TED2008
Joshua Klein: A thought experiment on the intelligence of crows
Joshua Klein về trí thông minh của loài quạ
Filmed:
Readability: 3.2
2,645,444 views
Hacker, nhà văn Joshua Klein bị loài quạ mê hoặc (đã bao giờ bạn thấy tia thông minh ánh lên trong con mắt nhỏ bé đen nhánh của chúng chưa?) Sau nhiều năm nghiên cứu tập tính quạ, anh đã sáng chế ra một chiếc máy thanh nhã, tạo nên mối liên kết mới giữa loài vật và con người.
Joshua Klein - Hacker
Joshua Klein is a fervent hacker of all things, including wet, pulpy systems like animals and people and the way they behave. Full bio
Joshua Klein is a fervent hacker of all things, including wet, pulpy systems like animals and people and the way they behave. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
How many of you have seen the Alfred Hitchcock film "The Birds"?
0
0
3000
Bạn nào đã xem phim "Lũ Chim" của Alfred Hitchcock rồi?
00:21
Any of you get really freaked out by that?
1
3000
3000
Có ai sợ phim đấy đến rụng rời tay chân không?
00:24
You might want to leave now.
2
6000
2000
Nếu thế thì bây giờ các bạn về cũng chưa muộn đâu.
00:26
(Laughter)
3
8000
1000
(Tiếng cười)
00:27
So, this is a vending machine for crows.
4
9000
2000
Thế, đây là máy bán tự động cho quạ.
00:29
And over the past few days, many of you have been asking me,
5
11000
2000
Và trong mấy ngày nay, rất nhiều bạn đã hỏi tôi,
00:31
"How did you come to this? How did you get started doing this?"
6
13000
3000
"Làm thế nào anh đạt được thế này? Anh bắt đầu làm cái này như thế nào?"
00:34
And it started, as with many great ideas,
7
16000
2000
Và câu chuyện bắt đầu, giống như nhiều ý tưởng vĩ đại,
00:36
or many ideas you can't get rid of anyway,
8
18000
2000
hoặc là ý tưởng mà kiểu gì bạn cũng không bỏ ra khỏi đầu được,
00:38
at a cocktail party.
9
20000
1000
từ một buổi tiệc cocktail.
00:39
About 10 years ago, I was at a cocktail party with a friend of mine,
10
21000
3000
Chừng 10 năm trước, tôi đang dự một buổi tiệc cocktail cùng một người bạn,
00:42
and we're sitting there, and he was complaining about the crows
11
24000
2000
và chúng tôi ngồi đó, và anh chàng đang than phiền về lũ quạ,
00:44
that he had seen that were all over his yard and making a big mess.
12
26000
4000
rằng quạ đầy chật sân nhà anh, tạo ra một mớ lộn xộn bẩn thỉu.
00:48
And he was telling me that really, we ought to try and eradicate these things.
13
30000
2000
Và anh ấy nói với tôi rằng thật đấy, ta cần phải cố gắng trừ tiệt cái lũ này.
00:50
We gotta kill them because they're making a mess.
14
32000
2000
Ta phải thịt chúng vì chúng tạo ra mớ lộn xộn bẩn thỉu.
00:52
I said that was stupid,
15
34000
1000
Tôi nói điều đó thật ngu ngốc,
00:53
you know, maybe we should just train them to do something useful.
16
35000
2000
cậu biết đấy, có lẽ ta nên đào tạo chúng làm cái gì đấy hữu ích thì hơn.
00:55
And he said that was impossible.
17
37000
3000
Và anh ấy nói điều đó là không thể.
00:58
And I'm sure I'm in good company in finding that tremendously annoying
18
40000
3000
Và chắc hẳn là có nhiều bạn đồng quan điểm với tôi, là khó chịu khủng khiếp
01:01
-- when someone tells you it's impossible.
19
43000
1000
-- khi ai đó nói với bạn là không thể được đâu.
01:02
So, I spent the next 10 years reading about crows in my spare time.
20
44000
4000
Thế là, tôi dành 10 năm tiếp theo đọc thêm về loài quạ trong thời gian rảnh.
01:06
(Laughter)
21
48000
3000
(Tiếng cười)
01:09
And after 10 years of this, my wife eventually said,
22
51000
2000
Và sau 10 năm như thế, vợ tôi cuối cùng nói,
01:11
"Look, you know, you gotta do this thing
23
53000
2000
"Xem này, anh thấy đấy, anh phải làm cái việc
01:13
you've been talking about, and build the vending machine."
24
55000
2000
mà anh cứ nói hoài, và dựng cái máy bán tự động."
01:15
So I did.
25
57000
1000
Thế là tôi làm thật.
01:16
But part of the reason that I found this interesting
26
58000
2000
Nhưng một phần lí do khiến tôi thấy việc này thú vị
01:18
is that I started noticing that we are
27
60000
2000
là vì tôi bắt đầu nhận ra rằng chúng ta
01:20
very aware of all the species that are going
28
62000
2000
biết rất rõ về tất cả các loài sinh vật
01:22
extinct on the planet as a result of human habitation expansion,
29
64000
2000
đang dần tuyệt chủng trên hành tinh này, do hậu quả của việc con người mở rộng diện tích ở,
01:24
and no one seems to be paying attention
30
66000
3000
và có vẻ như chẳng ai chú ý
01:27
to all the species that are actually living -- that are surviving.
31
69000
3000
tới cái loài sinh vật đang sống -- đang tồn tại.
01:30
And I'm talking specifically about synanthropic species,
32
72000
3000
Và tôi đang đề cập cụ thể đến các loài sinh vật cộng sinh với người,
01:33
which are species that have adapted specifically for human ecologies,
33
75000
3000
đó là những loài đã thích nghi với sinh thái của loài người,
01:36
species like rats and cockroaches and crows.
34
78000
4000
các loài như chuột, gián và quạ.
01:40
And as I started looking at them, I was finding that they had hyper-adapted.
35
82000
3000
Và khi tôi bắt đầu quan sát chúng, tôi nhận ra rằng chúng thích nghi cực kì tốt.
01:43
They'd become extremely adept at living with us.
36
85000
3000
Chúng đã trở nên vô cùng xuất sắc trong việc sống chung với chúng ta.
01:46
And in return, we just tried to kill them all the time.
37
88000
4000
Và để đáp lại, chúng ta suốt ngày chỉ cố diệt mạng chúng.
01:50
And in doing so, we were breeding them for parasitism.
38
92000
2000
Và để giết chúng, chúng ta nuôi dạy chúng thành loài kí sinh.
01:52
We were giving them all sorts of reasons to adapt new ways.
39
94000
4000
Chúng ta cho chúng đủ lí do để có các phương án thích nghi mới.
01:56
So, for example, rats are incredibly responsive breeders.
40
98000
3000
Thế, ví dụ nhé, chuột đẻ con vô cùng nhanh nhạy.
01:59
And cockroaches, as anyone who's tried to get rid of them knows,
41
101000
3000
Và gián, ai đã tìm cách tống khứ chúng đều biết đấy,
02:02
have become really immune to the poisons that we're using.
42
104000
3000
thật sự đã miễn dịch với tất cả các loại độc dược mà chúng ta sử dụng.
02:05
So, I thought, let's build something that's mutually beneficial.
43
107000
3000
Thế nên, tôi nghĩ là, hãy xây dựng cái gì đó mà có lợi cho cả đôi bên.
02:08
Well, then let's build something that we can both benefit from,
44
110000
2000
Vâng, thế thì hãy dựng cái gì đó có lợi cho cả hai phía,
02:10
and find some way to make a new relationship with these species.
45
112000
3000
và tìm cách nào đó để xây dựng quan hệ mới với các loài sinh vật này.
02:13
And so I built the vending machine.
46
115000
3000
Và thế là tôi dựng máy bán tự động.
02:16
But the story of the vending machine is a little more interesting
47
118000
2000
Nhưng câu chuyện máy bán tự động sẽ thú vị hơn một chút
02:18
if you know more about crows.
48
120000
2000
nếu các bạn biết chút ít về loài quạ.
02:20
It turns out that crows aren't just surviving with human beings --
49
122000
2000
Hóa ra là, quạ không chỉ cùng tồn tại với con người --
02:22
they're actually really thriving.
50
124000
2000
chúng phát triển cực kì mạnh.
02:24
They're found everywhere on the planet except for the Arctic
51
126000
2000
Chúng có ở mọi nơi trên hành tinh, trừ Bắc Cực,
02:26
and the southern tip of South America.
52
128000
2000
và đỉnh cực Nam của Nam Mỹ.
02:28
And in all that area, they're only rarely found
53
130000
3000
Và trong tất cả các khu vực khác, hiếm khi ta tìm thấy chúng
02:31
breeding more than five kilometers away from human beings.
54
133000
2000
sinh sôi cách con người hơn năm ki-lô-mét.
02:33
So we may not think about them,
55
135000
2000
Thế nên, có lẽ ta không nghĩ về chúng,
02:35
but they're always around.
56
137000
2000
nhưng chúng luôn ở quanh ta.
02:37
And not surprisingly, given the human population growth,
57
139000
2000
Và không đáng ngạc nhiên, với sự tăng dân số của loài người,
02:39
more than half of the human population is living in cities now.
58
141000
3000
hơn nửa dân số loài người đang sống ở đô thị.
02:42
And out of those, nine-tenths
59
144000
2000
Và trong số này, chín phần mười
02:44
of the human growth population is occurring in cities.
60
146000
2000
của sự tăng dân số diễn ra tại đô thị.
02:46
We're seeing a population boom with crows.
61
148000
3000
Ta cũng quan sát thấy sự bùng nổ dân số quạ.
02:49
So bird counts are indicating that we might be seeing
62
151000
2000
Thế, thống kê số quạ cho thấy có lẽ ta đang thấy
02:51
up to exponential growth in their numbers.
63
153000
2000
số cá thể đang tăng theo cấp số mũ.
02:53
So that's no great surprise.
64
155000
3000
Thế, điều đó không đáng ngạc nhiên lắm.
02:56
But what was really interesting to me was to find out that
65
158000
2000
Nhưng điều thật sự thú vị với tôi và việc tìm ra
02:58
the birds were adapting in a pretty unusual way.
66
160000
3000
lũ chim này đang thích nghi theo một cách khá bất thường.
03:01
And I'll give you an example of that.
67
163000
3000
Và tôi sẽ cho các bạn một ví dụ.
03:04
So this is Betty. She's a New Caledonian crow.
68
166000
3000
Thế, đây là Betty. Một nàng quạ New Caledonian.
03:07
And these crows use sticks in the wild
69
169000
2000
Và những chú quạ này dùng que gậy trong thiên nhiên
03:09
to get insects and whatnot out of pieces of wood.
70
171000
3000
để lấy côn trùng và đủ thứ khác từ các mảnh gỗ.
03:12
Here, she's trying to get a piece of meat out of a tube.
71
174000
2000
Đây, nó đang cố lấy một miếng thịt ra khỏi một cái ống.
03:14
But the researchers had a problem.
72
176000
2000
Nhưng các nhà nghiên cứu có một vấn đề.
03:16
They messed up and left just a stick of wire in there.
73
178000
2000
Họ lẫn lộn và chỉ bỏ một mảnh dây kim loại trong đó.
03:18
And she hadn't had the opportunity to do this before.
74
180000
3000
Và cô quạ chưa từng có cơ hội làm điều này trước đây.
03:21
You see, it wasn't working very well.
75
183000
3000
Các bạn thấy đấy, mọi việc chẳng suôn sẻ lắm.
03:24
So she adapted.
76
186000
2000
Thế là cô quạ thích nghi.
03:26
Now this is completely unprompted. She had never seen this done before.
77
188000
4000
Nào, việc này hoàn toàn không được gợi ý. Nó chưa bao giờ thấy ai làm cái này từ trước.
03:30
No one taught her to bend this into a hook,
78
192000
2000
Không ai dạy cô bẻ cái này thành móc,
03:32
had shown her how it could happen.
79
194000
1000
không ai cho cô thấy điều này có thể xảy ra.
03:33
But she did it all on her own.
80
195000
2000
Nhưng cô quạ đã tự làm một mình.
03:35
So keep in mind that she's never seen this done.
81
197000
4000
Thế, hãy nhớ là nó chưa bao giờ thấy ai làm thế này nhé.
03:39
Right.
82
201000
2000
Đúng rồi.
03:41
(Laughter)
83
203000
7000
(Tiếng cười)
03:48
Yeah. All right.
84
210000
2000
Vâng. Được rồi.
03:50
(Applause)
85
212000
3000
(Vỗ tay)
03:53
That's the part where the researchers freak out.
86
215000
3000
Đây là đoạn các nhà nghiên cứu hoảng lên.
03:56
(Laughter)
87
218000
2000
(Tiếng cười)
03:58
So, it turns out we've been finding more and more
88
220000
2000
Thế hóa ra là, càng ngày chúng ta càng hiểu được
04:00
that crows are really, really intelligent.
89
222000
1000
rằng loài quạ thật sự, thật sự rất thông minh.
04:01
Their brains are proportionate,
90
223000
1000
Não của chúng theo tỉ lệ,
04:02
in the same proportion as chimpanzee brains are.
91
224000
3000
cũng giống như tỉ lệ não tinh tinh.
04:05
There are all kinds of anecdotes for different kinds of intelligence they have.
92
227000
4000
Có rất nhiều chuyện kể về các loại trí thông minh khác nhau của loài quạ.
04:09
For example, in Sweden,
93
231000
2000
Ví dụ, ở Thụy Điển,
04:11
crows will wait for fishermen to drop lines through holes in the ice.
94
233000
2000
quạ sẽ chờ ngư dân thả lưới qua các lỗ trong băng.
04:13
And when the fishermen move off,
95
235000
2000
Và khi ngư dân đi mất,
04:15
the crows fly down, reel up the lines, and eat the fish or the bait.
96
237000
4000
lũ quạ sà xuống, kéo lưới lên, và ăn cá hoặc mồi.
04:19
It's pretty annoying for the fishermen.
97
241000
3000
Việc này khá là gây khó chịu cho ngư dân.
04:22
On an entirely different tack,
98
244000
1000
Một câu chuyện khác hẳn nhé,
04:23
at University of Washington, they, a few years ago,
99
245000
2000
ở Đại học Washington, vài năm trước, họ
04:25
were doing an experiment where they captured some crows on campus.
100
247000
3000
đang làm một thí nghiệm, trong đó họ bắt vài chú quạ trong khuôn viên trường.
04:28
Some students went out and netted some crows,
101
250000
2000
Vài sinh viên ra ngoài và vợt được vài chú quạ,
04:30
brought them in, and were -- weighed them, and measured them and whatnot,
102
252000
3000
mang chúng vào, và được -- cân, đo và làm đủ thứ trên đời,
04:33
and then let them back out again.
103
255000
1000
và rồi lại thả chúng đi.
04:34
And were entertained to discover
104
256000
1000
Và họ rất lấy làm thú vị khi phát hiện ra
04:35
that for the rest of the week, these crows,
105
257000
2000
rằng cho tới hết tuần, những con quạ này,
04:37
whenever these particular students walked around campus,
106
259000
2000
mỗi khi chính những sinh viên này đi bộ quanh trường,
04:39
these crows would caw at them,
107
261000
2000
lũ quạ này sẽ gào rú
04:41
and run around and make their life kind of miserable.
108
263000
3000
và chạy vòng quanh, khiến cuộc sống các sinh viên này thật thê thảm.
04:44
They were significantly less entertained when this went on for the next week.
109
266000
4000
Sự thú vị giảm đi nhiều khi sự việc này tiếp diễn vào tuần sau đó.
04:48
And the next month. And after summer break.
110
270000
4000
Và tháng sau. Và sau kì nghỉ hè.
04:52
Until they finally graduated and left campus,
111
274000
2000
Cho tới khi các sinh viên tốt nghiệp và rời trường,
04:54
and -- glad to get away, I'm sure --
112
276000
2000
và -- vô cùng vui sướng được đi khỏi, tôi chắc vậy --
04:56
came back sometime later, and found the crows still remembered them.
113
278000
3000
vài lần trở lại sau đó, và thấy rằng lũ quạ vẫn nhớ họ.
04:59
So -- the moral being, don't piss off crows.
114
281000
3000
Thế -- đại ý câu chuyện, đừng chọc tức lũ quạ.
05:02
So now, students at the University of Washington
115
284000
4000
Thế nên bây giờ, sinh viên Đại học Washington
05:06
that are studying these crows
116
288000
1000
nghiên cứu lũ quạ này
05:07
do so with a giant wig and a big mask.
117
289000
2000
phải đeo bộ tóc giả khổng lồ và cái mặt nạ to bự lúc nghiên cứu.
05:09
(Laughter)
118
291000
3000
(Tiếng cười)
05:12
It's fairly interesting.
119
294000
2000
Khá thú vị đấy.
05:14
So we know that these crows are really smart,
120
296000
2000
Thế, ta biết lũ quạ này rất khôn,
05:16
but the more I dug into this, the more I found
121
298000
2000
nhưng càng đào sâu tìm hiểu, tôi càng thấy rõ rằng
05:18
that they actually have an even more significant adaptation.
122
300000
4000
thật ra chúng có một cơ chế thích nghi còn quan trọng hơn.
05:23
Video: Crows have become highly skilled at
123
305000
2000
Video: Loài quạ đã trở nên vô cùng xuất sắc
05:25
making a living in these new urban environments.
124
307000
4000
trong việc sống ở các môi trường đô thị mới này.
05:29
In this Japanese city, they have devised a way of
125
311000
3000
Trong thành phố Nhật Bản này, chúng đã chế tạo ra cách
05:32
eating a food that normally they can't manage:
126
314000
4000
ăn loại thức ăn mà bình thường chúng không ăn nổi:
05:37
drop it among the traffic.
127
319000
2000
thả nó vào dòng xe cộ.
05:43
The problem now is collecting the bits,
128
325000
3000
Vấn đề bây giờ là lượm lặt các mảnh
05:46
without getting run over.
129
328000
2000
mà không bị xe cán.
05:48
Wait for the light to stop the traffic.
130
330000
3000
Chờ đèn đỏ dừng dòng xe lại.
06:02
Then, collect your cracked nut in safety.
131
344000
4000
Rồi, an toàn nhặt nhạnh cái hạt đã nứt.
06:10
(Laughter)
132
352000
1000
(Tiếng cười)
06:11
(Applause)
133
353000
1000
(Vỗ tay)
06:12
Joshua Klein: Yeah, yeah. Pretty interesting.
134
354000
2000
Joshua Klein: Vâng, vâng. Thú vị thật.
06:14
So what's significant about this isn't that crows are using cars to crack nuts.
135
356000
3000
Thế, ý nghĩa của việc này không phải là lũ quạ dùng ô-tô để làm nứt hạt.
06:17
In fact, that's old hat for crows.
136
359000
2000
Thật ra là, trò đấy cũ rồi.
06:19
This happened about 10 years ago
137
361000
2000
Cái này xảy ra chừng 10 năm trước
06:21
in a place called Sendai City, at a driving school
138
363000
3000
ở một nơi gọi là Thành phố Sendai, một trường dạy lái
06:24
in the suburbs of Tokyo.
139
366000
2000
ở ngoại ô Tokyo.
06:26
And since that time,
140
368000
1000
Và từ lúc đó,
06:27
all of the crows in the neighborhood are picking up this behavior.
141
369000
2000
mọi con quạ trong khu vực này đều học được hành động này.
06:29
And now, every crow within five kilometers is standing by a sidewalk,
142
371000
3000
Và bây giờ, mọi con quạ trong vòng năm cây số đều đứng bên vệ đường,
06:32
waiting to collect its lunch.
143
374000
3000
chờ được lấy bữa trưa.
06:35
So, they're learning from each other. And research bears this out.
144
377000
2000
Thế là, chúng học hỏi lẫn nhau. Và nghiên cứu xác minh điều này.
06:37
Parents seem to be teaching their young.
145
379000
2000
Quạ bố mẹ có vẻ như là dạy quạ con.
06:39
They've learned from their peers. They've learned from their enemies.
146
381000
4000
Chúng học từ bè bạn. Chúng học từ kẻ thù.
06:43
If I have a little extra time, I'll tell you about a case of crow infidelity
147
385000
3000
Nếu tôi có thêm chút thời gian, tôi sẽ kể cho các bạn một trường hợp quạ thiếu chung thủy
06:46
that illustrates that nicely.
148
388000
2000
minh họa điều kia tốt lắm.
06:48
The point being that they've developed cultural adaptation.
149
390000
3000
Điểm mấu chốt ở đây là, chúng đã phát triển sự thích nghi văn hóa.
06:51
And as we heard yesterday,
150
393000
2000
Và như đã nghe ngày hôm qua,
06:53
that's the Pandora's box that's getting human beings in trouble,
151
395000
2000
đó là chiếc hộp Pandora thần thoại, khiến loài người chìm vào muôn trùng rắc rối
06:55
and we're starting to see it with them.
152
397000
2000
và ta đã bắt đầu thấy rắc rối hiện lên với lũ quạ.
06:57
They're able to very quickly and very flexibly adapt
153
399000
3000
Chúng có khả năng thích nghi rất nhanh chóng và linh hoạt
07:00
to new challenges and new resources in their environment,
154
402000
3000
với những thách thức mới và tài nguyên mới trong môi trường,
07:03
which is really useful if you live in a city.
155
405000
3000
điều vô cùng hữu dụng nếu anh sống ở đô thị.
07:06
So we know that there's lots of crows.
156
408000
2000
Thế, ta biết rằng có rất nhiều quạ.
07:08
We found out they're really smart, and we found out that they can teach each other.
157
410000
3000
Ta biết chúng rất khôn, và ta biết chúng có thể dạy cho nhau.
07:11
And when all this became clear to me,
158
413000
2000
Và khi mọi thứ này trở nên rõ ràng đối với tôi,
07:13
I realized the only obvious thing to do is build a vending machine.
159
415000
3000
tôi nhận ra điều duy nhất hiển nhiên phải làm là dựng một máy bán tự động.
07:16
So that's what we did.
160
418000
1000
Và đó chính là điều chúng tôi làm.
07:17
This is a vending machine for crows.
161
419000
2000
Đây là máy bán tự động cho quạ.
07:19
And it uses Skinnerian training to shape their behavior over four stages.
162
421000
3000
Và nó sử dụng qui trình đào tạo Skinnerian để hình thành hành vi của quạ, qua bốn giai đoạn.
07:22
It's pretty simple.
163
424000
2000
Khá là đơn giản.
07:24
Basically, what happens is that we put this out in a field,
164
426000
3000
Cơ bản là, chúng tôi đặt cái này ra ngoài cánh đồng,
07:27
or someplace where there's lots of crows,
165
429000
2000
hay chỗ nào đó có thật nhiều quạ,
07:29
and we put coins and peanuts all around the base of the machine.
166
431000
2000
và chúng tôi đặt tiền xu và hạt lạc khắp xung quanh chân máy.
07:31
And crows eventually come by, and eat the peanuts
167
433000
2000
Và cuối cùng thì lũ quạ ghé qua, và ăn lạc,
07:33
and get used to the machine being there.
168
435000
2000
và quen dần với sự hiện diện của cái máy ở đó.
07:35
And eventually, they eat up all the peanuts.
169
437000
2000
Và cuối cùng, chúng ăn hết sạch lạc.
07:37
And then they see that there are peanuts here on the feeder tray,
170
439000
3000
Và khi chúng thấy là có lạc ở trên khay này,
07:40
and they hop up and help themselves.
171
442000
2000
chúng nhảy lên và tự phục vụ.
07:42
And then they leave, and the machine spits up more coins and peanuts,
172
444000
2000
Và khi chúng đi mất, cái máy phun ra nhiều tiền xu và lạc hơn,
07:44
and life is really dandy, if you're a crow.
173
446000
2000
và cuộc đời thật tuyệt diệu, nếu anh là quạ.
07:46
Then you can come back anytime and get yourself a peanut.
174
448000
3000
Thế thì anh có thể quay lại lúc nào cũng được, và tự lấy một hạt lạc.
07:49
So, when they get really used to that, we move on to the crows coming back.
175
451000
3000
Thế là, khi chúng thật sự quen với điều đó, chúng tôi tiếp tục đến bước 'quạ quay lại.'
07:52
Now, they're used to the sound of the machine, and they keep coming back,
176
454000
3000
Nào, chúng đã quen với tiếng động của máy, và chúng cứ quay lại,
07:55
and digging out these peanuts from amongst the pile of coins that's there.
177
457000
2000
và đào ra những hạt lạc này, từ đống đồng xu ở đó.
07:57
And when they get really happy about this,
178
459000
2000
Và khi chúng thật sự sướng rồi,
07:59
we go ahead and stymie them.
179
461000
2000
chúng tôi đi bước tiếp theo, cản trở chúng.
08:01
And we move to the third stage, where we only give them a coin.
180
463000
3000
Và chúng tôi chuyển tới giai đoạn thứ ba, chỉ cho chúng một đồng xu thôi.
08:04
Now, like most of us who have gotten used to a good thing,
181
466000
2000
Nào, cứ như khi chúng ta đã quen có điều gì đó tốt,
08:06
this really pisses them off.
182
468000
1000
lũ quạ tức vô cùng.
08:07
So, they do what they do in nature when they're looking for something --
183
469000
4000
Thế, chúng làm việc chúng vẫn làm trong tự nhiên khi tìm kiếm vật gì đó --
08:11
they sweep things out of the way with their beak.
184
473000
2000
chúng quét mọi thứ ra khỏi đường đi bằng mỏ.
08:13
And they do that here, and that knocks the coins down the slot,
185
475000
3000
Và chúng làm điều đó ở đây, khiến cho đồng xu rơi xuống rãnh,
08:16
and when that happens, they get a peanut.
186
478000
2000
và khi điều đó xảy ra, chúng được một hạt lạc.
08:18
And so this goes on for some time.
187
480000
1000
Và sự việc này tiếp diễn trong một thời gian.
08:19
The crows learn that all they have to do is show up,
188
481000
2000
Lũ quạ học được rằng tất cả những gì chúng phải làm là xuất hiện ở đó,
08:21
wait for the coin to come out, put the coin in the slot, and then they get their peanut.
189
483000
3000
chờ đồng tiền rơi ra, đặt đồng xu vào rãnh, và rồi chúng sẽ có lạc.
08:24
And when they're really good and comfortable with that,
190
486000
2000
Và khi chúng thật sự thoải mái với qui trình đó,
08:26
we move to the final stage, in which they show up and nothing happens.
191
488000
5000
chúng tôi chuyển tới giai đoạn cuối cùng, trong đó chúng xuất hiện và chả có gì xảy ra cả.
08:31
And this is where we see the difference between crows and other animals.
192
493000
2000
Và đây là điểm ta sẽ thấy sự khác biệt giữa quạ và các động vật khác.
08:33
Squirrels, for example, would show up, look for the peanut, go away.
193
495000
4000
Sóc, ví dụ nhé, sẽ xuất hiện, tìm hạt lạc, bỏ đi.
08:37
Come back, look for the peanut, go away.
194
499000
3000
Quay lại, tìm hạt lạc, bỏ đi.
08:40
They do this maybe half a dozen times before they get bored,
195
502000
3000
Chúng sẽ làm lại có lẽ là nửa tá lần trước khi chúng phát ngán
08:43
and then they go off and play in traffic.
196
505000
2000
và rồi chúng bỏ đi thật, chơi trong dòng xe cộ.
08:45
Crows, on the other hand, show up, and they try and figure it out.
197
507000
4000
Quạ, mặt khác, xuất hiện, và chúng cố tìm hiểu.
08:49
They know that this machine's been messing with them,
198
511000
2000
Chúng biết là cái máy này đang chơi đểu chúng,
08:51
through three different stages of behavior.
199
513000
2000
qua ba giai đoạn hoạt động.
08:53
(Laughter)
200
515000
1000
(Tiếng cười)
08:54
They figure it's gotta have more to it.
201
516000
2000
Chúng kết luận là nhất định còn có nhiều hơn.
08:56
So, they poke at it and peck at it and whatnot.
202
518000
2000
Thế là, chúng chọc và mổ cái máy và đủ thứ trên đời.
08:58
And eventually some crow gets a bright idea that,
203
520000
2000
Và cuối cùng một chú quạ nào đấy có sáng kiến rằng,
09:00
"Hey, there's lots of coins lying around from the first stage,
204
522000
3000
"Ê, có rất nhiều xu nằm rải rác, từ giai đoạn đầu tiên,
09:03
lying around on the ground," hops down, picks it up, drops it in the slot.
205
525000
3000
rải rác trên mặt đất," nhảy xuống, nhặt đồng xu lên, thả vào rãnh.
09:06
And then, we're off to the races.
206
528000
2000
Và rồi, chúng ta lại quay lại cuộc chạy đua thôi.
09:08
That crow enjoys a temporary monopoly on peanuts,
207
530000
2000
Con quạ đó tạm thời được độc quyền ăn lạc
09:10
until his friends figure out how to do it, and then there we go.
208
532000
5000
cho tới khi bạn nó tìm ra làm thế như thế nào, và thế là xong.
09:15
So, what's significant about this to me
209
537000
2000
Thế, điều quan trọng trong việc này đối với tôi
09:17
isn't that we can train crows to pick up peanuts.
210
539000
2000
không phải là chúng ta có thể đào tạo cho quạ nhặt lạc lên.
09:19
Mind you, there's 216 million dollars' worth of change lost every year,
211
541000
4000
Chú ý nhé, mỗi năm tiền lẻ trị giá 216 triệu đô-la bị mất
09:23
but I'm not sure I can depend on that ROI from crows.
212
545000
4000
nhưng tôi không chắc tôi có thể nhờ cậy lũ quạ để mang lại hiệu quả đầu tư.
09:27
Instead, I think we should look a little bit larger.
213
549000
3000
Thay vào đó, tôi nghĩ ta nên nhìn bức tranh toàn cảnh hơn.
09:30
I think that crows can be trained to do other things.
214
552000
2000
Tôi nghĩ là quạ có thể được đào tạo để làm những việc khác nữa.
09:32
For example, why not train them to pick up garbage after stadium events?
215
554000
4000
Ví dụ, tại sao lại không đào tạo chúng nhặt rác ở sân vận động sau mỗi trận đấu?
09:36
Or find expensive components from discarded electronics?
216
558000
2000
Hay tìm các linh kiện đắt tiền từ các thiết bị điện tử bỏ đi?
09:38
Or maybe do search and rescue?
217
560000
2000
Hay là hoạt động tìm kiếm cứu hộ?
09:40
The main thing, the main point of all this for me is
218
562000
4000
Điểm chính, điểm mấu chốt trong mọi sự đối với tôi là
09:44
that we can find mutually beneficial systems for these species.
219
566000
2000
rằng chúng ta có thể tìm ra các hệ thống đôi bên cùng có lợi cho các sinh vật này.
09:46
We can find ways to interact with these other species
220
568000
2000
Chúng ta có thể tìm ra cách tương tác với các sinh vật khác
09:48
that doesn't involve exterminating them,
221
570000
2000
mà không phải là tiêu diệt chúng,
09:50
but involves finding an equilibrium with them that's a useful balance.
222
572000
4000
nhưng là tìm trạng thái cân bằng với chúng, một sự cân bằng hữu dụng.
09:54
Thanks very much.
223
576000
2000
Xin cám ơn rất nhiều.
09:56
(Applause)
224
578000
5000
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Joshua Klein - HackerJoshua Klein is a fervent hacker of all things, including wet, pulpy systems like animals and people and the way they behave.
Why you should listen
Joshua Klein will hack anything that moves -- his list includes "social systems, computer networks, institutions, consumer hardware and animal behavior." His latest project, though charmingly low-tech, has amazing implications for the human-animal interface.
Right now, Klein is working at Frog Design as a Principle Technologist, while developing mobile/social applications, health care-related systems and other tools that improve people's lives. He's the author of the novel Roo'd, which was the first modern book (after Tarzan) to be ported to the iPhone.
Joshua Klein | Speaker | TED.com