TED2007
Laurie Garrett: Lessons from the 1918 flu
Laurie Garret, 1918 grip salgınından çıkarılacak dersler
Filmed:
Readability: 4.5
544,419 views
2007'de, dünya çapında bir kuş gribi salgınından endişe edilirken, "Yaklaşan Salgın" adlı kitabın yazarı Laurie Garret etkili bir konferans vermişti. TED üniversitesinden küçük bir gruba hitap ettiği konuşmasında, geçmiş salgınlara dair paylaştığı bilgiler, günümüzde birden büyük önem kazanmış bulunuyor.
Laurie Garrett - Science journalist
Pulitzer winner Laurie Garrett studies global health and disease prevention. Her books include "The Coming Plague" and "Betrayal of Trust," about the crisis in global public health. Full bio
Pulitzer winner Laurie Garrett studies global health and disease prevention. Her books include "The Coming Plague" and "Betrayal of Trust," about the crisis in global public health. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So the first question is, why do we need to
0
0
2000
Öncelikle neden bir salgın tehdidinden
00:14
even worry about a pandemic threat?
1
2000
3000
endişe etmemiz gerektiği sorulabilir.
00:17
What is it that we're concerned about?
2
5000
2000
Bunca endişe uyandıran şey aslında nedir?
00:19
When I say "we," I'm at the Council on Foreign Relations.
3
7000
3000
"Biz" derken kastettiğim, üyesi olduğum dış ilişkiler konseyi.
00:22
We're concerned in the national security community,
4
10000
2000
Ulusal güvenlik çevreleri ile ve
00:24
and of course in the biology community and the public health community.
5
12000
3000
elbette biyoloji ve kamu sağlığı çevreleri ile ilgiliyiz.
00:27
While globalization has increased travel,
6
15000
2000
Küreselleşmeyle birlikte seyahat sıklığı artınca
00:29
it's made it necessary that everybody be everywhere,
7
17000
3000
herkesi, her yerde
00:32
all the time, all over the world.
8
20000
2000
herhangi zamanda, dünyanın herhangi yerinde bulunur oldu.
00:34
And that means that your microbial hitchhikers are moving with you.
9
22000
3000
Demek oluyor ki, otostopçu mikroplarımız da bizimle birlikte seyahat ediyor.
00:37
So a plague outbreak in Surat, India
10
25000
2000
yani Hindistan'ın Surat bölgesindeki bir salgın
00:39
becomes not an obscure event, but a globalized event --
11
27000
3000
artık ücra bir olay değil, küresel bir mesele haline geliyor.
00:42
a globalized concern that has changed the risk equation.
12
30000
3000
öyle ki, risk dengelerini tümüyle değiştiriyor.
00:45
Katrina showed us
13
33000
2000
Katrina kasırgasında görüldüğü gibi
00:47
that we cannot completely depend on government
14
35000
2000
bir felakete hazırlıklı olmada, sorunları çözebilmede
00:49
to have readiness in hand, to be capable of handling things.
15
37000
3000
artık sadece devlet kurumlarına güvenemeyiz.
00:52
Indeed, an outbreak would be multiple Katrinas at once.
16
40000
4000
Bir salgınının Katrinandan kat-be-kat büyük olacağına şüphe yok.
00:56
Our big concern at the moment is a virus called H5N1 flu --
17
44000
3000
Şu andaki başlıca meselemiz H5N1 adlı virüsün neden olduğu grip
00:59
some of you call it bird flu --
18
47000
2000
bazılarınız ona kuş gribi diyor.
01:01
which first emerged in southern China, in the mid-1990s,
19
49000
3000
Virüs 1990'ların ortalarında güney Çin'de ortaya çıktı.
01:04
but we didn't know about it until 1997.
20
52000
3000
Ama 1997'ye kadar hakkında bilgimiz yoktu.
01:07
At the end of last Christmas only 13 countries had seen H5N1.
21
55000
4000
Son noele kadar sadece 13 ülkede H5N1 görülmüştü.
01:11
But we're now up to 55 countries in the world,
22
59000
2000
ama şimdi dünyanın çeşitli yerlerindeki 55 ülkede
01:13
have had this virus emerge,
23
61000
2000
ya kuşlarda, ya insanlarda ya da her ikisinde birden
01:15
in either birds, or people or both.
24
63000
3000
bu virüs görülüyor.
01:18
In the bird outbreaks we now can see
25
66000
2000
Kuşlar arasındaki salgından anlaşılıyor ki
01:20
that pretty much the whole world has seen this virus
26
68000
3000
virüs amerika hariç dünyanın
01:23
except the Americas.
27
71000
2000
hemen her yerinde mevcut.
01:25
And I'll get into why we've so far been spared in a moment.
28
73000
4000
Şimdi, canımızı nasıl olup da şimdiye dek kurtardığımıza geleceğim.
01:29
In domestic birds, especially chickens,
29
77000
2000
Kümes hayvanlarında, özellikle tavuklarda
01:31
it's 100 percent lethal.
30
79000
2000
%100 ölümcül olan H5N1
01:33
It's one of the most lethal things we've seen
31
81000
2000
şimdiye kadar yeryüzünde
01:35
in circulation in the world
32
83000
2000
son yüzyıllarda dolaştığını bildiğimiz
01:37
in any recent centuries.
33
85000
2000
görülmüş en ölümcül şeylerden biri
01:39
And we've dealt with it by killing off lots and lots and lots of chickens,
34
87000
3000
Bununla başetmek adına şimdiye dek bir sürü tavuk katledildi
01:42
and unfortunately often not reimbursing the peasant farmers
35
90000
3000
ve çoğu zaman çiftçiye tazminat ödenmediği
01:45
with the result that there's cover-up.
36
93000
2000
neticesi de örtbas edildi.
01:47
It's also carried on migration patterns
37
95000
2000
Hastalık, yabani göçmen kuşların
01:49
of wild migratory aquatic birds.
38
97000
3000
göç döngüsüyle de yayılmakta.
01:52
There has been this centralized event
39
100000
2000
İki yıl önce Çin'deki Çengai gölü çevresinde
01:54
in a place called Lake Chenghai, China.
40
102000
2000
yaşanan toplu kuş ölümleri akıllarda.
01:56
Two years ago the migrating birds
41
104000
2000
Burada toplanan göçmen kuşlar
01:58
had a multiple event
42
106000
2000
hadisenin katlanmasına yol açtı
02:00
where thousands died because of a mutation occurring
43
108000
2000
virüsün mutasyona uğraması
02:02
in the virus,
44
110000
2000
sonucu binlerce kuşun ölmesi, türlerinin çapını
02:04
which made the species range broaden dramatically.
45
112000
3000
dramatik şekilde değiştirdi.
02:07
So that birds going to Siberia, to Europe, and to Africa
46
115000
3000
Sibirya'ya, Avrupa'ya ve Afrika'ya giden göçmen kuşlar
02:10
carried the virus, which had not previously been possible.
47
118000
3000
virüsü buralara taşıdı ki, bu daha önce görülmemişti.
02:13
We're now seeing outbreaks in human populations --
48
121000
4000
Salgın şimdi de insan popülasyonunda görülüyor.
02:17
so far, fortunately, small events,
49
125000
3000
Şimdilik neyse ki küçük çaplı salgınlar,
02:20
tiny outbreaks, occasional clusters.
50
128000
3000
ufak gruplar arasında müşahade ediliyor.
02:23
The virus has mutated dramatically in the last two years
51
131000
3000
Geçtiğimiz iki yılda virüs büyük bir mutasyona uğrayarak
02:26
to form two distinct families, if you will,
52
134000
3000
iki farklı tür grubuna evrildi
02:29
of the H5N1 viral tree
53
137000
2000
ve H5N1 virüsünün soyağacı
02:31
with branches in them,
54
139000
2000
gelişen yeni dallarla ve
02:33
and with different attributes that are worrying.
55
141000
2000
farklı niteliklerle endişe verici hale geldi.
02:35
So what's concerning us? Well, first of all,
56
143000
2000
Peki, bizi endişelendiren nedir? Öncelikle
02:37
at no time in history have we succeeded in making
57
145000
3000
tarihin hiçbir döneminde belli dönem etkili olan hastalığa karşı
02:40
in a timely fashion, a specific vaccine
58
148000
2000
260 milyondan fazla insana uygulanabilecek
02:42
for more than 260 million people.
59
150000
3000
özel bir aşı geliştirmeyi başaramadık.
02:45
It's not going to do us very much good in a global pandemic.
60
153000
3000
Küresel bir salgın halinde bu durumun bize bir yararı olmayacak.
02:48
You've heard about the vaccine we're stockpiling.
61
156000
3000
Her ne kadar insanlar aşı stoklama yoluna gidiyorsa da
02:51
But nobody believes it will actually be particularly effective
62
159000
2000
hiçkimse bu aşının gerçek bir küresel salgın karşısında
02:53
if we have a real outbreak.
63
161000
2000
kesin ve kalıcı bir çözüm olduğunu düşünmüyor
02:55
So one thought is:
64
163000
2000
Çözüme dari fikirlerden biri, havaalanlarının 2 ay süreyle kapalı tutulduğu
02:57
after 9/11, when the airports closed,
65
165000
2000
11 Eylül saldırısında olduğu gibi hava trafiğini durdurmak.
02:59
our flu season was delayed by two weeks.
66
167000
2000
Bu sayede grip mevsimimiz 2 hafta gecikmişti.
03:01
So the thought is, hey, maybe what we should do is just
67
169000
2000
Yani, H5N1'in insandan insan bulaştığını
03:03
immediately -- we hear there is H5N1 spreading from human to human,
68
171000
4000
duyar duymaz derhal, bu arada virüs
03:07
the virus has mutated to be a human-to-human transmitter --
69
175000
2000
insandan insana bulaşacak şekilde mutasyona uğradı,
03:09
let's shut down the airports.
70
177000
2000
havaalanlarını kapatmalıyız şeklinde bir görüş.
03:11
However, huge supercomputer analyses,
71
179000
4000
Öte yandan karmaşık bilgisayar analizleri gösterdi ki,
03:15
done of the likely effectiveness of this,
72
183000
2000
böylesi bir tedbir
03:17
show that it won't buy us much time at all.
73
185000
2000
bize fazlaca zaman kazandırmayacak.
03:19
And of course it will be hugely disruptive in preparation plans.
74
187000
4000
Üstelik hazırlık planlarını sekteye uğratması da kaçınılmaz.
03:23
For example, all masks are made in China.
75
191000
3000
Mesela, tüm maskeler Çin'de üretiliyor.
03:26
How do you get them mobilized around the world
76
194000
2000
Bütün hava trafiğini durdurursak
03:28
if you've shut all the airports down?
77
196000
2000
bu maskeleri ülkeye nasıl getirteceğiz?
03:30
How do you get the vaccines moved around the world
78
198000
2000
Aşının, ilaçların ve işe yarayabilecek başka şeylerin
03:32
and the drugs moved, and whatever may or not be available that would work.
79
200000
3000
dünyanın değişik yerlerine yollanması nasıl mümkün olacak?
03:35
So it turns out that shutting down the airports is counterproductive.
80
203000
4000
anlaşılan o ki, havaalanlarını kapatmak, çözüme hizmet etmiyor.
03:39
We're worried because this virus, unlike any other flu
81
207000
3000
Endişelerin bir nedeni de bu virüsün, üzerinde çalıştığımız diğer grip
03:42
we've ever studied, can be transmitted by eating raw meat
82
210000
4000
türlerinden farklı olarak, hasta hayvana ait
03:46
of the infected animals.
83
214000
2000
çiğ et tüketimi ile yayılması.
03:48
We've seen transmission to wild cats and domestic cats,
84
216000
3000
Hastalığın yabani kedilerden evcil kedilere
03:51
and now also domestic pet dogs.
85
219000
3000
ve evcil köpeklere bulaştığını biliyoruz.
03:54
And in experimental feedings to rodents and ferrets,
86
222000
3000
Ayrıca fare, gelincik gibi kemirgenlere beslenme yoluyla virüs verilen deneylerde
03:57
we found that the animals exhibit symptoms never seen with flu:
87
225000
4000
daha önce grip ile birlikte gözlemlenmemiş
04:01
seizures, central nervous system disorders, partial paralysis.
88
229000
3000
nöbet, felç ve inme gibi belirtilere rastlanmıştır.
04:04
This is not your normal garden-variety flu.
89
232000
3000
Bu alışageldiğiniz grip türlerine benzemiyor.
04:07
It mimics what we now understand
90
235000
2000
1918'deki son büyük grip salgınından öğrendiklerimizle
04:09
about reconstructing the 1918 flu virus,
91
237000
2000
benzer nitelik taşıyan bu virüs
04:11
the last great pandemic,
92
239000
2000
aynı zamanda
04:13
in that it also jumped directly from birds to people.
93
241000
2000
kuşlardan direkt olarak insan bulaşabiliyor.
04:15
We had evolution over time,
94
243000
2000
Zaman içinde evrimleştik
04:17
and this unbelievable mortality rate in human beings:
95
245000
4000
İnsandaki ölüm oranı inanılalmaz boyutta
04:21
55 percent of people who have become infected
96
249000
2000
H5N1 virüsü bulaşan insanların %55'i
04:23
with H5N1 have, in fact, succumbed.
97
251000
4000
maalesef hastalıktan kurtulamadı.
04:27
And we don't have a huge number of people
98
255000
2000
Virüsün enfekte ettiği insanların
04:29
who got infected and never developed disease.
99
257000
3000
önemli bir bölümü hastalığa yakalanıyor.
04:32
In experimental feeding in monkeys
100
260000
2000
Deneysel beslenme yoluyla virüs verilen maymunlarda
04:34
you can see that it actually downregulates
101
262000
2000
görüdüğünüz gibi belirli bir bağışıklık mekanizmasının
04:36
a specific immune system modulator.
102
264000
2000
hastalık tarafından baskılandığı belirlendi
04:38
The result is that what kills you
103
266000
2000
Ölümle sonuçlanan vakalarda virüsün kendisi değil,
04:40
is not the virus directly, but your own immune system overreacting, saying,
104
268000
3000
Bağışıklık sistemi "bu her ne ise bünyeyi yok edecek" diyor ve
04:43
"Whatever this is so foreign I'm going berserk."
105
271000
3000
böylece başlayan aşırı tepkiyle savunma süreci asıl ölüm sebebi oluyor.
04:46
The result: most of the deaths
106
274000
2000
Sonuçta ölümlü vakaların çoğu
04:48
have been in people under 30 years of age,
107
276000
2000
30 yaşın altında
04:50
robustly healthy young adults.
108
278000
3000
gayet sağlıklı genç yetişkinler.
04:53
We have seen human-to-human transmission
109
281000
2000
En azından üç dar grup salgınında
04:55
in at least three clusters --
110
283000
2000
insandan insana direkt olarak bulaştığını biliyoruz.
04:57
fortunately involving very intimate contact,
111
285000
3000
Neyse ki ancak çok yakın temas halinde bulaşıyor olması
05:00
still not putting the world at large at any kind of risk.
112
288000
3000
dünya genelinde ciddi bir risk haline gelmesine mani oluyor.
05:03
Alright, so I've got you nervous.
113
291000
2000
Evet, sizleri endişelendirdim.
05:05
Now you probably assume, well the governments are going to do something.
114
293000
3000
Şimdi muhtemelen hükümetlerin bir şeyler yapacağını varsayıyorsunuz.
05:08
And we have spent a lot of money.
115
296000
2000
Yüklü miktarda para harcandı.
05:10
Most of the spending in the Bush administration
116
298000
2000
Harcamanın çoğu Bush dönemindeki
05:12
has actually been more related to the anthrax results
117
300000
4000
şarbon ve bio-terörizm
05:16
and bio-terrorism threat.
118
304000
2000
tehdidine yönelik.
05:18
But a lot of money has been thrown out at the local level and at the federal level
119
306000
3000
Yerel ve federal seviyelerde büyük miktarda para sarfedildi.
05:21
to look at infectious diseases.
120
309000
2000
Bulaşıcı hastalıklara bir bakın
05:23
End result: only 15 states
121
311000
2000
Bu harcamalar sonunda sadece 15 eyalet bir salgın durumunda
05:25
have been certified to be able to do mass distribution
122
313000
2000
büyük miktarda aşı ve
05:27
of vaccine and drugs in a pandemic.
123
315000
3000
ilaç dağıtımı yapabilecek altyapıya sahip.
05:30
Half the states would run out of hospital beds
124
318000
2000
Eyaletlardeki hastanelerin yarısı iki - üç hafta sürecek
05:32
in the first week, maybe two weeks.
125
320000
2000
bir salgın halinde yeterli yatak sayısına sahip değil.
05:34
And 40 states already have an acute nursing shortage.
126
322000
3000
40 eyalette halihazırda ciddi hemşire açığı var
05:37
Add on pandemic threat, you're in big trouble.
127
325000
2000
buna bir de salgın hastalık tehdidini ekleyin, işte size büyük bela.
05:39
So what have people been doing with this money?
128
327000
2000
Peki bunca para nereye harcadı?
05:41
Exercises, drills, all over the world.
129
329000
2000
Dünya genelinde provalara, tatbikatlara.
05:43
Let's pretend there's a pandemic.
130
331000
2000
Haydi bir salgın varmış gibi yapalım
05:45
Let's everybody run around and play your role.
131
333000
2000
herkes oraya buraya koşuşsun ve rolünü oynasın.
05:47
Main result is that there is tremendous confusion.
132
335000
3000
Temel sonuç: ortada muazzam bir kafa karışıklığı var.
05:50
Most of these people don't actually know what their job will be.
133
338000
3000
bu tatbikatlara katılanların çoğu gerçekte ne görev üsteleneceğini bilmiyor
05:53
And the bottom line, major thing that has come through
134
341000
2000
ve aslına bakılacak olursa
05:55
in every single drill: nobody knows who's in charge.
135
343000
3000
her bir tatbikatta dahi insanlar rollerinin ne olduğundan habersiz.
05:58
Nobody knows the chain of command.
136
346000
2000
Kimse komuta zincirini bilmiyor
06:00
If it were Los Angeles, is it the mayor, the governor,
137
348000
3000
Los Angeles'te mesela yetki belediye başkanında mı valide mi?
06:03
the President of the United States, the head of Homeland Security?
138
351000
3000
Başkan'da mı yoksa özel yurt savunması biriminde mi?
06:06
In fact, the federal government says it's a guy called
139
354000
2000
esasında federal sisteme göre yetki
06:08
the Principle Federal Officer,
140
356000
3000
Baş Federal Memur denen birinde.
06:11
who happens to be with TSA.
141
359000
2000
her nasılsa o da Ulaştırma Güvenliği İdaresi'ne bağlı.
06:13
The government says
142
361000
1000
Hükümete göre resmi sorumlukluk
06:14
the federal responsibility will basically be
143
362000
3000
virüsü ülke dışında tutmaktan ibaret ki,
06:17
about trying to keep the virus out, which we all know is impossible,
144
365000
3000
neredeyse imkansız olduğu malumunuz
06:20
and then to mitigate the impact
145
368000
2000
üstelik ekonomimiz üzerindeki etkisi de
06:22
primarily on our economy.
146
370000
3000
yadsınamayacak boyutta.
06:25
The rest is up to your local community.
147
373000
2000
Gerisi yerel çevrelere kalmış.
06:27
Everything is about your town, where you live.
148
375000
3000
Aslolan yaşadığınız ilçe, bölge.
06:30
Well how good a city council you have,
149
378000
2000
Ne kadar iyi bir şehir idare meclsiniz var?
06:32
how good a mayor you have -- that's who's going to be in charge.
150
380000
4000
işin başında bulunacak olan Belediye Başkanınız ne kadar iyi?
06:36
Most local facilities would all be competing
151
384000
2000
salgın durumunda yerel idareler
06:38
to try and get their hands on their piece
152
386000
2000
ülkedeki Tamiflu stoklarından mümkün olan en büyük payı
06:40
of the federal stockpile of a drug called Tamiflu,
153
388000
3000
koparabilmek için yarışacak
06:43
which may or may not be helpful -- I'll get into that --
154
391000
2000
ki aslında bunun da pek faydası olduğu söylenemez, (buna döneceğim)
06:45
of available vaccines, and any other treatments,
155
393000
3000
ya da diğer aşılar, tedavi malzemesi
06:48
and masks, and anything that's been stockpiled.
156
396000
3000
maskeler, stoklanabilecek herşey kapışılacak.
06:51
And you'll have massive competition.
157
399000
3000
Müthiş bir rekabet olacak
06:54
Now we did purchase a vaccine, you've probably all heard about it,
158
402000
2000
duymuşsunuzdur sonunda bir aşımız oldu
06:56
made by Sanofi-Aventis.
159
404000
2000
Sanofi-Aventis adlı ilaç firmasının ürettiği
06:58
Unfortunately it's made against the current form of H5N1.
160
406000
3000
Ne yazık ki bu aşı mevcut H5N1 türü için üretildi
07:01
We know the virus will mutate. It will be a different virus.
161
409000
3000
ama biliyoruz ki virüs mutasyon geçiriyor ve karşılacağımız
07:04
The vaccine will probably be useless.
162
412000
3000
bambaşka bir virüs olacak ki, bu aşı da işe yaramayacak.
07:07
So here's where the decisions come in.
163
415000
2000
İşte karar bu noktada devreye giriyor.
07:09
You're the mayor of your local town.
164
417000
2000
Beldenizin, ilçenizin belediye başkanı sizsiniz
07:11
Let's see, should we order that all pets be kept indoors?
165
419000
3000
mesela, tüm evcil hayvanların evden dışarı çıkarılamamasına karar verelim mi?
07:14
Germany did that when H5N1 appeared in Germany last year,
166
422000
3000
Geçen yıl H5N1 görüldüğünde Almanya bu yasağı getirerek
07:17
in order to minimize the spread
167
425000
2000
evcil kedi köpek ve sair arasındaki yayılmayı
07:19
between households by household cats, dogs and so on.
168
427000
4000
en alt düzeyde tutmaya çalıştı.
07:23
What do we do when we don't have any containment rooms
169
431000
4000
Hava temizleme tertibatlı karantina odaları olmazsa
07:27
with reverse air that will allow the healthcare workers
170
435000
2000
sağlık çalışanları enfekte olmuş hastaları
07:29
to take care of patients?
171
437000
2000
nasıl tedavi edecek?
07:31
These are in Hong Kong; we have nothing like that here.
172
439000
2000
Bunlar Hong Kong'ta. Bzde böyleleri bulunmuyor.
07:33
What about quarantine?
173
441000
2000
Ya karantina?
07:35
During the SARS epidemic in Beijing quarantine did seem to help.
174
443000
3000
Pekin'deki SARS salgınında işe yaramıştı.
07:38
We have no uniform policies
175
446000
2000
ABD çapında karantinaya dair
07:40
regarding quarantine across the United States.
176
448000
2000
tektip bir politikaya sahip değiliz.
07:42
And some states have differential policies, county by county.
177
450000
4000
Her eyaletin hatta bölgenin farklı farklı uygulamaları var.
07:46
But what about the no-brainer things? Should we close all the schools?
178
454000
3000
Fazla akıl gerektirmeyen şu tedbirlere ne demeli? Okulları kapatalım mı?
07:49
Well then what about all the workers? They won't go to work
179
457000
2000
Peki işçiler ne olacak? Çocukları okula gitmediyse
07:51
if their kids aren't in school.
180
459000
2000
onlar da işe gitmeyecek.
07:53
Encouraging telecommuting? What works?
181
461000
2000
Evden çalışmayı teşvik? Bu nasıl?
07:55
Well the British government did a model of telecommuting.
182
463000
3000
Aslında İngiliz hükümeti bir evden çalışma modeli geliştirdi.
07:58
Six weeks they had all people in the banking industry
183
466000
3000
Bankacılık sektöründeki herkes altı hafta boyunca
08:01
pretend a pandemic was underway.
184
469000
2000
iş düzenini değiştirerek bir salgın hastalık varmış gibi çalıştı.
08:03
What they found was, the core functions --
185
471000
2000
Buldukları temel işlevler oldu, malum,
08:05
you know you still sort of had banks,
186
473000
2000
bir kısım bankacılık faaliyeti hala yerinde yapılmak zorunda.
08:07
but you couldn't get people to put money in the ATM machines.
187
475000
3000
insanların ATM makinalarına para koymasını sağlayamazsanız,
08:10
Nobody was processing the credit cards.
188
478000
2000
kimse kresi kartıyla işlem yapmazsa ne olur?
08:12
Your insurance payments didn't go through.
189
480000
2000
Sigorta ödemeleriniz yerine ulaşmaz
08:14
And basically the economy would be in a disaster state of affairs.
190
482000
3000
ve ekonomi içinden çıkılmaz bir hal alır.
08:17
And that's just office workers, bankers.
191
485000
4000
üstelik bu sadece ofiste çalışanlar, bankacılar.
08:21
We don't know how important hand washing is for flu --
192
489000
3000
El yıkamanın gribe karşı ne kadar işlevsel olduğunu bilmiyoruz.
08:24
shocking. One assumes it's a good idea to wash your hands a lot.
193
492000
3000
Eyvah! Elleri iyice yıkamak iyi fikirdi hani?
08:27
But actually in scientific community there is great debate
194
495000
2000
Ancak bilim çevreleri hala öksürme ve hapşırmanın
08:29
about what percentage of flu transmission between people
195
497000
3000
hastalığı bulaştırmada yüzde kaç etkili olduğunu
08:32
is from sneezing and coughing
196
500000
2000
ve el yıkamanın ne derece
08:34
and what percentage is on your hands.
197
502000
2000
önleyici olduğunu tartışıyor.
08:36
The Institute of Medicine tried to look at the masking question.
198
504000
4000
Tıp Enstitüsü meske meselesini incelemeye çalıştı.
08:40
Can we figure out a way, since we know we won't have enough masks
199
508000
2000
Yeterli sayıda maskemiz olmadığı ortadaken belki bir yol bulabiliriz
08:42
because we don't make them in America anymore,
200
510000
2000
çünkü maskeler Amerika'da üretilmiyor.
08:44
they're all made in China --
201
512000
2000
Tümü Çin malı.
08:46
do we need N95? A state-of-the-art, top-of-the-line,
202
514000
3000
Bize gereken N95 mi? "en iyisi, en estetiği,
08:49
must-be-fitted-to-your-face mask?
203
517000
3000
yüzünüze tam olarak oturması gerekir"ler?
08:52
Or can we get away with some different kinds of masks?
204
520000
3000
Yoksa başka tip maskeler de iş görür mü?
08:55
In the SARS epidemic, we learned in Hong Kong
205
523000
2000
Hong Kong'taki SARS salgınında, hastalığın yayılmasının başlıca sebebinin
08:57
that most of transmission was because
206
525000
2000
maskenin uygun olmayan bir biçimde
08:59
people were removing their masks improperly.
207
527000
2000
çıkatılması olduğunu öğrendik.
09:01
And their hand got contaminated with the outside of the mask,
208
529000
2000
Bu esnada eller mikroplanıyor
09:03
and then they rubbed their nose. Bingo! They got SARS.
209
531000
3000
ve buruna şöyle bir sürtünce Bigo! SARS size de geçti.
09:06
It wasn't flying microbes.
210
534000
3000
Uçan mikroplar değil, keni eliniz bulaştırdı.
09:09
If you go online right now, you'll get so much phony-baloney information.
211
537000
3000
İnternete bir baksanız, bir sürü uyduruk kaydırık bilgiye ulaşacaksınız.
09:12
You'll end up buying -- this is called an N95 mask. Ridiculous.
212
540000
5000
Sonunda bu N95 denen maskeyi elinizde bulabilirsiniz. Saçmalık.
09:17
We don't actually have a standard
213
545000
2000
Aslında virüsle diğerlerinden önce temas edecekleri koruyacak
09:19
for what should be the protective gear for the first responders,
214
547000
3000
birincil tedbirin ne olacağı hakkında
09:22
the people who will actually be there on the front lines.
215
550000
3000
bir standart mevcut değil.
09:25
And Tamiflu. You've probably heard of this drug,
216
553000
2000
Ve Tamiflu. Adını duymuşsunuzdur.
09:27
made by Hoffmann-La Roche, patented drug.
217
555000
3000
Hoffmann - La Roche ilaç firmasının ürünü.
09:30
There is some indication
218
558000
2000
İlacın etkisi, salgın sırasında sizi bir müddet koruması
09:32
that it may buy you some time in the midst of an outbreak.
219
560000
3000
biraz zaman kazandıracak olması.
09:35
Should you take Tamiflu for a long period of time,
220
563000
2000
Tamiflu uzun süre kullanılması gereken bir ilaç
09:37
well, one of the side effects is suicidal ideations.
221
565000
3000
ancak yan etkilerinden biri intihar eğilimine yol açması.
09:40
A public health survey analyzed the effect
222
568000
4000
Bir toplumsal sağlık araştırmasının sonucu,
09:44
that large-scale Tamiflu use would have,
223
572000
2000
yaygın şekilde Tamiflu kullanımının
09:46
actually shows it counteractive
224
574000
2000
toplum sağlığını
09:48
to public health measures, making matters worse.
225
576000
3000
kötü yönde etkilediğini gösterdi.
09:51
And here is the other interesting thing:
226
579000
2000
İlginç bir başka bulgu da şöyle:
09:53
when a human being ingests Tamiflu, only 20 percent
227
581000
2000
Ağızdan alınan Tamiflu'nun
09:55
is metabolized appropriately
228
583000
2000
ancak %20'si sindirilip kana karışıyor
09:57
to be an active compound in the human being.
229
585000
2000
ve insan üzerindeki koruyucu etkisi bu oranla sınırlı kalıyor.
09:59
The rest turns into a stable compound,
230
587000
4000
Kalanı sabit bileşene dönüşerek
10:03
which survives filtration into the water systems,
231
591000
3000
kanalizasyon sisteminde yerleşiyor
10:06
thereby exposing the very aquatic birds that would carry flu
232
594000
3000
ve grip taşıyan su kuşlarına ulaşarak
10:09
and providing them a chance
233
597000
2000
onların hastalığa karşı
10:11
to breed resistant strains.
234
599000
2000
direncini arttırıyor.
10:13
And we now have seen Tamiflu-resistant strains
235
601000
3000
Tamiflu'nun, hastalığın insandan insana bulaşmasında
10:16
in both Vietnam in person-to-person transmission,
236
604000
3000
hem Vietnam'da hem de
10:19
and in Egypt in person-to-person transmission.
237
607000
2000
Mısır'da etkili olduğunu gördük.
10:21
So I personally think that our life expectancy
238
609000
3000
Şahsen, ortalama yaşam süremizin
10:24
for Tamiflu as an effective drug
239
612000
3000
Tamiflu'nun etkin bir ilaç olabilmesi için
10:27
is very limited -- very limited indeed.
240
615000
2000
son derece, son derece sınırlı kaldığını düşünüyorum.
10:29
Nevertheless most of the governments
241
617000
2000
Yine de söylemek gerekir ki, birçok devlet
10:31
have based their whole flu policies
242
619000
2000
griple mücadele politikasının temeline
10:33
on building stockpiles of Tamiflu.
243
621000
2000
Tamiflu stoklarını koymuş bulunuyor.
10:35
Russia has actually stockpiled enough
244
623000
2000
Rusya şu anda Rus nüfusun
10:37
for 95 percent of all Russians.
245
625000
2000
%95'ine yetecek kadar Tamiflu stokladı.
10:39
We've stockpiled enough for 30 percent.
246
627000
2000
Bizde ise bu oran %30.
10:41
When I say enough, that's two weeks worth.
247
629000
2000
Yetecek miktar derken, iki hafta yetecek kadar.
10:43
And then you're on your own because
248
631000
2000
Sonra, başınızın çaresine bakacaksınız çünkü
10:45
the pandemic is going to last for 18 to 24 months.
249
633000
2000
salgın 1 buçuk - 2 yıl sürecek.
10:47
Some of the poorer countries
250
635000
2000
H5N1 ile ilgili en çok deneyimi olan
10:49
that have had the most experience with H5N1 have built up stockpiles;
251
637000
3000
az gelişmiş ülkelerin bir kısmındaki stokların
10:52
they're already expired. They are already out of date.
252
640000
3000
son kullanma tarihi geçti. Halihazırda kullanılmaz durumda.
10:55
What do we know from 1918,
253
643000
2000
Son büyük salgın olan
10:57
the last great pandemic?
254
645000
2000
1918 grip salgınından ne öğrendik?
10:59
The federal government abdicated most responsibility.
255
647000
3000
Federal hükümet sorumluluktan kaçtı,
11:02
And so we ended up with this wild patchwork of regulations
256
650000
3000
ve bizi Amerikanın her yerindeki bu akılalmaz
11:05
all over America.
257
653000
2000
uygulamalar mozaiki ile baş başa bıraktı.
11:07
Every city, county, state did their own thing.
258
655000
2000
Her şehir, her idari bölge kendince bir yol seçti.
11:09
And the rules
259
657000
2000
Kurallar ve inançlar birbirinden
11:11
and the belief systems were wildly disparate.
260
659000
3000
tamamen farklıydı.
11:14
In some cases all schools, all churches,
261
662000
3000
Bazı örneklerde tüm okullar, kiliseler,
11:17
all public venues were closed.
262
665000
2000
bütün kamusal alanlar kapatıldı.
11:19
The pandemic circulated three times in 18 months
263
667000
3000
Salgın 1 buçuk yılda üç dalg ahalinde ülkeyi dolaştı
11:22
in the absence of commercial air travel.
264
670000
2000
ki, ticari uçuşlar bu devirde yoktu.
11:24
The second wave was the mutated, super-killer wave.
265
672000
3000
İkinci dalga son derece ölümcül, mutasyona uğramış bir salgındı.
11:27
And in the first wave we had enough healthcare workers.
266
675000
3000
İlk salgın dalgasında yeterli sağlık personeline sahiptik.
11:30
But by the time the second wave hit
267
678000
2000
Ama ikinci dalga vurduğunda
11:32
it took such a toll among the healthcare workers
268
680000
3000
sağlık personelinden o kadar çoğu etkilendi ki,
11:35
that we lost most of our doctors and nurses that were on the front lines.
269
683000
4000
doktor ve hemşirelerimizin önemli bülümünü kaybettik.
11:39
Overall we lost 700,000 people.
270
687000
2000
Toplam 700 bin kişi öldü.
11:41
The virus was 100 percent lethal to pregnant women
271
689000
3000
Hastalık, nedenini bilemediğimiz şekilde
11:44
and we don't actually know why.
272
692000
2000
hamilelerde %100 ölümcül oldu.
11:46
Most of the death toll was 15 to 40 year-olds --
273
694000
3000
Ölenlerin çoğu 15 ila 40 yaşları arasındaki
11:49
robustly healthy young adults.
274
697000
2000
gayet sağlıklı genç yetişkinlerdi.
11:51
It was likened to the plague.
275
699000
2000
Salgın hastalık tarifine en yakın tecrübemiz budur.
11:53
We don't actually know how many people died.
276
701000
2000
Dünya genelinde toplam kaç kişinin yaşamını yitirdiğini bilmiyoruz.
11:55
The low-ball estimate is 35 million.
277
703000
3000
En düşük tahmine göre 35 milyon ölüm.
11:58
This was based on European and North American data.
278
706000
3000
Avrupa ve Kuzey Amerika kaynakları esas alındığında çıkan rakam bu.
12:01
A new study by Chris Murray at Harvard
279
709000
2000
Harvard'dan Chris Murray yeni çalışması
12:03
shows that if you look at the databases that were kept
280
711000
2000
Hindistan'daki İngiliz kayıtlarına
12:05
by the Brits in India,
281
713000
2000
bakılacak olursa ölüm oranının
12:07
there was a 31-fold greater death rate among the Indians.
282
715000
4000
Hintliler arasında 31 kat daha yüksek olduğunu gösterdi.
12:11
So there is a strong belief that in places of poverty
283
719000
3000
Yoksul bölgelerde ölüm oranlarının
12:14
the death toll was far higher.
284
722000
2000
çok daha yüksek olduğuna dair yaygın bir kanı mevcut.
12:16
And that a more likely toll
285
724000
2000
Buna göre toplam can kaybı
12:18
is somewhere in the neighborhood of 80 to 100 million people
286
726000
2000
80 ila 100 milyon civarında gibi görünüyor.
12:20
before we had commercial air travel.
287
728000
3000
1918'de hava ulaşımının olmadığını da unutmamalı.
12:23
So are we ready?
288
731000
2000
Peki, hazır mıyız?
12:25
As a nation, no we're not.
289
733000
2000
ulusal çapta, hayır.
12:27
And I think even those in the leadership
290
735000
2000
İnanıyorum ki, iktidardakilere soracak olsak
12:29
would say that is the case,
291
737000
2000
yapacak daha çok işimiz olduğunu
12:31
that we still have a long ways to go.
292
739000
2000
söyleyeceklerdir.
12:33
So what does that mean for you? Well the first thing is,
293
741000
2000
Peki bu durum sizi nasıl etkiler? Bir defa kendimiz, ailemiz çalışanlarımız için
12:35
I wouldn't start building up personal stockpiles of anything --
294
743000
3000
herhangi bir şeyi stoklamaya başlamak
12:38
for yourself, your family, or your employees --
295
746000
4000
anlamlı değil.
12:42
unless you've really done your homework.
296
750000
3000
ta ki ödevinizi tam olarak yapana değin.
12:45
What mask works, what mask doesn't work.
297
753000
2000
Hangi maske işe yarar, hangisi yaramaz?
12:47
How many masks do you need?
298
755000
2000
Ne kadar meskeye ihtiyaç var?
12:49
The Institute of Medicine study felt that
299
757000
2000
Tıp Enstitüsünün araştırması maskelerin
12:51
you could not recycle masks.
300
759000
2000
geri dönüştürülemediği kanısını doğurdu.
12:53
Well if you think it's going to last 18 months,
301
761000
3000
salgın dalgasının 18 ay süreceğini varsayarsak,
12:56
are you going to buy 18 months worth of masks
302
764000
2000
her aile ferdine 1 buçuk yıl boyunca
12:58
for every single person in your family?
303
766000
3000
yetecek maske mi alacaksınız?
13:01
We don't know -- again with Tamiflu,
304
769000
4000
Tamiflu da kesin çözüm değil.
13:05
the number one side effect of Tamiflu is
305
773000
2000
Tamiflu'nn yan etkilerindan biri
13:07
flu-like symptoms.
306
775000
2000
grip benzeri belirtiler.
13:09
So then how can you tell
307
777000
2000
O halde herkes Tamiflu alıyorsa
13:11
who in your family has the flu
308
779000
2000
ailede kimin grip olup
13:13
if everybody is taking Tamiflu?
309
781000
3000
kimin olmadığını nasıl ayırt edeceksiniz?
13:16
If you expand that out to think of a whole community,
310
784000
3000
Bu soruları bir mahallenin bütün sakinlerine
13:19
or all your employees in your company,
311
787000
3000
bir şirket çalışanlarının tümüne yayacak olursanız
13:22
you begin to realize how limited
312
790000
2000
Tamiflu'nun etkinliğinin ne kadar
13:24
the Tamiflu option might be.
313
792000
2000
sınırlı olabileceğini anlarsınız.
13:26
Everybody has come up to me and said,
314
794000
2000
Karşılaştığım herkes su depolayacağını
13:28
well I'll stockpile water or, I'll stockpile food, or what have you.
315
796000
4000
gıda stoklayacağını söyledi.
13:32
But really? Do you really have a place
316
800000
3000
Sahi mi? 1 buçuk - 2 yıl yetecek
13:35
to stockpile 18 months worth of food? Twenty-four months worth of food?
317
803000
3000
su yada gıda stoklayacak bir mekanınız var mı?
13:38
Do you want to view the pandemic threat
318
806000
2000
1950'lerde olduğu gibi mi ele alacaksınız sorunu?
13:40
the way back in the 1950s
319
808000
2000
O yıllarda konu sivil savunma kapsamında görülmüş
13:42
people viewed the civil defense issue,
320
810000
2000
evlerin bodrumunda sığınaklar inşa edilerek
13:44
and build your own little bomb shelter for pandemic flu?
321
812000
3000
grip salgınından korunmaya çalışılmıştı.
13:47
I don't think that's rational.
322
815000
2000
Bunun mantıklı olduğunu sanmıyorum.
13:49
I think it's about having to be prepared
323
817000
2000
Bence mesele toplum olarak, bireyler olarak
13:51
as communities, not as individuals --
324
819000
2000
hatta ulus olarak, ülke olarak,
13:53
being prepared as nation,
325
821000
2000
devlet olarak hazır bulunmakla
13:55
being prepared as state, being prepared as town.
326
823000
3000
hazırlıklı olmakla ilgili.
13:58
And right now most of the preparedness
327
826000
2000
Mevcut hazırlıkların çoğu
14:00
is deeply flawed.
328
828000
2000
temel kusurlar içeriyor.
14:02
And I hope I've convinced you of that,
329
830000
2000
Umarım sizleri ikna edebilmiş,
14:04
which means that the real job is go out and
330
832000
2000
asıl meselenin
14:06
say to your local leaders,
331
834000
2000
yerel yöneticileri
14:08
and your national leaders,
332
836000
2000
ulusal yöneticileri sıkıştırmak olduğunu,
14:10
"Why haven't you solved these problems?
333
838000
2000
onlara "neden bu sorunları hala çözmediniz?"
14:12
Why are you still thinking that
334
840000
2000
hala neden Katrina'da alınan derslerin grip salgınında uygulanabileceğini
14:14
the lessons of Katrina do not apply to flu?"
335
842000
3000
anlamıyorsunuz?" diye baskı yapmak olduğunu ve
14:17
And put the pressure where the pressure needs to be put.
336
845000
4000
baskının doğru yerlere yapılması gerektiğini gösterebilmişimdir.
14:21
But I guess the other thing to add is,
337
849000
2000
Son olarak üzerinde durulması gereken konu
14:23
if you do have employees, and you do have a company,
338
851000
2000
iş yeri sahiplerinin, çalışanları hakkındaki sorumlulukları olsa gerek.
14:25
I think you have certain responsibilities
339
853000
3000
Bence başlıca sorumluluğunuz çalışanlarınıza
14:28
to demonstrate that you are thinking ahead for them,
340
856000
2000
onlardan bir adım sonrasını düşündüğünüzü göstermek,
14:30
and you are trying to plan.
341
858000
2000
bir plan yapmaya çalıştığınızı kanıtlamaktır.
14:32
At a minimum the British banking plan showed that
342
860000
4000
İngilizlerin bankacılık sektöründeki deneyi
14:36
telecommuting can be helpful.
343
864000
2000
evden çalışmanın hiç yoktan iyi bir uygulama olduğunu gösterdi.
14:38
It probably does reduce exposure
344
866000
2000
Muhtemelen insanların ofise gelerek temas etmesini,
14:40
because people are not coming into the office and coughing on each other,
345
868000
3000
birbirinin yüzüne aksırmasını,
14:43
or touching common objects
346
871000
3000
müşterek kullanılan nesneleri elden ele aktarmasını önleyecek,
14:46
and sharing things via their hands.
347
874000
2000
virüse maruz kalma ihtimalini azaltacaktır.
14:48
But can you sustain your company that way?
348
876000
4000
Ama yalnız çevrimiçi hizmet veren bir şirkette
14:52
Well if you have a dot-com, maybe you can.
349
880000
3000
bu şeklide işleri yürütmek mümkün olabilir.
14:55
Otherwise you're in trouble.
350
883000
3000
Aksi halde tehlikedesiniz demektir.
14:58
Happy to take your questions.
351
886000
2000
Sorularınız cevaplamaktan memnuniyet duyacağım.
15:00
(Applause)
352
888000
4000
(alkışlar)
15:04
Audience member: What factors determine the duration of a pandemic?
353
892000
5000
İzleyici: salgının süresini belirleyen faktörler nelerdir?
15:09
Laurie Garret: What factors determine the duration of a pandemic, we don't really know.
354
897000
4000
Laurie Garret: Hangi faktörlerin salgın süresini belirlediğini bilmiyoruz.
15:13
I could give you a bunch of flip, this, that, and the other.
355
901000
3000
Size biraz şu, biraz bu diyebilirim.
15:16
But I would say that honestly we don't know.
356
904000
3000
Ama doğrusunu söylemek gerekirse tam olarak bilemiyoruz.
15:19
Clearly the bottom line is
357
907000
2000
Ancak bildiğimiz şu ki,
15:21
the virus eventually attenuates,
358
909000
3000
virüs zamanla gücünü yitiriyor
15:24
and ceases to be a lethal virus to humanity,
359
912000
5000
ve insan türü için giderek daha az ölümcül hale geliyor
15:29
and finds other hosts.
360
917000
2000
ve kendine taşıyıcı olacak başka türler buluyor.
15:31
But we don't really know how and why that happens.
361
919000
2000
Bunun neden ve nasıl olduğunu bilmiyoruz.
15:33
It's a very complicated ecology.
362
921000
3000
Bu son derece karmaşık bir ekoloji.
15:36
Audience member: What kind of triggers are you looking for?
363
924000
3000
İzleyici: Salgını ne tür etmenler tetikliyor?
15:39
You know way more than any of us.
364
927000
2000
bizden çok daha fazla bilgiye sahipsiniz.
15:41
To say ahh, if this happens then we are going to have a pandemic?
365
929000
4000
yani "hah şu olduğunda bu bir salgındır" diyeceğimiz şey nedir?
15:45
LG: The moment that you see any evidence
366
933000
2000
LG: Salgın tanısını, insandan insana ciddi bulaşma tespit ettiğiniz
15:47
of serious human-to-human to transmission.
367
935000
3000
anda koyabilirsiniz.
15:50
Not just intimately between family members
368
938000
2000
Sadece yakın aile fertleri arasında değil,
15:52
who took care of an ailing sister or brother,
369
940000
4000
örneğin hasta bir kardeşe bakan diğeri hastalandığında değil de,
15:56
but a community infected --
370
944000
2000
bir topluluk hastalıktan etkilendiğinde
15:58
spread within a school,
371
946000
2000
mesela bir okulda, bir öğrenci yurdunda
16:00
spread within a dormitory, something of that nature.
372
948000
3000
buna benzer ortamlarda hastalığın bulaşması salgın anlamına gelir.
16:03
Then I think that there is universal agreement
373
951000
3000
Sanırım bu uluslararası bir anlaşma
16:06
now, at WHO all the way down:
374
954000
2000
Dünya Sağlık Örgütünden en yerel kurumlara kadar
16:08
Send out the alert.
375
956000
4000
salgın alarmı bu durumlarda verilir.
16:12
Audience member: Some research has indicated that statins can be helpful.
376
960000
4000
İzleyici: Bazı araştırmalar kolesterol ilaçlarının gripte etkili olabildiğini gösteriyor.
16:16
Can you talk about that?
377
964000
2000
Bu konuyu açar mısınız?
16:18
LG: Yeah. There is some evidence that taking Lipitor
378
966000
2000
LG: Evet, Lipitor gibi kolesterol düşürücü
16:20
and other common statins for cholesterol control
379
968000
3000
ilaçların kullanımının
16:23
may decrease your vulnerability
380
971000
4000
gribe karşı hassasiyeti azalttığına dair
16:27
to influenza.
381
975000
2000
bulgular var.
16:29
But we do not completely understand why.
382
977000
3000
Ancak nedenini tam olarak bilmiyoruz.
16:32
The mechanism isn't clear.
383
980000
2000
İşleyişi net değil.
16:34
And I don't know that there is any way
384
982000
5000
ve anne baba olarak çocuğunuza
16:39
responsibly for someone to start
385
987000
3000
gribe yakalanmasını önlemek adına
16:42
medicating their children
386
990000
2000
kendi kolesterol ilaçlarınızı
16:44
with their personal supply of Lipitor or something of that nature.
387
992000
4000
kullandırmayı sorumlu bir davranış olarak görür müsünüz.
16:48
We have absolutely no idea what that would do.
388
996000
2000
Bunun neyle sonuçlanacağı hakkında en ufak fikrimiz yok.
16:50
You might be causing some very dangerous outcomes
389
998000
3000
Çocuğunuz üzerinde böyle bir deneme yapmak
16:53
in your children, doing such a thing.
390
1001000
3000
çok tehlikeli souçlar doğurabilir
16:56
Audience member: How far along are we in being able to determine
391
1004000
2000
İzleyici: Tüm belirtiler ortaya çıkmadan
16:58
whether someone is actually carrying, whether somebody has this
392
1006000
2000
ne kadar öncesinden bir kişinin hastalığı
17:00
before the symptoms are full-blown?
393
1008000
2000
taşıyıp taşımadığını anlayabiliriz?
17:02
LG: Right. So I have for a long time said
394
1010000
3000
LG: Haklısınız. Uzun zamandır ben de
17:05
that what we really needed was a rapid diagnostic.
395
1013000
3000
hızlı teşhis yöntemlerinin öneminden bahsediyorum.
17:08
And our Centers for Disease Control
396
1016000
3000
Hastalık Kontrol Merkezlerimiz
17:11
has labeled a test they developed
397
1019000
3000
hızlı teşhis adını verdikleri
17:14
a rapid diagnostic.
398
1022000
2000
bir test geliştirdiler.
17:16
It takes 24 hours in a very highly developed laboratory,
399
1024000
4000
Şimdilik teşhis son derece gelişmiş laboratuvarlarda
17:20
in highly skilled hands.
400
1028000
2000
gayet yetkin ellerde 24 saatlik bir test sonucunda teşhis edilebiliyor.
17:22
I'm thinking dipstick.
401
1030000
2000
benim aklımda bir ağız çubuğu var, mesela.
17:24
You could do it to your own kid. It changes color.
402
1032000
2000
Çocuğunuzun ağzına sürtüyorsunuz, renk değiştirerek
17:26
It tells you if you have H5N1.
403
1034000
2000
H5N1 var mı yok mu tespit ediyor.
17:28
In terms of where we are in science
404
1036000
4000
DNA analizleri ve sair konuda
17:32
with DNA identification capacities and so on,
405
1040000
4000
bilimin geldiği nokta gözönüne alındığında
17:36
it's not that far off.
406
1044000
2000
bunun çok da uzak bir ihtimal olmaması gerek.
17:38
But we're not there. And there hasn't been the kind of investment to get us there.
407
1046000
5000
Şimdilik böyle bir test yok elimizde. Ayrıca bu yönde bir yatırım da mevcut değil.
17:43
Audience member: In the 1918 flu I understand that
408
1051000
3000
İzleyici: 19182daki büyük grip salgınında
17:46
they theorized that there was some attenuation
409
1054000
4000
anladığım kadarıyla virüsün insana bulaşmasıyla
17:50
of the virus when it made the leap into humans.
410
1058000
2000
güçsüzleştiğini varsaydılar.
17:52
Is that likely, do you think, here?
411
1060000
2000
Sizce şimdi de böyle mi?
17:54
I mean 100 percent death rate
412
1062000
4000
yüzde 100 ölüm oranı,
17:58
is pretty severe.
413
1066000
2000
hafife alınamaz.
18:00
LG: Um yeah. So we don't actually know
414
1068000
4000
LG: Eh, evet. Aslında 1918'de
18:04
what the lethality was
415
1072000
3000
virüsün insana bulaşmadan önce
18:07
of the 1918 strain to wild birds
416
1075000
4000
kuşlar üzerindeki yarattığı
18:11
before it jumped from birds to humans.
417
1079000
2000
ölüm oranın bilmiyoruz.
18:13
It's curious that there is no evidence
418
1081000
2000
Maalesef insanlar arasında salgın başgöstermeden önce
18:15
of mass die-offs of chickens
419
1083000
2000
Amerika genelinde ne kadar tavuğun
18:17
or household birds across America
420
1085000
3000
ya da kümes hayvanının öldüğüne
18:20
before the human pandemic happened.
421
1088000
2000
dair herhangi bir kanıt yok.
18:22
That may be because those events
422
1090000
2000
Belki de bu hayvan ölümleri
18:24
were occurring on the other side of the world
423
1092000
2000
uzakta, dünyanın öbür ucunda
18:26
where nobody was paying attention.
424
1094000
2000
cereyan ettiği için kimse dikkat etmemiştir.
18:28
But the virus clearly
425
1096000
4000
Ancak açıkça anlaşılıyor ki, virüs,
18:32
went through one round around the world
426
1100000
2000
I. Dünya Savaşı sırasında
18:34
in a mild enough form
427
1102000
2000
İngiliz ordusunun garanti vererek
18:36
that the British army in World War I
428
1104000
3000
savaşın gidişatına etki etmeyeceğini bildirmesine
18:39
actually certified that it was not a threat
429
1107000
3000
yol açacak kadar hafif
18:42
and would not affect the outcome of the war.
430
1110000
3000
bir formda dünyayı turlamıştı.
18:45
And after circulating around the world
431
1113000
2000
Bu ilk dünya turunun ardından
18:47
came back in a form that was tremendously lethal.
432
1115000
5000
muazzam derecede ölümcül bir formla geri geldi.
18:52
What percentage of infected people were killed by it?
433
1120000
3000
Enfekte olanlardan kaçın öldü?
18:55
Again we don't really know for sure.
434
1123000
3000
Bu konuda da kesin bilgiye sahip değiliz.
18:58
It's clear that if you were malnourished to begin with,
435
1126000
2000
Ancak yetersiz beslenmeye maruz kalan
19:00
you had a weakened immune system,
436
1128000
2000
bağışıklık sistemi güçsüz
19:02
you lived in poverty in India or Africa,
437
1130000
3000
Hindistan ve Afrika'nın yoksulluğu içinde yaşayanlar için
19:05
your likelihood of dying was far greater.
438
1133000
3000
ölüm ihtimali çok daha yüksekti.
19:08
But we don't really know.
439
1136000
3000
Ancak kesin bilgimiz yok.
19:11
Audience member: One of the things I've heard is that
440
1139000
2000
İzleyici: Duyduğuma göre asıl ölüm sebebi
19:13
the real death cause when you get a flu is the associated pneumonia,
441
1141000
3000
gribe eşlik eden zatürreymiş.
19:16
and that a pneumonia vaccine
442
1144000
2000
ve zatürre aşısı
19:18
may offer you 50 percent better chance of survival.
443
1146000
4000
hayatta kalma şansını yüze 50 arttırıyormuş.
19:22
LG: For a long time, researchers in emerging diseases
444
1150000
4000
LG: Araştırmacılar uzun yıllar boyu
19:26
were kind of dismissive of the pandemic flu threat
445
1154000
2000
1918'de antibiyotiğin var olmamasına dayanarak
19:28
on the grounds that
446
1156000
2000
grip salgını tehdidine
19:30
back in 1918 they didn't have antibiotics.
447
1158000
2000
soğuk baktılar.
19:32
And that most people who die of regular flu --
448
1160000
3000
Çünkü normal grip çağında
19:35
which in regular flu years
449
1163000
2000
normal gripten dünya genelinde ölen
19:37
is about 360,000 people worldwide,
450
1165000
3000
yaklaşık 360 bin kişinin çoğu
19:40
most of them senior citizens --
451
1168000
2000
yaşlılardı.
19:42
and they die not of the flu but because the flu gives an assault to their immune system.
452
1170000
4000
Ölüm sebebi ise grip değil, gribin bağışıklık sistemini zayiflatmasıydı.
19:46
And along comes pneumococcus
453
1174000
2000
Bunun yanısıra görülen zatürre mikrobu,
19:48
or another bacteria, streptococcus
454
1176000
2000
ya da başka bakteriler, sterptokoklar
19:50
and boom, they get a bacterial pneumonia.
455
1178000
2000
bekteriyel zatürreye yol açıyor ve ölüme sebep oluyordu.
19:52
But it turns out that in 1918 that was not the case at all.
456
1180000
3000
Ancak 1918'de durum hiç de böyle değildi.
19:55
And so far in the H5N1 cases in people,
457
1183000
3000
Şimdiye dek görülen H5N1 vakalarında
19:58
similarly bacterial infection
458
1186000
2000
banzer bir bakteriyel enfeksiyona
20:00
has not been an issue at all.
459
1188000
2000
hiç rastlanmadı.
20:02
It's this absolutely phenomenal disruption of the immune system
460
1190000
5000
Hiç şüphe yok ki bağışıklık sistemi olağanüstü şekilde etkileniyor
20:07
that is the key to why people die of this virus.
461
1195000
3000
bu da virüsten ölüme giden bir kapı açıyordu.
20:10
And I would just add
462
1198000
2000
Eklemek isterim ki,
20:12
we saw the same thing with SARS.
463
1200000
2000
aynı şeyi SARS'ta da gördük.
20:14
So what's going on here is your body says,
464
1202000
3000
Vücudunuz bu noktada şöyle bir hale giriyor:
20:17
your immune system sends out all its sentinels and says,
465
1205000
4000
bağışıklık sisteminiz tüm koruyucularını yollayarak
20:21
"I don't know what the heck this is.
466
1209000
2000
"bu da nesi?
20:23
We've never seen anything even remotely like this before."
467
1211000
3000
daha önce hiç böylesini görmedik" diyor.
20:26
It won't do any good to bring in the sharpshooters
468
1214000
3000
Keskin nişancılar fayda etmiyor
20:29
because those antibodies aren't here.
469
1217000
2000
çünkü orada antikorlar mevcut değil.
20:31
And it won't do any good to bring in the tanks and the artillery
470
1219000
3000
tankları topları göndermek de yararsız
20:34
because those T-cells don't recognize it either.
471
1222000
3000
çünkü T hücreleri de bunu tanımıyor.
20:37
So we're going to have to go all-out thermonuclear response,
472
1225000
3000
Böylece termo nükleer tepkimeye giriyoruz ki,
20:40
stimulate the total cytokine cascade.
473
1228000
3000
bu da düz kas hücrelerini üreten salgıları harekete geçiriyor.
20:43
The whole immune system swarms into the lungs.
474
1231000
3000
Tüm bağışıklık sistemi akciğerlere doluşuyor
20:46
And yes they die, drowning in their own fluids, of pneumonia.
475
1234000
3000
ve evet, zatürreye bağlı sıvı birikmesinden, hepsi akciğerlerimizde boğularak ölüyor.
20:49
But it's not bacterial pneumonia.
476
1237000
2000
Ama bu bakteriyel zatürre değil
20:51
And it's not a pneumonia that would respond to a vaccine.
477
1239000
4000
ve bu tür zatürre aşıya tepki vermiyor.
20:55
And I think my time is up. I thank you all for your attention.
478
1243000
3000
Sanırım zamanım doldu. Dinlediğiniz için hepinize teşekkür ederim.
20:58
(Applause)
479
1246000
1000
(alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Laurie Garrett - Science journalistPulitzer winner Laurie Garrett studies global health and disease prevention. Her books include "The Coming Plague" and "Betrayal of Trust," about the crisis in global public health.
Why you should listen
Laurie Garrett has made a career of uncovering science and policy news that is almost too depressing to know: emerging and re-emerging diseases, and the world's general inability to deal with them. In the process, she has uncovered gaping lapses in public health and policy.
Garrett is the author of The Coming Plague: Newly Emerging Diseases in a World Out of Balance and Betrayal of Trust: The Collapse of Global Public Health. As a science writer for Newsday, Garrett won a Pulitzer, a Peabody and two Polk awards; in 2004, she joined the Council on Foreign Relations as Senior Fellow for Global Health. She is an expert on public health -- and the fascinating ways that health policy affects foreign policy and national security.
Laurie Garrett | Speaker | TED.com