TED2012
Jean-Baptiste Michel: The mathematics of history
Jean-Baptiste Michel: Tarihin matematiği
Filmed:
Readability: 4.3
1,279,350 views
Matematik tarih hakkında ne söyleyebilir? TED Üyesi Jean-Baptiste Michel'e göre oldukça çok. Dildeki değişimlerden, savaşların öldürücülüklerine kadar, Sayısallaştırılmış tarihin derin temel kalıpları nasıl ortaya çıkaracağını anlatıyor.
Jean-Baptiste Michel - Data researcher
Jean-Baptiste Michel looks at how we can use large volumes of data to better understand our world. Full bio
Jean-Baptiste Michel looks at how we can use large volumes of data to better understand our world. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
So it turns out that mathematics is a very powerful language.
0
0
3671
Son zamanlarda görüyoruz ki matematik çok güçlü bir dil
00:19
It has generated considerable insight in physics,
1
3671
2312
Fizik, biyoloji ve ekonomi alanlarını
00:21
in biology and economics,
2
5983
2100
kavramamıza yardımcı oldu
00:23
but not that much in the humanities and in history.
3
8083
2817
ama beşeri bilimler ve tarih alanları değil
00:26
I think there's a belief that it's just impossible,
4
10900
2283
Bence, insanoğlunun yaptıklarını matematiksel olarak
00:29
that you cannot quantify the doings of mankind,
5
13183
2646
değerlendirilemesininin , tarihin ölçülmesinin imkansız
00:31
that you cannot measure history.
6
15829
2519
olduğuna dair bir inanış var.
00:34
But I don't think that's right.
7
18348
1527
Fakat bence bu doğru değil.
00:35
I want to show you a couple of examples why.
8
19875
2042
Nedeni ile ilgili bir çift örnek göstermek istiyorum.
00:37
So my collaborator Erez and I were considering the following fact:
9
21917
2958
Meslektaşım Erez ve ben aşağıdaki gerçekleri düşünüyorduk:
00:40
that two kings separated by centuries
10
24875
2729
aralarında yüzyıllar olan iki kral
00:43
will speak a very different language.
11
27604
1767
farklı bir diller kullanacaklardır.
00:45
That's a powerful historical force.
12
29371
2304
Bu güçlü bir tarihsel zorlamadır.
00:47
So the king of England, Alfred the Great,
13
31675
1773
Böylece İngiltere Kralı Büyük Alfred
00:49
will use a vocabulary and grammar
14
33448
1640
hip hop kralı Jay-Z'nin kullandığından oldukça
00:50
that is quite different from the king of hip hop, Jay-Z.
15
35088
3700
farklı bir kelime dağarcığı ve dilbilgisi kullanacaktır.
00:54
(Laughter)
16
38788
1666
(Kahkahalar)
00:56
Now it's just the way it is.
17
40454
2171
Şimdi durumlar böyle.
00:58
Language changes over time, and it's a powerful force.
18
42625
2292
Dil zaman içinde değişir ve bu güçlü bir zorlamadır.
01:00
So Erez and I wanted to know more about that.
19
44917
2287
Bu yüzden Erez ve ben bu konuda daha fazla şey bilmek istedik.
01:03
So we paid attention to a particular grammatical rule, past-tense conjugation.
20
47204
3657
Bu yüzden özel bir dilbilgisi kuralına, geçmiş zaman fiil çekiminin üzerinde durduk.
01:06
So you just add "ed" to a verb at the end to signify the past.
21
50861
3264
Geçmiş zaman ifade etmek için fiilin sonuna sadece "di"(ed) koyuyorsun.
01:10
"Today I walk. Yesterday I walked."
22
54125
1927
"Bugün yürüyorum(walk). Dün yürüdüm(walked)"
01:11
But some verbs are irregular.
23
56052
1344
Fakat bazı fiiller düzensizdir.
01:13
"Yesterday I thought."
24
57396
1396
"Dün düşündüm(think-thought)."
01:14
Now what's interesting about that
25
58792
1666
Şimdi bu konuda ilginç olan şey
01:16
is irregular verbs between Alfred and Jay-Z have become more regular.
26
60458
3830
Alfred ile Jay -Z arasında düzensiz fiiller daha düzenli olur.
01:20
Like the verb "to wed" that you see here has become regular.
27
64288
2735
"evlendi"(wed) fiilinin daha düzenli hale gelmesi gibi
01:22
So Erez and I followed the fate of over 100 irregular verbs
28
67023
4022
Böylece Erez ve ben 100den fazla düzensiz fiilin 12 yüzyıl boyunca
01:26
through 12 centuries of English language,
29
71045
1919
İngiliz dilindeki kaderini inceledik
01:28
and we saw that there's actually a very simple mathematical pattern
30
72964
2911
ve gördüğümüz aslında karmaşık tarihsel değişimin çok basit
01:31
that captures this complex historical change,
31
75875
2542
bir matematiksel düzen izlediğiydi,
01:34
namely, if a verb is 100 times more frequent than another,
32
78417
3660
kısaca, bir fiil bir diğerinden 100 defa daha sık kullanılırsa
01:37
it regularizes 10 times slower.
33
82077
2665
düzenlileşmesi de 10 kat yavaş oluyor.
01:40
That's a piece of history, but it comes in a mathematical wrapping.
34
84742
3935
Bu tarihi gerçekliğin bi parçası ama matematiksel bir örtünün altında gizli.
01:44
Now in some cases math can even help explain,
35
88677
3654
Bazı durumlarda matematiğin tarihsel güçleri açıklamamıza ve açıklamalar önermemize
01:48
or propose explanations for, historical forces.
36
92331
2879
yardımcı olduğu bile oluyor
01:51
So here Steve Pinker and I
37
95210
1832
Steve pinker ve ben burada
01:52
were considering the magnitude of wars during the last two centuries.
38
97042
3852
son iki yüzyıldır olan savaşların şiddetlerini düşünüyorduk.
01:56
There's actually a well-known regularity to them
39
100894
2495
Aslında oldukça bilindik bir düzenlilikleri var.
01:59
where the number of wars that are 100 times deadlier
40
103389
3422
100 kat daha öldürücü olan savaşlar
02:02
is 10 times smaller.
41
106811
1952
10 kat küçük oluyor.
02:04
So there are 30 wars that are about as deadly as the Six Days War,
42
108763
3344
buna bakınca "Altı Gün Savaşları" kadar öldürücü 30 savaş olmuş
02:08
but there's only four wars that are 100 times deadlier --
43
112107
2820
ama bunun 100 katı öldürücü olan savaşlardan 4 tane olmuş
02:10
like World War I.
44
114927
1977
mesela Birinci Dünya Savaşı.
02:12
So what kind of historical mechanism can produce that?
45
116904
2923
Nasıl bir tarihsel mekanizma bunu yaratabilir?
02:15
What's the origin of this?
46
119827
2000
Bunun kaynağı nedir?
02:17
So Steve and I, through mathematical analysis,
47
121827
2265
Steve ve ben , matematiksel analizden yararlanarak,
02:19
propose that there's actually a very simple phenomenon at the root of this,
48
124092
4241
aslında bunun kökeninin beynimizdeki çok basit bir fenomen
02:24
which lies in our brains.
49
128333
1690
olduğunu düşündük.
02:25
This is a very well-known feature
50
130023
2019
bu çok bilindik bir özellik
02:27
in which we perceive quantities in relative ways --
51
132042
2975
değerleri karşılaştırmalı olarak değerlendiririz
02:30
quantities like the intensity of light or the loudness of a sound.
52
135017
3716
ışığın yoğunluğu ya da sesin yüksekliği gibi
02:34
For instance, committing 10,000 soldiers to the next battle sounds like a lot.
53
138733
5309
mesela bir savaşa 10.000 asker yollamak kulağınıza fazla gelebilir
02:39
It's relatively enormous if you've already committed 1,000 soldiers previously.
54
144042
3444
eğer öncesinde savaşa 1.000 asker yollandıysa bu göreceli olarak korkunç bir sayıdır
02:43
But it doesn't sound so much,
55
147486
1827
Ama zaten öncesinde savaşa 100.000 asker yollandıysa
02:45
it's not relatively enough, it won't make a difference
56
149313
3020
bu sayı fazla gelemeyecektir
02:48
if you've already committed 100,000 soldiers previously.
57
152333
2952
hatta göreceli olarak yetersiz, fark yaratmayacak bir sayıdır.
02:51
So you see that because of the way we perceive quantities,
58
155285
3613
gördüğünüz gibi değerleri algı biçimimiz yüzünden
02:54
as the war drags on,
59
158898
1767
savaşlar devam ettikçe
02:56
the number of soldiers committed to it and the casualties
60
160665
3085
savaşa dahil olan asker sayısı ve ölen asker sayısı
02:59
will increase not linearly --
61
163750
1683
sayıları artacaktır, hem de
03:01
like 10,000, 11,000, 12,000 --
62
165433
1888
10.000, 11.000, 12.000 gibi düz bir çizgide değil
03:03
but exponentially -- 10,000, later 20,000, later 40,000.
63
167321
4275
katlanarak artacaktır. 10.00 sonra 20.000, sonra 40.000
03:07
And so that explains this pattern that we've seen before.
64
171596
3085
bu da daha önceden bildiğimiz durumu açıklıyor.
03:10
So here mathematics is able to link a well-known feature of the individual mind
65
174681
5498
yani aslında matematik bireysel olarak zihnimizde bulunan bir özelliği
03:16
with a long-term historical pattern
66
180179
2989
yuzyıllar boyunca kıtalar arası düzeydeki uzun dönem
03:19
that unfolds over centuries and across continents.
67
183168
2857
tarihsel desenleri ortaya döküyor.
03:21
So these types of examples, today there are just a few of them,
68
186025
4017
bugün burda verdiklerimiz bu açıklamalardan sadece birkaç tanesi
03:25
but I think in the next decade they will become commonplace.
69
190042
2689
ama önümüzdeki on yıl içinde bunların daha sık kullanılır olacağını düşünüyorum.
03:28
The reason for that is that the historical record
70
192731
2392
bunun sebebi tarihsel kayıtların büyük bir hızla
03:31
is becoming digitized at a very fast pace.
71
195123
2460
dijital ortama geçiyor olması.
03:33
So there's about 130 million books
72
197583
2610
Tarihin başlangıcından beri yazılmış yaklaşık
03:36
that have been written since the dawn of time.
73
200193
2311
olara 130 Milyon kitap bulunuyor.
03:38
Companies like Google have digitized many of them --
74
202504
2454
Google gibi şirketler bunların bir çoğunu dijital ortama aktardı
03:40
above 20 million actually.
75
204958
1584
aslında 20 milyondan fazlasını
03:42
And when the stuff of history is available in digital form,
76
206542
3578
ve tarihsel bilgiler dijital ortamda erişilir oldukça
03:46
it makes it possible for a mathematical analysis
77
210120
2380
tarihimizdeki ve kültürümüzdeki yönelimleri
03:48
to very quickly and very conveniently
78
212500
2375
matematiksel olarak analiz etmemiz de
03:50
review trends in our history and our culture.
79
214875
2725
hızlıca ve rahatlıkla mümkün oluyor
03:53
So I think in the next decade,
80
217600
2721
bence önümüzdeki onyılda
03:56
the sciences and the humanities will come closer together
81
220321
2750
pozitif bilimler ve beşeri bilimler insanlık hakkındaki daha
03:58
to be able to answer deep questions about mankind.
82
223071
3329
derin sorulara cevap bulabilmek için birbirine yaklaşacak.
04:02
And I think that mathematics will be a very powerful language to do that.
83
226400
4121
ve matematik de bunun yapılmasını sağlayan önemli bir dil olacak.
04:06
It will be able to reveal new trends in our history,
84
230521
3146
tarihimizdeki yeni yönelimleri ortaya koyabilecek
04:09
sometimes to explain them,
85
233667
1750
bazen bunları açıklayacak
04:11
and maybe even in the future to predict what's going to happen.
86
235417
3306
hatta bazen gelecekte olacaklar hakkında öngörülerde bulunacak
04:14
Thank you very much.
87
238723
1491
Çok teşekkür ederim.
04:16
(Applause)
88
240214
3678
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Jean-Baptiste Michel - Data researcherJean-Baptiste Michel looks at how we can use large volumes of data to better understand our world.
Why you should listen
Jean-Baptiste Michel holds joint academic appointments at Harvard (FQEB Fellow) and Google (Visiting Faculty). His research focusses on using large volumes of data as tools that help better understand the world around us -- from the way diseases progress in patients over years, to the way cultures change in human societies over centuries. With his colleague Erez Lieberman Aiden, Jean-Baptiste is a Founding Director of Harvard's Cultural Observatory, where their research team pioneers the use of quantitative methods for the study of human culture, language and history. His research was featured on the covers of Science and Nature, on the front pages of the New York Times and the Boston Globe, in The Economist, Wired and many other venues. The online tool he helped create -- ngrams.googlelabs.com -- was used millions of times to browse cultural trends. Jean-Baptiste is an Engineer from Ecole Polytechnique (Paris), and holds an MS in Applied Mathematics and a PhD in Systems Biology from Harvard.
Jean-Baptiste Michel | Speaker | TED.com