TEDMED 2013
Kelli Swazey: Life that doesn't end with death
Kelli Swazey: Cuộc sống không kết thúc bằng cái chết
Filmed:
Readability: 5.1
1,731,286 views
Tại Tana Toraja, đám cưới và ngày sinh không phải là những dịp mà cộng đồng người kết nối lại với nhau. Đối với một bộ phận ở Indonesia, người ta coi đám tang là hoạt động chính của đời sống xã hội. Nhà nhân học Kelli Swazey đã tìm hiểu nền văn hoá mà cơ thể của những người thân trong gia đình được chăm sóc trong nhiều năm ngay cả sau khi họ mất. Trong khi điều này có vẻ nghe kì lạ đối với những người phương Tây, cô ấy nói có thể nó sẽ phản ánh thật hơn rằng mối quan hệ với những người thân của chúng ta không chỉ kết thúc khi người đó trút hơi thở cuối cùng. (Ghi hình tại TEDMED)
Kelli Swazey - Anthropologist
Kelli Swazey examines how religious and spiritual practices form group identity, and play a vital role in structuring the interactions of individuals within a culture. Full bio
Kelli Swazey examines how religious and spiritual practices form group identity, and play a vital role in structuring the interactions of individuals within a culture. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I think it's safe to say
0
458
1818
Tôi nghĩ hoàn toàn là bình thường khi nói
00:14
that all humans will be intimate with death
1
2276
3984
rằng tất cả mọi người
sẽ trở nên cận kề với cái chết
sẽ trở nên cận kề với cái chết
00:18
at least once in their lives.
2
6260
2840
ít nhất một lần trong cuộc sống của họ.
00:21
But what if that intimacy began
3
9100
2017
Nhưng nếu sự gần gũi đó đã bắt đầu
00:23
long before you faced your own transition
4
11117
2289
từ lâu trước khi bạn phải đối mặt
với quá trình chuyển đổi của riêng mình
với quá trình chuyển đổi của riêng mình
00:25
from life into death?
5
13406
2794
từ sự sống đến cái chết?
00:28
What would life be like
6
16200
1929
Cuộc sống sẽ trở nên như thế nào
00:30
if the dead literally lived alongside you?
7
18129
3596
nếu người chết thực sự sống cùng với bạn?
00:33
In my husband's homeland
8
21725
1926
Ở quê hương của chồng tôi
00:35
in the highlands of Sulawesi island
9
23651
2680
trên Tây Nguyên đảo Sulawesi
00:38
in eastern Indonesia,
10
26331
2027
ở Đông Indonesia,
00:40
there is a community of people that experience death
11
28358
2469
đó là một cộng đồng
những người mà trải nghiệm cái chết
những người mà trải nghiệm cái chết
00:42
not as a singular event
12
30827
2621
không phải từ một sự kiện duy nhất
00:45
but as a gradual social process.
13
33448
3752
nhưng là một quá trình dần dần của xã hội.
00:49
In Tana Toraja,
14
37200
1797
Ở Tana Toraja,
00:50
the most important social moments in people's lives,
15
38997
3038
những thời khắc xã hội quan trọng nhất
trong cuộc sống của người dân,
trong cuộc sống của người dân,
00:54
the focal points of social and cultural interaction
16
42035
3346
những điểm trọng tâm
của tương tác xã hội và văn hóa
của tương tác xã hội và văn hóa
00:57
are not weddings or births or even family dinners,
17
45381
4715
không phải là đám cưới hoặc đầy tháng
hoặc ngay cả bữa ăn tối cùng gia đình
hoặc ngay cả bữa ăn tối cùng gia đình
01:02
but funerals.
18
50096
2494
mà là đám tang.
01:04
So these funerals are characterized
19
52590
2329
Vì vậy những đám tang được đặc trưng
01:06
by elaborate rituals
20
54919
1911
bởi những nghi lễ phức tạp
01:08
that tie people in a system of reciprocal debt
21
56830
3515
ràng buộc người ta
trong một chuỗi nợ nần xoay vòng
trong một chuỗi nợ nần xoay vòng
01:12
based on the amount of animals --
22
60345
2137
dựa trên số lượng động vật--
01:14
pigs, chickens and, most importantly, water buffalo --
23
62482
4994
lợn, gà, và quan trọng nhất, trâu nước--
01:19
that are sacrificed and distributed
24
67476
2683
được hiến tế và phân phát
01:22
in the name of the deceased.
25
70159
2767
thay mặt cho người quá cố.
01:24
So this cultural complex surrounding death,
26
72926
3737
Vì vậy văn hóa xoay quanh cái chết này
rất phức tạp,
rất phức tạp,
01:28
the ritual enactment of the end of life,
27
76663
3628
việc ban hành nghi lễ
của sự kết thúc của cuộc sống,
của sự kết thúc của cuộc sống,
01:32
has made death the most visible
28
80291
2580
đã tạo nên sự chết chóc
dễ được nhìn thấy nhất
dễ được nhìn thấy nhất
01:34
and remarkable aspect of Toraja's landscape.
29
82871
4829
và các khía cạnh đáng chú ý
của cảnh quan ở Toraja.
của cảnh quan ở Toraja.
01:39
Lasting anywhere from a few days
30
87700
2428
Kéo dài bất cứ nơi nào, từ một vài ngày
01:42
to a few weeks,
31
90128
1840
đến một vài tuần,
01:43
funeral ceremonies are a raucous affair,
32
91968
3142
tang lễ là một việc làm ồn ào,
01:47
where commemorating someone who's died
33
95110
3042
nơi kỷ niệm một người đã chết
01:50
is not so much a private sadness
34
98152
2591
không phải là nỗi buồn riêng
01:52
but more of a publicly shared transition.
35
100743
5068
mà hơn cả là một quá trình
chuyển đổi công khai được chia sẻ với cộng đồng.
chuyển đổi công khai được chia sẻ với cộng đồng.
01:57
And it's a transition that's just as much
36
105811
2401
Và nó là một quá trình chuyển đổi cũng giống như
02:00
about the identity of the living
37
108212
2202
bản sắc của cuộc sống
02:02
as it is about remembrance of the dead.
38
110414
3813
chứ không chỉ là ký ức của người chết.
02:06
So every year, thousands of visitors
39
114227
2494
Do đó, mỗi năm, hàng ngàn người khách
02:08
come to Tana Toraja to see, as it were,
40
116721
2564
đến với Tana Toraja để xem,
như nó được biết đến,
như nó được biết đến,
02:11
this culture of death,
41
119285
2064
nền văn hóa của cái chết này ,
02:13
and for many people these grandiose ceremonies
42
121349
3586
và đối với nhiều người dân
những nghi lễ hoành tráng này
những nghi lễ hoành tráng này
02:16
and the length of the ceremonies
43
124935
2758
và độ dài của các nghi lễ
02:19
are somehow incommensurable
44
127693
2744
là không thể đo đếm được
02:22
with the way that we face our own mortality in the West.
45
130437
4923
với cách thức mà chúng ta phải đối mặt
với tỷ lệ tử vong của riêng mình ở phía tây.
với tỷ lệ tử vong của riêng mình ở phía tây.
02:27
So even as we share death as a universal experience,
46
135360
5914
Vì vậy, ngay cả khi chúng ta chia sẻ cái chết
như là một kinh nghiệm phổ quát,
như là một kinh nghiệm phổ quát,
02:33
it's not experienced the same way the world over.
47
141274
4142
đó cũng đã không còn được trải nghiệm
theo cùng một cách ở khắp nơi trên thế giới nữa.
theo cùng một cách ở khắp nơi trên thế giới nữa.
02:37
And as an anthropologist,
48
145416
2268
Và là một nhà nhân chủng học,
02:39
I see these differences in experience
49
147684
2462
tôi thấy những sự khác biệt này trong trải nghiệm
02:42
being rooted in the cultural and social world
50
150146
4749
bắt nguồn từ thế giới văn hóa xã hội
02:46
through which we define the phenomena around us.
51
154895
5176
thông qua đó chúng ta xác định được
các hiện tượng xung quanh mình.
các hiện tượng xung quanh mình.
02:52
So where we see an unquestionable reality,
52
160071
4885
Vì vậy, khi chúng ta nhìn thấy
một thực tế không còn gì đáng để nghi ngờ nữa,
một thực tế không còn gì đáng để nghi ngờ nữa,
02:56
death as an irrefutable biological condition,
53
164956
4923
cái chết như là một điều kiện sinh học
không thể chối cãi,
không thể chối cãi,
03:01
Torajans see the expired corporeal form
54
169879
3305
Người Toraja nhìn nhận
hình thức hữu hình hết thời
hình thức hữu hình hết thời
03:05
as part of a larger social genesis.
55
173184
3812
là một phần của một nguồn gốc xã hội lớn hơn.
03:08
So again, the physical cessation of life
56
176996
4796
Vì vậy, một lần nữa, sự chấm dứt
theo quy luật tự nhiên của cuộc sống
theo quy luật tự nhiên của cuộc sống
03:13
is not the same as death.
57
181792
2949
không hề giống như cái chết.
03:16
In fact, a member of society is only truly dead
58
184741
3583
Trên thực tế, một thành viên của xã hội
chỉ thực sự chết
chỉ thực sự chết
03:20
when the extended family can agree upon
59
188324
3434
khi gia đình mở rộng của anh ta
có thể đồng ý
có thể đồng ý
03:23
and marshal the resources necessary
60
191758
2344
và sắp xếp các nguồn lực cần thiết
03:26
to hold a funeral ceremony
61
194102
1786
để tổ chức một buổi tang lễ
03:27
that is considered appropriate in terms of resources
62
195888
3652
là thích hợp, xét về mặt tài nguyên
03:31
for the status of the deceased.
63
199540
2695
cho tình trạng của người đã chết.
03:34
And this ceremony has to take place
64
202235
2272
Và buổi lễ này đã diễn ra
03:36
in front of the eyes of the whole community
65
204507
2162
ở trước mắt cộng đồng
03:38
with everyone's participation.
66
206669
2607
với sự tham gia của tất cả mọi người.
03:41
So after a person's physical death,
67
209276
2870
Như vậy sau cái chết vật lý của một người,
03:44
their body is placed in a special room
68
212146
2739
cơ thể của họ được đặt
trong một căn phòng đặc biệt
trong một căn phòng đặc biệt
03:46
in the traditional residence, which is called the tongkonan.
69
214885
3056
tại nơi cư trú truyền thống,
được gọi là tongkonan.
được gọi là tongkonan.
03:49
And the tongkonan is symbolic
70
217941
2148
Và tongkonan tượng trưng cho
03:52
not only of the family's identity
71
220089
4102
không chỉ danh tính của gia đình
03:56
but also of the human life cycle from birth to death.
72
224191
3697
mà còn cho chu trình cuộc sống của con người
từ khi sinh ra cho đến khi chết đi.
từ khi sinh ra cho đến khi chết đi.
03:59
So essentially, the shape of the building
73
227888
1899
Vì vậy, về cơ bản, hình dạng của tòa nhà
04:01
that you're born into is the shape
74
229787
2044
mà bạn sinh ra ở đó là hình dạng
04:03
of the structure which carries you
75
231831
1894
của cấu trúc sẽ mang bạn
04:05
to your ancestral resting place.
76
233725
3696
đến nơi yên nghỉ tổ tiên của mình.
04:09
Until the funeral ceremony,
77
237421
2280
Cho đến buổi lễ tang lễ,
04:11
which can be held years after a person's physical death,
78
239701
4947
mà có thể được tổ chức
sau cái chết vật lý của một người,
sau cái chết vật lý của một người,
04:16
the deceased is referred to as "to makala," a sick person,
79
244648
5715
người đã chết được gọi là "cho makala,"
một người bị bệnh,
một người bị bệnh,
04:22
or "to mama," a person who is asleep,
80
250363
4343
hay còn gọi "cho mẹ," một người đang ngủ,
04:26
and they continue to be a member of the household.
81
254706
3783
và họ tiếp tục là một thành viên của gia đình.
04:30
They are symbolically fed and cared for,
82
258489
3359
Họ được cho ăn và chăm sóc
một cách tượng trưng,
một cách tượng trưng,
04:33
and the family at this time
83
261848
1882
và gia đình tại thời điểm này
04:35
will begin a number of ritual injunctions,
84
263730
2913
sẽ bắt đầu một số điều lệ của nghi lễ,
04:38
which communicates to the wider community around them
85
266643
2962
đó là liên lạc với cộng đồng
rộng lớn hơn xung quanh
rộng lớn hơn xung quanh
04:41
that one of their members is undergoing the transition
86
269605
2822
rằng một trong những thành viên của họ
đang trải qua quá trình chuyển đổi
đang trải qua quá trình chuyển đổi
04:44
from this life into the afterlife
87
272427
3035
từ cuộc sống này
đến cuộc sống khác sau khi chết
đến cuộc sống khác sau khi chết
04:47
known as Puya.
88
275462
2260
được gọi là Puya.
04:49
So I know what some of you must be thinking right now.
89
277722
2722
Vì vậy, tôi biết những gì
một số trong các bạn phải suy nghĩ ngay bây giờ.
một số trong các bạn phải suy nghĩ ngay bây giờ.
04:52
Is she really saying that these people live
90
280444
2776
Liệu cô ta thực sự nói rằng những người này sống
04:55
with the bodies of their dead relatives?
91
283220
3068
với xác những người thân của họ?
04:58
And that's exactly what I'm saying.
92
286288
3072
Và đó là chính xác những gì tôi đang nói ở đây.
05:01
But instead of giving in to the sort of visceral reaction
93
289360
3480
Nhưng thay vì đầu hàng với
những loại phản ứng nội sinh
những loại phản ứng nội sinh
05:04
we have to this idea of proximity to bodies,
94
292840
3538
chúng ta phải đưa ý tưởng về
sự gần gũi với những cơ thể,
sự gần gũi với những cơ thể,
05:08
proximity to death,
95
296378
2134
gần gũi với cái chết,
05:10
or how this notion just does not fit
96
298512
2520
hoặc khái niệm này
là không phù hợp như thế nào
là không phù hợp như thế nào
05:13
into our very biological or medical
97
301032
3252
với những định nghĩa sinh học và y học
05:16
sort of definition of death,
98
304284
2804
về cái chết,
05:19
I like to think about what the Torajan way
99
307088
3087
Tôi thích suy nghĩ về cách mà người Toraja
05:22
of viewing death encompasses of the human experience
100
310175
4756
xem xét cái chết bủa vây con người
05:26
that the medical definition leaves out.
101
314931
5033
mà định nghĩa y học đã bỏ sót.
05:31
I think that Torajans socially recognize
102
319964
3741
Tôi nghĩ rằng người Toraja công nhận về mặt xã hội
05:35
and culturally express
103
323705
3130
và thể hiện về mặt văn hóa
05:38
what many of us feel to be true
104
326835
2462
những gì nhiều người trong chúng ta
cảm thấy là đúng
cảm thấy là đúng
05:41
despite the widespread acceptance
105
329297
2424
mặc dù sự chấp nhận rộng rãi
05:43
of the biomedical definition of death,
106
331721
4747
của định nghĩa y sinh học của cái chết,
05:48
and that is that our relationships with other humans,
107
336468
3895
và đó là các mối quan hệ của chúng ta
với những người khác,
với những người khác,
05:52
their impact on our social reality,
108
340363
3506
tác động của họ lên thực tế xã hội của chúng ta,
05:55
doesn't cease with the termination
109
343869
2476
không chấm dứt với sự kết thúc
05:58
of the physical processes of the body,
110
346345
3981
của các quá trình vật lý của cơ thể,
06:02
that there's a period of transition
111
350326
2643
mà có một khoảng thời gian chuyển đổi
06:04
as the relationship between the living and the dead
112
352969
4221
như mối quan hệ giữa sự sống và cái chết
06:09
is transformed but not ended.
113
357190
4853
chuyển đổi nhưng không kết thúc.
06:14
So Torajans express this idea of this enduring relationship
114
362043
4838
Vì vậy người Toraja thể hiện ý tưởng
của mối quan hệ lâu dài này
của mối quan hệ lâu dài này
06:18
by lavishing love and attention
115
366881
1842
bởi tình yêu và sự quan tâm vô vàn
06:20
on the most visible symbol of that relationship,
116
368723
3270
trên biểu tượng dễ thấy nhất của mối quan hệ đó,
06:23
the human body.
117
371993
1777
cơ thể con người.
06:25
So my husband has fond memories
118
373770
2824
Do đó, chồng tôi có những ký ức cả tin
06:28
of talking to and playing with
119
376594
2546
về việc nói chuyện và chơi với
06:31
and generally being around his deceased grandfather,
120
379140
3461
và ở gần với người ông quá cố của anh ấy,
06:34
and for him there is nothing unnatural about this.
121
382601
3275
và với anh ta
không có gì là không tự nhiên về chuyện này cả.
không có gì là không tự nhiên về chuyện này cả.
06:37
This is a natural part of the process
122
385876
2929
Đây là một phần tự nhiên của quá trình
06:40
as the family comes to terms with the transition
123
388805
3469
để gia đình chấp nhận quá trình chuyển đổi
06:44
in their relationship to the deceased,
124
392274
2692
trong mối quan hệ của họ
với người quá cố,
với người quá cố,
06:46
and this is the transition from relating to the deceased
125
394966
2489
và đây là sự chuyển đổi từ cái chết
06:49
as a person who's living
126
397455
2270
của một người đang sống
06:51
to relating to the deceased
127
399725
1902
đến cái chết
06:53
as a person who's an ancestor.
128
401627
1826
của một người đã trở thành quá vãng.
06:55
And here you can see these wooden effigies
129
403453
2185
Và ở đây bạn có thể thấy
những hình nộm bằng gỗ
những hình nộm bằng gỗ
06:57
of the ancestors,
130
405638
1203
của các tổ tiên,
06:58
so these are people who have already been buried,
131
406841
1591
vì thế những người đã được chôn cất,
07:00
already had a funeral ceremony.
132
408432
1466
đã có một buổi lễ tang lễ.
07:01
These are called tau tau.
133
409898
2910
Chúng được gọi là tau tau.
07:04
So the funeral ceremony itself
134
412808
2520
Vì vậy buổi lễ tang lễ chính nó
07:07
embodies this relational perspective on death.
135
415328
3896
thể hiện các quan điểm liên quan đến cái chết.
07:11
It ritualizes the impact of death on families
136
419224
4383
Nó nghi thức hoá tác động của cái chết
lên những gia đình
lên những gia đình
07:15
and communities.
137
423607
2223
và cộng đồng.
07:17
And it's also a moment of self-awareness.
138
425830
3168
Và nó cũng là thời điểm
của sự tự nhận thức.
của sự tự nhận thức.
07:20
It's a moment when people think about who they are,
139
428998
3129
Đó là thời điểm
khi mọi người nghĩ về việc mình là ai,
khi mọi người nghĩ về việc mình là ai,
07:24
their place in society,
140
432127
3505
vị trí của mình trong xã hội,
07:27
and their role in the life cycle
141
435632
2303
và vai trò của họ trong chu kỳ cuộc sống
07:29
in accordance with Torajan cosmology.
142
437935
4193
theo đúng với vũ trụ học của người Toraja.
07:34
There's a saying in Toraja
143
442128
1654
Có một câu nói ở Toraja
07:35
that all people will become grandparents,
144
443782
3134
rằng tất cả mọi người sẽ trở thành ông bà,
07:38
and what this means is that after death,
145
446916
2381
và điều này có nghĩa là sau cái chết,
07:41
we all become part of the ancestral line
146
449297
2849
chúng tai tất cả sẽ trở thành
một phần của dòng tổ tiên
một phần của dòng tổ tiên
07:44
that anchors us between the past and the present
147
452146
3808
liên kết chúng ta giữa quá khứ và hiện tại
07:47
and will define who our loved ones are into the future.
148
455954
4989
và sẽ xác định những người chúng ta yêu thương
là ai trong tương lai
là ai trong tương lai
07:52
So essentially, we all become grandparents
149
460943
2789
Vì vậy, về cơ bản, chúng ta tất cả
sẽ trở thành ông bà
sẽ trở thành ông bà
07:55
to the generations of human children
150
463732
2414
của các thế hệ con cháu
07:58
that come after us.
151
466146
3014
đến sau chúng ta.
08:01
And this metaphor of membership
152
469160
2229
Và ẩn ý của quan hệ thành viên
08:03
in the greater human family
153
471389
2130
trong gia đình lớn hơn
08:05
is the way that children also describe
154
473519
1845
là cách mà những đứa con mô tả
08:07
the money that they invest
155
475364
1578
số tiền mà chúng bỏ ra
08:08
in these sacrificial buffaloes
156
476942
1971
vào những con trâu bị hiến tế
08:10
that are thought to carry people's soul
157
478913
2042
được cho là để mang linh hồn của người dân
08:12
from here to the afterlife,
158
480955
2170
từ đây đến thế giới bên kia,
08:15
and children will explain
159
483125
1586
và những đứa con sẽ giải thích
08:16
that they will invest the money in this
160
484711
2579
rằng chúng sẽ đầu tư tiền vào điều này
08:19
because they want to repay their parents
161
487290
2427
bởi vì chúng muốn trả nợ cho cha mẹ
08:21
the debt for all of the years their parents spent
162
489717
3245
các khoản nợ cho tất cả những năm
cha mẹ dành
cha mẹ dành
08:24
investing and caring for them.
163
492962
2514
đầu tư và chăm sóc cho chúng.
08:27
But the sacrifice of buffalo
164
495476
2710
Nhưng sự hiến tế trâu bò
08:30
and the ritual display of wealth
165
498186
2687
và việc thể hiện sự giàu trong nghi lễ
08:32
also exhibits the status of the deceased,
166
500873
3055
cũng cho thấy đẳng cấp của người đã chết,
08:35
and, by extension, the deceased's family.
167
503928
3292
và suy rộng ra, gia đình người đã chết.
08:39
So at funerals, relationships are reconfirmed
168
507220
4128
Vì vậy, lúc đám tang, những mối quan hệ
được tái khẳng định
được tái khẳng định
08:43
but also transformed
169
511348
2313
nhưng cũng được chuyển đổi
08:45
in a ritual drama that highlights
170
513661
2640
trong nghi lễ cao trào mà đỉnh điểm
08:48
the most salient feature about death in this place:
171
516301
3778
là các nét nổi bật nhất
về cái chết tại khu vực này:
về cái chết tại khu vực này:
08:52
its impact on life and the relationships of the living.
172
520079
5266
tác động của nó lên cuộc sống
và các mối quan hệ của cuộc sống.
và các mối quan hệ của cuộc sống.
08:57
So all of this focus on death
173
525345
2815
Vì vậy tất cả điều này
tập trung vào cái chết
tập trung vào cái chết
09:00
doesn't mean that Torajans don't aspire
174
528160
2636
không có nghĩa là
những người Toraja không khao khát
những người Toraja không khao khát
09:02
to the ideal of a long life.
175
530796
2676
một cuộc sống lý tưởng lâu dài.
09:05
They engage in many practices
176
533472
2069
Họ tham gia vào nhiều hoạt động
09:07
thought to confer good health
177
535541
2128
tâm tưởng để gìn giữ sức khỏe tốt
09:09
and survival to an advanced age.
178
537669
2864
và kéo dài tuổi thọ.
09:12
But they don't put much stock
179
540533
2167
Nhưng họ không đặt nhiều
09:14
in efforts to prolong life in the face of debilitating illness
180
542700
4999
nỗ lực để kéo dài tuổi thọ
khi đối mặt với bệnh suy nhược
khi đối mặt với bệnh suy nhược
09:19
or in old age.
181
547699
2655
hoặc tuổi già.
09:22
It's said in Toraja that everybody has
182
550354
1863
Người ta nói rằng ở Toraja
tất cả mọi người có
tất cả mọi người có
09:24
sort of a predetermined amount of life.
183
552217
2737
sắp xếp tiền định của cuộc sống.
09:26
It's called the sunga'.
184
554954
1978
Nó gọi là sunga'.
09:28
And like a thread, it should be allowed to unspool
185
556932
3068
Và như một sợi dây,
nó nên được phép tháo mở
nó nên được phép tháo mở
09:32
to its natural end.
186
560000
2940
cho một kết thúc tự nhiên của chính nó.
09:34
So by having death as a part
187
562940
2548
Như vậy bằng cách tiếp nhận cái chết
như là một phần
như là một phần
09:37
of the cultural and social fabric of life,
188
565488
4169
của văn hóa và chất liệu xã hội của cuộc sống,
09:41
people's everyday decisions about their health
189
569657
2973
quyết định hàng ngày của người dân
về sức khỏe của họ
về sức khỏe của họ
09:44
and healthcare are affected.
190
572630
3301
và việc chăm sóc sức khỏe bị ảnh hưởng.
09:47
The patriarch of my husband's maternal clan,
191
575931
3127
Tộc trưởng của gia tộc của mẹ chồng tôi,
09:51
Nenet Katcha,
192
579058
2072
Nenet Katcha,
09:53
is now approaching the age of 100, as far as we can tell.
193
581130
5653
bây giờ đã gần tuổi 100,
theo những gì chúng tôi được biết.
theo những gì chúng tôi được biết.
09:58
And there are increasing signs
194
586783
2102
Và có những dấu hiệu
ngày càng gia tăng
ngày càng gia tăng
10:00
that he is about to depart on his own journey for Puya.
195
588885
4643
rằng ông sắp khởi hành
trên chuyến hành trình của mình tới Puya.
trên chuyến hành trình của mình tới Puya.
10:05
And his death will be greatly mourned.
196
593528
4931
Và cái chết của ông sẽ để lại rất nhiều đau xót.
10:10
But I know that my husband's family
197
598459
2216
Nhưng tôi biết rằng gia đình chồng tôi
10:12
looks forward to the moment
198
600675
2218
mong chờ khoảnh khắc này
10:14
when they can ritually display
199
602893
3657
khi họ có thể phô trương những nghi lễ
10:18
what his remarkable presence has meant to their lives,
200
606550
4733
mà sự hiện diện đáng chú ý của ông
đã để lại ý nghĩa to lớn cho cuộc sống của họ,
đã để lại ý nghĩa to lớn cho cuộc sống của họ,
10:23
when they can ritually recount
201
611283
1738
khi họ có thể có kể lại theo nghi lễ
10:25
his life's narrative,
202
613021
2015
câu chuyện trần thuật về cuộc sống của ông ấy
10:27
weaving his story
203
615036
1764
thêu dệt câu chuyện của ông
10:28
into the history of their community.
204
616800
4022
vào lịch sử cộng đồng mình.
10:32
His story is their story.
205
620822
3832
Câu chuyện của ông là câu chuyện của họ.
10:36
His funeral songs will sing them a song about themselves.
206
624654
5772
Bài hát tang lễ của ông
sẽ cũng hát cho họ một bài hát về bản thân mình.
sẽ cũng hát cho họ một bài hát về bản thân mình.
10:42
And it's a story that has no discernible beginning,
207
630426
3785
Và đó là một câu chuyện
không có sự bắt đầu rỗ rệt,
không có sự bắt đầu rỗ rệt,
10:46
no foreseeable end.
208
634211
2621
cũng không có một kết thúc có thể đoán trước.
10:48
It's a story that goes on
209
636832
1936
Đó là một câu chuyện mà cứ tiếp diễn
10:50
long after his body no longer does.
210
638768
4652
mãi sau khi cơ thể ông ấy không còn đó nữa.
10:55
People ask me if I'm frightened or repulsed
211
643420
4520
Mọi người hỏi tôi nếu tôi sợ hãi hoặc bị đẩy lùi
10:59
by participating in a culture
212
647940
2720
bằng cách tham gia vào một nền văn hóa
11:02
where the physical manifestations of death
213
650660
2671
nơi các biểu hiện vật lý của cái chết
11:05
greet us at every turn.
214
653331
1779
lần lượt.đến chào đón chúng ta
11:07
But I see something profoundly transformative
215
655110
3230
Nhưng tôi thấy một cái gì đó
biến đổi sâu sắc
biến đổi sâu sắc
11:10
in experiencing death as a social process
216
658340
3415
trong việc trải qua cái chết
như là một quá trình xã hội
như là một quá trình xã hội
11:13
and not just a biological one.
217
661755
3256
mà không chỉ là về mặt sinh học.
11:17
In reality, the relationship between the living and the dead
218
665011
4064
Trong thực tế, mối quan hệ
giữa sự sống và cái chết
giữa sự sống và cái chết
11:21
has its own drama in the U.S. healthcare system,
219
669075
3290
có sự kịch tính của nó
trong hệ thống chăm sóc y tế Hoa Kỳ,
trong hệ thống chăm sóc y tế Hoa Kỳ,
11:24
where decisions about how long to stretch
220
672365
2543
nơi các quyết định
về làm thế nào để kéo dài
về làm thế nào để kéo dài
11:26
the thread of life are made based on our emotional
221
674908
3273
các chủ đề của cuộc sống
được thực hiện dựa trên tình cảm của chúng ta
được thực hiện dựa trên tình cảm của chúng ta
11:30
and social ties with the people around us,
222
678181
2625
và các mối quan hệ xã hội chặt chẽ
với những người xung quanh chúng ta,
với những người xung quanh chúng ta,
11:32
not just on medicine's ability to prolong life.
223
680806
5119
không chỉ dựa trên khả năng kéo dài cuộc sống.
11:37
We, like the Torajans,
224
685925
2725
Chúng ta, như những người Toraja,
11:40
base our decisions about life
225
688650
2795
dựa trên quyết định của mình về cuộc đời
11:43
on the meanings and the definitions
226
691445
3648
về ý nghĩa và các định nghĩa
11:47
that we ascribe to death.
227
695093
2264
mà chúng ta gán cho cái chết.
11:49
So I'm not suggesting that anyone in this audience
228
697357
3543
Vì vậy, tôi không gợi ý
bất cứ ai trong khán đài này
bất cứ ai trong khán đài này
11:52
should run out and adopt the traditions
229
700900
2232
nên chạy ra ngoài và áp dụng các truyền thống
11:55
of the Torajans.
230
703132
1622
của người Toraja.
11:56
It might be a little bit difficult
231
704754
1592
Nó có thể có một chút khó khăn
11:58
to put into play in the United States.
232
706346
3334
để áp dụng vào nước Mỹ.
12:01
But I want to ask what we can gain
233
709680
1881
Nhưng tôi muốn hỏi
về những gì chúng ta có thể đạt được
về những gì chúng ta có thể đạt được
12:03
from seeing physical death not only as a biological process
234
711561
4439
từ việc nhìn nhận cái chết vật lý
không chỉ là một quá trình sinh học
không chỉ là một quá trình sinh học
12:08
but as part of the greater human story.
235
716000
4492
mà còn là một phần
của câu chuyện lớn hơn của loài người.
của câu chuyện lớn hơn của loài người.
12:12
What would it be like to look on
236
720492
2531
Sẽ là như thế nào khi nhìn vào
12:15
the expired human form with love
237
723023
3449
các hình thức kết thúc đời người
dưới góc nhìn của tình yêu
dưới góc nhìn của tình yêu
12:18
because it's so intimately a part of who we all are?
238
726472
3724
bởi vì một cách sâu sắc
nó là một phần của chúng ta?
nó là một phần của chúng ta?
12:22
If we could expand our definition of death
239
730196
2887
Nếu chúng ta có thể mở rộng
định nghĩa của cái chết
định nghĩa của cái chết
12:25
to encompass life,
240
733083
2411
để bao hàm cuộc sống,
12:27
we could experience death as part of life
241
735494
3914
chúng ta có thể trải qua cái chết
như là một phần của cuộc sống
như là một phần của cuộc sống
12:31
and perhaps face death
242
739408
2262
và có lẽ phải đối mặt với cái chết
12:33
with something other than fear.
243
741670
4463
với một cái gì đó khác hơn là nỗi sợ hãi.
12:38
Perhaps one of the answers to the challenges
244
746133
2943
Có lẽ là một trong những câu trả lời
cho những thách thức
cho những thách thức
12:41
that are facing the U.S. healthcare system,
245
749076
2853
mà hệ thống chăm sóc y tế Hoa Kỳ đang phải đối mặt,
12:43
particularly in the end-of-life care,
246
751929
2426
đặc biệt là trong việc chăm sóc cuối đời,
12:46
is as simple as a shift in perspective,
247
754355
3030
là đơn giản như một sự thay đổi về cách nhìn nhận,
12:49
and the shift in perspective in this case
248
757385
2017
và sự thay đổi trong quan điểm
trong trường hợp này
trong trường hợp này
12:51
would be to look at the social life of every death.
249
759402
5628
sẽ là nhìn vào cuộc sống xã hội
của mỗi cái chết.
của mỗi cái chết.
12:57
It might help us recognize that the way we limit
250
765030
3485
Nó có thể giúp chúng ta nhận ra rằng
cách thức chúng ta giới hạn
cách thức chúng ta giới hạn
13:00
our conversation about death
251
768515
1676
cuộc trò chuyện của mình về cái chết
13:02
to something that's medical or biological
252
770191
3035
tới một cái gì đó mang tính chất y học và sinh học
13:05
is reflective of a larger culture that we all share
253
773226
3823
phản chiếu một nền văn hóa
lớn hơn những gì chúng ta chia sẻ
lớn hơn những gì chúng ta chia sẻ
13:09
of avoiding death, being afraid of talking about it.
254
777049
5650
về việc trốn tránh cái chết, sợ hãi khi nói về nó.
13:14
If we could entertain and value
255
782699
4440
Nếu chúng ta có thể giải trí và trân trọng giá trị
13:19
other kinds of knowledge about life,
256
787139
3123
của các loại kiến thức khác về cuộc sống,
13:22
including other definitions of death,
257
790262
3674
bao gồm cả định nghĩa khác của cái chết,
13:25
it has the potential to change the discussions
258
793936
2202
nó có khả năng thay đổi những buổi thảo luận
13:28
that we have about the end of life.
259
796138
3747
mà chúng ta có
về sự kết thúc của cuộc sống.
về sự kết thúc của cuộc sống.
13:31
It could change the way that we die,
260
799885
4093
Nó có thể thay đổi cách mà chúng ta chết,
13:35
but more importantly,
261
803978
2012
nhưng quan trọng hơn,
13:37
it could transform the way that we live.
262
805990
7102
nó có thể biến đổi cách chúng ta sống.
13:45
(Applause)
263
813101
4000
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Kelli Swazey - AnthropologistKelli Swazey examines how religious and spiritual practices form group identity, and play a vital role in structuring the interactions of individuals within a culture.
Why you should listen
Kelli Swazey is fascinated by two big questions: how do we know who we are, and how does our identity shape interactions with others? As a cultural anthropologist, Swazey has explored these ideas by researching how religion, spirituality and politics define society in Indonesia, where she has lived for more than 10 years. Swazey is currently a lecturer at the Center for Cross-Cultural and Religious Studies at Gadjah Mada University.
In her research, Swazey has looked at Christian-Muslim relations in North Sulawesi, documented Indonesian church services in New England and taken an interest in the funeral practices in Tana Toraja, located in eastern Indonesia. Her husband is an ethnic Torajan, and Swazey found herself fascinated by his stories of playing with his grandfather long after he was dead. Examinging the way Torajans make death a unique part of village life has deeply influenced her own thoughts on the end of life, she says. This is why she loves anthropology: because thinking about human difference has the power to teach us about ourselves.
Swazey has also embarked on an unusual cultural tour of Indonesia: she is learning to sing a song from every province.
Watch Swazey's TEDxUbud 2018 talk here.
Kelli Swazey | Speaker | TED.com