka një mospërputhje.
10:50
Now, I may be a bit extreme, you know,
240
635000
2000
Unë mund të jem pak ekstrem,
10:52
in how little appetite I have for consuming memories,
241
637000
3000
ne apetitin e vogël që kam për të konsumuar kujtime,
10:55
but even if you do more of this,
242
640000
3000
por edhe nëse bëni më shume nga kjo,
10:58
there is a genuine question:
243
643000
3000
ka nje pyetje të ciltë:
11:01
Why do we put so much weight on memory
244
646000
4000
Pse u japim aq shumë rëndësi kujtimeve
11:05
relative to the weight that we put on experiences?
245
650000
3000
në krahasim me rëndësinë që u japin përvojave?
11:08
So I want you to think
246
653000
2000
Dua që ju të mendoni
11:10
about a thought experiment.
247
655000
3000
për një eksperiment mendor.
11:13
Imagine that for your next vacation,
248
658000
2000
Imagjinoni që për pushimn tuaj të ardhëshëm,
11:15
you know that at the end of the vacation
249
660000
3000
e dini që në fund të pushimit
11:18
all your pictures will be destroyed,
250
663000
3000
të gjitha fotografitë do të shkatërrohen,
11:21
and you'll get an amnesic drug
251
666000
2000
dhe ju do te merrni një inac amnesik
11:23
so that you won't remember anything.
252
668000
2000
kështu që nuk do të kujtoni asgjë.
11:25
Now, would you choose the same vacation? (Laughter)
253
670000
4000
A do të zgjedhni të njejtin pushim?
11:29
And if you would choose a different vacation,
254
674000
5000
Nëse e zgjidhni një pushim tjetër,
11:34
there is a conflict between your two selves,
255
679000
2000
ka nje konflikt në mes të dy veteve tuaja,
11:36
and you need to think about how to adjudicate that conflict,
256
681000
3000
dhe duhet të mendoni se si do ta gjykoni atë konflikt,
11:39
and it's actually not at all obvious, because
257
684000
3000
dhe, në të vërtetë, nuk është e dukshme, sepse
11:42
if you think in terms of time,
258
687000
3000
nëse mendoni në terma të kohës,
11:45
then you get one answer,
259
690000
3000
atëherë e merrni një përgjigje,
11:48
and if you think in terms of memories,
260
693000
3000
dhe nëse mendoni në terma të kujtimeve,
11:51
you might get another answer.
261
696000
2000
ju mund të merrni një tjetër përgjigje.
11:53
Why do we pick the vacations we do
262
698000
3000
Arsyeja pse e zgjedhim një pushim,
11:56
is a problem that confronts us
263
701000
3000
është një problem me të cilin përballemi
11:59
with a choice between the two selves.
264
704000
2000
dhe kemi një zgjedhje në mes të dy veteve.
12:01
Now, the two selves
265
706000
3000
Këto dy vete
12:04
bring up two notions of happiness.
266
709000
2000
na sjellin dy nocione të lumturisë.
12:06
There are really two concepts of happiness
267
711000
2000
Ka dy koncepte të lumturisë
12:08
that we can apply, one per self.
268
713000
3000
të cilat mund ti zbatojmë, një për secilen vete.
12:11
So you can ask: How happy is the experiencing self?
269
716000
5000
Mund të pyetni: Sa e lumtur është vetja që përjeton?
12:16
And then you would ask: How happy are the moments
270
721000
2000
Pastaj do pyetje: Sa të lumtur janë momentet
12:18
in the experiencing self's life?
271
723000
3000
në jeten e vetes që përjeton?
12:21
And they're all -- happiness for moments
272
726000
2000
Dhe ata të gjithë janë -- lumturia për momentet
12:23
is a fairly complicated process.
273
728000
2000
është një koncept i komplikuar.
12:25
What are the emotions that can be measured?
274
730000
3000
Cilat janë kujtimet që mund të maten?
12:28
And, by the way, now we are capable
275
733000
2000
Dhe, me që ra fjala, tani jemi të aftë
12:30
of getting a pretty good idea
276
735000
2000
të fitojmë një njohuri të mirë
12:32
of the happiness of the experiencing self over time.
277
737000
4000
për lumturinë e vetes që përjeton gjatë kohës.
12:38
If you ask for the happiness of the remembering self,
278
743000
3000
Nëse pyetni për lumturinë e vetes që kujton,
12:41
it's a completely different thing.
279
746000
2000
është një gjë krejt ndryshe.
12:43
This is not about how happily a person lives.
280
748000
3000
Kjo nuk ka të bëj me lumturinë me të cilën një person jeton.
12:46
It is about how satisfied or pleased the person is
281
751000
3000
Ka të bëj me nivelin e kënaqësise që një person
12:49
when that person thinks about her life.
282
754000
4000
ndjen kur mendon për jetën e saj.
12:53
Very different notion.
283
758000
2000
Eshtë një nocion krejt i ndryshëm.
12:55
Anyone who doesn't distinguish those notions
284
760000
3000
Kushdo që nuk i dallon këto nocine
12:58
is going to mess up the study of happiness,
285
763000
2000
do ta shkatërroj studimin e lumturisë,
13:00
and I belong to a crowd of students of well-being,
286
765000
3000
dhe unë i takoj një grupi të studentëve të mirëqenjes,
13:03
who've been messing up the study of happiness for a long time
287
768000
4000
të cilët e kanë trazuar studimin e lumturisë për një
13:07
in precisely this way.
288
772000
2000
kohë të gjatë, mu në këtë mënyrë.
13:09
The distinction between the
289
774000
2000
Dallimi në mes të lumturisë
13:11
happiness of the experiencing self
290
776000
2000
se vetes që përjeton
13:13
and the satisfaction of the remembering self
291
778000
3000
dhe kënaqësise që vetja që kujton ka
13:16
has been recognized in recent years,
292
781000
2000
është njohur në vitet e fundit
13:18
and there are now efforts to measure the two separately.
293
783000
3000
dhe tani ka përpjekje për ti matur të dyjat ndaras.
13:21
The Gallup Organization has a world poll
294
786000
3000
Organizata Gallup ka një sondazh botërorë
13:24
where more than half a million people
295
789000
2000
ku më shumë se gjysmë milion njerëz
13:26
have been asked questions
296
791000
2000
pyeten se cfarë
13:28
about what they think of their life
297
793000
2000
mendojnë për jetën e tyre
13:30
and about their experiences,
298
795000
2000
dhe përvojat e tyre,
13:32
and there have been other efforts along those lines.
299
797000
3000
dhe ka përpjeke te ngjashme.
13:35
So in recent years, we have begun to learn
300
800000
3000
Në vitet e fundit, ne kemi filluar të mësojmë
13:38
about the happiness of the two selves.
301
803000
3000
për lumturinë e dy veteve të ndryshme.
13:41
And the main lesson I think that we have learned
302
806000
3000
Mesimi krysor qe unë mendoj e kemi mësuar
13:44
is they are really different.
303
809000
2000
është që këto dy vete janë shumë të ndryshme.
13:46
You can know how satisfied somebody is with their life,
304
811000
5000
Ju mund të dini se sa i kënqur dikush është me jeten e tyre,
13:51
and that really doesn't teach you much
305
816000
2000
dhe kjo nuk të mëson shume
13:53
about how happily they're living their life,
306
818000
3000
për lumturinë me të cilën e jetojnë jeten,
13:56
and vice versa.
307
821000
2000
dhe anasjelltas.
13:58
Just to give you a sense of the correlation,
308
823000
2000
Në mënyrë që të keni një përshtypje të korrelacionit,
14:00
the correlation is about .5.
309
825000
2000
korrelacioni është rreth .5.
14:02
What that means is if you met somebody,
310
827000
3000
Kjo do të thotë që nëse e takoni dikë,
14:05
and you were told, "Oh his father is six feet tall,"
311
830000
4000
dhe dikush ju thotë, "Babai i tij është 1.8 metra i gjatë,"
14:09
how much would you know about his height?
312
834000
2000
sa do të dinit për gjatësinë e tij?
14:11
Well, you would know something about his height,
313
836000
2000
Epo, do të dinit dic për gjatësinë e tij,
14:13
but there's a lot of uncertainty.
314
838000
2000
por ka shumë paqartësi.
14:15
You have that much uncertainty.
315
840000
2000
Keni aq paqartësi.
14:17
If I tell you that somebody ranked their life eight on a scale of ten,
316
842000
4000
Nëse ju them që dikush e vlerëson jetën e tij/saj si 8 në një shkallë që shkon deri në 10,
14:21
you have a lot of uncertainty
317
846000
2000
ka shume paqartësi
14:23
about how happy they are
318
848000
2000
rreth lumturisë së tyre
14:25
with their experiencing self.
319
850000
2000
me veten që përjeton.
14:27
So the correlation is low.
320
852000
2000
Korrelacioni është i ulët.
14:29
We know something about what controls
321
854000
3000
Ne dimë disa gjëra që e kontrollojnë
14:32
satisfaction of the happiness self.
322
857000
2000
kënaqësinë e vetes së lumtur.
14:34
We know that money is very important,
323
859000
2000
Ne e dimë që paratë janë shumë të rëndësishme,
14:36
goals are very important.
324
861000
2000
qëllimet jane shumë të rëndësishme.
14:38
We know that happiness is mainly
325
863000
4000
Ne e dimë që lumturia ka të bëj
14:42
being satisfied with people that we like,
326
867000
3000
më të qenit i kënaqur me njerëzit që na pëlqejnë,
14:45
spending time with people that we like.
327
870000
3000
dhe kalimi i kohës me njerëz që na pëlqejnë.
14:48
There are other pleasures, but this is dominant.
328
873000
2000
Ka edhe kënaqësi të tjera, por kjo mbizotëron.
14:50
So if you want to maximize the happiness of the two selves,
329
875000
3000
Kështu që nëse dëshiroj të rrisni lumturinë
14:53
you are going to end up
330
878000
2000
e dy veteve, ju do të përfundoni duke
14:55
doing very different things.
331
880000
2000
bërë gjëra të ndryshme.
14:57
The bottom line of what I've said here
332
882000
2000
Ajo që po them është që
14:59
is that we really should not think of happiness
333
884000
4000
ne nuk duhet të mendojmë për lumturinë
15:03
as a substitute for well-being.
334
888000
2000
si një zëvendësim për mirë-qenie.
15:05
It is a completely different notion.
335
890000
3000
Eshtë një nocion krejt i ndyrshëm.
15:08
Now, very quickly,
336
893000
3000
Tani, shumë shpejtë,
15:11
another reason we cannot think straight about happiness
337
896000
4000
arsyeja tjetër për shkak së cilës nuk mund të mendojmë drejt për lumturinë
15:15
is that we do not attend to the same things
338
900000
7000
është që nuk kujdesemi për gjërat e njejta
15:22
when we think about life, and we actually live.
339
907000
3000
kur mendojmë për jetën, dhe kur e jetojmë.
15:25
So, if you ask the simple question of how happy people are in California,
340
910000
5000
Nëse pyet se sa të lumtur janë njerëzit në Kaliforni,
15:30
you are not going to get to the correct answer.
341
915000
3000
nuk do e merrni përgjigjen e drejtë.
15:33
When you ask that question,
342
918000
2000
Kur e bëni atë pyetje,
15:35
you think people must be happier in California
343
920000
2000
dhe nëse jetoni, për shembull ne Ohajo,
15:37
if, say, you live in Ohio.
344
922000
2000
ju mendoni që njerëzit në Kaliforni duhet të jenë më të lumtur.
15:39
(Laughter)
345
924000
2000
(Te qeshura)
15:41
And what happens is
346
926000
3000
Ajo që ndodh është që kur mendoni për
15:44
when you think about living in California,
347
929000
4000
jetën në Kaliforni,
15:48
you are thinking of the contrast
348
933000
2000
ju mendoni për dallimin në mes të
15:50
between California and other places,
349
935000
3000
Kalifornisë dhe vendeve të tjera,
15:53
and that contrast, say, is in climate.
350
938000
2000
dhe ky dallim është, le të themi, në klimë.
15:55
Well, it turns out that climate
351
940000
2000
Del që klima nuk është
15:57
is not very important to the experiencing self
352
942000
3000
aq e rëndësishme për veten që përjeton
16:00
and it's not even very important to the reflective self
353
945000
3000
dhe nuk është aq e rëndesishme për veten që reflekton
16:03
that decides how happy people are.
354
948000
3000
dhe vendos se sa të lumtur janë njerëzit.
16:06
But now, because the reflective self is in charge,
355
951000
4000
Por tani, për shkak se vetja reflektuese udhëheq,
16:10
you may end up -- some people may end up
356
955000
2000
ju mund të - disa njerëz mund të vendosin
16:12
moving to California.
357
957000
2000
të shprëngulen në Kaliforni.
16:14
And it's sort of interesting to trace what is going to happen
358
959000
3000
Eshtë interesant të ndjekim se c'po ndodh
16:17
to people who move to California in the hope of getting happier.
359
962000
3000
njerëzit që shprëngulen në Kaliforni, me shpresë që do të jenë më të lumtur.
16:20
Well, their experiencing self
360
965000
2000
Vetja e tyre që përjeton
16:22
is not going to get happier.
361
967000
2000
nuk do te bëhet me e lumtur.
16:24
We know that.
362
969000
2000
Ne e dimë këtë.
16:27
But one thing will happen: They will think they are happier,
363
972000
3000
Por një gjë do të ndodh: Ata do të mendojnë që janë më të lumtur,
16:30
because, when they think about it,
364
975000
4000
sepse, kur mendojnë për shprënguljen,
16:34
they'll be reminded of how horrible the weather was in Ohio,
365
979000
4000
ata do të kujtojnë se sa i tmerrshëm ishte moti në Ohajo,
16:38
and they will feel they made the right decision.
366
983000
3000
dhe do të ndihen sikur e morrën vendimin e duhur.
16:41
It is very difficult
367
986000
2000
Eshtë shumë vështirë
16:43
to think straight about well-being,
368
988000
2000
të mendosh si duhet për mirëqenien,
16:45
and I hope I have given you a sense
369
990000
3000
dhe shpresoj që ju kam ndihmuar të kuptoni
16:48
of how difficult it is.
370
993000
2000
se sa vështirë është.
16:50
Thank you.
371
995000
2000
Faleminderit.
16:52
(Applause)
372
997000
3000
(Duartrokitje)
16:55
Chris Anderson: Thank you. I've got a question for you.
373
1000000
3000
Chris Anderson: Faleminderit. Kam nje pyetje për ty.
16:59
Thank you so much.
374
1004000
2000
Shumë faleminderit.
17:01
Now, when we were on the phone a few weeks ago,
375
1006000
4000
Kur po flisnim në telefon para ca jave,
17:05
you mentioned to me that there was quite an interesting result
376
1010000
3000
ju përmendet që kishte një rezultat interesant
17:08
came out of that Gallup survey.
377
1013000
2000
që erdhi nga analiza e Gallup.
17:10
Is that something you can share
378
1015000
2000
A është ajo dic që mund të ndash me ne
17:12
since you do have a few moments left now?
379
1017000
2000
pasi ke edhe ca minuta?
17:14
Daniel Kahneman: Sure.
380
1019000
2000
Daniel Kahneman: Sigurisht.
17:16
I think the most interesting result that we found in the Gallup survey
381
1021000
3000
Mendoj që rezultati më interesant që e gjetëm ne analizën Gallup
17:19
is a number, which we absolutely did not expect to find.
382
1024000
3000
është një number, të cilin nuk e pritëm aspak.
17:22
We found that with respect to the happiness
383
1027000
2000
E gjetëm këtë në lidhje me lumturinë e
17:24
of the experiencing self.
384
1029000
3000
vetes që përjeton.
17:27
When we looked at how feelings,
385
1032000
5000
Kur e pame se si ndjenjat
17:32
vary with income.
386
1037000
2000
ndryshojnë kur të ardhurat ndryshojnë.
17:34
And it turns out that, below an income
387
1039000
3000
Del që nëse keni të ardhura ndër
17:37
of 60,000 dollars a year, for Americans --
388
1042000
3000
60,000 dollar në vit dhe jetoni në Amerikë --
17:40
and that's a very large sample of Americans, like 600,000,
389
1045000
3000
këto rezultate rrjedhin nga një mostër e madhe,
17:43
so it's a large representative sample --
390
1048000
2000
rreth 600, 000 vetë --
17:45
below an income of 600,000 dollars a year...
391
1050000
2000
nën 600, 00 në vit...
17:47
CA: 60,000.
392
1052000
2000
CA: 60,000 dollar në vit.
17:49
DK: 60,000.
393
1054000
2000
Po, 60, 000.
17:51
(Laughter)
394
1056000
2000
(Të qeshura)
17:53
60,000 dollars a year, people are unhappy,
395
1058000
4000
60,000 dollar në vit, njerëzit janë të palumtur,
17:57
and they get progressively unhappier the poorer they get.
396
1062000
3000
dhe ata bëhen më të pa lumtur kur bëhen më të varfër.
18:00
Above that, we get an absolutely flat line.
397
1065000
3000
Mbi këtë, e kemi një vijë të drejtë.
18:03
I mean I've rarely seen lines so flat.
398
1068000
3000
Rrallë herë kam parë linja aq të drejta.
18:06
Clearly, what is happening is
399
1071000
2000
Ajo që po ndodh është që
18:08
money does not buy you experiential happiness,
400
1073000
3000
paratë nuk të blejnë lumturi të përvojës,
18:11
but lack of money certainly buys you misery,
401
1076000
3000
por, mungesa e parave ju blen mjerimin,
18:14
and we can measure that misery
402
1079000
2000
dhe mund të masim këtë mjeri
18:16
very, very clearly.
403
1081000
2000
shumë, shumë lehtë.
18:18
In terms of the other self, the remembering self,
404
1083000
3000
Nëse mendojmë për veten tjetër, atë që kujton,
18:21
you get a different story.
405
1086000
2000
kemi një tregim tjetër.
18:23
The more money you earn, the more satisfied you are.
406
1088000
3000
Aq më shumë që fiton, aq më i lumtur je.
18:26
That does not hold for emotions.
407
1091000
2000
Kjo nuk qëndron për emocione.
18:28
CA: But Danny, the whole American endeavor is about
408
1093000
3000
CA: Por Danni, e gjithë përpjekja Amerikane është për
18:31
life, liberty, the pursuit of happiness.
409
1096000
3000
jetën, lirinë dhe kërkimin e lumturisë.
18:34
If people took seriously that finding,
410
1099000
4000
Nëse njerëzit e marrin këtë zbulim seriozisht
18:38
I mean, it seems to turn upside down
411
1103000
3000
duket që e kthen cdo gjë në kokë
18:41
everything we believe about, like for example,
412
1106000
2000
cdo gjë që ne kemi besuar, si për shembull,
18:43
taxation policy and so forth.
413
1108000
2000
rregullat e taksave dhe kështu me rradhë.
18:45
Is there any chance that politicians, that the country generally,
414
1110000
3000
A ka ndonjë shansë që politikanët, gjeneralët e shtetit,
18:48
would take a finding like that seriously
415
1113000
3000
mund të marrin këtë zbulim seriozisht
18:51
and run public policy based on it?
416
1116000
2000
dhe të krijojnë rregullat që bazohen në të?
18:53
DK: You know I think that there is recognition
417
1118000
2000
DK: Unë mendoj që ka njohuri të
18:55
of the role of happiness research in public policy.
418
1120000
3000
rrolit të lumturisë në rregullat publike.
18:58
The recognition is going to be slow in the United States,
419
1123000
2000
Kjo njohuri do të jetë e ngadaltë ne SHBA
19:00
no question about that,
420
1125000
2000
me siguri,
19:02
but in the U.K., it is happening,
421
1127000
2000
por ne Britaninë e Madhe, veq po ndodh,
19:04
and in other countries it is happening.
422
1129000
2000
dhe në vende tjera po ndodh.
19:06
People are recognizing that they ought
423
1131000
3000
Njerëzit po e kuptojnë që ata duhet të mendojnë
19:09
to be thinking of happiness
424
1134000
2000
për lumturinë
19:11
when they think of public policy.
425
1136000
2000
kur mendojnë për rregulla publike.
19:13
It's going to take a while,
426
1138000
2000
Do të merr kohë,
19:15
and people are going to debate
427
1140000
3000
dhe njerëzit do të debatojnë
19:18
whether they want to study experience happiness,
428
1143000
2000
nëse dëshirojnë të studiojnë lumturinë e përjetimit,
19:20
or whether they want to study life evaluation,
429
1145000
2000
apo nëse dëshirojnë të studiojnë vlerësimet e jetës,
19:22
so we need to have that debate fairly soon.
430
1147000
3000
kështu që duhet të kemi këtë debat së shpejti.
19:25
How to enhance happiness
431
1150000
2000
Mënyra se si e rrisim lumturinë
19:27
goes very different ways depending on how you think,
432
1152000
3000
ndryshon, në varrësti me mënyrën se si mendon,
19:30
and whether you think of the remembering self
433
1155000
2000
dhe nëse mendoni për veten që kujton
19:32
or you think of the experiencing self.
434
1157000
2000
apo për atë që përjeton.
19:34
This is going to influence policy, I think, in years to come.
435
1159000
3000
Kjo do të ndikoj rregullat, mendoj, në vitet në vijim.
19:37
In the United States, efforts are being made
436
1162000
3000
Ne SHBA, ka përpjekje për të matur
19:40
to measure the experience happiness of the population.
437
1165000
3000
lumturinë e përvojës së popullatës.
19:43
This is going to be, I think, within the next decade or two,
438
1168000
3000
Kjo do të jetë, mendoj, brenda dekadës së ardhme,
19:46
part of national statistics.
439
1171000
2000
pjesë e statistikave kombëtare.
19:48
CA: Well, it seems to me that this issue will -- or at least should be --
440
1173000
4000
CA: Më duket që ky problem do të - apo duhet të --
19:52
the most interesting policy discussion to track
441
1177000
2000
jetë debati më interesant për të ndjekur
19:54
over the next few years.
442
1179000
2000
gjatë viteve në vijim.
19:56
Thank you so much for inventing behavioral economics.
443
1181000
2000
Shume faleminderit për shpikjen e ekonomisë së sjelljes.
19:58
Thank you, Danny Kahneman.
444
1183000
2000
Faleminderit, Danny Kahneman.
ABOUT THE SPEAKER
Daniel Kahneman - Behavioral economics founderWidely regarded as the world's most influential living psychologist, Daniel Kahneman won the Nobel in Economics for his pioneering work in behavioral economics -- exploring the irrational ways we make decisions about risk.
Why you should listen
Daniel Kahneman is an eminence grise for the Freakonomics crowd. In the mid-1970s, with his collaborator Amos Tversky, he was among the first academics to pick apart exactly why we make "wrong" decisions. In their 1979 paper on prospect theory, Kahneman and Tversky examined a simple problem of economic risk. And rather than stating the optimal, rational answer, as an economist of the time might have, they quantified how most real people, consistently, make a less-rational choice. Their work treated economics not as a perfect or self-correcting machine, but as a system prey to quirks of human perception. The field of behavioral economics was born.
Kahneman was awarded the Nobel Memorial prize in 2002 for his work with Tversky, who died before the award was bestowed. In a lovely passage in his Nobel biography, Kahneman looks back on his deep collaboration with Tversky and calls for a new form of academic cooperation, marked not by turf battles but by "adversarial collaboration," a good-faith effort by unlike minds to conduct joint research, critiquing each other in the service of an ideal of truth to which both can contribute.
Daniel Kahneman | Speaker | TED.com