TEDGlobal 2005
David Deutsch: Chemical scum that dream of distant quasars
David Deutsch nói về vị trí của chúng ta trong vũ trụ.
Filmed:
Readability: 4.6
2,534,562 views
Nhà khoa học huyền thoại David Deutsch đưa vật lý lý thuyết về phía sau để thảo luận một vấn đề cấp thiết hơn: sự tồn tại của loài người. Bước đầu tiên tiến tới việc giải quyết sự ấm lên toàn cầu, theo như ông nói, là thừa nhận rằng chúng ta có vấn đề.
David Deutsch - Quantum physicist
David Deutsch's 1997 book "The Fabric of Reality" laid the groundwork for an all-encompassing Theory of Everything, and galvanized interest in the idea of a quantum computer, which could solve problems of hitherto unimaginable complexity. Full bio
David Deutsch's 1997 book "The Fabric of Reality" laid the groundwork for an all-encompassing Theory of Everything, and galvanized interest in the idea of a quantum computer, which could solve problems of hitherto unimaginable complexity. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:24
We've been told to go out on a limb and say something surprising.
0
0
6000
Chúng ta đã được bảo hãy ra ngoài và nói điều gì đó đáng ngạc nhiên.
00:30
So I'll try and do that, but
1
6000
1000
Và tôi sẽ cố để làm điều đó. Nhưng
00:31
I want to start with two things that everyone already knows.
2
7000
7000
tôi muốn bắt đầu với hai điều mà ai cũng biết.
00:38
And the first one, in fact, is something that
3
14000
2000
Và điều đầu tiên, thực ra, là một điều
00:40
has been known for most of recorded history.
4
16000
4000
đã được biết đến trong suốt lịch sử.
00:44
And that is that the planet Earth, or the solar system,
5
20000
5000
Và đó là hành tinh của chúng ta, hoặc là hệ mặt trời,
00:49
or our environment or whatever,
6
25000
2000
hoặc môi trường của chúng ta, vân vân,
00:51
is uniquely suited to sustain our evolution -- or creation, as it used to be thought --
7
27000
10000
là duy nhất phù hợp cho sự tiến hóa của chúng ta -- hoặc cho sự hình thành --
01:01
and our present existence, and most important, our future survival.
8
37000
7000
và cho sự tồn tại hiện nay của chúng ta, và quan trọng nhất, cho sự tồn tại trong tương lai của chúng ta.
01:08
Nowadays this idea has a dramatic name: Spaceship Earth.
9
44000
5000
Ngày nay quan niệm này có một cái tên đầy kịch tính: tàu vũ trụ Trái đất.
01:13
And the idea there is that outside the spaceship,
10
49000
2000
Và quan niệm rằng bên ngoài tàu vũ trụ,
01:15
the universe is implacably hostile,
11
51000
3000
vũ trụ rất khắc nghiệt,
01:18
and inside is all we have, all we depend on.
12
54000
4000
và bên trong là toàn bộ những gì chúng ta có, dựa vào.
01:22
And we only get the one chance: if we mess up our spaceship,
13
58000
3000
Và chúng ta chỉ có một cơ hội: nếu chúng ta làm hỏng tàu của mình,
01:25
we've got nowhere else to go.
14
61000
2000
chúng ta chẳng còn nơi nào để đi.
01:27
Now, the second thing that everyone already knows is that
15
63000
4000
Bây giờ, điều thứ hai mà mọi người đều biết là
01:31
contrary to what was believed for most of human history,
16
67000
4000
ngược với những gì được tin trong suốt lịch sử loài người,
01:35
human beings are not, in fact, the hub of existence.
17
71000
6000
loài người thực ra không phải là cái nôi của sự tồn tại.
01:41
As Stephen Hawking famously said,
18
77000
3000
Như một câu nói nổi tiếng của Stephen Hawking,
01:44
we're just a chemical scum on the surface of a typical planet
19
80000
4000
chúng ta chỉ là một mẩu hóa chất trên bề mặt của một hành tinh điển hình
01:48
that's in orbit around a typical star,
20
84000
3000
chuyển động theo quỹ đạo quanh một ngôi sao điển hình,
01:51
which is on the outskirts of a typical galaxy, and so on.
21
87000
5000
ở rìa của một thiên hà điển hình, vân vân.
01:56
Now the first of those two things that everyone knows
22
92000
3000
Bây giờ điều đầu tiên trong hai điều ai cũng biết đó
01:59
is kind of saying that we're at a very un-typical place,
23
95000
4000
nói rằng chúng ta ở một nơi rất không điển hình,
02:03
uniquely suited and so on, and
24
99000
3000
phù hợp duy nhất và vân vân
02:06
the second one is saying that we're at a typical place.
25
102000
3000
trong khi điều thứ hai nói rằng chúng ta ở một nơi điển hình.
02:09
And especially if you regard these two as deep truths to live by
26
105000
4000
Và nếu đó là 2 lẽ sống của bạn,
02:13
and to inform your life decisions,
27
109000
3000
giúp bạn đưa ra các quyết định sống còn,
02:16
then they seem a little bit to conflict with each other.
28
112000
7000
thì chúng có vẻ hơi mâu thuẫn lẫn nhau.
02:23
But that doesn't prevent them from both being completely false. (Laughter)
29
119000
6000
Nhưng điều này không có nghĩa là cả hai không hoàn toàn sai (Tiếng cười)
02:29
And they are. So let me start with the second one:
30
125000
8000
Và chúng sai. để tôi bắt đầu với điều thứ hai:
02:37
Typical. Well -- is this a typical place? Well, let's look around, you know,
31
133000
6000
Điển hình. ừm, liệu đây có phải là một nơi điển hình? Hãy nhìn quanh, bạn biết đấy,
02:43
and look in a random direction, and we see a wall, and chemical scum -- (Laughter)
32
139000
8000
và nhìn vào những hướng bất kỳ, và chúng ta thấy một bức tường và mảnh vụn hóa chất -- (Tiếng cười)
02:51
-- and that's not typical of the universe at all.
33
147000
5000
-- và đó hoàn toàn không phải là điển hình của vũ trụ.
02:56
All you've got to do is go a few hundred miles in that same direction and look back,
34
152000
4000
Tất cả những gì bạn cần làm là đi vài trăm dặm theo hướng đó và nhìn lại,
03:00
and you won't see any walls or chemical scum at all --
35
156000
4000
và bạn không thấy bức tường hay mẩu hóa chất nào cả --
03:04
all you see is a blue planet. And if you go further than that,
36
160000
4000
tất cả những gì bạn thấy là một hành tinh xanh. Và nếu bạn đi xa hơn thế,
03:08
you'll see the sun, the solar system, and the stars and so on.
37
164000
5000
bạn sẽ thấy mặt trời, hệ mặt trời, và các ngôi sao.
03:13
But that's still not typical of the universe, because stars come in galaxies.
38
169000
5000
Nhưng đó vẫn không phải là điển hình của vũ trụ, bởi vì các ngôi sao đến từ các thiên hà.
03:18
And most places in the universe, a typical place in the universe,
39
174000
5000
Và ở hầu khắp các nơi trong vũ trụ, một nơi điển hình trong vũ trụ,
03:23
is nowhere near any galaxies.
40
179000
2000
không hề gần bất cứ thiên hà nào.
03:25
So let's go out further, till we're outside the galaxy, and look back,
41
181000
6000
Hãy tiến xa hơn, tới khi chúng ta ra ngoài thiên hà, và nhìn lại,
03:31
and yeah, there's the huge galaxy with spiral arms laid out in front of us.
42
187000
4000
và ừ, có cả một thiên hà rộng lớn với những nút xoắn trước mặt chúng ta.
03:35
And at this point we've come 100,000 light years from here.
43
191000
7000
Và ở thời điểm này chúng ta đã cách Trái đất 100,000 năm ánh sáng.
03:42
But we're still nowhere near a typical place in the universe.
44
198000
5000
Nhưng chúng ta vẫn chưa hề gần một nơi điển hình nào trong vũ trụ.
03:47
To get to a typical place,
45
203000
2000
Để tới một nơi điển hình,
03:49
you've got to go 1,000 times as far as that into intergalactic space.
46
205000
7000
bạn phải đi xa gấp 1000 lần như thế vào không gian liên thiên hà.
03:56
And so what does that look like? Typical.
47
212000
3000
Và nó trông như thế nào? Điển hình.
03:59
What does a typical place in the universe look like?
48
215000
3000
Một nơi điển hình trong vũ trụ trong như thế nào?
04:02
Well, at enormous expense, TED has arranged a high-resolution immersion
49
218000
6000
Với một chi phí khổng lồ, TED đã bày trí một không gian biểu trưng có độ phân giải lớn
04:08
virtual reality rendering of intergalactic space
50
224000
4000
cho không gian liên ngân hà.
04:12
-- the view from intergalactic space.
51
228000
2000
-- góc nhìn từ không gian liên thiên hà.
04:14
So can we have the lights off, please, so we can see it?
52
230000
4000
Vậy chúng ta có thể tắt đèn đi để nhìn cho rõ được không ạ?
04:22
Well, not quite, not quite perfect -- you see, in intergalactic space
53
238000
6000
Không hẳn, không hẳn là hoàn hảo, bạn có thể thấy, ở không gian liên thiên hà
04:28
-- intergalactic space is completely dark, pitch dark.
54
244000
4000
-- không gian liên thiên hà hoàn toàn chìm trong bóng tối.
04:32
It's so dark that if you were to be looking at the nearest star to you,
55
248000
8000
Tối đến độ nếu bạn nhìn vào ngôi sao gần bạn nhất,
04:40
and that star were to explode as a supernova,
56
256000
3000
và nó bùng nổ trong một vụ siêu tân tinh,
04:44
and you were to be staring directly at it at the moment when its light reached you,
57
260000
5000
và bạn đang nhìn trực tiếp vào nó khi ánh sáng hướng về bạn,
04:49
you still wouldn't be able to see even a glimmer.
58
265000
4000
bạn vẫn chẳng thể thấy một vệt sáng, dù là lờ mờ.
04:53
That's how big and how dark the universe is.
59
269000
3000
Vũ trụ rộng lớn và tăm tối như thế đó.
04:56
And that's despite the fact that a supernova is so bright, so brilliant an event,
60
272000
7000
Và mặc dù một vụ nổ siêu tân tinh rất sáng
05:03
that it would kill you stone dead at a range of several light years. (Laughter)
61
279000
6000
đến mức nó sẽ giết chết bạn ngay tại chỗ trong bán kính vài năm ánh sáng.
05:09
And yet from intergalactic space, it's so far away you wouldn't even see it.
62
285000
4000
Vậy mà trong không gian liên ngân hà, nó xa tới độ bạn sẽ chẳng nhìn thấy nó.
05:13
It's also very cold out there
63
289000
3000
Ngoài đó cũng rất lạnh
05:16
-- less than three degrees above absolute zero.
64
292000
4000
-- chỉ hơn nhiệt độ 0 tuyệt đối vài 3 độ.
05:20
And it's very empty. The vacuum there is one million times less dense
65
296000
6000
Và rất trống trải. Khoảng chân không ở đó có mật độ chỉ bằng một phần triệu
05:26
than the highest vacuum that our best technology on Earth can currently
66
302000
3000
của khoảng chân không tối ưu được tạo từ kỹ thuật tiên tiến nhất hiện nay trên Trái Đất.
05:29
create. So that's how different a typical place is from this place.
67
305000
8000
Đó là điểm khác biệt giữa môt nơi điển hình và Trái Đất.
05:37
And that is how un-typical this place is.
68
313000
3000
Và nó cho thấy nơi đây không hề điển hình.
05:40
So can we have the lights back on please? Thank you.
69
316000
5000
Bật đèn lên được không ạ? Cảm ơn.
05:45
Now how do we know about an environment that's so far away,
70
321000
5000
Bây giờ bằng cách nào chúng ta biết đến một môi trường ở rất xa,
05:50
and so different, and so alien, from anything we're used to?
71
326000
4000
rất khác biệt, và rất biệt lập so với mọi thứ ta đã quen với?
05:54
Well, the Earth -- our environment, in the form of us -- is creating knowledge.
72
330000
5000
Trái đất -- môi trường của chúng ta, dưới dạng là chính chúng ta -- đang tạo ra kiến thức.
05:59
Well, what does that mean? Well, look out even further than we've just been --
73
335000
5000
Điều này có nghĩa là gì? Hãy nhìn ra xa hơn --
06:04
I mean from here, with a telescope -- and you'll see things that look like stars.
74
340000
5000
Từ đây với một chiếc kính viễn vọng -- và bạn sẽ nhìn thấy các vật thể trông như những ngôi sao.
06:09
They're called "quasars." Quasars originally meant quasi-stellar object.
75
345000
5000
Chúng được gọi là các chuẩn tinh. Nghĩa gốc là vật thể gần giống sao.
06:14
Which means things that look a bit like stars. (Laughter) But they're not stars.
76
350000
5000
Vật thể trông hơi giống sao. (Tiếng cười) Nhưng chúng không phải là các ngôi sao.
06:19
And we know what they are. Billions of years ago, and billions of light years away,
77
355000
8000
Và chúng ta biết chúng là gì. Hàng tỉ năm trước, cách chúng ta hàng tỉ năm ánh sáng,
06:27
the material at the center of a galaxy collapsed towards a
78
363000
4000
vật chất tại tâm của một thiên hà đổ sập hướng tới một
06:31
super-massive black hole.
79
367000
2000
hố đen siêu lớn.
06:33
And then intense magnetic fields directed some of the energy of
80
369000
5000
Và khi đó trường lực từ siêu mạnh định hướng một phần năng lượng
06:38
that gravitational collapse. And some of the matter,
81
374000
3000
của trường trọng lực đó sụp đổ. Và một phần vật chất,
06:41
back out in the form of tremendous jets which illuminated lobes with the brilliance of
82
377000
5000
có dạng như những tia đồ sộ tỏa ra những thùy sáng có độ sáng
06:46
-- I think it's a trillion suns.
83
382000
6000
như một ngàn tỷ mặt trời.
06:52
Now, the physics of the human brain could hardly be more unlike the physics of such a jet.
84
388000
6000
Vật lý học của não người sẽ khó mà khác được so với vật lý học của một tia đó.
06:58
We couldn't survive for an instant in it. Language breaks down
85
394000
4000
Chúng ta chẳng thể sống nổi một khắc trong tình trạng ấy. Ngôn ngữ rạn vỡ
07:02
when trying to describe what it would be like in one of those jets.
86
398000
4000
khi cố gắng mô tả tình trạng xảy ra trong một trong những tia ấy.
07:06
It would be a bit like experiencing a supernova explosion,
87
402000
3000
Nó sẽ gần giống như trải nghiệm một vụ nổ siêu tân tinh,
07:09
but at point-blank range and for millions of years at a time. (Laughter)
88
405000
7000
nhưng ở một tầm trực tiếp với vụ nổ kéo dài suốt hàng triệu năm. (Tiếng cười)
07:16
And yet, that jet happened in precisely such a way that billions of years later,
89
412000
8000
Và chưa kể, tia sáng đó xuất hiện một cách chính xác để sau đó hàng tỉ năm,
07:24
on the other side of the universe, some bit of chemical scum could accurately describe,
90
420000
6000
ở bên kia của vũ trụ, vài mẩu hóa chất có thể mô tả,
07:30
and model, and predict, and explain, above all -- there's your reference
91
426000
6000
tái tạo mẫu, dự đoán và giải thích chính xác -- bạn có thể thấy ở đây
07:36
-- what was happening there, in reality.
92
432000
5000
-- điều đã thực sự xảy ra ở đó.
07:41
The one physical system, the brain,
93
437000
2000
Hệ thống vật lý học của bộ não
07:43
contains an accurate working model of the other -- the quasar.
94
439000
4000
chứa một mẫu hoạt động chính xác của vật lý học của chuẩn tinh,
07:47
Not just a superficial image of it, though it contains that as well,
95
443000
4000
Không chỉ là một hình ảnh hời hợt,
07:51
but an explanatory model, embodying the same mathematical
96
447000
4000
mà còn là một mô hình giải thích, chứa đựng quan hệ
07:55
relationships and the same causal structure.
97
451000
3000
toán học tương tự và cấu trúc hệ quả tương tự.
07:58
Now that is knowledge. And if that weren't amazing enough,
98
454000
5000
Đó là kiến thức. Và nếu điều đó chưa đủ tuyệt vời,
08:03
the faithfulness with which the one structure resembles the other
99
459000
4000
sự chính xác mà với đó một cấu trúc tượng trưng cho cấu trúc khác
08:07
is increasing with time. That is the growth of knowledge.
100
463000
5000
tăng theo thời gian. Đó là sự phát triển của kiến thức.
08:12
So, the laws of physics have this special property.
101
468000
3000
Vậy, các định luật vật lý có tính năng đặc biệt này:
08:15
That physical objects, as unlike each other as they could possibly be,
102
471000
5000
Vật thể lý học, dù có khác nhau đến mấy,
08:20
can nevertheless embody the same mathematical and causal structure
103
476000
5000
vẫn không thể tránh khỏi chứa đựng cấu trúc toán học và hệ quả tương tự nhau
08:25
and to do it more and more so over time.
104
481000
4000
và theo thời gian càng giống nhau hơn.
08:29
So we are a chemical scum that is different. This chemical scum has universality.
105
485000
7000
Vậy chúng ta là một mẩu vụn hóa chất khác biệt. Mẩu hóa chất này có tính phổ biến.
08:36
Its structure contains, with ever-increasing precision,
106
492000
4000
Cấu trúc của nó bao gồm, với sự chính xác càng ngày càng cao,
08:40
the structure of everything. This place, and not other places in the universe,
107
496000
5000
cấu trúc của mọi thứ. Nơi này, chứ không phải các nơi khác trong vũ trụ,
08:45
is a hub which contains within itself the structural and causal essence of the
108
501000
7000
là một cái nôi chứa cốt lõi của cấu trúc và hệ quả
08:52
whole of the rest of physical reality. And so, far from being insignificant,
109
508000
4000
của toàn bộ các thực thế lý học khác. Và vì vậy, thay vì nhỏ bé,
08:56
the fact that the laws of physics allow this, or even mandate that this can happen,
110
512000
6000
sự thật là các định luật vật lý cho phép điều này, hay thậm chí quy định rằng điều này có thể xảy ra,
09:02
is one of the most important things about the physical world.
111
518000
5000
là một trong những điều quan trọng nhất về thế giới vật chất.
09:07
Now how does the solar system -- and our environment, in the form of us --
112
523000
6000
Vậy làm cách nào mà hệ mặt trời -- và môi trường của chúng ta, dưới dạng là chính chúng ta --
09:13
acquire this special relationship with the rest of the universe?
113
529000
3000
có được mối quan hệ đặc biệt này với phần còn lại của vũ trụ?
09:16
Well, one thing that's true about Stephen Hawking's remark -- I mean, it is true,
114
532000
6000
Một điều đúng về quan điểm của Stephen Hawking -- ý tôi là nó đúng,
09:22
but it's the wrong emphasis. (Laughter) One thing that's true about it is that
115
538000
4000
nhưng được nhấn mạnh sai. Một điều đúng là
09:26
it doesn't do it with any special physics. There's no special dispensation,
116
542000
6000
nó không can hệ tới bất kỳ môn vật lý riêng rẽ nào. Không có trường hợp đặc biệt nào,
09:32
no miracles involved. It does it simply with three things that we have here in abundance.
117
548000
6000
không có phép màu nào liên quan. Nó làm được với 3 thứ mà chúng ta có thừa.
09:38
One of them is matter, because the growth of knowledge is a form of
118
554000
5000
Một trong số đó là vật chất, bởi vì sự phát triển tri thức là một dạng
09:43
information processing. Information processing is computation,
119
559000
4000
xử lý thông tin. Xử lý thông tin là sự tính toán,
09:47
computation requires a computer --
120
563000
2000
và tính toán thì cần máy tính --
09:49
there's no known way of making a computer without matter.
121
565000
3000
chưa hề có cách nào để tạo ra máy tính mà không cần vật chất.
09:52
We also need energy to make the computer, and most important,
122
568000
3000
Chúng ta cũng cần năng lượng để làm ra máy tính, và điều quan trọng nhất,
09:55
to make the media in effect onto which we record the knowledge that we discover.
123
571000
6000
để tạo ra phương tiện mà trên đó chúng ta lưu lại kiến thức mà ta khám phá ra.
10:01
And then thirdly, less tangible, but just as essential for the open-ended creation
124
577000
6000
Và thứ ba, khó hình dung hơn, nhưng quan trọng không kém cho sự sáng tạo chưa có hồi kết
10:07
of knowledge, of explanations, is evidence.
125
583000
5000
của kiến thức, của phân tích, là bằng chứng, là vết tích.
10:12
Now, our environment is inundated with evidence.
126
588000
4000
Hiện nay môi trường của chúng ta đang chứa đầy vết tích.
10:16
We happen to get round to testing, let's say, Newton's Law of Gravity
127
592000
6000
Chúng ta thử kiểm tra -- ví dụ như là Định luật Newton về lực hấp dẫn
10:22
about 300 years ago.
128
598000
2000
-- khoảng 300 năm trước.
10:24
But the evidence that we used to do that was falling down on every square meter
129
600000
6000
Nhưng bằng chứng mà chúng ta sử dụng để thực hiện thí nghiệm đó đã rơi xuống trên mỗi mét vuông
10:30
of the Earth for billions of years before that, and will continue to fall on for billions of years
130
606000
5000
của trái đất suốt hàng tỉ năm trước, và sẽ tiếp tục rơi trong hàng tỉ năm sau.
10:35
afterwards. And the same is true for all the other sciences.
131
611000
4000
Và điều tương tự cũng đúng với tất cả các môn khoa học khác.
10:39
As far as we know, evidence to discover the most fundamental truths
132
615000
5000
Như chúng ta biết, bằng chứng để khám phá những chân lý cơ bản nhất
10:44
of all the sciences is here just for the taking on our planet.
133
620000
4000
của tất cả các môn khoa học đang nằm trên chính hành tinh này.
10:48
Our location is saturated with evidence, and also with matter and energy.
134
624000
6000
Vị trí của chúng ta chứa đựng toàn bộ bằng chứng, và cũng với vật chất và năng lượng.
10:54
Out in intergalactic space, those three prerequisites
135
630000
3000
Ở bên ngoài không gian liên ngân hà, 3 điều căn bản đó
10:57
for the open-ended creation of knowledge are at their lowest possible supply.
136
633000
5000
cho sự sáng tạo không hồi kết của kiến thức đang không có đủ nguồn cung cấp.
11:02
As I said, it's empty; it's cold; and it's dark out there. Or is it?
137
638000
6000
Như tôi đã nói, nó trống trơn, lạnh, và tối. Có thật vậy không?
11:08
Now actually, that's just another parochial misconception. (Laughter)
138
644000
5000
Thực ra, đó chỉ là một quan niệm sai lầm và thiển cận. (Tiếng cười)
11:13
Because imagine a cube out there in intergalactic space, the same size as
139
649000
7000
Bởi vì tưởng tượng có một khối lập phương ở ngoài kia trong không gian liên ngân hà, có kích thước tương đương
11:20
our home, the solar system. Now that cube is very empty by human standards,
140
656000
5000
ngôi nhà của húng ta, hệ mặt trời. Hiện nay khối đó vẫn còn rất trống theo tiêu chuẩn con người,
11:25
but that still means that it contains over a million tons of matter.
141
661000
5000
nhưng vẫn có nghĩa là nó chứa hàng triệu tấn vật chất.
11:30
And a million tons is enough to make, say, a self-contained space station,
142
666000
5000
Và hàng triệu tấn là đủ để tạo ra một trạm không gian
11:35
on which there's a colony of scientists that are devoted to creating an
143
671000
4000
ở đó có một nhóm các nhà khoa học tận tụy làm việc để tạo ra
11:39
open-ended stream of knowledge, and so on.
144
675000
3000
một dòng chảy kiến thức không hồi kết, vân vân.
11:42
Now, it's way beyond present technology to even gather the hydrogen
145
678000
4000
Kỹ thuật hiện nay chưa đủ để thậm chí gom lại khí hydro
11:46
from intergalactic space and form it into other elements and so on.
146
682000
5000
từ không gian liên ngân hà và biến chúng thành các nguyên tố khác.
11:51
But the thing is, in a comprehensible universe,
147
687000
4000
Nhưng vấn đề là, trong một vũ trụ có nguyên tắc,
11:55
if something isn't forbidden by the laws of physics,
148
691000
3000
nếu điều gì đó không bị cản trở bởi các quy luật vật lý,
11:58
then what could possibly prevent us from doing it, other than knowing how?
149
694000
4000
thì điều gì có thế ngăn chúng ta làm được nó, ngoài việc tìm hiểu cách thức thực hiện?
12:02
In other words, it's a matter of knowledge, not resources.
150
698000
4000
Nói cách khác, đó là vấn đề về kiến thức chứ không phải tài nguyên.
12:06
And the same -- well, if we could do that we'd automatically have an energy supply,
151
702000
3000
Và điều tương tự -- nếu chúng ta có thể làm được điều này chúng ta có một nguồn cung năng lượng,
12:09
because the transmutation would be a fusion reactor -- and evidence?
152
705000
6000
bởi vì sự đột biến có thể là một tác nhân quan trong -- và bằng chứng?
12:15
Well, again, it's dark out there to human senses. But all you've got to do is
153
711000
4000
Có thể ở đó tối đối với giác quan của con người. Nhưng tất cả những gì bạn phải làm là
12:19
take a telescope, even one of present-day design,
154
715000
3000
dùng một chiếc kính viễn vọng, có thể là thiết kế của ngày hôm nay,
12:22
look out and you'll see the same galaxies as we do from here.
155
718000
5000
nhìn ra ngoài, và bạn sẽ thấy thiên hà mà chúng ta thấy từ đây.
12:27
And with a more powerful telescope, you'll be able to see stars, and planets.
156
723000
4000
Và với chiếc kính tốt hơn, bạn có thể nhìn thấy những ngôi sao, những hành tinh.
12:31
In those galaxies, you'll be able to do astrophysics, and learn the laws of physics.
157
727000
4000
Và trong những nhân hà ấy, bạn sẽ có thể làm vât lý thiên thể, và học các quy luật vật lý.
12:35
And locally there you could build particle accelerators,
158
731000
3000
Và tại đây bạn có thể dựng các máy gia tốc nguyên tử,
12:38
and learn elementary particle physics, and chemistry, and so on.
159
734000
3000
và học về vật lý nguyên tử cơ bản, và hóa học, vân vân.
12:41
Probably the hardest science to do would be biology field trips -- (Laughter) -- because it would take
160
737000
7000
Có thể khoa học khó với tới nhất là sinh học thực nghiệm, vì sẽ cần
12:48
several hundred million years to get to the nearest life-bearing planet and back.
161
744000
5000
vài trăm triệu năm ánh sáng để đến hành tinh có sự sống gần nhất và quay trở lại.
12:53
But I have to tell you -- and sorry, Richard --
162
749000
3000
Nhưng tôi phải nói với các bạn -- và xin lỗi Richard --
12:56
but I never did like biology field trips much,
163
752000
3000
tôi chả hề thích các chuyến thực tế sinh học lắm,
12:59
and I think we can just about make do with one every few hundred million years.
164
755000
5000
và tôi nghĩ chúng ta chỉ cần làm 1 chuyến trong vài trăm triệu năm anh sáng.
13:04
(Laughter)
165
760000
2000
(Tiếng cười)
13:06
So in fact, intergalactic space does contain all the prerequisites for the open-ended
166
762000
9000
Như vậy thực ra không gian liên ngân hà chứa mọi yêu cầu cho sự sáng tạo
13:15
creation of knowledge. Any such cube, anywhere in the universe,
167
771000
4000
không hồi kết của tri thức. Và bất kể khối lập phương nào, bất kể nơi đâu trong vũ trụ,
13:19
could become the same kind of hub that we are,
168
775000
4000
có thể trở thành chiếc nôi như chúng ta,
13:23
if the knowledge of how to do so were present there.
169
779000
7000
nếu kiến thức tồn tại ở đó.
13:30
So we're not in a uniquely hospitable place.
170
786000
3000
Vì thế chúng ta không phải là nơi duy nhất.
13:33
If intergalactic space is capable of creating an open-ended stream of explanations,
171
789000
5000
Nếu không gian liên ngân hà có thể tạo ra một dòng kiến thức không hồi kết,
13:38
then so is almost every other environment. So is the Earth. So is a polluted Earth.
172
794000
7000
thì mọi môi trường khác đều có thể. Trái Đất cũng có thể. Một Trái đất ô nhiễm cũng có thể.
13:45
And the limiting factor, there and here, is not resources, because they're plentiful,
173
801000
6000
Và yếu tố ngăn cản, ở mọi nơi, không phải là tài nguyên - chúng có thừa,
13:51
but knowledge, which is scarce.
174
807000
3000
mà bởi kiến thức ít ỏi.
13:54
Now this cosmic knowledge-based view may -- and I think ought to
175
810000
6000
Bây giờ kiến thức khổng lồ này có thể
14:00
-- make us feel very special. But it should also make us feel vulnerable,
176
816000
5000
khiến chúng ta cảm thấy rất đặc biệt. Nhưng nó cũng khiến chúng ta cảm thấy yếu ớt.
14:05
because it means that without the specific knowledge that's needed to survive
177
821000
4000
bởi vì nó có nghĩa là nếu không có kiến thức cần thiết để sinh tồn
14:09
the ongoing challenges of the universe, we won't survive them.
178
825000
4000
những thử thách tiếp theo của vũ trụ, chúng ta sẽ không sinh tồn.
14:13
All it takes is for a supernova to go off a few light years away, and we'll all be dead!
179
829000
5000
Tất cả những gì cần là một siêu tân tinh nổ ra cách ta vài năm ánh sáng, và chúng ta sẽ chết hêt!
14:18
Martin Rees has recently written a book about our vulnerability to all sorts of things,
180
834000
6000
Martin Rees gần đây viêt một cuốn sách về khả năng bị đánh bại của chúng ta với đủ mọi thứ,
14:24
from astrophysics, to scientific experiments gone wrong,
181
840000
4000
từ vật lý thiên thể cho tới những thí nghiệm khoa học sai hướng,
14:28
and most importantly to terrorism with weapons of mass destruction.
182
844000
4000
và quan trọng nhất với khủng bố và các vũ khí chết người hàng loạt.
14:32
And he thinks that civilization has only a 50 percent chance of surviving this century.
183
848000
5000
Ông cho rằng nền văn minh của chúng ta chỉ có 50% cơ hội sống sót trong thế kỷ này.
14:37
I think he's going to talk about that later in the conference.
184
853000
4000
Tôi nghĩ ông định nói về điều này trong phần sau của hội thảo.
14:41
Now I don't think that probability is the right category to discuss this issue in.
185
857000
6000
Bây giờ tôi không nghĩ rằng cái khả năng đó là thích hợp để thảo luận bây giờ.
14:47
But I do agree with him about this. We can survive, and we can fail to survive.
186
863000
7000
Nhưng tôi đồng ý với ông về điều này. Chúng ta có thể sinh tồn, hoặc có thể thất bại trong việc sinh tồn.
14:54
But it depends not on chance, but on whether we create the relevant knowledge in time.
187
870000
6000
Nhưng nó không phụ thuộc vào cơ may, mà vào việc liệu chúng ta có thể tạo ra kiến thức cần thiết đúng lúc.
15:00
The danger is not at all unprecedented. Species go extinct all the time.
188
876000
6000
Nguy hiểm không phải chưa từng xảy ra. Các loài vẫn bị tuyệt chủng.
15:06
Civilizations end. The overwhelming majority of all species and all civilizations
189
882000
6000
Các nền văn minh kết thúc. Đa số các loài và các nền văn minh
15:12
that have ever existed are now history.
190
888000
2000
từng tồn tại đều đã thuộc về quá khứ.
15:14
And if we want to be the exception to that, then logically our only hope
191
890000
6000
Và nếu chúng ta muốn trở thành ngoại lệ, thì hy vọng duy nhất của chúng ta
15:20
is to make use of the one feature that distinguishes our species,
192
896000
5000
là tận dụng nét đặc trưng đã phân loại giống loài của chúng ta,
15:25
and our civilization, from all the others --
193
901000
3000
và nền văn minh của chúng ta.
15:28
namely, our special relationship with the laws of physics,
194
904000
4000
Cụ thể là mối quan hệ đặc biệt của ta với các định luật vật lý.
15:32
our ability to create new explanations, new knowledge -- to be a hub of existence.
195
908000
8000
Khả năng của chúng ta để đưa ra những phân tích mới, kiến thức mới -- để có thể trở thành một chiếc nôi của sự tồn tại.
15:40
So let me now apply this to a current controversy,
196
916000
4000
Vậy để tôi ứng dụng điều này vào một cuộc tranh luận hiện nay,
15:44
not because I want to advocate any particular solution,
197
920000
3000
không phải bởi vì tôi muốn ủng hộ bên nào,
15:47
but just to illustrate the kind of thing I mean.
198
923000
2000
mà chỉ để tượng trưng cho cái mà tôi muốn nói.
15:49
And the controversy is global warming.
199
925000
3000
Và điều gây tranh cãi là sự ấm lên toàn cầu.
15:52
Now, I'm a physicist, but I'm not the right kind of physicist. In regard to global warming,
200
928000
5000
Tôi là một nhà vật lý, nhưng tôi không phải là kiểu nhà vật lý thực sự. Về sự ấm lên toàn cầu,
15:57
I'm just a layman. And the rational thing for a layman to do is to take seriously
201
933000
6000
tôi chỉ là một người không có chuyên môn. Và điều mà một người không chuyên nên làm là tin vào
16:03
the prevailing scientific theory. And according to that theory,
202
939000
5000
những thuyết khoa học hiện hành. Và theo như thuyết ấy,
16:08
it's already too late to avoid a disaster.
203
944000
3000
đã quá muộn để tránh một thảm họa.
16:11
Because if it's true that our best option at the moment is to prevent CO2 emissions
204
947000
6000
Bởi vì nếu đúng là sự lựa chọn tốt nhất lúc này là ngăn chặn sự thải khí CO2
16:17
with something like the Kyoto Protocol, with its constraints on economic activity
205
953000
4000
bằng một thứ tương tự như Nghị định thư Kyoto, với sự trói buộc lên hoạt động kinh tế
16:21
and its enormous cost of hundreds of billions of dollars or whatever it is,
206
957000
4000
và sự tốn kém khổng lồ hàng trăm triệu dollar,
16:25
then that is already a disaster by any reasonable measure.
207
961000
5000
thì đó đã là một thảm họa trên bất kỳ thang đo nào.
16:30
And the actions that are advocated are not even purported to solve the problem,
208
966000
5000
Và các hành động được cổ vũ không hề có ý nghĩa trong việc giải quyết vấn đề,
16:35
merely to postpone it by a little. So it's already too late to avoid it, and it
209
971000
5000
mà chỉ kéo dài nó thêm chút ít. Vậy là đã quá muộn để tránh nó, và nó
16:40
probably has been too late to avoid it ever since before anyone realized the danger.
210
976000
6000
có thể cũng đã quá muộn để tránh từ trước cả khi ai đó nhận thấy nguy hiểm.
16:46
It was probably already too late in the 1970s,
211
982000
4000
Có thể đã quá muộn từ những năm 1970,
16:50
when the best available scientific theory was telling us that industrial emissions
212
986000
4000
khi mà những lý thuyết khoa học tốt nhất thời bấy giờ cho thấy khi thải công nghiệp
16:54
were about to precipitate a new ice age in which billions would die.
213
990000
5000
có thể gây ra một kỷ băng hà mới mà hàng tỉ người sẽ chết.
16:59
Now the lesson of that seems clear to me,
214
995000
3000
Bài học đó khá rõ ràng đối với tôi
17:02
and I don't know why it isn't informing public debate.
215
998000
3000
và tôi không hiểu sao nó lại không gây ra tranh cãi công khai.
17:05
It is that we can't always know. When we know of an impending disaster,
216
1001000
6000
Đó là điều mà không phải lúc nào ta cũng hiểu được. Khi ta biết về một thảm họa đang tới gần,
17:11
and how to solve it at a cost less than the cost of the disaster itself,
217
1007000
5000
và cách giải quyết đỡ tốn kém hơn chính bản thân thảm họa đó,
17:16
then there's not going to be much argument, really.
218
1012000
2000
thì không có gì phải tranh cãi.
17:18
But no precautions, and no precautionary principle,
219
1014000
5000
Nhưng không cảnh báo nào, hay quy tắc cảnh báo nào,
17:23
can avoid problems that we do not yet foresee.
220
1019000
4000
có thể tránh được những vấn đề mà ta chưa thấy được.
17:27
Hence, we need a stance of problem-fixing, not just problem-avoidance.
221
1023000
9000
Vì thế chúng ta cần có tư thế sẵn sàng sửa chữa sai lầm chứ không chỉ trốn tránh nó.
17:36
And it's true that an ounce of prevention equals a pound of cure,
222
1032000
3000
Và đúng là phòng bệnh hơn chữa bệnh,
17:39
but that's only if we know what to prevent.
223
1035000
3000
nhưng đó là khi ta biết phải phòng tránh cái gì.
17:42
If you've been punched on the nose, then the science of medicine does not
224
1038000
4000
Nếu bạn đã bị đấm vào mũi thì y khoa không
17:46
consist of teaching you how to avoid punches. (Laughter)
225
1042000
4000
bao gồm việc dạy bạn phải tránh những cú đấm như thế nào.
17:50
If medical science stopped seeking cures and concentrated on prevention only,
226
1046000
5000
Nếu y khoa ngừng việc tìm phương thức chữa bệnh mà chỉ tập trung vào phòng ngừa,
17:55
then it would achieve very little of either.
227
1051000
3000
thì nó chẳng thế đạt được bước tiến nào trong cả 2 lĩnh vực.
17:58
The world is buzzing at the moment with plans to force reductions
228
1054000
4000
Thế giới xôn xao với những kế hoạch để cắt giảm
18:02
in gas emissions at all costs.
229
1058000
2000
lượng khí thải bằng mọi giá.
18:04
It ought to be buzzing with plans to reduce the temperature,
230
1060000
5000
Thế giới nên xôn xao với các kế hoạc để giảm nhiệt độ,
18:09
and with plans to live at the higher temperature --
231
1065000
3000
và với các kế hoạch để sinh sống ở nhiệt độ cao hơn.
18:12
and not at all costs, but efficiently and cheaply. And some such plans exist,
232
1068000
5000
Và không phải là với mọi giá mà phải hiệu quả và tiết kiệm. Và một số kế hoạch như vậy là khả thi,
18:17
things like swarms of mirrors in space to deflect the sunlight away,
233
1073000
4000
như là dựng các hệ gương trong không gian để phản xạ ánh sáng mặt trời,
18:21
and encouraging aquatic organisms to eat more carbon dioxide.
234
1077000
4000
hay thúc đẩy các hệ sinh thái đại dương tiêu hóa nhiều cacbon đioxit hơn.
18:25
At the moment, these things are fringe research.
235
1081000
3000
Ngay lúc này, những nghiên cứu như vậy chỉ là nghiên cứu râu ria.
18:28
They're not central to the human effort to face this problem, or problems in general.
236
1084000
6000
Chúng không phải là trọng tâm trong nỗ lực của con người để đối mặt với vấn đề này.
18:34
And with problems that we are not aware of yet, the ability to put right --
237
1090000
5000
Và với những vấn đề mà chúng ta chưa ngờ tới, khả năng để đưa ra đúng --
18:39
not the sheer good luck of avoiding indefinitely -- is our only hope,
238
1095000
5000
không chỉ phụ thuộc hoàn toàn vào may mắn để tránh điều không thể -- đó là niềm hy vọng duy nhất của chúng ta,
18:44
not just of solving problems, but of survival.
239
1100000
4000
không chỉ để giải quyết vấn đề, mà để sinh tồn.
18:48
So take two stone tablets, and carve on them.
240
1104000
7000
Chọn 2 phiến đá và khắc lên chúng.
18:55
On one of them, carve: "Problems are soluble."
241
1111000
5000
Tấm thứ nhất, khắc "Vấn đề có thể giải quyết được."
19:00
And on the other one carve: "Problems are inevitable."
242
1116000
4000
Và tấm khác khắc "Vấn đề không tránh khỏi."
19:04
Thank you. (Applause)
243
1120000
2000
Cảm ơn. (Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
David Deutsch - Quantum physicistDavid Deutsch's 1997 book "The Fabric of Reality" laid the groundwork for an all-encompassing Theory of Everything, and galvanized interest in the idea of a quantum computer, which could solve problems of hitherto unimaginable complexity.
Why you should listen
David Deutsch will force you to reconsider your place in the world. This legendary Oxford physicist is the leading proponent of the multiverse (or "many worlds") interpretation of quantum theory -- the idea that our universe is constantly spawning countless numbers of parallel worlds.
In his own words: "Everything in our universe -- including you and me, every atom and every galaxy -- has counterparts in these other universes." If that doesn't alter your consciousness, then the other implications he's derived from his study of subatomic physics -- including the possibility of time travel -- just might.
In The Fabric of Reality, Deutsch tied together quantum mechanics, evolution, a rationalist approach to knowledge, and a theory of computation based on the work of Alan Turing. "Our best theories are not only truer than common sense, they make more sense than common sense,"Deutsch wrote, and he continues to explore the most mind-bending aspects of particle physics.
In 2008, he became a member of the Royal Society of London.
David Deutsch | Speaker | TED.com