TEDxBoston 2012
Noah Wilson-Rich: Every city needs healthy honey bees
Noah Wilson-Rich: Thành phố cần những con ong mật khỏe mạnh
Filmed:
Readability: 3.4
850,068 views
Ong đang dần biến mất, nhanh chóng và bí ẩn ở những vùng nông thôn. Đi cùng với đó là những hệ luỵ nghiêm trọng cho ngành nông nghiệp. Tuy nhiên, dân số ong dường như lại gia tăng ở khu vực thành thị - và thành phố cũng cần sự giúp đỡ của chúng. Noah Wilson-Rich đề xuất rằng nuôi ong ở thành thị có thể góp phần quan trọng, thổi sức sống mới vào thành phố và dân cư. (Ghi hình tại TEDxBoston)
Noah Wilson-Rich - Beekeeper
Noah Wilson-Rich studies bees and bee diseases. He founded Best Bees Company to support people who want to own and care for their own beehive. Full bio
Noah Wilson-Rich studies bees and bee diseases. He founded Best Bees Company to support people who want to own and care for their own beehive. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
This man is wearing what we call
0
1552
2714
Người đàn ông này
đang mang một thứ
đang mang một thứ
00:16
a bee beard. (Laughter)
1
4266
2770
được gọi là
râu ong. (Cười)
râu ong. (Cười)
00:19
A beard full of bees.
2
7036
1449
Một bộ râu đầy ong.
00:20
Now, this is what many of you might picture
3
8485
3243
Đây là điều mà nhiều người hình dung
00:23
when you think about honeybees, maybe insects,
4
11728
2973
khi nghĩ tới ong mật, hay côn trùng,
00:26
or maybe anything that has more legs than two.
5
14701
3088
hay là thứ gì đó
có nhiều hơn 2 chân.
có nhiều hơn 2 chân.
00:29
And let me start by telling you, I gotcha.
6
17789
2658
Tôi sẽ mở đầu bằng việc nói rằng
tôi hiểu.
tôi hiểu.
00:32
I understand that. But, there are many things to know,
7
20447
4481
Tôi hiểu điều đó chứ.
Nhưng có rất nhiều điều cần biết,
và tôi muốn bạn hãy mở rộng tâm trí
và tôi muốn bạn hãy mở rộng tâm trí
00:36
and I want you to open your minds here,
8
24928
2680
00:39
keep them open, and change your perspective about honeybees.
9
27608
3490
thay đổi cách nhìn của mình về loài ong.
00:43
Notice that this man is not getting stung.
10
31098
2965
Hãy để ý rằng
người đàn ông này không hề bị đốt.
người đàn ông này không hề bị đốt.
00:46
He probably has a queen bee tied to his chin,
11
34063
3444
Có thể anh ta bị dính ong chúa vào cằm,
00:49
and the other bees are attracted to it.
12
37507
2119
và các con ong khác bị thu hút vào đó.
00:51
So this really demonstrates our relationship with honeybees,
13
39626
4036
Nó thể hiện mối quan hệ
của chúng ta với loài ong,
của chúng ta với loài ong,
00:55
and that goes deep back for thousands of years.
14
43662
3768
và điều này đã có
từ hàng nghìn năm trước.
từ hàng nghìn năm trước.
00:59
We're very co-evolved, because we depend on bees
15
47430
3162
Chúng ta cùng tiến hóa,
vì ta cần loài ong để thụ phấn
vì ta cần loài ong để thụ phấn
01:02
for pollination and, even more recently,
16
50592
2960
và gần đây, nó như
một loại hàng hóa vậy.
một loại hàng hóa vậy.
01:05
as an economic commodity.
17
53552
1824
Nhiều người có thể đã nghe về việc
ong mật đang dần biến mất,
ong mật đang dần biến mất,
01:07
Many of you may have heard that honeybees are disappearing,
18
55376
2800
01:10
not just dying, but they're gone.
19
58176
2577
không chỉ chết, mà là biến mất.
01:12
We don't even find dead bodies.
20
60753
1802
Ta thậm chí không tìm được
xác của chúng.
xác của chúng.
01:14
This is called colony collapse disorder,
21
62555
2371
Đây được gọi là
rối loạn sụt giảm bầy đàn,
rối loạn sụt giảm bầy đàn,
01:16
and it's bizarre. Researchers around the globe
22
64926
2212
thật kỳ quái.
Các nhà nghiên cứu toàn cầu
vẫn chưa tìm ra nguyên nhân
vẫn chưa tìm ra nguyên nhân
01:19
still do not know what's causing it,
23
67138
2446
01:21
but what we do know is that, with the declining numbers
24
69584
2570
nhưng những gì ta biết là
với số lượng ong giảm dần,
với số lượng ong giảm dần,
01:24
of bees, the costs of over 130 fruit and vegetable crops
25
72154
4237
giá cả của hơn 130 loại rau quả
nguồn thức ăn cho con người
nguồn thức ăn cho con người
01:28
that we rely on for food is going up in price.
26
76391
5007
sẽ tăng lên.
01:33
So honeybees are important for their role in the economy
27
81398
3758
Thế nên, ong mật có vai trò quan trọng
đối với nền kinh tế
đối với nền kinh tế
01:37
as well as in agriculture.
28
85156
2025
cũng như với
ngành nông nghiệp.
ngành nông nghiệp.
01:39
Here you can see some pictures of what are called
29
87181
1819
Bạn có thể thấy
một vài hình ảnh
một vài hình ảnh
01:41
green roofs, or urban agriculture.
30
89000
2689
được gọi là mái nhà xanh,
hay nông nghiệp thành thị.
hay nông nghiệp thành thị.
01:43
We're familiar with the image on the left that shows
31
91689
2278
Chúng ta đã quen với hình ảnh bên trái,
01:45
a local neighborhood garden in the South End.
32
93967
2784
một mảnh vườn trong khu dân cư
ở South End.
ở South End.
01:48
That's where I call home. I have a beehive in the backyard.
33
96751
2791
Đó là nhà của tôi.
Tôi có một tổ ong ở sân sau.
Tôi có một tổ ong ở sân sau.
01:51
And perhaps a green roof in the future,
34
99542
2419
Và đây có lẽ là
mái nhà trong tương lai,
mái nhà trong tương lai,
01:53
when we're further utilizing urban areas,
35
101961
1931
khi ta tận dụng không gian thành phố,
01:55
where there are stacks of garden spaces.
36
103892
3458
tạo ra nhiều không gian xanh.
01:59
Check out this image above the orange line in Boston.
37
107350
3353
Hãy xem bức ảnh ở Boston
02:02
Try to spot the beehive. It's there.
38
110703
3477
Hãy thử tìm tổ ong. Nó ở ngay đó.
02:06
It's on the rooftop, right on the corner there,
39
114180
2697
Trên tầng áp mái, ngay góc kia,
02:08
and it's been there for a couple of years now.
40
116877
2393
và nó đã ở đó vài năm rồi.
02:11
The way that urban beekeeping currently operates
41
119270
3252
Cách nuôi ong ở thành thị hiện nay
02:14
is that the beehives are quite hidden,
42
122522
2591
đó là để tổ ong ở góc khuất,
02:17
and it's not because they need to be.
43
125113
2027
và không phải vì nó cần ở đó
02:19
It's just because people are uncomfortable with the idea,
44
127140
2977
mà là vì mọi người không
thoải mái với ý tưởng này,
thoải mái với ý tưởng này,
02:22
and that's why I want you today to try to think about this,
45
130117
3674
đó là lí do tôi muốn các bạn
suy ghĩ về nó,
suy ghĩ về nó,
02:25
think about the benefits of bees in cities
46
133791
2283
nghĩ về lợi ích của ong trong thành phố
02:28
and why they really are a terrific thing.
47
136074
2259
và tại sao chúng lại là một thứ tuyệt vời.
02:30
Let me give you a brief rundown on how pollination works.
48
138333
2970
Tôi sẽ tóm tắt cho bạn cách thụ phấn.
02:33
So we know flowers, we know fruits and vegetables,
49
141303
2583
Chúng ta đã biết hoa, quả và rau,
02:35
even some alfalfa in hay that the livestock
50
143886
3206
thậm chí cỏ linh lăng
trong thức ăn gia súc,
trong thức ăn gia súc,
02:39
for the meats that we eat, rely on pollinators,
51
147092
2463
cũng đều cần thụ phấn,
02:41
but you've got male and female parts to a plant here,
52
149555
3433
nhưng bạn cần có
phần đực và cái của cây,
phần đực và cái của cây,
02:44
and basically pollinators are attracted to plants
53
152988
2890
và loài thụ phấn
bị thu hút bởi mật hoa
bị thu hút bởi mật hoa
02:47
for their nectar, and in the process,
54
155878
3027
và trong quá trình đó,
02:50
a bee will visit some flowers and pick up some pollen,
55
158905
3375
ong sẽ thăm vài bông hoa
và mang theo phấn
và mang theo phấn
02:54
or that male kind of sperm counterpart, along the way,
56
162280
3432
phần tương tự như tinh trùng,
02:57
and then travel to different flowers, and eventually
57
165712
2618
đi tới những bông hoa khác.
03:00
an apple, in this case, will be produced.
58
168330
3119
Cuối cùng, trong trường hợp này,
quả táo được hình thành.
quả táo được hình thành.
03:03
You can see the orientation. The stem is down.
59
171449
2267
Bạn có thể thấy quá trình.
Cuống hoa rụng xuống.
Cuống hoa rụng xuống.
03:05
The blossom end has fallen off by the time we eat it,
60
173716
2954
Quá trình kết thúc khi chúng ta ăn quả,
03:08
but that's a basic overview of how pollination works.
61
176670
2858
nhưng đó chỉ là tổng quan
cách thụ phấn diễn ra.
cách thụ phấn diễn ra.
03:11
And let's think about urban living, not today,
62
179528
2872
Giờ, hãy nghĩ về cuộc sống thành thị,
03:14
and not in the past, but what about in a hundred years?
63
182400
2865
không phải lúc này hay quá khứ,
mà trong 100 năm tới.
mà trong 100 năm tới.
03:17
What's it gonna look like? We have huge grand challenges
64
185265
3938
Nó sẽ trông như thế nào?
Thiếu chỗ ở là một vấn đề lớn.
Thiếu chỗ ở là một vấn đề lớn.
03:21
these days of habitat loss. We have more and more people,
65
189203
3930
Chúng ta sẽ có hàng tỉ người
trong 100 năm tới,
trong 100 năm tới,
03:25
billions of people, in 100 years, God knows how many people,
66
193133
3361
chỉ có Chúa mới biết
chính xác số lượng
chính xác số lượng
03:28
and how little space there will be to fit all of them,
67
196494
3364
và không gian ít ỏi
để chứa hết số người đó,
để chứa hết số người đó,
03:31
so we need to change the way that we see cities, and
68
199858
3422
vậy nên, cần thay đổi cách nhìn
về thành phố,
về thành phố,
03:35
looking at this picture on the left of New York City today,
69
203280
3363
hãy nhìn bức hình bên trái
là New York hiện nay
là New York hiện nay
03:38
you can see how gray and brown it is.
70
206643
1867
bạn sẽ thấy toàn màu xám và nâu.
03:40
We have tar paper on the rooftops that bounces heat back
71
208510
3531
Chúng ta có giấy dầu hắc
trên tầng thượng
trên tầng thượng
phản hơi nóng vào lại không khí,
03:44
into the atmosphere,
72
212041
2036
03:46
contributing to global climate change, no doubt.
73
214077
2335
góp phần làm khí hậu nóng lên.
03:48
What about in 100 years, if we have green rooftops
74
216412
2500
Trong 100 năm nữa, nếu ta có
những tầng thượng xanh mọi nơi,
những tầng thượng xanh mọi nơi,
03:50
everywhere, and gardening, and we create our own crops
75
218912
3163
và vườn tược, tự trồng
thực phẩm ngay trong thành phố?
thực phẩm ngay trong thành phố?
03:54
right in the cities? We save on the costs of transportation,
76
222075
3803
Chúng ta sẽ tiết kiệm chi phí vận chuyển,
03:57
we save on a healthier diet, and we also educate
77
225878
4096
và có bữa ăn nhiều dinh dưỡng hơn,
đồng thời giáo dục
và tạo ra nhiều việc làm hơn.
và tạo ra nhiều việc làm hơn.
04:01
and create new jobs locally.
78
229974
1702
04:03
We need bees for the future of our cities and urban living.
79
231676
4666
Chúng ta cần ong vì
tương lai của thành phố.
tương lai của thành phố.
04:08
Here's some data that we collected through our company
80
236342
3384
Đây là một vài dữ liệu từ
công ty Best Bees của chúng tôi,
công ty Best Bees của chúng tôi,
04:11
with Best Bees, where we deliver, install and manage
81
239726
2902
nơi vận chuyển, xây dựng và
quản lý tổ ong mật
quản lý tổ ong mật
04:14
honeybee hives for anybody who wants them,
82
242628
2243
cho bất cứ ai muốn có chúng,
04:16
in the city, in the countryside, and we introduce honeybees,
83
244871
3517
ở thành phố, nông thôn,
giới thiệu ong mật,
giới thiệu ong mật,
04:20
and the idea of beekeeping in your own backyard or rooftop
84
248388
2859
và ý tưởng nuôi ong ở sân sau,
tầng thượng, lối thoát hiểm
tầng thượng, lối thoát hiểm
04:23
or fire escape, for even that matter,
85
251247
2481
hay bất cứ đâu,
04:25
and seeing how simple it is and how possible it is.
86
253728
2774
và thấy rằng nó đơn giản
và khả thi làm sao.
và khả thi làm sao.
04:28
There's a counterintuitive trend that we noticed
87
256502
2132
Chúng tôi nhận thấy
có 1 xu hướng phản trực quan.
có 1 xu hướng phản trực quan.
04:30
in these numbers. So let's look at the first metric here,
88
258634
3443
Hãy nhìn số liệu đầu tiên
04:34
overwintering survival.
89
262077
1400
tỉ lệ sống sót sau mùa đông.
04:35
Now this has been a huge problem for many years,
90
263477
2825
Đây là vấn đề lớn trong nhiều năm,
04:38
basically since the late 1980s, when the varroa mite came
91
266302
4060
từ những năm 1980,
khi mối varroa xuất hiện
khi mối varroa xuất hiện
04:42
and brought many different viruses, bacteria
92
270362
3376
và mang theo nhiều bệnh
04:45
and fungal diseases with it.
93
273738
1804
về virus, vi khuẩn và nấm.
04:47
Overwintering success is hard,
94
275542
1749
Sống sót qua mùa đông rất khó,
04:49
and that's when most of the colonies are lost,
95
277291
2293
khi hầu hết tổ ong đã biến mất,
04:51
and we found that in the cities, bees are surviving
96
279584
2666
chúng tôi thấy số ong sống sót
04:54
better than they are in the country.
97
282250
2348
ở thành phố nhiều hơn ở nông thôn.
04:56
A bit counterintuitive, right?
98
284598
2228
Khá là phản trực quan phải không?
04:58
We think, oh, bees, countryside, agriculture,
99
286826
2082
Chúng ta nghĩ: ong, nông thôn, nông nghiệp
05:00
but that's not what the bees are showing.
100
288908
2227
nhưng ong lại thể hiện một cách khác.
05:03
The bees like it in the city. (Laughter)
101
291135
2149
Ong thích sống ở thành phố. (Cười)
05:05
Furthermore, they also produce more honey.
102
293284
3147
Hơn nữa, chúng cũng sản xuất
nhiều mật hơn.
nhiều mật hơn.
05:08
The urban honey is delicious.
103
296431
2569
Mật ong thành phố rất ngon.
05:11
The bees in Boston on the rooftop of the Seaport Hotel,
104
299000
3097
Trên tầng áp mái khách sạn
Seaport ở Boston,
Seaport ở Boston,
05:14
where we have hundreds of thousands of bees
105
302097
2472
nơi có hàng trăm ngàn con ong
05:16
flying overheard right now
106
304569
1503
bay vù vù ngay lúc này
05:18
that I'm sure none of you noticed when we walked by,
107
306072
2305
mà tôi chắc sẽ không ai
nhận ra khi đi ngang,
nhận ra khi đi ngang,
05:20
are going to all of the local community gardens
108
308377
2310
đang bay đến các khu vườn xung quanh
05:22
and making delicious, healthy honey
109
310687
2399
và làm ra mật ong thơm ngon, bổ dưỡng
05:25
that just tastes like the flowers in our city.
110
313086
3028
có vị của những
bông hoa trong thành phố.
bông hoa trong thành phố.
05:28
So the yield for urban hives, in terms of honey production,
111
316114
4787
Do đó, xây dựng tổ ong thành thị
về phương diện sản xuất
về phương diện sản xuất
05:32
is higher as well as the overwintering survival,
112
320901
3115
là có lợi, cũng như việc sống sót
qua mùa đông, nếu so sánh với nông thôn.
qua mùa đông, nếu so sánh với nông thôn.
05:36
compared to rural areas.
113
324016
1374
05:37
Again, a bit counterintuitive.
114
325390
2002
Một lần nữa, khá là phản trực quan.
05:39
And looking back historically at the timeline
115
327392
3321
Hãy nhìn lại lịch sử sức khỏe ong mật,
05:42
of honeybee health, we can go back to the year 950 and see
116
330713
4276
chúng ta về lại năm 950 và thấy rằng
05:46
that there was also a great mortality of bees in Ireland.
117
334989
3048
tỉ lệ tử vong của ong ở Ireland rất cao.
05:50
So the problems of bees today isn't necessarily
118
338037
3151
Thế nên, vấn đề của ong hiện nay
không hề mới.
không hề mới.
05:53
something new. It has been happening
119
341188
2625
Nó đã xảy ra từ 1000 năm trước,
05:55
since over a thousand years ago,
120
343813
2067
05:57
but what we don't really notice are these problems in cities.
121
345880
3697
nhưng ta đã không nhận ra
những vấn đề này trong thành phố.
những vấn đề này trong thành phố.
06:01
So one thing I want to encourage you to think about
122
349577
2028
Một điều mà tôi muốn các bạn suy nghĩ
đó là ý nghĩa của "đảo thành thị".
đó là ý nghĩa của "đảo thành thị".
06:03
is the idea of what an urban island is.
123
351605
2402
06:06
You think in the city maybe the temperature's warmer.
124
354007
3396
Bạn nghĩ rằng nhiệt độ
thành phố đang tăng lên.
thành phố đang tăng lên.
06:09
Why are bees doing better in the city?
125
357403
1579
Vậy sao ong lại sống tốt hơn ở thành phố?
06:10
This is a big question now to help us understand
126
358982
2672
Đây là câu hỏi lớn giúp ta hiểu
06:13
why they should be in the city.
127
361654
2321
tại sao chúng nên ở thành phố.
06:15
Perhaps there's more pollen in the city.
128
363975
2022
Có thể vì nơi đây
có nhiều phấn hoa hơn.
có nhiều phấn hoa hơn.
06:17
With the trains coming in to urban hubs, they can
129
365997
2216
Khi tàu hỏa chạy qua trung tâm thành phố,
06:20
carry pollen with them, very light pollen,
130
368213
2579
nó có thể mang theo phấn hoa loại nhẹ,
06:22
and it's just a big supermarket in the city.
131
370792
2337
như một siêu thị lớn trong thành phố.
06:25
A lot of linden trees live along the railroad tracks.
132
373129
3827
Có rất nhiều cây bồ đề dọc đường ray.
06:28
Perhaps there are fewer pesticides in the cities
133
376956
2766
Có lẽ ở thành phố có ít thuốc trừ sâu hơn
06:31
than there are in [rural] areas.
134
379722
2218
so với ở nông thôn.
06:33
Perhaps there are other things that we're just not thinking about yet,
135
381940
2852
Có lẽ có nhiều thứ khác ta chưa nghĩ tới,
06:36
but that's one idea to think about, urban islands.
136
384792
2607
nhưng "đảo thành thị" cũng
là một ý tưởng đáng suy nghĩ.
là một ý tưởng đáng suy nghĩ.
06:39
And colony collapse disorder is not the only thing
137
387399
3924
Và sụp đổ bản địa không phải
tác nhân duy nhất tới ong mật.
tác nhân duy nhất tới ong mật.
06:43
affecting honeybees. Honeybees are dying,
138
391323
2902
Ong mật đang chết dần,
06:46
and it's a huge, huge grand challenge of our time.
139
394225
3704
và đây là thách thức lớn đối với chúng ta.
06:49
What you can see up here is a map of the world,
140
397929
2472
Những gì bạn đang thấy là bản đồ thế giới,
06:52
and we're tracking the spread of this varroa mite.
141
400401
3072
và chúng tôi đánh dấu
sự tràn lan của mối varroa.
sự tràn lan của mối varroa.
06:55
Now, the varroa mite is what changed the game
142
403473
2688
Loài vật này đã thay đổi cơ cấu nuôi ong,
06:58
in beekeeping, and you can see, at the top right,
143
406161
2855
ở góc phải trên cùng,
thời gian trôi tới thời điểm hiện tại
thời gian trôi tới thời điểm hiện tại
07:01
the years are changing, we're coming up to modern times,
144
409016
3263
07:04
and you can see the spread of the varroa mite
145
412279
2330
và bạn có thể thấy
sự lan rộng của mối varroa
sự lan rộng của mối varroa
07:06
from the early 1900s through now.
146
414609
2651
từ đầu những năm 1900 tới nay.
07:09
It's 1968, and we're pretty much covering Asia.
147
417260
2951
Năm 1968, chúng
chiếm hầu hết châu Á.
chiếm hầu hết châu Á.
07:12
1971, we saw it spread to Europe and South America,
148
420211
4062
Năm 1971, chúng lan tới
châu Âu và Nam Mỹ,
châu Âu và Nam Mỹ,
07:16
and then, when we get to the 1980s,
149
424273
4388
và rồi đến những năm 1980,
07:20
and specifically to 1987, the varroa mite finally came
150
428661
4234
và đặc biệt năm 1987,
07:24
to North America and to the United States,
151
432895
2382
mối varroa đã tới Bắc Mỹ và Hoa Kỳ,
07:27
and that is when the game changed
152
435277
2456
và đó là khi tình hình thay đổi
đối với ong mật tại Mỹ.
đối với ong mật tại Mỹ.
07:29
for honeybees in the United States.
153
437733
2681
Nhiều người sẽ nhớ tuổi thơ
07:32
Many of us will remember our childhood growing up,
154
440414
2088
07:34
maybe you got stung by a bee, you saw bees on flowers.
155
442502
2226
bị một con ong chích,
hoặc thấy ong trên cây hoa.
hoặc thấy ong trên cây hoa.
07:36
Think of the kids today. Their childhood's a bit different.
156
444728
3938
Hãy nghĩ tới trẻ con ngày nay.
Tuổi thơ của chúng khá khác biệt.
Tuổi thơ của chúng khá khác biệt.
07:40
They don't experience this.
157
448666
1924
Chúng không được trải nghiệm điều này.
07:42
The bees just aren't around anymore.
158
450590
2500
Ong cũng không còn ở khắp nơi.
07:45
So we need bees and they're disappearing and it's a big problem.
159
453090
3440
Chúng ta cần ong và ong
đang biến mất, đó là vấn đề lớn.
đang biến mất, đó là vấn đề lớn.
07:48
What can we do here?
160
456530
1705
Vậy ta có thể làm gì?
07:50
So, what I do is honeybee research.
161
458235
2565
Điều tôi làm là nghiên cứu về ong mật.
07:52
I got my Ph.D. studying honeybee health.
162
460800
2093
Tôi có bằng tiến sĩ về sức khỏe ong mật.
07:54
I started in 2005 studying honeybees.
163
462893
3465
Tôi bắt đầu nghiên cứu ong mật
từ năm 2005.
từ năm 2005.
07:58
In 2006, honeybees started disappearing,
164
466358
2342
Năm 2006, ong mật bắt đầu biến mất,
08:00
so suddenly, like, this little nerd kid
165
468700
2361
và rồi, việc cậu nhóc mọt sách này
08:03
going to school working with bugs — (Laughter) —
166
471061
2617
đến trường làm việc với những con bọ-
(Cười)-
(Cười)-
08:05
became very relevant in the world.
167
473678
2093
trở nên vô cùng có ích.
08:07
And it worked out that way.
168
475771
1081
Như thế đó.
08:08
So my research focuses on ways to make bees healthier.
169
476852
3999
Vậy nên nghiên cứu của tôi là
làm cách nào để ong khỏe mạnh hơn.
làm cách nào để ong khỏe mạnh hơn.
08:12
I don't research what's killing the bees, per se.
170
480851
2791
Tôi không nghiên cứu
điều gì làm ong chết,
điều gì làm ong chết,
08:15
I'm not one of the many researchers around the world
171
483642
2183
tôi không phải một
trong các nhà nghiên cứu
trong các nhà nghiên cứu
08:17
who's looking at the effects of pesticides or diseases
172
485825
3071
tìm hiểu công dụng của
thuốc trừ sâu hoặc bệnh tật
thuốc trừ sâu hoặc bệnh tật
08:20
or habitat loss and poor nutrition on bees.
173
488896
2552
tình trạng mất chỗ ở hay
thiếu dinh dưỡng của ong.
thiếu dinh dưỡng của ong.
08:23
We're looking at ways to make bees healthier
174
491448
1993
Chúng tôi tìm cách giúp ong
08:25
through vaccines, through yogurt, like probiotics,
175
493441
3631
khỏe mạnh hơn
nhờ vắc-xin, sữa chua, lợi khuẩn,
nhờ vắc-xin, sữa chua, lợi khuẩn,
08:29
and other types of therapies in ways that can be fed orally to bees,
176
497072
4800
và nhiều liệu pháp để
trực tiếp cho ong ăn,
trực tiếp cho ong ăn,
08:33
and this process is so easy, even a 7-year-old can do it.
177
501872
3035
và quá trình này dễ
đến nỗi trẻ 7 tuổi cũng làm được.
đến nỗi trẻ 7 tuổi cũng làm được.
08:36
You just mix up some pollen, sugar and water,
178
504907
2360
Bạn chỉ cần trộn phấn hoa, đường và nước,
08:39
and whatever active ingredient you want to put in,
179
507267
1802
một thành phần nào đó bạn muốn,
08:41
and you just give it right to the bees. No chemicals involved,
180
509069
2198
và đưa cho lũ ong.
Không chất hóa học,
chỉ tăng cường miễn dịch.
chỉ tăng cường miễn dịch.
08:43
just immune boosters.
181
511267
2170
08:45
Humans think about our own health in a prospective way.
182
513437
2200
Con người rất chú trọng
đến sức khỏe của mình.
đến sức khỏe của mình.
08:47
We exercise, we eat healthy, we take vitamins.
183
515637
2660
Tập thể dục, ăn uống
lành mạnh, uống vitamin.
lành mạnh, uống vitamin.
08:50
Why don't we think about honeybees in that same type of way?
184
518297
3043
Tại sao không nghĩ
đến ong mật theo cách đó?
đến ong mật theo cách đó?
08:53
Bring them to areas where they're thriving
185
521340
2566
Mang chúng tới nơi
chúng có thể phát triển mạnh,
chúng có thể phát triển mạnh,
08:55
and try to make them healthier before they get sick.
186
523906
3436
làm chúng khỏe mạnh hơn
trước khi mắc bệnh.
trước khi mắc bệnh.
08:59
I spent many years in grad school trying to poke bees and do vaccines
187
527342
4189
Tôi đã dành nhiều năm ở trường
cố gắng chọc ong và tiêm vắc xin
cố gắng chọc ong và tiêm vắc xin
09:03
with needles. (Laughter) Like, years,
188
531531
3342
bằng những cây kim. (Cười)
Nhiều năm trước, tôi từng nghĩ:
"Trời, giờ là 3h sáng,
"Trời, giờ là 3h sáng,
09:06
years at the bench, "Oh my gosh, it's 3 a.m.
189
534873
2302
09:09
and I'm still pricking bees." (Laughter)
190
537175
1351
và mình vẫn đang chích ong"
(Cười)
(Cười)
09:10
And then one day I said, "Why don't we just do an oral vaccine?"
191
538526
3874
Rồi một ngày, tôi nghĩ: "Sao
không thử tiêm vắc xin qua miệng?"
không thử tiêm vắc xin qua miệng?"
09:14
It's like, "Ugh," so that's what we do. (Laughter)
192
542400
4648
Đó là điều chúng tôi đã làm. (Cười)
09:19
I'd love to share with you some images of urban beehives,
193
547048
3188
Tôi muốn chia sẻ với các bạn
vài hình ảnh về tổ ong thành thị,
vài hình ảnh về tổ ong thành thị,
09:22
because they can be anything.
194
550236
2482
vì chúng có thể là bất cứ thứ gì.
09:24
I mean, really open your mind with this.
195
552718
1903
Ý tôi là hãy cởi mở với ý tưởng này.
09:26
You can paint a hive to match your home.
196
554621
2174
Bạn có thể sơn tổ ong
hợp màu với nhà.
hợp màu với nhà.
09:28
You can hide a hive inside your home.
197
556795
3370
Bạn có thể giấu nó trong nhà.
09:32
These are three hives on the rooftop
198
560165
1812
Đây là 3 cái tổ ở tầng thượng
09:33
of the Fairmont Copley Plaza Hotel,
199
561977
2111
khách sạn Fairmont Copley Plaza,
09:36
and they're beautiful here. I mean, we matched
200
564088
2460
và chúng rất đẹp.
09:38
the new color of the inside of their rooms to do
201
566548
2681
Ta hợp màu phía trong căn phòng
09:41
some type of a stained wood with blue for their sheets,
202
569229
3237
để làm gỗ màu xanh dương cho tổ ong,
09:44
and these bees are terrific, and they also will use
203
572466
3019
và những con ong rất tuyệt vời,
09:47
herbs that are growing in the garden.
204
575485
2606
chúng còn sử dụng cây cỏ trong vườn.
09:50
That's what the chefs go to to use for their cooking,
205
578091
3099
Đó là thứ mà đầu bếp dùng để nấu ăn,
09:53
and the honey -- they do live events --
206
581190
1879
và mật ong được sử dụng trực tiếp,
09:55
they'll use that honey at their bars.
207
583069
2138
để ngay tại bàn bếp.
09:57
Honey is a great nutritional substitute for regular sugar
208
585207
2620
Mật ong là chất thay thế
đường thông thường,
đường thông thường,
09:59
because there are different types of sugars in there.
209
587827
2127
vì nó chứa nhiều loại đường.
10:01
We also have a classroom hives project,
210
589954
2377
Chúng tôi cũng có một
dự án lớp học tổ ong,
dự án lớp học tổ ong,
10:04
where -- this is a nonprofit venture --
211
592331
2652
một dự án phi lợi nhuận,
10:06
we're spreading the word around the world for how
212
594983
3117
phổ biến với toàn thế giới
10:10
honeybee hives can be taken into the classroom
213
598100
2285
cách đưa tổ ong vào trong lớp học
10:12
or into the museum setting, behind glass,
214
600385
2306
hoặc trong viện bảo tàng, sau bãi cỏ,
10:14
and used as an educational tool.
215
602691
2408
và sử dụng như 1 công cụ dạy học.
10:17
This hive that you see here has been
216
605099
1624
Tổ ong mà bạn thấy
10:18
in Fenway High School for many years now.
217
606723
2551
đã ở trường cấp 3 Fenway
nhiều năm trời.
nhiều năm trời.
Những con ong này bay tới
công viên Fenway.
công viên Fenway.
10:21
The bees fly right into the outfield of Fenway Park.
218
609274
1959
10:23
Nobody notices it. If you're not a flower,
219
611233
1955
Không ai nhận ra điều này.
10:25
these bees do not care about you. (Laughter)
220
613188
2621
Vì bạn không phải là hoa,
10:27
They don't. They don't. They'll say,
221
615809
2371
lũ ong không quan tâm đến bạn.
10:30
"S'cuse me, flying around." (Laughter)
222
618180
2911
Chúng sẽ nói: "Xin nói cho bay qua nhờ"
(Cười)
(Cười)
10:33
Some other images here in telling a part of the story
223
621091
2563
Những hình ảnh này cho thấy
1 phần câu chuyện
1 phần câu chuyện
10:35
that really made urban beekeeping terrific is
224
623654
2638
làm cho việc nuôi ong
ở thành phố trở nên tuyệt vời.
ở thành phố trở nên tuyệt vời.
10:38
in New York City, beekeeping was illegal until 2010.
225
626292
3364
Ở New York, nuôi ong là
bất hợp pháp cho tới năm 2010.
bất hợp pháp cho tới năm 2010.
10:41
That's a big problem, because what's going to pollinate
226
629656
3337
Đây là vấn đề lớn,
vì làm thế nào để thụ phấn
vì làm thế nào để thụ phấn
10:44
all of the gardens and the produce locally? Hands?
227
632993
3424
cho tất cả vườn cây và
sản xuất tại gia? Bằng tay ư?
sản xuất tại gia? Bằng tay ư?
10:48
I mean, locally in Boston, there is a terrific company
228
636417
3356
Hiện nay ở Boston, có 1 công ty rất hay
10:51
called Green City Growers, and they are going
229
639773
2405
tên là Những người xây thành phố xanh,
10:54
and pollinating their squash crops by hand with Q-Tips,
230
642178
3511
họ thụ phấn cho
vườn bí đao bằng tay với Q-Tips,
vườn bí đao bằng tay với Q-Tips,
10:57
and if they miss that three day window, there's no fruit.
231
645689
2554
và nếu họ bỏ 3 ngày,
sẽ không có quả.
sẽ không có quả.
11:00
Their clients aren't happy, and people go hungry.
232
648243
2903
Khách hàng của họ không hài lòng,
và mọi người sẽ bị đói.
và mọi người sẽ bị đói.
11:03
So this is important.
233
651146
1868
Vậy nên điều này rất quan trọng.
11:05
We have also some images of honey from Brooklyn.
234
653014
2107
Chúng tôi có vài hình ảnh ong ở Brooklyn.
11:07
Now, this was a mystery in the New York Times
235
655121
1952
Đây là điều bí ẩn
đăng trên tờ New York Times
đăng trên tờ New York Times
11:09
where the honey was very red, and the
236
657073
1848
nơi có ong đỏ,
11:10
New York State forensics department came in
237
658921
1524
bộ phận pháp y New York đã tới,
11:12
and they actually did some science to match
238
660445
2602
xét nghiệm
11:15
the red dye with that found
239
663047
2520
và thấy màu đỏ đó
11:17
in a maraschino cherry factory down the street. (Laughter)
240
665567
3251
đến từ nhà máy rượu anh đào cuối phố.
(Cười)
(Cười)
11:20
So you can tailor your honey to taste however you want
241
668818
3398
Vậy là, bạn có thể tự tạo mật ong
mang hương vị bạn muốn
mang hương vị bạn muốn
11:24
by planting bee-friendly flowers.
242
672216
2295
bằng cách trồng những cây hoa
thu hút ong.
thu hút ong.
11:26
Paris has been a terrific model for urban beekeeping.
243
674511
2738
Paris cũng là một mô hình
nuôi ong thành thị.
nuôi ong thành thị.
11:29
They've had hives on the rooftop of their opera house
244
677249
2550
Họ có tổ ong lâu năm ở
tầng áp mái nhà hát opera
tầng áp mái nhà hát opera
11:31
for many years now, and that's what really got people started, thinking,
245
679799
2936
điều khiến nhiều người
bắt đầu suy nghĩ
bắt đầu suy nghĩ
11:34
"Wow, we can do this, and we should do this."
246
682735
3468
"Ồ, chúng ta có thể làm thế,
chúng ta nên làm thế"
chúng ta nên làm thế"
11:38
Also in London, and in Europe across the board,
247
686203
2833
Ở London và châu Âu,
11:41
they're very advanced in their use of green rooftops
248
689036
3252
họ thành thạo việc
tận dụng những mái nhà xanh,
tận dụng những mái nhà xanh,
11:44
and integrating beehives,
249
692288
2498
kết hợp với tổ ong.
11:46
and I'll show you an ending note here.
250
694786
3181
Tôi sẽ kết thúc bài thuyết trình tại đây.
11:49
I would like to encourage you to open your mind.
251
697967
2075
Tôi mong muốn bạn
suy nghĩ thoáng hơn.
suy nghĩ thoáng hơn.
11:52
What can you do to save the bees or to help them
252
700042
3161
Bạn có thể làm gì để cứu lũ ong
11:55
or to think of sustainable cities in the future?
253
703203
3791
giúp chúng hoặc nghĩ tới thành phố
bền vững trong tương lai?
bền vững trong tương lai?
11:58
Well, really, just change your perspective.
254
706994
1970
Chỉ cần thay đổi cách nhìn của bạn.
12:00
Try to understand that bees are very important.
255
708964
1974
Hãy hiểu rằng loài ong rất quan trọng.
12:02
A bee isn't going to sting you if you see it.
256
710938
2411
Ong sẽ không chích bạn
khi bạn thấy nó.
khi bạn thấy nó.
12:05
The bee dies. Honeybees die when they sting,
257
713349
3314
Ong sẽ chết nếu chích người
12:08
so they don't want to do it either. (Laughter)
258
716663
2442
nên chúng cũng không muốn làm vậy đâu.
(Cười)
(Cười)
12:11
It's nothing to panic about. They're all over the city.
259
719105
4090
Không việc gì phải sợ.
Chúng ở khắp thành phố.
Chúng ở khắp thành phố.
12:15
You could even get your own hive if you want.
260
723195
2102
Bạn có thể có tổ ong của mình
nếu muốn.
nếu muốn.
12:17
There are great resources available,
261
725297
1728
Có rất nhiều nguồn sẵn có,
12:19
and there are even companies that will help get you set up and mentor you
262
727025
2951
nhiều công ty sẽ giúp bạn
xây dựng và cố vấn
xây dựng và cố vấn
12:21
and it's important for our educational system in the world
263
729981
3126
ong cũng quan trọng trong
hệ thống giáo dục toàn thế giới
hệ thống giáo dục toàn thế giới
12:25
for students to learn about agriculture worldwide
264
733107
2686
để học sinh tìm hiểu về
nền nông nghiệp thế giới
nền nông nghiệp thế giới
12:27
such as this little girl, who, again, is not even getting stung.
265
735793
3835
giống như cô bé này,
cũng không hề bị ong chích.
cũng không hề bị ong chích.
12:31
Thank you. (Applause)
266
739628
2354
Xin cảm ơn.
(Vỗ tay)
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Noah Wilson-Rich - BeekeeperNoah Wilson-Rich studies bees and bee diseases. He founded Best Bees Company to support people who want to own and care for their own beehive.
Why you should listen
Noah Wilson-Rich founded Best Bees Company in his Boston apartment while getting his Ph.D. at Tufts University. Best Bees supplies gardeners and any other interested parties in the Boston area with beehives, as well as the resources, materials and appropriate consultation for their upkeep. This service is a nontraditional means of raising money for research to improve honey bee health. Profits from installing and managing these honey beehives goes to fund Wilson-Rich's research into bee diseases.
Noah Wilson-Rich | Speaker | TED.com